HR, 19-12-2008, nr. 08/00240

HR, 19-12-2008, nr. 08/00240

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Uitspraak 19‑12‑2008

Inhoudsindicatie

Familierecht. Geschil tussen voormalige echtelieden over limitering partneralimentatie (WLA); redelijkheid en billijkheid; door de rechter vast te stellen nieuwe termijn als bedoeld in art. 1:157 lid 5 BW, stelplicht- en bewijslastverdeling; draagkracht alimentatieplichtige, verband huwelijk en behoefte alimentatiegerechtigde; motiveringseisen.

19 december 2008

Eerste Kamer

08/00240

RM

Hoge Raad der Nederlanden

Beschikking

in de zaak van:

[De vrouw],

wonende te [woonplaats],

VERZOEKSTER tot cassatie,

advocaat: mr. H.J.W. Alt,

t e g e n

[De man],

wonende te [woonplaats],

VERWEERDER in cassatie,

advocaat: mr. K.G.W. van Oven.

Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als de vrouw en de man.

1. Het geding in feitelijke instanties

Met een op 18 juli 2006 ter griffie van de rechtbank Utrecht ingediend verzoekschrift heeft de vrouw zich gewend tot die rechtbank en verzocht, kort gezegd, de termijn van de verplichting van de man om voor het levensonderhoud van den vrouw maandelijks een bedrag van € 2.135,67 bij vooruitbetaling te voldoen te verlengen tot haar vijfenzestigste levensjaar.

De man heeft het verzoek bestreden.

De rechtbank heeft bij beschikking van 6 december 2006 het verzoek afgewezen.

Tegen deze beschikking heeft de vrouw hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te Amsterdam. De man heeft incidenteel hoger beroep ingesteld.

Bij beschikking van 16 oktober 2007 heeft het hof te Amsterdam, nevenzittingsplaats Arnhem, de beschikking van de rechtbank Utrecht van 6 december 2006 bekrachtigd en het meer of anders verzochte afgewezen.

De beschikking van het hof is aan deze beschikking gehecht.

2. Het geding in cassatie

Tegen de beschikking van het hof heeft de vrouw beroep in cassatie ingesteld. Het cassatierekest is aan deze beschikking gehecht en maakt daarvan deel uit.

De man heeft een verweerschrift ingediend.

De conclusie van de Advocaat-Generaal J. Wuisman strekt tot verwerping van het beroep.

De advocaat van de vrouw heeft bij brief van 3 oktober 2008 op die conclusie gereageerd.

3. Beoordeling van het middel

3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) Partijen zijn op 2 juli 1976 met elkaar gehuwd. Bij beschikking van 24 november 1993 heeft de rechtbank Utrecht echtscheiding tussen hen uitgesproken. De echtscheidingsbeschikking is op 16 november 1994 ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Uit het huwelijk zijn vier kinderen geboren, van wie de jongste ten tijde van de echtscheiding 7 jaar en de oudste (bijna) 18 jaar oud was.

(ii) Bij overeenkomst van 26 oktober 1994 zijn partijen overeengekomen, voorzover hier van belang, dat de man ter zake van het levensonderhoud van de vrouw aan haar zal voldoen gedurende de daartoe wettelijk voorgeschreven termijn een bedrag van ƒ 3.600,-- per maand, bij vooruitbetaling te voldoen. Dit bedrag zal jaarlijks worden verhoogd met de wettelijke indexering. Op grond van de wettelijke indexering is dit bedrag thans € 2.135,67 per maand.

(iii) Voorts zijn partijen overeengekomen dat de man jaarlijks aan de vrouw zou voldoen een extra bijdrage ten titel van alimentatie van ƒ 2.275,--, welk bedrag door de vrouw zal worden aangewend voor het afsluiten van een overlijdensrisicoverzekering met lijfrenteclausule op het leven van de man. Met betrekking tot de pensioenvoorziening zijn partijen overeengekomen dat de vrouw door middel van een voorwaardelijke uitkering recht heeft op het haar toekomende gedeelte van de door de man tot aan het echtscheidingsvonnis opgebouwde ouderdomspensioenrechten.

3.2.1 Bij verzoekschrift van 17 juli 2006 heeft de vrouw verzocht de termijn van de verplichting van de man om ter zake van haar levensonderhoud maandelijks een bedrag van € 2.135,67 bij vooruitbetaling te voldoen, welk bedrag jaarlijks zal worden verhoogd met de wettelijke indexering, te verlengen tot aan haar 65e levensjaar, althans gedurende een termijn die de rechtbank juist acht. De rechtbank heeft het verzoek van de vrouw afgewezen. Het hof heeft de beschikking van de rechtbank bekrachtigd.

3.2.2 Het hof heeft daartoe, samengevat weergegeven en voorzover in cassatie van belang, het volgende overwogen.

(1) De eerste vestiging van de onderhoudsverplichting is overeengekomen bij convenant van 30 oktober 1994. In dit geval eindigt op grond van art. 1:157 lid 4 BW de verplichting tot levensonderhoud van rechtswege na het verstrijken van een termijn van twaalf jaren, die aanvangt op de datum van inschrijving van de beschikking in de registers van de burgerlijke stand. (rov. 4.1)

Krachtens art. 1:157 lid 5, eerste volzin, kan de rechter, indien de beëindiging van de uitkering ten gevolge van het verstrijken van de in het vierde lid bedoelde termijn van zo ingrijpende aard is dat ongewijzigde handhaving van die termijn naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid van degene die tot uitkering gerechtigd is niet kan worden gevergd, op diens verzoek alsnog een termijn stellen (rov. 4.2).

