HR, 29-05-2001, nr. 01982/99

Het derde namens verzoeker voorgestelde middel klaagt over “geen dan wel onvoldoende motivering van de verweren.” Voor zover hiermee beoogd is zelfkritiek te uiten, zou deze ten aanzien van het taalgebruik in de schriftuur zeker op zijn plaats zijn.

Aannemelijk is dat de klacht betrekking heeft op de beslissing tot oplegging van de schadevergoedingsmaatregelen die ontoereikend zou zijn gemotiveerd, aangezien het verweer, inhoudende dat causaal verband ontbreekt, ongemotiveerd is verworpen. Alleen in een welwillende interpretatie van de schriftuur heeft deze klacht ook betrekking op de beslissing ten aanzien van de vordering van de benadeelde partijen.

Het door mr M.A.G. van der Burgt als gemachtigde van de benadeelde partij [slachtoffer 1] ingediende voegingsformulier vermeldt de volgende schadeposten:

“vernielde broek ƒ 179,-

vernield horloge ƒ 275,-

reiskosten van/naar ziekenhuis

Mr Van der Burgt heeft bij brief van 28 mei 1999 aan het hof een nota van de verzekeringsmaatschappij van de benadeelde partij [slachtoffer 1] betreffende de eigen bijdrage overgelegd. Die brief houdt onder meer in:

“Tenslotte de factuur van de ziektenkostenverzekering van cliënt ad ƒ 200,-. Deze schade is in eerste instantie niet gevorderd. Cliënt wenst thans zijn vordering met deze kosten te verhogen.”

Ook ter terechtzitting van het hof van 1 juni 1999 heeft mr Van der Burgt namens de benadeelde partij [slachtoffer 1] de vordering vermeerderd, in die zin dat ter zake van de kosten van rechtsbijstand thans een vergoeding van in totaal ƒ 2060,- wordt gevraagd.

Het door mr Van der Burgt als gemachtigde van de benadeelde partij [slachtoffer 2] ingediende voegingsformulier vermeldt de volgende schadeposten:

“immateriële schade ƒ 2000,-

kosten voor rechtsbijstand pm

totaal ƒ 2000,-.”

De ter terechtzitting van het hof van 1 juni 1999 door verzoekers raadsvrouw overgelegde pleitnota - waarop kennelijk door de griffier met de hand is bijgeschreven hetgeen voorts ter zitting nog naar voren is gebracht door de raadsvrouw en welke passages ik tussen * * zal zetten - houdt met betrekking tot de vordering van de benadeelde partijen in:

“Ten aanzien van de voeging van de benadeelde partij, [slachtoffer 1]

Het hof heeft onder het kopje ”De vordering tot schadevergoeding” onder meer overwogen:

“De vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 1] zal tot een bedrag van f. 5.000,-- (VIJFDUIZEND GULDEN) worden toegewezen, nu aannemelijk is dat door hem tengevolge van het bewezenverklaarde materiële en immateriële schade is geleden en wel - in goede justitie begroot - tot dat bedrag.

Verzoeker klaagt er terecht over dat gelet op de namens hem gevoerde verweren het hof zijn beslissing tot (partiële) toewijzing van de vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 1] ontoereikend heeft gemotiveerd (vgl. HR 14 april 1998, NJ 1998, 675).

Het oordeel van het hof dat aannemelijk is dat het slachtoffer [slachtoffer 2] tengevolge van het onder 2 bewezenverklaarde feit ƒ 750,- immateriële schade heeft geleden is niet onbegrijpelijk en behoeft - ook in het licht van het namens verzoeker aangevoerde - geen nadere motivering (vgl. HR 17 juni 1997, DD 97.301).

Anders dan in de toelichting op het middel wordt betoogd was het hof niet gehouden te motiveren waarom het - in afwijking van de politierechter - de opgelegde straf niet heeft verbonden aan de beslissing op de vordering van de benadeelde partijen en de opgelegde schadevergoedingsmaatregelen.

Het middels is dus deels terecht voorgesteld.

