HR, 02-04-2002, nr. 00106/01

Na verwijzing door de Hoge Raad is verzoeker bij arrest van 8 juni 2000 door het gerechtshof te Amsterdam veroordeeld ter zake van "het in het openbaar bij geschrift aanzetten tot haat tegen mensen wegens hun ras en/of godsdienst" tot een geldboete van vijftienhonderd gulden, subsidiair dertig dagen hechtenis, geheel voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaren.

Verzoeker heeft tijdig aan de griffie van de Hoge Raad een geschrift toegezonden waarin hij zijn grieven tegen de uitspraak uiteen heeft gezet.

In het geschrift valt wel een aantal middelen van cassatie te ontwaren, maar voor een deel bevat het klachten die niet aan de aan een middel van cassatie gestelde eisen voldoen en derhalve onbesproken dienen te blijven. Dat lot treft met name hetgeen verzoeker onder II, III, V, X, XI, XII, XIV, XV, XVI en XVII naar voren brengt. Daar wordt immers niet een stellige en duidelijke grief geuit tegen de bestreden uitspraak, die uit zichzelf begrijpelijk is.1.

Het eerste middel klaagt over de verwerping van het ter terechtzitting in hoger beroep van 25 mei 2000 gevoerde verweer dat de redelijke termijn is geschonden.

Het hof heeft op dit preliminaire verweer beslist op diezelfde terechtzitting. Het proces-verbaal houdt dienaangaande het volgende in:

's Hofs oordeel dat aldus de redelijke termijn niet is geschonden getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk.2. Het middel wijst op het tijdsverloop tussen de datum waarop het feit is begaan en de datum waarop het arrest van het hof is gewezen, maar miskent daarmee dat in de aldus verlopen periode wel vier verschillende rechterlijke colleges zich over zijn zaak hebben gebogen, terwijl bovendien aan de datum waarop het feit is begaan door het hof geen belang is gehecht, nu die datum in het onderhavige geval niet heeft te gelden als het beginpunt van de redelijke termijn.3. Dát oordeel van het hof wordt door verzoeker in cassatie niet betwist.

Het middel faalt.

De vierde klacht richt zich tegen de verwerping van een verweer met betrekking tot de ontvankelijkheid van het openbaar ministerie. Ter terechtzitting in hoger beroep is in dat verband aangevoerd dat het gelijkheidsbeginsel wordt geschonden door de onderhavige vervolging nu een dergelijke vervolging uitblijft ten aanzien van andere - naar de mening van de verdediging - vergelijkbare publicaties.

Het hof heeft daaromtrent als volgt overwogen:

In de overwegingen van het hof ligt als zijn oordeel besloten dat geen nadere omstandigheden zijn aangevoerd of anderszins aannemelijk zijn geworden die de gevolgtrekking zouden kunnen rechtvaardigen dat in casu is gehandeld in strijd met het gelijkheidsbeginsel.

Het ten onrechte niet vervolgen van derden wier gedragingen evenzeer als die van verdachte het voorwerp van strafvervolging dienen te zijn, leidt niet zonder meer tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging van de wel vervolgde verdachte.4. Dat is pas anders indien het openbaar ministerie in een dergelijke strafzaak heeft gehandeld in strijd met wet, verdrag of algemene beginselen van behoorlijk bestuur.5. Die situatie doet zich hier volgens het hof niet voor. Dat oordeel is niet onbegrijpelijk in aanmerking genomen dat de gelijkheid van verschillende gevallen niet slechts wordt bepaald door de aard van de betreffende publicatie, maar ook bijvoorbeeld door de context ervan en de persoon van de verdachte. In verband met het laatste heeft het OM mee kunnen laten wegen dat verdachte reeds eerder voor een soortgelijk feit is veroordeeld.

Het middel faalt.

Het zesde middel bevat de klacht dat het hof ten onrechte heeft overwogen dat de tekst van de redevoering van verzoeker "in zijn geheel gelezen en beschouwd" strekt tot het aanzetten van haat tegen mensen wegens hun ras en/of godsdienst.

Verzoeker heeft klaarblijkelijk over het hoofd gezien dat het hof in een nadere bewijsoverweging uiteen heeft gezet hoe het verzoekers redevoering heeft gelezen en welke conclusies het daaruit getrokken heeft. Bij de bespreking van het negende middel kom ik daar nog kort op terug.

De onder VII verwoorde klacht houdt in dat het hof het begrip "openbaar maken" onjuist heeft uitgelegd. Ten laste van verzoeker is bewezenverklaard - kort gezegd - dat hij op 24 oktober 1995 te Dordrecht in de gang van het stadhuis aldaar een aantal vellen papier heeft overhandigd aan een journalist van het dagblad De Dordtenaar, welke vellen een tekst bevatten die aanzet tot haat tegen mensen. Het bestanddeel "openbaar maken" is opgenomen in artikel 137e Sr, maar dat is hier niet bewezenverklaard. Ik neem maar aan dat verdachte heeft bedoeld dat het "in het openbaar" niet kan worden bewezenverklaard.