(2) Uitgangspunt van de wetgever is dat de alimentatieverplichting na twaalf jaar in beginsel definitief eindigt (rov. 4.6). Ingeval wordt verzocht om verlenging dient de alimentatiegerechtigde, in dit geval de vrouw, aan te tonen dat sprake is van een uitzonderlijke situatie (rov. 4.7).

(3) De inkomensterugval voor de vrouw door de beëindiging van de alimentatie is ingrijpend (rov. 4.8).

(4) De door de vrouw aangedragen omstandigheden geven echter geen grond voor het oordeel dat zich hier de bijzondere omstandigheden als bedoeld in art. 1:157 lid 5, eerste volzin, BW voordoen. De vrouw heeft in de periode na de echtscheiding enerzijds mogelijkheden gehad inkomsten uit arbeid te verwerven, anderzijds heeft zij vermogen kunnen opbouwen met de verkoop van huizen. (rov. 4.9-4.12)

(5) De financiële draagkracht van de man, die door de rechtbank als "ruimschoots voldoende" is beoordeeld, komt eerst aan de orde nadat is gebleken dat zich bijzondere omstandigheden bij de vrouw voordoen. Nu die zich hier niet voordoen, komt het hof aan de beoordeling van de financiële draagkracht van de man niet toe. Tot een andersluidend oordeel dan de rechtbank leidt dit echter niet, zodat het hof de bestreden beschikking dient te bekrachtigen. De man heeft mitsdien geen belang bij zijn grief in het incidentele beroep tegen het oordeel van de rechtbank betreffende zijn draagkracht. (rov. 4.13)

3.3.1 Bij de beoordeling van het middel moet het volgende worden vooropgesteld.

De met ingang van 1 juli 1994 als gevolg van het in werking treden van de Wet limitering alimentatie na scheiding (Stb. 1994, 324 en 325; hierna: WLA) in het Burgerlijk Wetboek opgenomen limiteringsregeling bepaalt in art. 1:157 lid 4 BW dat de verplichting tot levensonderhoud na echtscheiding van rechtswege eindigt na het verstrijken van een termijn van twaalf jaren, die aanvangt op de datum van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand. Dit eindigen van de alimentatieplicht na ommekomst van voormelde termijn heeft een in beginsel definitief karakter, en vindt plaats ongeacht de financiële draagkracht van de alimentatieplichtige. Indien de beëindiging van de uitkering ten gevolge van het verstrijken van deze termijn van zo ingrijpende aard is dat ongewijzigde handhaving van die termijn naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid van degene die tot de uitkering gerechtigd is niet kan worden gevergd, kan de rechter evenwel ingevolge lid 5 van art. 1:157 op verzoek van de tot de uitkering gerechtigde een nieuwe termijn vaststellen. Voor deze verlenging zijn bijzondere omstandigheden aan de zijde van de alimentatiegerechtigde nodig, en deze draagt ook de stelplicht en bewijslast terzake. In de parlementaire geschiedenis is het uitzonderingskarakter van deze verlengingsmogelijkheid benadrukt. Zie onder meer de passages uit de memorie van toelichting bij het oorspronkelijke wetsvoorstel, weergegeven in punt 3.3 van de conclusie van de Advocaat-Generaal. "De grondgedachte van het ontwerp", aldus de staatssecretaris van Justitie bij de mondelinge behandeling van het wetsvoorstel, "is dat, wanneer tussen twee personen de band van het huwelijk wordt geslaakt, ook aan de financiële banden op termijn een eind moet kunnen komen" (Handelingen II, 1986-1987, blz. TK 101-5207). Het uitzonderingskarakter van de regeling is ook benadrukt in de memorie van antwoord, Kamerstukken II, 1986-1987, 19 295, nr. 6, blz. 5, waar werd opgemerkt:

"Indien men op ondersteuning blijft aangewezen door omstandigheden buiten het huwelijk, rechtvaardigt dat niet dat gewezen echtgenoten door alimentatie levenslang aan elkaar gebonden blijven. Men mag naar onze mening niet via de burgerrechtelijke onderhoudsverplichting een gewezen echtgenoot eindeloos verantwoordelijk houden voor een bepaalde maatschappelijke situatie."

De wetgever is voorts ervan uitgegaan dat de alimentatiegerechtigde in de periode van twaalf jaren in beginsel voldoende gelegenheid heeft om zich voor te bereiden op het voorzien in eigen levensonderhoud, ook wanneer dit moet gebeuren naast de zorg voor minderjarige kinderen uit het huwelijk, en dat dit ook in redelijkheid van de alimentatiegerechtigde gevergd kan worden.

3.3.2 Of er grond bestaat voor verlenging zal moeten worden beoordeeld in het licht van de strekking van de regeling. Het gaat in de eerste plaats erom of aan de zijde van de alimentatiegerechtigde bijzondere omstandigheden aanwezig zijn die, gelet op de ingrijpende aard van de beëindiging, in beginsel meebrengen dat ongewijzigde handhaving van de termijn naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de alimentatiegerechtigde kan worden gevergd. Daarbij zal, naast de financiële situatie waarin de alimentatiegerechtigde verkeert, onder meer van belang kunnen zijn in hoeverre zijn of haar behoefte aan voortduring van een uitkering tot levensonderhoud nog verband houdt met het huwelijk, en of hij of zij alles heeft gedaan wat redelijkerwijze mag worden verwacht om tot financiële zelfstandigheid te geraken.