Het namens de benadeelde partij [slachtoffer 1] voorgestelde middel richt zich tegen de beslissing van het hof voor zover daarbij de vordering van [slachtoffer 1] is afgewezen.

Voor zover het middel erover klaagt dat de beslissing van het hof tot partiële afwijzing van de vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 1] onbegrijpelijk is, is het terecht voorgesteld. Het hof heeft niet inzichtelijk gemaakt ter zake van welke kostenposten en op grond waarvan de vordering ten dele is afgewezen.

Het hof heeft in het kader van de beoordeling van de vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 1] onder meer overwogen:

“De vermeerdering van de eis in hoger beroep kan in verband met het bepaalde in artikel 421, lid 3 van het Wetboek van Strafvordering niet worden toegelaten.”

Ik neem aan dat het hof het oog heeft gehad op zowel de kosten voor rechtsbijstand als op de eigen bijdrage inzake de ziektekosten.

Het verbod van art. 421, derde lid, Sv geldt niet voor de kosten voor rechtsbijstand; derhalve mag in hoger beroep een hoger bedrag worden gevorderd dan in eerste aanleg (vgl. HR 18 april 2000, NJ 2000, 413). Het middel klaagt er terecht over dat het hof op dit punt blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting.

De klacht dat de benadeelde partij niet buiten zijn vordering is getreden door in hoger beroep ƒ 200,- te vorderen ter zake van de reeds op het voegingsformulier pro memorie opgevoerde post “eigen bijdrage medicijnen” is tevergeefs voorgesteld. De kostenpost zelf is weliswaar op het voegingsformulier vermeld, maar dat laat onverlet dat het totaalbedrag dat aan schadevergoeding wordt gevorderd in hoger beroep met ƒ 200,- wordt vermeerderd doordat toen pas de omvang van die eigen bijdrage bekend was, tengevolge waarvan in strijd met art. 421, derde lid, Sv de grenzen van de eerste vordering zijn overschreden (vgl. HR 17 februari 1998, NJ 1998, 449).

Helemaal bevredigend vind ik dit niet. Door de opname van p.m.-posten wordt kenbaar gemaakt dat er kosten zijn waarvan de precieze omvang op het moment van de eerste aanleg nog onbekend zijn, omdat bij voorbeeld nog geen rekening is ontvangen. De benadeelde partij is in dezen onder meer afhankelijk van de snelheid waarmee een strafzaak door het OM wordt aangebracht. Niet alleen dàt er kosten zijn gemaakt staat vast, maar ook ter zake waarvan zij zijn gemaakt. Alleen de omvang ervan is in de eerste aanleg nog onbekend.

Hoe bezwaarlijk is het nu eigenlijk dat een verdachte zich (alleen) over de omvang van een vaststaande schadepost maar één keer (nl. in hoger beroep) kan uitlaten, afgezet tegen het gerechtvaardigde belang van het slachtoffer dat die vaststaande post óók in het strafgeding wordt afgehandeld? De appèlrechter behoudt de bevoegdheid, mocht hij de ingevulde p.m.-post te ingewikkeld vinden, om de vordering in zoverre niet-ontvankelijk te verklaren, of, wegens andere redenen, ongegrond. Dat dit tot oeverloze debatten in hoger beroep zou kunnen leiden kan ik daarom niet inzien. (Zie over het verlies van instantie bij wijziging van de tenlastelegging in hoger beroep de door Uw Raad gedeelde argumentatie in punt 4 van de conclusie van mijn ambtgenoot Machielse bij de Tjoelker-zaak, HR 2 november 1999, NJ 2000, 174, m.nt.JdH; en zie voor de vermeerdering van eis door de benadeelde partij in hoger beroep de - uiteindelijk in andere richting gaande - conclusie van waarnemend A-G Keijzer voor HR NJ 1998, 449.)