In aantekening 5 bij art. 137c Sr van NLR is vermeld dat het bestanddeel "in het openbaar" een rol kan spelen als uitlatingen gedaan zijn tegen een journalist die deze uitlatingen dan gaat publiceren. De laatste woorden lijken mij hier van belang. In HR NJ 2001, 694 m.nt.prof. mr. D.H. de Jong, was de voorzitter van CP'86 veroordeeld voor het misdrijf van art. 137d Sr vanwege de uitlatingen die hij had gedaan tijdens een toespraak op een vergadering van CP'86 in een partycentrum waar journalisten bij aanwezig waren. De Hoge Raad overwoog:

Het middel lijkt mij terecht voorgesteld.

Onder VIII klaagt verzoeker dat het hof een onjuiste uitleg heeft gegeven van het woord "ras".

Het hof heeft - naar aanleiding van een verweer van die strekking - in het arrest het volgende daaromtrent overwogen:

's Hofs oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting, zie HR NJ 1990, 29, met noot Schalken, HR NJ 1991, 75 en HR NJ 1998, 361. Nu de steller van het middel geen gronden aanvoert waarom die vaste jurisprudentie inmiddels achterhaald zou zijn, acht ik mij ontslagen van de plicht om hier inhoudelijk nog op in te gaan.

Het middel kan dus niet tot cassatie leiden.

Onder IX wordt een aantal vragen opgeworpen ten aanzien van de bewezenverklaring. Zo is de omschrijving "aanzetten tot haat" te vaag, "een blanketnorm", terwijl het bewijs voor dat aanzetten tot haat ontbreekt. Daarnaast heeft het hof - aldus verzoeker - ten onrechte bewezenverklaard dat verzoeker heeft aangezet tot haat tegen "buitenlanders", een term die in art. 137d Sr niet voorkomt.

In dit verband is van belang hetgeen het hof heeft opgenomen in een nadere bewijsoverweging:

De klacht dat "aanzetten tot haat" onvoldoende bepaald is, welke klacht wordt herhaald in middel XIII, gaat niet op: in HR NJ 1996, 527 is beslist dat de artikelen 137c-137g Sr met voldoende precisie zijn geformuleerd en de justitiabele zich ernaar kan richten.

In de hiervoor onder 9.2. weergegeven overweging heeft het hof aangegeven welke argumenten tot het oordeel hebben geleid dat de tekst van verzoekers redevoering aanzet tot haat tegen vreemdelingen. Het middel gaat volledig voorbij aan deze overweging en mist dan ook feitelijke grondslag voorzover het erover klaagt dat het hof zijn oordeel niet heeft gemotiveerd.

's Hofs oordeel - dat in cassatie slechts op zijn begrijpelijkheid kan worden getoetst - is naar mijn inzicht begrijpelijk en toereikend gemotiveerd.7.

De in het middel voorts nog vervatte klacht dat het hof enkel het aanzetten tot haat tegen "buitenlanders" heeft bewezenverklaard, moet falen bij gebrek aan feitelijke grondslag. Het hof heeft immers bewezenverklaard dat hij heeft aangezet tot haat "tegen mensen, te weten in Nederland wonende of verblijvende buitenlanders, in het bijzonder allochtonen en asielzoekers, althans mensen van een ander ras en/of met een andere huidskleur en /of van een andere afkomst en/of van een andere nationale en/of etnische afstamming".

Het middel faalt dus.

De klacht onder XII richt zich tegen het gebruik van de verklaring van de journalist aan wie verzoeker de tekst van zijn redevoering heeft overhandigd en betwist in het bijzonder de juistheid van die verklaring.

Daarmee miskent het middel de gulden cassatieregel dat de selectie en waardering van het voorhanden bewijsmateriaal is voorbehouden aan de feitenrechter en dat die zijn keuze niet hoeft te motiveren, zich hier niet voordoende uitzonderingen daargelaten.

Onder XVIII tenslotte wordt betoogd dat het hof de op te leggen straf ongenoegzaam heeft gemotiveerd in het licht van de vordering van het openbaar ministerie, inhoudende dat verzoeker zou worden schuldigverklaard zonder oplegging van straf of maatregel (artikel 9a Sr).

De bestreden uitspraak houdt met betrekking tot de strafoplegging het volgende in:

Aldus heeft het hof voldaan aan het in artikel 359, zevende lid Sv gegeven voorschrift, inhoudende dat in het bijzonder de redenen worden opgegeven voor oplegging van een hogere straf dan door de advocaat-generaal gevorderd.8. Ook overigens is de opgelegde straf in mijn ogen toereikend gemotiveerd en wekt die geen verbazing.

Het middel faalt dus.

Het zevende middel is naar mijn mening terecht voorgesteld. De overige middelen lenen zich overigens naar mijn smaak voor de zogenoemde 101a RO-afdoening.

Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad het zevende middel gegrond zal oordelen, het bestreden arrest zal vernietigen en de strafzaak zal verwijzen naar een aangrenzend hof.