HR, 24-05-2011, nr. 10/00310

Het gerechtshof te 's‑Hertogenbosch heeft bij arrest van 29 april 2008 de verdachte ter zake het 1. ‘medeplegen van in uitoefening van een beroep of bedrijf opzettelijk handelen in strijd met een in artikel 3, onder B, van de Opiumwet gegeven verbod’ en 2. ‘witwassen’ veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van achttien maanden, ten aanzien van een aantal nader in het arrest genoemde goederen de onttrekking aan het verkeer bevolen en de teruggave gelast van een document dat is aangetroffen in het kantoor van de eenmanszaak van de verdachte. Voorts heeft het hof een geldbedrag van € 58.350,00 verbeurd verklaard.

Namens de verdachte is beroep in cassatie ingesteld. Mr. H.H.M. van Dijk, advocaat te 's‑Hertogenbosch, heeft een schriftuur ingezonden, houdende twee middelen van cassatie.

Het eerste middel klaagt erover dat het onder 1 door het hof bewezenverklaarde feit niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid.

Ten laste van de verdachte heeft het hof onder 1 bewezenverklaard dat:

Het hof heeft het gebezigde bewijsmateriaal ter zake dit feit in het bestreden arrest weergegeven in zogeheten ‘promis’-vorm. Voor zover ter beoordeling van de onderhavige klacht relevant houdt het arrest de navolgende (promis-)bewijsoverwegingen in (ter wille van de leesbaarheid heb ik de voetnoten — waarin verwezen wordt naar het bewijsmateriaal waaraan het hof de in de overweging aangehaalde feiten en omstandigheden heeft ontleend — weggelaten):

Uit de hierboven weergegeven door het hof in aanmerking genomen feiten en omstandigheden kan, samengevat, het volgende worden afgeleid:

De thans te beantwoorden vraag is of het hof uit de zojuist weergegeven feiten en omstandigheden heeft kunnen afleiden dat de verdachte tezamen en in vereniging met een ander opzettelijk — kort gezegd — hennep heeft verkocht. Het hof heeft die vraag bevestigend beantwoord. Uit diens bewijsoverwegingen blijkt dat het bij dat oordeel mede in aanmerking heeft genomen de omstandigheid dat diverse getuigen hebben verklaard stekken hennep te hebben gekocht bij de growshop van de verdachte en dat die verkopen aan de verdachte — zijnde de enige eigenaar van die growshop — kunnen worden toegerekend, te meer nu niet blijkt van omstandigheden waaruit blijkt dat de verdachte geen wetenschap omtrent die verkopen had. Thans zal bekeken moeten worden of dat oordeel stand houdt.

Een beschouwing van recente rechtspraak op dit punt leert het volgende. In 2006 kwam een met de onderhavige zaak vergelijkbare casus in cassatie aan de orde.1. Het bewijs bestond in die zaak, voor zover relevant, uit de verklaringen van twee personen die in de coffeeshop van de verdachte softdrugs hadden gekocht. Niet bleek uit hun verklaringen wie precies ‘de verkoper’ was geweest die hun in de betreffende coffeeshop de geestverruimende middelen had geleverd. Tot het bewijs werd voorts ook de volgende verklaring van de verdachte gebezigd:

Het hof achtte op grond van de bewijsmiddelen het tenlastegelegde bewezen en overwoog omtrent de bewezenverklaring het volgende:

De Hoge Raad oordeelde echter anders dan het hof en achtte de bewezenverklaring ontoereikend gemotiveerd. Hij overwoog daartoe:

Uit het zojuist weergegeven oordeel van de Hoge Raad uit 2006 kan mijns inziens niet anders worden afgeleid dan dat de Hoge Raad de hierna opgesomde omstandigheden niet zonder meer voldoende acht om een verdachte tezamen met het personeelslid dat de bewuste dag voor de feitelijke overhandiging van de softdrugs zorg droeg aan te merken als medepleger van het verkopen en afleveren van softdrugs. Die omstandigheden zijn:

Ook de casus die ten grondslag lag aan de strafzaak waarin de Hoge Raad op 23 maart 2010 uitspraak deed is met de onderhavige casus vergelijkbaar.2. In de door mij op 26 januari 2010 voor die zaak genomen conclusie gaf ik toe dat de inhoud van het zojuist aangehaalde arrest van de Hoge Raad uit 2006 voor mij ‘een leermoment’ is geweest. Paragraaf 4.4. van die conclusie houdt in dat verband voorts het volgende in:

Niettegenstaande de inhoud van de zoeven weergegeven paragraaf van mijn conclusie uit 2010, behelsde paragraaf 4.5 van diezelfde conclusie — indachtig meergenoemde uitspraak van de Hoge Raad uit 2006 — niettemin de volgende strekking:

Conform de strekking van mijn conclusie oordeelde de Hoge Raad op 23 maart 2010 dat de door het hof in aanmerking genomen omstandigheden onvoldoende waren om een bewuste en nauwe samenwerking te kunnen aannemen.3.

Naar mijn inzicht brengt deze rechtspraak het m.i. onwenselijke gevolg met zich dat de eigenaar van een coffeeschop — of in dit geval een growshop — niet snel, of in ieder geval zeer moeilijk, zal kunnen worden veroordeeld wegens het medeplegen van de verkoop van verdovende middelen indien niet rechtstreeks uit de bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat hij daadwerkelijk een (concrete) hoeveelheid van desbetreffende verdovende middelen heeft verkocht. Zelfs niet als bijvoorbeeld wel uit het bewijs kan worden afgeleid dat de coffeeshophouder die verkoop feitelijk heeft gefaciliteerd, georganiseerd en voorbereid.