Het middel klaagt er voorts nog over dat onbegrijpelijk is waarom de vordering tot vergoeding van gemaakte proceskosten slechts gedeeltelijk is toegewezen. Het hof heeft met betrekking tot de door de benadeelde partij [slachtoffer 1] gevorderde vergoeding voor de kosten van rechtsbijstand als volgt overwogen:

“Verdachte zal voorts worden veroordeeld tot vergoeding van de door de benadeelde partij ten behoeve van de tenuitvoerlegging van deze uitspraak nog te maken kosten. De tot nu toe gemaakte kosten begroot het hof op ƒ 1.250,--.”

De parlementaire geschiedenis van de zogenaamde Wet-Terwee houdt met betrekking tot dit punt onder meer in:

“De leden van de D66-fractie vroegen in hoeverre onder de vigeur van het voorgestelde art. 592a rekening zal worden gehouden met de kosten van bijstand die de benadeelde partij heeft gemaakt. Het antwoord hierop is dat de rechter hiermee, voor zover deze kosten niet onnodig zijn gemaakt, volledig rekening zal moeten houden” (Tweede Kamer, 1991-1992, 21 345, nr. 9, p. 8).

Voorzover het hof de kosten van rechtsbijstand zelf heeft begroot, heeft het blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting aangezien het de daadwerkelijk gemaakte kosten als uitgangspunt dient te nemen. Voorzover het hof het vorenoverwogene niet heeft miskend en als zijn oordeel tot uitdrukking heeft bedoeld te brengen dat de gevorderde kosten onnodig zijn gemaakt voorzover zij de ƒ 1250,- te boven gaan, is dit oordeel zonder nadere motivering niet begrijpelijk. Het middel klaagt ook daar terecht over.

Geheel ten overvloede merk ik in dit verband nog op dat het aanbeveling verdient dat na verwijzing door of namens de benadeelde partij [slachtoffer 1] een (gespecificeerde) nota wordt overgelegd waaruit blijkt hoe hoog de daadwerkelijk aan hem in rekening gebrachte rechtsbijstandskosten zijn.

Ambtshalve wil ik nog de aandacht vragen voor een tweetal andere kwesties met betrekking tot de opgelegde schadevergoedingsmaatregel.

Kosten die de benadeelde partij in verband met rechtsbijstand heeft gemaakt zijn niet aan te merken als schade die het rechtstreeks gevolg is van het strafbare feit. Die kosten komen op grond van art. 592a Sv wel voor vergoeding in aanmerking - hetgeen het hof niet heeft miskend - maar kunnen niet in aanmerking worden genomen bij de oplegging van de in art. 36f, eerste lid, Sr voorziene schadevergoedingsmaatregel (vgl. HR 21 september 1999, NJ 1999, 801 en HR 18 april 2000, NJ 2000, 413). Het hof heeft derhalve blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door de kosten die de benadeelde partijen in verband met de tenuitvoerlegging hebben gemaakt en nog moeten maken telkens in de opgelegde schadevergoedingsmaatregel `mee te nemen.’ Uw Raad kan dit verzuim herstellen.

Daarnaast heeft het hof in het kader van de schadevergoedingsmaatregel van ƒ 950,- die wordt opgelegd ten behoeve van de benadeelde partij [slachtoffer 2] de vervangende hechtenis vastgesteld op 20 dagen. Uit art. 36f, zesde lid, Sr in verbinding met art. 24c, derde lid, Sr volgt dat het hof één dag vervangende hechtenis meer heeft opgelegd dan wettelijk toelaatbaar is.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak, doch uitsluitend:

ten aanzien van de beslissing op de vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 1] en ten aanzien van de schadevergoedingsmaatregel die te zijnen behoeve is opgelegd;

ten aanzien van de schadevergoedingsmaatregel die ten behoeve van de benadeelde partij [slachtoffer 2] is opgelegd;

tot het opleggen van de schadevergoedingsmaatregel ten behoeve van de benadeelde partij [slachtoffer 2] tot een bedrag van ƒ 750,- subsidiair vijftien dagen hechtenis;

tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof te Amsterdam opdat de zaak voor wat betreft de vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 1] en de te zijnen behoeve opgelegde schadevergoedingsmaatregel op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan,

en tot verwerping van het beroep voor het overige.