HR, 14-09-2004, nr. 02311/03

Verdachte is door het Gerechtshof te Amsterdam wegens 1. wederspannigheid, terwijl het misdrijf of de daarmee gepaard gaande feitelijkheden enig lichamelijk letsel ten gevolge hebben, meermalen gepleegd, 2. eenvoudige belediging, terwijl de belediging wordt aangedaan aan een ambtenaar gedurende of ter zake van de rechtmatige uitoefening van zijn bediening en 3. opzettelijk en wederrechtelijk enig goed dat geheel of ten dele aan een ander toebehoort, beschadigen, veroordeeld tot tien weken gevangenisstraf met aftrek van voorarrest. Voorts heeft het Hof de vordering van de benadeelde partij toegewezen tot een bedrag van € 350,- en de benadeelde partij voor het overige niet-ontvankelijk verklaard in haar vordering. Voor genoemd bedrag is tevens een schadevergoedingsmaatregel opgelegd.

Namens verdachte heeft mr. J. Zomer, advocaat te Vlissingen, één middel van cassatie voorgesteld.

Het middel keert zich met rechts- en motiveringsklachten tegen 's Hofs beslissing geen gevolgen te verbinden aan een overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM vanwege het tijdsverloop tussen het instellen van het hoger beroep en het wijzen van de bestreden uitspraak.

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman een beroep gedaan op de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in zijn vervolging. Daartoe voerde hij aan dat de afdoening van de zaak te lang op zich heeft laten wachten, ondanks herhaald schriftelijk aandringen van de kant van de verdediging.

Het Hof heeft met betrekking tot de termijn van afdoening in hoger beroep overwogen:

In HR 3 oktober 2000, NJ 2000, 721, m. nt. JdH werd met betrekking tot aan de aan de overschrijding van de redelijke termijn verbonden rechtsgevolgen het volgende overwogen:

Ten aanzien van de gevolgen verbonden aan overschrijding van de inzendingstermijn in cassatie overwoog de Hoge Raad in genoemd arrest:

Hieraan kan nog worden toegevoegd dat indien de zaak ondanks de overschrijding van de inzendingstermijn toch binnen twee jaar wordt afgedaan (zestien maanden in zaken betreffende gedetineerde of minderjarige verdachten) - een termijn die niet als onredelijk wordt beschouwd - de Hoge Raad toch tot strafvermindering overgaat.1. Dit is slechts anders wanneer overschrijding van de inzendingstermijn in voldoende mate wordt gecompenseerd door een bijzonder voortvarende afdoening, waaronder in reguliere2. zaken een afdoening binnen een termijn van zestien maanden wordt verstaan.3.

Het strak vasthouden aan de inzendingstermijn leidt tot de in mijn ogen onevenwichtige situatie dat een verdachte in wiens zaak de inzendingstermijn met enkele maanden is overschreden maar toch uitspraak wordt gedaan binnen bijvoorbeeld twintig maanden wel vermindering van straf wordt gegeven, een verdachte in wiens zaak

overschrijding van de inzendingstermijn niet aan de orde is maar pas uitspraak wordt gedaan op een termijn van bijna vierentwintig maanden, niet. En dat terwijl hij bijna vier maanden langer op de uitspraak heeft moeten wachten dus langer heeft moeten leven onder de dreiging van een strafvervolging. Dit komt er op neer dat een verdachte die (uiteindelijk) minder lang op een uitspraak heeft moeten wachten, ook nog eens wordt "beloond" met strafvermindering. Dat ligt niet voor de hand. Hier komt een probleem naar voren dat voortvloeit uit de omstandigheid dat dat de Hoge Raad in afwijking van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens4. niet steeds beoordeelt of de zaak in zijn geheel genomen te lang heeft geduurd maar zich in een aantal gevallen beperkt tot onderdelen van die procedure, zoals overschrijding van de inzendingstermijn.

Het voorgaande brengt mee dat als overschrijding van de inzendingstermijn al tot strafvermindering kan leiden ook al wordt een zaak in zijn geheel genomen binnen een - in beginsel op twee jaar te stellen - redelijke termijn afgedaan, er in geval van overschrijding van laatstgenoemde termijn in zijn algemeenheid geen ruimte meer is om te volstaan met de constatering dat de redelijke termijn is overschreden. Bovendien zou ik menen dat gelet op de hiervoor genoemde onevenwichtigheid een grotere compensatie op zijn plaats is dan in geval van overschrijding van de inzendingstermijn. Voor een en ander laat het hiervoor aangehaalde arrest de ruimte.

In de rechtspraak van de Hoge Raad ten aanzien van de redelijke termijn wordt veronderstellenderwijs aangenomen dat verdachte door overschrijding van de redelijke termijn schade heeft geleden. Overschrijding van de redelijke termijn leidt immers in beginsel tot strafvermindering, ook al heeft verdachte niet aangegeven dat hij heeft geleden onder het verstrijken van die termijn en ook al heeft hij in de loop van de procedure niet op spoed aangedrongen hoewel hij moet hebben vernomen dat de behandeling van zijn zaak wel erg lang op zich liet wachten. Het zou mij niet verbazen dat een verdachte gezien de te verwachten compensatie wegens overschrijding van de redelijke termijn niet zodanig lijdt onder de termijn waarop zijn zaak wordt behandeld dat het het wachten wel waard is. Enkele maanden wachten kan immers bij een forse vrijheidsstraf al gauw een maand strafvermindering opleveren. Verdachtes belang bij een spoedige behandeling van zijn zaak is door de te verwachten strafvermindering bij overschrijding van de redelijke termijn dus betrekkelijk.

Tegen deze achtergrond moet worden aangenomen dat een verdachte die aandringt op spoedige behandeling van zijn zaak en daarmee een kans op strafvermindering laat lopen een bijzonder belang heeft bij spoedige afdoening van zijn zaak en dat hij door overschrijding van de redelijke termijn dus daadwerkelijk in zijn door art. 6 lid 1 EVRM beschermde belang van afdoening binnen redelijke termijn wordt geschaad. In zijn geval zal er - afgezien van gevallen van overschrijding van de inzendingstermijn - nog te minder reden zijn om te volstaan met de constatering dat de redelijke termijn is overschreden. In elk geval zal de rechter in zijn beslissing met zoveel woorden aandacht dienen te besteden aan de omstandigheid dat verdachte heeft aangedrongen op spoedige behandeling van zijn zaak.

De onderhavige zaak wordt hierdoor gekenmerkt dat de overschrijding van de redelijke termijn niet bestaat in overschrijding van de inzendingstermijn maar in die van de totale termijn van afdoening in hoger beroep en dat van de zijde van verdachte meermalen op spoedige afdoening van zijn zaak is aangedrongen. Weliswaar heeft het Hof dit laatste niet uitdrukkelijk vastgesteld, maar nu het Hof in het midden heeft gelaten of verdachtes raadsman, zoals deze heeft aangevoerd, vaak heeft geschreven teneinde de zaak snel af te doen, moet in cassatie van de juistheid van die bewering worden uitgegaan.

In de toelichting op het middel wordt gesteld dat de uitspraak van het Hof er op neer komt dat in geval van geringe overschrijding van de redelijke termijn strafvermindering nooit aan de orde is. Deze klacht begrijp ik zo dat het Hof er aan heeft voorbijgezien dat het mede afhangt van de hoogte van de opgelegde straf of aan overschrijding van de redelijke termijn strafvermindering wordt verbonden. Die klacht is terecht. Gezien het door de Hoge Raad gehanteerde systeem van procentsgewijze compensatie hangt het van de hoogte van de opgelegde straf af of de berekende compensatie leidt tot een verwaarloosbare strafvermindering. Gelet op hetgeen ik hiervoor heb uiteengezet meen ik voorts dat gelet op de omstandigheid dat in casu niet sprake is van overschrijding van de inzendingstermijn maar van de termijn van afdoening en dat die overschrijding twee maanden bedraagt, dus meer dan 5% van de tijd die behandeling in hoger beroep in beginsel in beslag mag nemen, de enkele overweging dat wegens de geringe omvang van de termijnoverschrijding voor strafvermindering geen plaats is, te algemeen is en daarom ook in die zin ontoereikend.

Voorts is bedoelde overweging van het Hof ook in die zin te algemeen dat het Hof in het licht van het ter terechtzitting gevoerde verweer minstgenomen had moeten aangeven waarom het ondanks genoemd verweer niet tot strafvermindering is overgegaan. De enkele mededeling dat de overschrijding van de redelijke termijn daartoe te gering is, kan daarin niet voorzien nu verdachte meermalen op afdoening binnen redelijke termijn heeft aangedrongen en daarmee er geen misverstand over heeft laten bestaan door overschrijding van de redelijke termijn daadwerkelijk in zijn belangen te worden geschaad.

Het middel slaagt.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest voor wat betreft de strafoplegging en verwijzing in zoverre naar een aangrenzend Hof teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan, met verwerping van het beroep voor het overige.