De deelnemingsvorm van het medeplegen van enig strafbaar feit behelst de nauwe en bewuste samenwerking met een of meer andere medeplegers gericht op de voltooiing van het delict. In deze nauwe samenwerking ligt het opzet daartoe besloten. Gelijk bij andere deelnemingsvormen manifesteert dit opzet zich in twee gedaantes, in dit geval

Voor het bestaan van een nauwe samenwerking is niet vereist dat de medepleger zelf uitvoeringshandelingen heeft verricht. Dat kan hij hebben overgelaten aan een ander, doch dan zal zijn bijdrage aan het delict moeten hebben bestaan uit concrete andere gedragingen die het aannemen van een nauwe samenwerking rechtvaardigen. Hij zal met anderen datgene moeten hebben verricht wat het strafbare feit uitmaakt en opzettelijk tot het plegen van het delict hebben meegewerkt.4.

Dat degene die niet rechtstreeks bij de uitvoering van het delict is betrokken daardoor niet op de hoogte is van detailkennis waarover de uitvoerder noodzakelijkerwijze wel beschikt, verhindert niet dat hij als medepleger wordt aangemerkt.5. Dat het delict is uitgevoerd zoals het feitelijk is gegaan, met alle specificaties van dien, zal doorgaans door de medepleger voor lief zijn genomen en binnen het bereik van zijn kansopzet vallen.

In de onderhavige zaak is de verdachte de enig eigenaar van de growshop. Ten aanzien van deze winkel is op grond van meer getuigenverklaringen komen vast te staan dat er vanuit die winkel meermalen hennep aan derden is verkocht. In verdachtes bedrijfspand zijn (aan de verdachte toebehorende) hennepstekjes en henneptoppen (waarvoor de verdachte zich verantwoordelijk acht) aangetroffen en in zijn auto zijn ten slotte forse hoeveelheden gedroogde henneptoppen en een aanzienlijke hoeveelheid contant geld aangetroffen (welke middelen en geld aan de verdachte toebehoren). Ofschoon niet met zoveel woorden tot uitdrukking gebracht heeft het hof bij gebrek aan aanwijzingen van het tegendeel hieruit kunnen afleiden dat de verdachte de verkoop van hennep vanuit zijn growshop heeft georganiseerd,6. gefaciliteerd en zijn personeel moet hebben geïnstrueerd. Dat niet kan worden vastgesteld dat de verdachte nauwkeurig op de hoogte is van transactiespecificaties, zoals de identiteit van de koper, het tijdstip en de hoeveelheid, doet m.i. geen afbreuk aan de gevolgtrekking dat de verdachte nauw en bewust met zijn personeel heeft samengewerkt gericht op de uit de bewijsmiddelen blijkende verkoop van hennep vanuit zijn growshop. Naar mijn inzicht heeft het hof uit de gebezigde bewijsmiddelen kunnen afleiden dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het onder 1 bewezenverklaarde feit. Ik zal in deze zaak dan ook, anders dan in mijn eerdere conclusie voor HR 23 maart 2010 (LJN BL1689) en mij bewust zijnde van een zekere mate van onverenigbaarheid van de strekking van deze conclusie met de eerdere rechtspraak op dit punt, concluderen tot verwerping van het middel.

Het middel is tevergeefs voorgesteld.

Het tweede middel behelst de klacht dat het onder 2 bewezenverklaarde feit — kort gezegd: het witwassen van een in de auto van de verdachte aangetroffen geldbedrag van € 58.350,00 — niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan volgen.

Het hof heeft vanaf pagina 5 betreffende dit feit de navolgende (promis-) bewijsoverweging in zijn arrest opgenomen (ook hier heb ik ter wille van de leesbaarheid de door het hof opgenomen voetnoten weggelaten):

Naar mijn inzicht heeft het hof in de hierboven weergegeven bewijsoverweging op genoegzame wijze uiteengezet dat en waarom het van oordeel is geweest dat het in de auto van de verdachte aangetroffen geldbedrag van misdrijf afkomstig moet zijn geweest en dat de verdachte zich, door dit geldbedrag voorhanden te hebben, schuldig heeft gemaakt aan witwassen. Ik acht dat oordeel onjuist, noch onbegrijpelijk. In het bijzonder acht ik evenmin onbegrijpelijk 's hofs overweging over de onaannemelijkheid van hetgeen door de verdediging is aangevoerd met betrekking tot het in verdachtes auto aangetroffen geldbedrag, namelijk dat dit geld afkomstig zou zijn van de legale verkoop van groeilampen.

Hoewel het middel niet uitnodigt tot beschouwingen op dit punt voeg ik hieraan toe dat in deze zaak niet is aangevoerd en ook niet is vastgesteld dat het enkele voorhanden hebben door de verdachte van het onderwerpelijke geldbedrag dat afkomstig is uit een mede door hemzelf begaan misdrijf niet kan hebben bijgedragen aan het verbergen of verhullen van de criminele herkomst hiervan. Er is dan ook geen contra-indicatie voor het witwassen vastgesteld, als bedoeld in HR 26 oktober 2010, LJN BM4440, NJ 2010/655 m.nt. Keijzer.

Het tweede middel faalt.

Het tweede middel kan mijns inziens met een aan artikel 81 RO te ontlenen motivering worden afgedaan. Gronden die tot ambtshalve vernietiging van de bestreden uitspraak zouden behoren te leiden, heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden