HR, 02-10-2001, nr. 02897/00

Bij arrest van 11 februari 2000 is verzoeker door het gerechtshof te 's-Hertogenbosch veroordeeld ter zake van 1. primair "door beloften en het verschaffen van middelen en inlichtingen opzettelijk uitlokken van poging tot afpersing, terwijl het feit wordt gepleegd door twee of meer verenigde personen en 2. "poging tot mensenhandel, meermalen gepleegd". Aan verzoeker is daarbij een gevangenisstraf voor de duur van dertig maanden opgelegd, waarvan zes maanden voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaar met de bijzondere voorwaarde en verbeurdverklaring zoals in het arrest omschreven.

Namens verzoeker heeft mr. W. Bos, advocaat te Uden, tijdig beroep in cassatie ingesteld. Mr. G. Spong, advocaat te Amsterdam, heeft namens verzoeker drie middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste en het tweede middel richten zich beide tegen het onder 2. bewezenverklaarde.

Ten laste van verzoeker heeft het hof onder 2. bewezenverklaard dat:

In het eerste middel wordt erover geklaagd dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet kan volgen dat verzoeker aan alle in de tenlastelegging genoemde vrouwen - met uitzondering van [betrokkene A] - heeft verteld dat hij zeer rijk was. Evenmin kan uit de bewijsmiddelen volgen dat hij deze vrouwen een brief heeft geschreven "en nog minder dat dit een liefdesbrief betrof". De bewezenverklaring is derhalve niet naar de eis der wet met redenen omkleed, aldus de steller van het middel.

Het middel miskent dat in de tenlastelegging na elke feitelijke handeling de woorden "en/of" staan omschreven. Dit brengt met zich dat niet alle feitelijke handelingen ten aanzien van alle tenlastegelegde vrouwen bewezenverklaard behoeven te worden.

Nu uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen kan volgen dat verzoeker tegen [betrokkene A] heeft gezegd dat hij "zeer" "rijk" was (bewijsmiddel 22), mist het middel ten aanzien van dit eerste onderdeel feitelijke grondslag.

Datzelfde lot is de klacht met betrekking tot de liefdesbrieven beschoren. Het hof heeft namelijk gelet op de gebezigde bewijsmiddelen vastgesteld dat verzoeker in zijn brieven aan [betrokkene A] "een heel roze toekomst" voor hen samen heeft beschreven (bewijsmiddel 22). Kennelijk heeft het hof geoordeeld - gelijk het heeft kunnen doen - dat dergelijke brieven te bestempelen zijn als "liefdesbrieven".

Ten overvloede merk ik nog op dat het hof bovendien gelet op de gebezigde bewijsmiddelen heeft vastgesteld dat de brieven die verzoeker naar "de buitenlandse vrouwen" schreef liefdesbrieven betroffen (bewijsmiddel 15) en dat alle in de tenlastelegging genoemde vrouwen uit het buitenland komen (bewijsmiddel 12). De brieven van verdachte aan de vrouwen hielden in dat hij een liefdesrelatie met hen wilde aangaan.(1) Dat het hof zulke brieven als "liefdesbrieven" beschouwde is begrijpelijk. Ook aldus bezien is 's hofs bewezenverklaring van het onderdeel "dat hij (...) hun liefdesbrieven heeft geschreven" ook ten aanzien van de overige in de tenlastelegging genoemde vrouwen genoegzaam gemotiveerd.

Het eerste middel kan dus niet tot cassatie leiden.

Het tweede middel bevat - kort samengevat - de klacht dat het hof het verweer dat het onder 2. bewezenverklaarde geen strafbare poging oplevert heeft verworpen op gronden die deze verwerping niet kunnen dragen. Met het "enkele schrijven van een (liefdes)brief" en "het verhalen over de persoonlijke rijkdom" is volgens de steller van het middel "te weinig ten laste gelegd om aan het criterium van de uiterlijke verschijningsvorm, gegeven het bijzondere karakter van het delict, te kunnen voldoen."

Het hof heeft het ter terechtzitting namens verzoeker gevoerde verweer als volgt samengevat en verworpen:

Bij de vraag of sprake is van een strafbare poging in de zin van art. 45 Sr staan de zogenaamde uitvoeringshandelingen centraal, die de poging onderscheiden van voorbereidingshandelingen. Sinds HR NJ 1979, 52 hanteert de HR daarbij als criterium of de "gedragingen naar haar uiterlijke verschijningsvorm moeten worden beschouwd als te zijn gericht op de voltooiing van het misdrijf".

Bij toepassing van dit algemene criterium speelt het bijzondere delict in kwestie een belangrijke rol; elk delict heeft zijn eigen uitvoeringshandelingen. (2) Daarbij kan van belang zijn of een aanvang is gemaakt met de uitvoering of realisering van één van de delictsbestanddelen. Enkele (materiële) misdrijven, zoals oplichting en diefstal met braak of geweldpleging, veronderstellen bijvoorbeeld het bezigen van bepaalde middelen of het aanwenden van geweld. Als de dader dat middel of geweld heeft aangewend is dat volgens vaste rechtspraak een reden om een begin van uitvoering aanwezig te achten.(3)

In casu is het dus de vraag of de door het hof bewezenverklaarde feitelijke handelingen kunnen worden beschouwd als gedragingen die naar hun uiterlijke verschijningsvorm moeten worden beschouwd als te zijn gericht op de voltooiing van het misdrijf mensenhandel. Bij de beantwoording van deze vraag is van belang of door de handelingen van verzoeker een aanvang is gemaakt met de tenlastegelegde 'misleiding', een delictsbestanddeel van het inmiddels vervallen art. 250ter Sr (oud), thans art. 250a Sr.

Haveman verstaat onder "misleiding" in de zin van art. 250ter (oud) Sr "situaties waarin een vrouw, onder het voorwendsel dat zij in een fabriek, in de horeca of iets dergelijks zal komen te werken, wordt overgehaald naar Nederland te reizen, om er hier achter te komen dat daarmee prostitutie werd bedoeld".(4) Niet valt in te zien waarom het voorwenden van een (toekomstige) relatie hier niet mede onder zou kunnen worden begrepen. Het middel gaat hieraan voorbij.

Voorts heeft de Hoge Raad beslist dat onder vrouwenhandel (art. 250ter (oud) Sr zoals dat tot 1 februari 1994 luidde) is te verstaan "iedere daad die ertoe strekt een vrouw over te leveren aan prostitutie".(5) Het per 1 februari 1994 ingevoerde art.250ter en tot 1 oktober 2000 van kracht zijnde was volgens de MvT een codificatie en deels een aanscherping van bestaand recht voorzover het om vrouwenhandel gaat (6) en zag onder meer op uitbuitingssituaties zoals die zich nogal eens voordoen ten aanzien van personen die uit het buitenland komen.(7) Van een begin van uitvoering in de zin van art. 45 Sr zal dus sprake zijn indien gedragingen naar uiterlijke verschijningsvorm erop zijn gericht een vrouw aan prostitutie over te leveren in bovengenoemde zin. Maar ook vóórdat in het contact met de vrouwen de misleiding al een aanvang heeft genomen kan er al een strafbare poging zijn. Te denken is aan het geval dat iemand al een organisatie op poten heeft gezet, panden tot zijn beschikking heeft waar prostituees te werk gesteld zullen worden, heeft uitgestippeld hoe de vrouwen naar Nederland zullen worden gehaald en hoe zij onder de duim gehouden zullen worden. Als zo iemand dan met het oog op het aanwerven van de vrouwen adressen en telefoonnummers opvraagt van te benaderen slachtoffers lijkt het mij verdedigbaar in zo een geval al een begin van uitvoering aan te nemen, omdat onder de geschilderde omstandigheden dat opvragen al naar uiterlijke verschijningsvorm is gericht op voltooiing van het misdrijf.

Gelet op de inhoud van de door het hof gebezigde bewijsmiddelen, in onderling verband en in hun samenhang beschouwd, heeft het hof achtereenvolgens het volgende vastgesteld:

De in 's hofs weerlegging van het gevoerde verweer besloten liggende oordelen dat verzoeker, doordat hij aan de desbetreffende vrouwen heeft voorgehouden met hen een relatie aan te willen gaan en/of hen verteld heeft dat hij zeer rijk was en/of aan hen liefdesbrieven heeft geschreven, een aanvang heeft gemaakt met de tenlastegelegde "misleiding", dat deze misleiding tot doel had de vrouwen onder valse voorwendselen naar Nederland te halen om hen aldaar tot prostitutie te brengen en dat derhalve sprake is van een begin van uitvoering van het misdrijf mensenhandel nu de gedragingen van verzoeker naar hun uiterlijke verschijningsvorm moeten worden beschouwd als te zijn gericht op de voltooiing van dat misdrijf, is derhalve juist. Ook overigens is 's hofs oordeel naar de eis der wet met redenen omkleed.

