HR, 14-10-2003, nr. 00670/03

Ten laste van de verdachte is onder 1 bewezenverklaard dat

Het Hof heeft vastgesteld dat de verdachte de vader van het slachtoffer is. De verdachte in de zaak 00671/03, waarin ik heden eveneens conclusie neem, is, naar het Hof in die zaak heeft vastgesteld, de moeder van het slachtoffer.

Tegen het onderhavige arrest heeft de verdachte cassatieberoep ingesteld. Namens hem heeft mr. G. Spong, advocaat te Amsterdam, zes middelen tot cassatie voorgesteld. In zijn schriftuur heeft mr. Spong erop gewezen dat de op de voet van art. 434, eerste lid, Sv aanvankelijk aan de Hoge Raad toegezonden stukken niet volledig waren. Naar aanleiding daarvan is dezerzijds informatie ingewonnen bij de Griffier van het Hof, hetgeen er toe heeft geleid dat de stukken zijn aangevuld. Kopieën van de alsnog toegezonden stukken zijn toegestuurd aan mr. Spong, waarna deze de middelen 3 en 6 heeft ingetrokken.

Het eerste middel houdt de stelling in dat het Hof de tegenover de politie afgelegde verklaring van [medeverdachte][], omdat zij medeverdachte is en moeder van het slachtoffer en echtgenote van de verdachte, niet zonder nadere motivering tot bewijs had mogen bezigen. Erkend wordt dat - behoudens wettelijke en jurisprudentiële uitzonderingen - als uitgangspunt geldt dat de rechter die over de feiten oordeelt van zijn oordeel omtrent de keuze en de betrouwbaarheid van het door hem gekozen bewijsmateriaal in zijn uitspraak geen nadere rekenschap behoeft af te leggen. Bepleit wordt echter voor gevallen als het onderhavige zo'n jurisprudentiële uitzondering te creëren.

Voor een analyse van de jurisprudentiële uitzonderingen moge ik verwijzen naar de conclusie van mr. Wortel voor HR 27 juni 2000, NJ 2000, 580. Omtrent de vraag in hoeverre die uitzonderingen uitbreiding behoeven heeft hij opgemerkt (§ 17 e.v.):

Een argument om tot het scheppen van een motiveringsplicht bij het tot bewijs bezigen van verklaringen als de onderhavige (te weten, verklaringen van iemand die medeverdachte is en moeder van het slachtoffer en echtgenote van de verdachte) niet over te gaan ontleen ik voorts aan de conclusie (§ 14) van mr. Fokkens voor HR 21 september 1999, NJ 2000, 380 m.nt. Kn.:

Hieraan kan nog worden toegevoegd dat het moeilijk is, buiten dat van de tien1. reeds thans erkende uitzonderingen het terrein af te bakenen waarop nog een nadere motiveringsplicht zou moeten gelden. Het onderhavige geval, waarbij naar is vastgesteld ouders hun dochter hebben gedood, is gelukkig zo uitzonderlijk dat het op zichzelf geen algemene uitzonderingsregel kan opleveren.

Niet mag echter uit het oog worden verloren dat het gezag van rechterlijke uitspraken, en daarmee dat van de rechterlijke macht als staatsrechtelijk instituut, in hoge mate berust op de aan die uitspraken gegeven motiveringen. Vandaar dan ook het motiveringsvoorschrift in art. 121 Grondwet. Indien bewijsmateriaal wordt gebezigd dat ten aanzien van de betrouwbaarheid redelijkerwijze vragen oproept zal een nadere motivering kunnen bijdragen tot de publieke aanvaarding van de uitspraak, reeds omdat eruit blijkt dat de rechter bij het gebruik van dat bewijsmateriaal niet over één nacht ijs is gegaan. Daarom zou ik, ondanks de bovenstaande overwegingen van andere strekking, willen bepleiten dat, indien de bewijsbeslissing in overwegende mate berust op een bewijsmiddel waarvan de betrouwbaarheid door de verdediging met kracht van argumenten is bestreden, de rechter daaraan een nadere motivering wijdt. Dat die nadere motivering dan in sommige gevallen niet meer dan een standaardmotivering zal kunnen zijn, zal naar ik meen moeten worden aanvaard.

In casu berust het bewijs dat het de verdachte is die het onderhavige meisje (zijn dochter) van het leven heeft beroofd in overwegende mate, ja zelfs uitsluitend, op het als bewijsmiddel 5 gebezigde politie-proces-verbaal, inhoudende een verklaring van [medeverdachte][]. Blijkens de processen-verbaal van de terechtzittingen in eerste aanleg en in hoger beroep heeft de raadsman de betrouwbaarheid van haar verklaringen betwist, in hoger beroep als volgt (pleitnotities, blz. 15 e.v.):

Het komt mij voor dat het Hof, na dit betoog, het bewijs dat het de verdachte is geweest die [het slachtoffer] daadwerkelijk van het leven heeft beroofd niet, zoals het heeft gedaan, zonder nadere motivering in overwegende mate, ja zelfs uitsluitend, had mogen doen steunen op een verklaring van [medeverdachte][].

Daarom acht ik het middel terecht voorgesteld.

Het tweede middel stelt dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid dat sprake is geweest van wurging.

Uit de gebezigde bewijsmiddelen kan, naar in het middel wordt toegegeven, worden afgeleid dat de dood van het slachtoffer is veroorzaakt doordat haar hals werd afgebonden met behulp van haar sjaal. Of dit oplevert dat zij is gewurgd, zoals bewezenverklaard, hangt ervan af hoe die term moet worden opgevat. In het middel wordt het standpunt ingenomen dat van wurging sprake is indien de hals rechtstreeks en zonder tussenkomst van een voorwerp met één of beide handen krachtig wordt samengedrukt, terwijl strangulatie betekent omsnoering van de hals met één of ander bandvormig voorwerp.

Steun voor dat standpunt kan worden gevonden in het handboek Gerechtelijke Geneeskunde (1966) van de bekende patholoog-anatoom Zeldenrust.2. Deze schreef:

Blijkbaar ging het daarbij echter om een onderscheid dat Zeldenrust zelf bezigde en ingang wilde doen vinden. Zeldenrust deelde immers voorts mede:

Opgemerkt zij nog dat ook het Latijns-Nederlands woordenboek van H.H. Mallinckrodt (12e druk, 1974) bij strangulare als eerste betekenis opgeeft: worgen.

Kennelijk heeft het Hof de in de tenlastelegging voorkomende term 'gewurgd' opgevat in zijn ruime betekenis, namelijk als mede betrekking hebbend op strangulatie door een bandvormig voorwerp. Die opvatting is, gelet op het voorgaande, niet onbegrijpelijk en zij geeft geen blijk van een verkeerde rechtsopvatting. De bewezenverklaring voorzover inhoudende dat het slachtoffer is 'gewurgd' is toereikend gemotiveerd.

Het middel faalt derhalve.

Het vierde middel betoogt dat het Hof voor het bewijs geen gebruik had mogen maken van het als bewijsmiddel 1 gebezigde proces-verbaal voorover de daarin vervatte verklaring van een hoofdagent een mening, gissing of conclusie behelst. De klachten betreffen de passages "Ik begreep hieruit dat het ging om een ontmaagd moslimmeisje." en "Als het bekend zou worden binnen de familie dat [het slachtoffer] geen maagd meer was, dan zou dit een vreselijke schande voor het gezin veroorzaken."

De eerstbedoelde passage houdt inderdaad een conclusie in. De hoofdagent heeft tevens de waargenomen omstandigheden vermeld waarop die conclusie is gebaseerd. De conclusie betreft niet de vraag of de verdachte al dan niet het tenlastegelegde heeft begaan. Deze conclusie is er dus niet een als is voorbehouden aan de rechter.4. Noch de wet, noch de rechtspraak verzet zich tegen het tot bewijs bezigen van conclusies als de onderhavige.

De tweede klacht gaat ervan uit dat de hoofdagent met de aangevochten passage een eigen mening heeft weergegeven. Het Hof heeft deze passage echter kennelijk (en niet onbegrijpelijk) niet opgevat als uitdrukking van een mening van de verbalisant maar als samenvatting van hetgeen de moeder tegenover hem heeft verklaard.

Beide klachten falen derhalve. Het middel treft geen doel.

Het vijfde middel bestrijdt dat uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat de verdachte het lijk van het slachtoffer heeft verborgen in de zin waarin de term 'verbergen' voorkomt in art. 151 Sr.

Onder 2 is ten laste van de verdachte bewezenverklaard dat

Het Hof heeft dit feit gekwalificeerd als: een lijk verbergen met het oogmerk om de oorzaak van het overlijden te verhelen.

In het als bewijsmiddel 9 gebezigde proces-verbaal wordt door de opsporingsambtenaren vermeld dat het stoffelijk overschot van (blijkens bewijsmiddel 18:) [het slachtoffer][] is aangetroffen in de berm van de Kerkweg te Ouderkerk aan den IJssel, verpakt in een dekbedovertrek en een sprei/deken. Bewijsmiddel 16 houdt als verklaring van [getuige 1][] in dat hij, aldaar per scooter voorbijkomende, het 'pakketje' in de berm naast de rijbaan heeft zien liggen. De bewijsmiddelen 10 en 12 houden in dat het een gebloemd dekbedovertrek en een oranje sprei betrof.

Volgens een gezaghebbend commentaar5. wordt in art. 151 Sr met o.a. de term 'verbergen' gedoeld op: het lijk aan elke nasporing onttrekken, zijn bestaan onzeker maken. Rechtspraak in andere zin heb ik niet gevonden.

Met de steller van het middel ben ik van mening dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet kan volgen dat in casu het lijk is verborgen, in de evenbedoelde betekenis van die term.

Mede in het licht van de gebezigde bewijsmiddelen moet worden geoordeeld dat het onder 2 bewezenverklaarde niet oplevert verbergen in de zin van art. 151 Sr. Het Hof heeft aan het bewezenverklaarde dus een onjuiste kwalificatie gegeven. Het had het bewezenverklaarde moeten kwalificeren als: een lijk wegvoeren met het oogmerk om de oorzaak van het overlijden te verhelen.

Ik acht het middel (waarvan ik aanneem dat het daarover klaagt) daarom terecht voorgesteld.

Ambtshalve heb ik geen reden aangetroffen waarom het bestreden arrest niet in stand zou mogen blijven. Het eerste en het vijfde middel gegrond achtende concludeer ik tot vernietiging van 's Hofs arrest en verwijzing van de zaak naar het Gerechtshof te Amsterdam teneinde met inachtneming van Uw Raads arrest opnieuw te worden berecht en afgedaan.

Voor de Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

Waarnemend Advocaat-Generaal