Ook het tweede middel faalt derhalve.

In het derde middel wordt de klacht opgeworpen dat het hof in strijd met art. 8 Reclasseringsregeling 1995 en art. 14d lid 2 Sr aan de deels voorwaardelijke veroordeling als bijzondere voorwaarde heeft verbonden dat hij "zich laat behandelen op de afdeling voor Forensische deeltijdbehandeling en de Forensische Psychiatrische Polikliniek van het Forensisch Psychiatrisch Circuit van de Geestelijke Gezondheidszorg Eindhoven te Eindhoven, zolang genoemde reclasseringsinstelling dit noodzakelijk acht". In het middel wordt het standpunt ingenomen dat aan de stichting Reclassering een dergelijke (medische) "beslissingsbevoegdheid" niet toekomt.

Het bestreden deel van de strafoplegging houdt geen opdracht conform art. 14d lid 2 Sr in, te weten een opdracht aan de rlassering tot het verlenen van hulp en steun, maar is een bijzondere voorwaarde in de zin van art. 14c lid 2 sub 5 Sr. Dat in casu sprake is van schending van art. 14d lid 2 Sr vermag ik - anders dan de steller van het middel - dan ook niet in te zien.

Voorts miskent de steller van het middel dat het in casu om een aan een (deels) voorwaardelijke straf verbonden bijzondere voorwaarde ex art. 14c lid 2 sub 5 Sr gaat en niet, zoals in het door de raadsman aangehaalde HR NJ 1991, 274, om een bijzondere voorwaarde op grond van art. 14c lid 2 sub 2 Sr. Art. 14c lid 2 sub 5 Sr biedt de rechter een grote mate van vrijheid om bijzondere voorwaarden op te leggen, waaronder - zoals in casu - een ambulante psychiatrische behandeling. Daarbij mag de rechter het, mede met het oog op art. 8 lid 1 sub c van de Reclasseringsregeling 1995, aan de reclassering overlaten gelet op de mede aan deze toebedeelde taak van het houden van toezicht, om te bepalen gedurende welke periode - mits binnen de door de rechter vastgestelde proeftijd - de veroordeelde zich onder deze behandeling zal dienen te stellen.(8) Dit in tegenstelling tot de bijzondere voorwaarde inhoudende opneming in een (psychiatrische) inrichting ter verpleging die op grond van art. 14c lid 2 sub 2 Sr wordt opgelegd. In dat geval is de beslissing voor welke duur deze behandeling wordt opgelegd voorbehouden aan de rechter, hetgeen zijn rechtvaardiging vindt in het feit dat het dan om een opname, dus een intramurale, en niet om een ambulante, behandeling gaat.(9)

Het hof heeft derhalve door aan de (deels) voorwaardelijke straf de bestreden bijzondere voorwaarde te verbinden geen blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting.

Voorzover de steller van het middel tot slot nog heeft bedoeld te stellen dat de beslissing omtrent de duur van een ambulante (psychiatrische) behandeling slechts toekomt aan een medicus, vindt deze stelling geen steun in het recht. Zie in dit verband overigens nog de conclusie van A-G Remmelink vóór HR NJ 1985, 139. Met hem ben ik van mening dat uiteindelijk waarschijnlijk de psychiater de duur van de ambulante behandeling bepaalt en dat de reclassering deze tijdsduur zal overnemen. Omdat het optreden van een individuele psychiater zich gemakkelijker aan de waarneming van de rechter onttrekt, is er evenwel voor gekozen om de reclassering in deze een coördinerende toezichthoudende taak te geven.

Het derde middel kan dus evenmin tot cassatie leiden.

De middelen lenen zich overigens naar mijn smaak alle voor de zogenoemde 101a RO-afdoening.

Nu ik ambtshalve geen gronden tot cassatie heb aangetroffen, strekt deze conclusie tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,