Indien de rechter de bijzondere omstandigheden aan de zijde van de alimentatiegerechtigde in beginsel zwaarwegend genoeg acht, zal hij vervolgens ook omstandigheden aan de zijde van de alimentatieplichtige, waaronder zijn of haar draagkracht, in zijn beoordeling moeten betrekken.

3.4 Gelet op het vorenstaande geeft het oordeel van het hof dat het verlengingsverzoek niet kan worden toegewezen, nu de vrouw vermogen door de verkoop van huizen heeft kunnen opbouwen en zij niet alles heeft gedaan wat van haar mocht worden verwacht om tot financiële zelfstandigheid te geraken, en dat hetgeen de vrouw heeft gesteld omtrent de draagkracht van de man - ook indien op zichzelf juist - niet tot een ander oordeel zou kunnen leiden, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting.

3.5 Het middel betoogt met een beroep op de in punt 3.7 van de conclusie van de Advocaat-Generaal weergegeven beschikkingen van de Hoge Raad, dat voor het afwijzen van een verlengingsverzoek even hoge motiveringseisen gelden als voor de in die beschikkingen aan de orde zijnde beëindigingsverzoeken. Dit is echter niet het geval.

De op grond van de WLA in het Burgerlijk Wetboek opgenomen limiteringsregeling, waarvan ook het bepaalde in art. 1:401 lid 2 BW deel uitmaakt, is ingevolge art. II lid 1 WLA alleen van toepassing op alimentaties die na 1 juli 1994 door de rechter zijn toegekend of tussen partijen zijn overeengekomen. De leden 2-4 van art. II WLA voorzien in een eigen materiële regeling voor "oude gevallen", dat wil zeggen: alimentaties die vóór de inwerkingtreding van de WLA door de rechter zijn toegekend of tussen partijen zijn overeengekomen. Daarmee beoogde de wetgever recht te doen aan het feit dat oudere vrouwen zich veelal in hun leven en in het bijzonder tijdens het huwelijk in verband met de lange tijd gegolden hebbende maatschappelijke opvattingen en tradities en daaraan gerelateerde rolpatronen onvoldoende hebben kunnen instellen op het nieuwe, in het wetsvoorstel 19 295 vervatte, limiteringsregime (Kamerstukken II, 1990-1991, 22 170, nr. 3, blz. 2).

Voor deze gevallen geldt niet dat de alimentatieplicht na twaalf jaar van rechtswege eindigt. Op verzoek van de alimentatieplichtige beëindigt de rechter de verplichting, indien deze vijftien of meer jaren heeft geduurd, tenzij hij van oordeel is dat de beëindiging van de uitkering van zo ingrijpende aard is dat deze naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van degene die tot de uitkering gerechtigd is, kan worden gevergd. In dat geval stelt de rechter op verzoek van de tot uitkering gerechtigde een nieuwe termijn vast. In het licht van de strekking van deze regeling, zoals deze mede uit de parlementaire geschiedenis van de WLA blijkt, heeft de Hoge Raad in de bedoelde beschikkingen hoge motiveringseisen gesteld aan beslissingen waarbij op grond van art. II lid 2 WLA het beroep van de alimentatiegerechtigde op de daarin vervatte uitzondering aanstonds wordt verworpen, dan wel slechts voor een beperkte termijn en met uitsluiting van de mogelijkheid van verlenging van die termijn wordt gehonoreerd; zie in het bijzonder HR 26 maart 1999, nr. R98/014, NJ 1999, 653.

De overwegingen die hieraan ten grondslag liggen, gelden niet voor "nieuwe gevallen". Er is geen grond om aan een afwijzing van een op art. 1:157 lid 5 BW gebaseerd verlengingsverzoek andere dan de gewone motiveringseisen te stellen.

3.6 Voorzover de klachten van het middel uitgaan van een andere rechtsopvatting dan hiervóór juist is bevonden, falen zij op de in 3.3.1-3.5 uiteengezette gronden.

3.7 De overige klachten van het middel kunnen evenmin tot cassatie leiden. Zulks behoeft, gezien art. 81 RO, geen nadere motivering nu de klachten niet nopen tot beantwoording van rechtsvragen in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling.

4. Beslissing

De Hoge Raad verwerpt het beroep.

Deze beschikking is gegeven door de vice-president D.H. Beukenhorst als voorzitter en de raadsheren O. de Savornin Lohman, E.J. Numann, C.A. Streefkerk en W.D.H. Asser, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer E.J. Numann op 19 december 2008.

Conclusie 22‑09‑2008

Mr. Wuisman

Partij(en)

CONCLUSIE inzake:

[De vrouw],

verzoekster tot cassatie,

advocaat: Mr. H.J.W. Alt

tegen

[De man],

verweerder in cassatie,

advocaat: Mr. K.G.W. van Oven

1. Inleiding; feiten

1.1

De voorliggende zaak betreft een verzoek van verzoekster tot cassatie (hierna: de vrouw) op grond van artikel 1:157 lid 5 BW om een termijn te bepalen gedurende welke verweerder in cassatie (hierna de man) gehouden blijft bij te dragen in het levensonderhoud van de vrouw, hoewel de termijn van 12 jaar als bedoeld in lid 4 van genoemd artikel is verstreken. In cassatie kan onder meer van de volgende feiten worden uitgegaan:

(i)

Partijen zijn op 2 juli 1976 met elkaar gehuwd. Het huwelijk is op 16 november 1994, dus goed 18 jaar later, ontbonden geraakt door inschrijving van het op 24 november 1993 uitgesproken echtscheidingsvonnis in de registers van de burgerlijke stand.

(ii)

Ten tijde van de ontbinding van het huwelijk was de vrouw 45 jaar oud.

(iii)

Uit het huwelijk zijn vier kinderen geboren, die op het moment van de ontbinding van het huwelijk de leeftijd hadden van rondom 7, respectievelijk 10, 15 en 18 jaar. De vrouw, die vóór het huwelijk een HBS-opleiding had genoten en enkele jaren werk had verricht, heeft tijdens het huwelijk de feitelijke verzorging van de kinderen op zich genomen. Zij had daarnaast niet een werkkring. Na de echtscheiding heeft de vrouw de verzorging van de bij haar inwonende kinderen voortgezet.

(iv)

Met het oog op de echtscheiding is tussen partijen op 26 oktober 1994 een echtscheidingsconvenant gesloten dat voorzag in een bijdrage van de man in zowel de kosten van verzorging en opvoeding van de kinderen als de kosten van het levensonderhoud van de vrouw. De bijdrage ten behoeve van de kinderen is bij beschikking van 8 april 1998 verhoogd met terugwerkende kracht tot 1 oktober 1997.

(v)

De termijn van twaalf jaren die ingevolge lid 4 van artikel 1:157 BW gold voor de verplichting van de man tot het verstrekken van levensonderhoud aan de vrouw, is op 16 november 2006 verstreken. Op dat moment bedroeg de bijdrage van de man in het levensonderhoud van de vrouw € 2135,67 per maand.

2. Procesverloop

2.1

Bij een op 18 juli 2006 bij de rechtbank Utrecht binnengekomen verzoekschrift heeft de vrouw verzocht de termijn van de verplichting van de man om voor het levensonderhoud van de vrouw maandelijks een bedrag van € 2.135,67 bij vooruitbetaling te voldoen te verlengen tot aan haar 65ste levensjaar, althans daarvoor in goede justitie een nadere termijn te bepalen. Ter onderbouwing van dit verzoek heeft zij, kort samengevat, het volgende aangevoerd. Het eindigen van de bijdrage van de man in haar levensonderhoud heeft voor haar een terugval van inkomen tot bijstandsniveau tot gevolg. Zij is 57 jaar oud en heeft geen uitzicht op werk om in haar eigen levensonderhoud te voorzien. Zowel tijdens als na het huwelijk is zij belast geweest met de verzorging en opvoeding van de veel zorg vergende kinderen en stond zij er daarbij (nagenoeg) alleen voor. Opdat de kinderen na het huwelijk dezelfde kansen zouden hebben als daarvoor en omdat de bijdrage van de man onvoldoende was om alle kosten van de kinderen te kunnen betalen, heeft zij alle bijkomende kosten zelf gedragen. Zij financierde deze kosten met gelden uit hypothecaire leningen of gelden die bij verkoop van een woning vrijvielen. Er zijn vrijwel geen pensioenvoorzieningen ten behoeve van haar. Voor wat haar gezondheid betreft, kampt zij met klachten op het psychische en fysieke vlak.

De man heeft het verzoek en de onderbouwing ervan bestreden.

2.2

Bij beschikking van 6 december 2006 heeft de rechtbank Utrecht het verzoek afgewezen. Het tegen deze beslissing gerichte hoger beroep van de vrouw heeft het hof Amsterdam (met nevenzittingsplaats Arnhem) bij beschikking d.d. 16 oktober 2007 verworpen.

2.3

De vrouw heeft cassatieberoep ingesteld met een verzoekschrift dat op 15 januari 2008 bij de griffie van de Hoge Raad is binnengekomen. Van de zijde van de man is een verweerschrift ingediend.

3. Inleidende beschouwingen

3.1

Het komt dienstig voor om, alvorens het voorgedragen cassatiemiddel te bespreken, enige beschouwingen te wijden aan de in artikel 1:157 leden 4 en 5 BW opgenomen limiteringsregeling.

3.2

In lid 4 van artikel 1:157 BW wordt aan de verplichting van de ene echtgenoot tot het bijdragen in het levensonderhoud van de andere echtgenoot na echtscheiding een termijn van 12 jaren gesteld. Die termijn gaat lopen vanaf de datum van inschrijving van de echtscheidingsuitspraak in de registers van de burgerlijke stand. De verplichting vervalt van rechtswege, ook al is er nog behoefte aan een bijdrage bij de andere echtgenoot en heeft de ene echtgenoot nog voldoende draagkracht. Lid 5 van artikel 1:157 BW biedt evenwel aan de andere echtgenoot de mogelijkheid om aan de rechter te verzoeken om alsnog een nadere termijn vast te stellen voor voortzetting door de ene echtgenoot van diens bijdragen in het levensonderhoud van de andere echtgenoot. Voorwaarde daartoe is wel dat de beëindiging van de uitkering ten gevolge van het verstrijken van de termijn van twaalf jaren van zo ingrijpende aard is dat ongewijzigde handhaving van die termijn naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet kan worden gevergd van degene die tot de uitkering is gerechtigd. Deze regeling is ingevoerd bij de Wet limitering alimentatie van 28 april 1994, Stb. 1994, 324, die op 1 juli 1994 in werking is getreden.

3.3

De kerngedachten achter de wet worden in de memorie van toelichting bij het ontwerp van de Wet limitering alimentatie1. als volgt weergegeven:

—

blz. 1: ‘Hoofdregel is dat de verplichting tot levensonderhoud van rechtswege na 12 jaar eindigt. Verlenging van deze termijn is slechts in bijzondere gevallen mogelijk.’

—

blz. 6: ‘Na ontbinding van het huwelijk dient als nawerking van die verantwoordelijkheid (de verantwoordelijkheid die echtgenoten door het huwelijk voor elkaar op zich nemen) een billijke vereffening plaats te vinden van de economische nadelen die het gevolg zijn van het huwelijk of van de zorg voor de kinderen na de scheiding. …… De verantwoordelijkheid die men door het huwelijk op zich heeft genomen, houdt weliswaar een verplichting in om bij te dragen in het levensonderhoud van de andere partij, maar rechtvaardigt niet dat deze verplichting na beëindiging van de huwelijksband ongelimiteerd blijft bestaan. Bij het antwoord op de vraag hoe ver deze onderhoudsverplichting zich moet uitstrekken is mede richtinggevend de duur van de door het huwelijk bepaalde behoeftigheid. Door de verdeling van taken in het huwelijk kunnen verschillen ontstaan in de maatschappelijke mogelijkheden. Zo kan de rol van de vrouw in het huwelijk en de zorg die zij op zich heeft genomen voor de kinderen in en na beëindiging van het huwelijk met zich brengen dat zij na het huwelijk aangewezen is op een bijdrage van de man. De huwelijksgerelateerde behoeftigheid zal vaak na zekere tijd zijn uitgewerkt. De omstandigheid dat de onderhoudsgerechtigde nog niet zelfstandig in zijn of haar levensonderhoud kan voorzien, kan dan niet meer aan het huwelijk worden toegekend, maar kan voortvloeien uit andere maatschappelijke omstandigheden, bij voorbeeld de situatie op de arbeidsmarkt.’

—

blz. 7: ‘Bij deze keuze (voor de termijn van 12 jaar) is uitgegaan van het ongunstigste geval namelijk een huwelijk met kinderen waarbij het jongste kind geboren werd toen de ouders scheidden. Ervan uitgaande dat een scheidingsprocedure betreffende een huwelijk met kinderen waarin naast kinderalimentatie ruimte is voor alimentatie voor de vrouw, gemiddeld een jaar duurt, is het verantwoord aan te nemen dat de feitelijke scheiding al ruimschoots voor de aanvang van de termijn heeft plaatsgevonden. De termijn van 12 jaar stelt de alimentatiegerechtigde in staat de zorg voor de kinderen op zich te nemen en na verloop van tijd, wanneer de kinderen naar zelfstandigheid groeien, zich er op voor te bereiden in eigen levensonderhoud te voorzien. Tegen de tijd dat door het verstrijken van de termijn de alimentatie zou eindigen, mag worden aangenomen dat de kinderen uit het huwelijk een zodanige zelfstandigheid hebben bereikt, dat het vervullen van een dienstbetrekking ten einde in eigen levensonderhoud te voorzien voor de vrouw niet bezwaarlijk is.’

3.4

Bovenstaande citaten maken duidelijk dat naar de bedoeling van de ontwerper van de regeling in de leden 4 en 5 van artikel 1:157 BW terughoudendheid is te betrachten bij het honoreren van een verzoek om de termijn van 12 jaar te verlengen. Alleen bijzondere omstandigheden dienen daartoe aanleiding te geven. Het gaat uiteindelijk vooral er om in hoeverre van de alimentatiegerechtigde gevergd kan worden dat hij er voor zorgt dat hij aan het einde van de termijn van 12 jaar met eigen inkomsten in zijn levensonderhoud voorziet. Daarbij spelen aan de kant van de alimentatiegerechtigde diverse factoren een rol zoals de duur van het huwelijk, de taakverdeling binnen het huwelijk en de gevolgen daarvan voor de positie van de alimentatiegerechtigde in het maatschappelijke verkeer, de zorg voor kinderen en de ruimte en de mogelijkheid om daarnaast een eigen bestaan op te bouwen gedurende de termijn van 12 jaar en/of daarna. Bij dit laatste zijn omstandigheden in aanmerking te nemen zoals leeftijd, gezondheid, opleiding en werkervaring in het verleden.2.

3.5

Er is al enige lagere rechtspraak met betrekking tot de regeling in de leden 4 en 5 van artikel 1:157 BW. De Hoge Raad heeft, voor zover was na te gaan, nog geen uitspraken gedaan waarin de toepassing van die regeling door de lagere rechter wordt getoetst3.. Kennisneming van de lagere rechtspraak leert dat de door de wetsontwerper beoogde terughoudendheid in het honoreren van verzoeken tot verlenging van de termijn als regel wordt gevolgd. Voor het honoreren van het verzoek om verlenging van de alimentatietermijn wordt geëist niet alleen dat de beëindiging van de alimentatiebijdrage voor de alimentatiegerechtigde van ingrijpende aard is, maar dat daarnaast ook nog bijzondere omstandigheden meebrengen dat een vasthouden aan de termijn van 12 jaar naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de alimentatiegerechtigde kan worden gevergd. Bij de beoordeling daarvan worden de factoren als hiervoor in 3.4 vermeld in aanmerking worden genomen4..

3.6

Uit lid 1 van Artikel II van de Wet limitering alimentatie, welk artikel de overgangsbepalingen in verband met die wet bevat, volgt dat de leden 4 en 5 van artikel 1:157 BW alleen van toepassing zijn op uitkeringen tot levensonderhoud die na de inwerkingtreding van de wet (1 juli 1994) door de rechter zijn toegekend of tussen partijen zijn overeengekomen (de zogeheten ‘nieuwe gevallen’). Diezelfde overgangsbepalingen voorzien intussen ook in een limitering in de zin van het algeheel eindigen van de bijdrageverplichtingen die vóór 1 juli 1994 van kracht zijn geworden (in de wandeling de ‘oude gevallen’ genoemd). Die regeling, die te vinden is in de leden 2 t/m 4 van Artikel II, is bij aparte wet tot stand gebracht, toen bij de behandeling van het wetsontwerp 19 295 in de Eerste Kamer de in dat ontwerp opgenomen limitering te bezwaarlijk werd geoordeeld voor oudere onderhoudsgerechtigden. Zij zouden zich onvoldoende hebben kunnen instellen op het limiteringsregime van het wetsvoorstel 19 2955.. De limiteringsregeling voor de ‘oude gevallen’ kent een andere opzet. De beëindiging van de bijdrageverplichting geschiedt niet van rechtswege, maar op initiatief van degene op wie de alimentatieverplichting rust. Op diens verzoek kan de rechter de verplichting beëindigen, indien deze verplichting op of na 1 juli 1994 vijftien jaren heeft geduurd. Indien echter de rechter van oordeel is dat de beëindiging van de uitkering van zo ingrijpende aard is dat deze naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet kan worden gevergd van degene, die tot de uitkering is gerechtigd (veelal de vrouw), stelt hij op verzoek van laatstgenoemde een nadere termijn vast voor het verstrekken van levensonderhoud door de voormalige echtgenoot. Bij de beoordeling hiervan houdt de rechter in ieder geval rekening met:

—

de leeftijd van degene die tot uitkering gerechtigd is;

—

de omstandigheid dat uit het huwelijk kinderen zijn geboren;

—

de datum en de duur van het huwelijk en de mate waarin zulks de verdiencapaciteit van de betrokkenen heeft beïnvloed;

—

de omstandigheid dat de tot de uitkering gerechtigde geen recht heeft op uitbetaling van een deel van het ouderdomspensioen van degene die tot uitkering is gehouden.

3.7

In een drietal op 26 maart 1999 uitgesproken beschikkingen (NJ 1999, 653, 654 en 655, m.nt. SW) heeft de Hoge Raad de lijnen voor toepassing van de limiteringsregeling voor ‘oude gevallen’ uitgezet, aan welke lijnen de Hoge Raad in latere uitspraken heeft vastgehouden. Zij laten zich kort als volgt samenvatten:

—

de beslissing, inhoudende dat een beroep van de alimentatiegerechtigde op voortzetting van de bijdragen aan zijn levensonderhoud na een verzoek van de alimentatieplichtige tot beëindiging van zijn alimentatieverplichting niet of slechts voor korte termijn met uitsluiting van de mogelijkheid van verlenging van die termijn wordt gehonoreerd, zodat aan de alimentatieverplichting definitief een einde komt althans heel spoedig, dient aan hoge motiveringseisen te voldoen; dit geldt echter als regel niet in het geval dat de beëindiging van de alimentatie-uitkering voor de alimentatiegerechtigde geen of slechts een relatief onbetekenende terugval in inkomen tot gevolg heeft;

—

de hoge motiveringseisen brengen mee dat de rechter (nadrukkelijker en meer uitgewerkt) moet aangeven welke omstandigheden hij in aanmerking heeft genomen en hoe hij deze omstandigheden in de afweging heeft betrokken;

—

alle relevante omstandigheden van het geval, zowel die aan de zijde van de alimentatiegerechtigde als die aan de zijde van de alimentatieplichtige dienen in aanmerking te worden genomen en in onderling verband te worden gewogen;

—

tot de relevante omstandigheden aan de zijde van de alimentatieplichtige hoort mede diens draagkracht6..

3.8

Het feit dat de limiteringsregeling voor ‘nieuwe gevallen’ er toe strekt om een alimentatieverplichting na twaalf jaren definitief te doen eindigen en dat ook het geval zal zijn indien het verzoek van de alimentatiegerechtigde (nog immer veelal de vrouw) om verlenging van de alimentatietermijn niet dan wel slechts voor een korte termijn wordt gehonoreerd, doet de vraag rijzen of de lijnen die de Hoge Raad, zoals hiervoor vermeld, voor de toepassing van de limiteringsregeling voor de ‘oude gevallen’ heeft uitgezet, onverkort ook moeten worden aangehouden bij de toepassing van de limiteringsregeling voor de ‘nieuwe gevallen’. Vooral van belang is of ook bij die gevallen aan de beslissing tot afwijzing van het verzoek van de alimentatiegerechtigde hoge motiveringseisen moeten worden gesteld, en of ook daar de in voldoende mate bij de alimentatieplichtige aanwezige draagkracht een omstandigheid vormt, die bij de beoordeling van het verzoek van de alimentatiegerechtigde vanaf den beginne ten volle moet worden meegewogen.

3.9

Ook al brengt bij een ‘nieuw geval’ de afwijzing van het verzoek van de alimentatie-gerechtigde om verlenging van de alimentatietermijn ook mee dat de alimentatieplicht definitief eindigt, toch vormt die omstandigheid, naar het toeschijnt, een onvoldoende grond om de toepassing van de limiteringsregeling voor ‘nieuwe gevallen’ onverkort aan dezelfde regels te onderwerpen als die welke gelden voor de toepassing van de limiteringsregeling voor ‘oude gevallen’. Doordat de ‘nieuwe gevallen’ betrekking hebben op alimentatieverplichtingen van na 1 juli 1994 zal de achtergrond van die gevallen — globaal genomen — anders zijn dan die van de ‘oude gevallen’. Het gaat bij de ‘nieuwe gevallen’ als regel om huwelijken en echtscheidingen uit een andere, latere tijd. Zij zijn uit een tijd waarin andere opvattingen over de aard en betekenis van het huwelijk de overhand hebben gekregen. Het huwelijk wordt minder algemeen beleefd als een lotsverbondenheid voor het leven en de plaats van de vrouw binnen het huwelijksverband heeft op ruimere schaal een andere invulling gekregen. Deelname door de gehuwde vrouw aan het arbeidsproces is toegenomen. Hierdoor en ook als gevolg van de op 1 mei 1995 in werking getreden Wet verevening pensioenrechten bij scheiding d.d. 28 april 1994 zijn er op ruimere schaal betere vooruitzichten voor de vrouw ten aanzien van het ouderdomspensioen. Voor de ‘nieuwe gevallen’ geldt voorts dat reeds bij het vaststellen van de alimentatieverplichting het aan de alimentatiegerechtigde bekend is of redelijkerwijs bekend heeft kunnen zijn dat de alimentatieplicht na twaalf jaren in principe zal eindigen en dat in verband daarmee van hem verwacht wordt dat hij dan in staat zal zijn om met zelf verkregen inkomsten in het levensonderhoud te voorzien. Hij kan daarmee rekening houden bij de inrichting van zijn verdere leven.

De zojuist vermelde — nogmaals: globaal genomen — andere achtergrond van de ‘nieuwe gevallen’ geeft aanleiding om de door de wetgever beoogde terughoudendheid in het maken van uitzonderingen op de wettelijke limitering van de alimentatieplicht tussen ex-echtgenoten tot 12 jaar als uitgangspunt te respecteren. Daarmee zou stroken om aan de beslissing tot afwijzing van een verzoek van de alimentatiegerechtigde tot verlenging van de alimentatietermijn niet in het algemeen de eis van een verhoogde motivering te stellen. Nu in de wettelijk regeling de gelding van de limitering niet afhankelijk is gesteld van het al dan niet aanwezig zijn van (een zekere mate van) draagkracht van de alimentatieplichtige, past bij het respecteren van de door de wetgever beoogde terughoudendheid evenzeer om de bij de alimentatieplichtige voldoende aanwezige draagkracht niet eerder in de beschouwingen te betrekken dan op het moment dat, afgezien van de ingrijpende aard van de inkomensterugval, andere omstandigheden al in de richting wijzen dat het onverkort vasthouden aan de termijn van 12 jaar naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de alimentatiegerechtigde kan worden gevergd7..

4. Bespreking van het cassatiemiddel

4.1

De aangevoerde klachten richten zich tegen de rov. 4.9 t/m 4.13 van de bestreden beschikking. De door het hof in die rechtsoverwegingen gevolgde gedachtengang laat zich kort als volgt samenvatten. In rov. 4.8 geeft het hof als zijn — in cassatie niet bestreden — oordeel dat het wegvallen van de bijdrage van de man in het levensonderhoud van de vrouw bij laatstgenoemde leidt tot een inkomensterugval van ingrijpende aard. Vervolgens onderzoekt het hof in de rov. 4.9 t/m 4.11 of zich aan de zijde van de vrouw nog bijzondere omstandigheden voordoen die meebrengen dat ongewijzigde handhaving van de termijn van 12 jaar naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de vrouw kan worden gevergd. Dat onderzoek voert het hof in rov. 4.12 tot de slotsom dat dat niet het geval is, nu de vrouw in de periode na de echtscheiding mogelijkheden heeft gehad om inkomsten uit arbeid te verwerven en zij met de verkoop van huizen vermogen heeft kunnen opbouwen, waarvan, zo overweegt het hof in rov. 4.11, niet aannemelijk is geworden dat het noodzakelijk was om het ten behoeve van de kinderen aan te wenden. In rov. 4.13 oordeelt het hof nog dat het niet aan de beoordeling van de financiële draagkracht van de man toekomt, omdat die draagkracht aan de orde komt nadat is gebleken dat zich bijzondere omstandigheden bij de vrouw voordoen.

4.2

De aangevoerde klachten overlappen elkaar ten dele. Met deze klachten wordt beoogd de volgende drie punten aan de orde te stellen:

a.

onbegrijpelijk is het oordeel van het hof in rov. 4.10 dat de vrouw onvoldoende heeft aangetoond of niet aannemelijk heeft gemaakt dat zij in de afgelopen 12 jaren niet in staat is geweest werkzaamheden te verrichten als gevolg van de zorg voor de kinderen, haar gezondheidsproblemen of om een andere reden;

b.

eveneens onbegrijpelijk is het oordeel van het hof in rov. 4.11 dat ten aanzien van het vermogen dat de vrouw met verkopen van panden in 1999 en 2003 heeft kunnen vormen, geen noodzaak heeft bestaan dit vermogen ten behoeve van de kinderen aan te wenden;

c.

onjuist is dat het hof, zoals uit rov. 4.13 blijkt, bij de beoordeling of onverkort vasthouden aan de termijn van 12 jaar naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid van de vrouw kan worden gevergd niet mede de — veronderstellenderwijs ruimschoots aanwezig te achten — draagkracht van de man in aanmerking heeft genomen.

4.3

De voorliggende zaak valt te typeren als een ‘nieuw geval’ met trekken van de ‘oude gevallen’. Het huwelijk is 18 jaar vóór 1 juli 1994 gesloten en uit dit huwelijk zijn vier kinderen geboren aan de verzorging van wie de vrouw zich geheel (dus zonder werkkring daarnaast) heeft gewijd. Toen het huwelijk eindigde was zij 45 jaar oud, bleef de zorg voor de vier — wel ouder wordende en gaandeweg het huis verlatende — kinderen op haar rusten en kon zij niet bogen op een specifieke beroepsopleiding en ruime werkervaring vóór en tijdens het huwelijk. Aan de andere kant was het de vrouw bij de regeling van de alimentatieverplichting van de man jegens haar in het echtscheidingsconvenant d.d. 26 oktober 1994 bekend dat voor die verplichting een wettelijke limiet gold van 12 jaren8.. In een en ander is aanleiding te vinden om de onderhavige zaak wel als een ‘nieuw geval’ op te vatten, maar tevens om verhoogde aandacht te schenken aan het aspect van met name de mogelijkheden voor de vrouw om door het betreden van de arbeidsmarkt gaandeweg meer zelf in haar levensonderhoud te voorzien. Dat laat onverlet dat de beoordeling van dit aspect, cassatietechnisch gesproken, een feitelijke aangelegenheid is, zodat de toets in cassatie toch niet verder kan gaan dan nagaan of die beoordeling op afdoende wijze is gemotiveerd9.. Het is niet aan de Hoge Raad om op dit punt een eigen oordeel te geven. De aangevoerde klachten sturen wel enigszins daarop aan.

klachten met betrekking tot rov. 4.10

4.4

Aangenomen mag worden dat het hof bij zijn beoordeling in rov. 4.10 van de mogelijkheden voor de vrouw om na de echtscheiding gaandeweg weer buitenshuis inkomsten genererende arbeid te gaan verrichten de voorgeschiedenis van de vrouw (duur van het huwelijk, aanwezigheid van kinderen, taakverdeling binnen het huwelijk, opleiding en werkervaring vóór en tijdens het huwelijk) voor ogen heeft gestaan. Die voorgeschiedenis wordt deels in rov. 4.4 en deels in rov. 4.10 vermeld. In rov. 2.4 meldt het hof dat het kennis heeft genomen van de producties, die door de vrouw bij brief van 23 augustus 2007 vóór de pleidooizitting van 6 september 2007 bij het hof in het geding zijn gebracht. Deze producties strekken ertoe nader te onderbouwen de stellingen van de vrouw dat in het bijzonder de zorg voor de kinderen en haar gezondheidsproblemen op het fysieke en psychische vlak er aan in de weg stonden om geschikte arbeid te vinden en te behouden10.. Kennisneming van deze stukken maakt niet duidelijk dat het hof niet zonder nadere motivering heeft kunnen oordelen, dat door de vrouw niet voldoende is aangetoond of aannemelijk is gemaakt dat de zorg voor de kinderen en haar gezondheidsproblemen echte hinderpalen voor het vinden en uitvoeren van inkomsten opleverend werk hebben gevormd. Voor wat de zorg voor de kinderen betreft, is hierbij in aanmerking te nemen dat het hof in rov. 4.10, in cassatie onbestreden, erop wijst dat het jongste kind vanaf 1999 naar de middelbare school ging11.. Wat de gezondheidsproblemen betreft, wordt alleen in een brief van 9 augustus 2007 van een psychiater (productie 21) de mening uitgesproken dat de vrouw niet arbeidsgeschikt is. Nog afgezien van de vraag of deze ene mening van voldoende gewicht is te achten, blijft in de brief geheel in het midden op welke tijdsperiode deze mening betrekking heeft12.. De andere medische stukken in genoemde producties bevatten geen uitlating over de mogelijkheid in het algemeen voor de vrouw om arbeid te verrichten. In een reïntegratie-advies van 16 april 2007 (productie 25) wordt wel geconcludeerd dat voor de vrouw ‘op dit moment’ vanwege geestelijk lijden deelname aan het SagEnn programma niet mogelijk is, maar dat is een conclusie die gerelateerd wordt niet alleen aan een moment in 2007 maar ook aan bij een bepaald programma horende activiteit.

Het voorgaande voert tot de conclusie dat hetgeen het hof in rov. 4.10 overweegt niet onbegrijpelijk voorkomt.

klachten met betrekking tot rov. 4.11

4.5

In rov. 4.11 oordeelt het hof omtrent het vermogen dat de vrouw met onroerend goed-transacties heeft kunnen opbouwen, dat, gelet op het feit dat de man zowel ten behoeve van de vrouw als de kinderen alimentatie betaalde en onbetwist is dat hij de studies van de kinderen betaalde, niet aannemelijk is geworden dat het noodzakelijk was dit uit de verkoop van panden opgebouwde vermogen aan te wenden ten behoeve van de kinderen.

Dit oordeel wordt op blz. 8, onder iii, van het verzoekschrift tot cassatie bestreden. Voor zover aldaar er over wordt geklaagd dat rov. 4.11 onbegrijpelijk is ‘in het licht van hetgeen de vrouw heeft aangevoerd in het appelschrift (in het) kader van Grief III en de toelichting daarop’, kan dit de vrouw niet baten. Deze klacht voldoet niet aan de aan de inrichting van een cassatieklacht te stellen eisen. Verlangd mag worden dat in de klacht zelf uiteengezet wordt waarin de onbegrijpelijkheid van het aangevochten oordeel is gelegen. Nu wordt het in feite aan de wederpartij en de Hoge Raad overgelaten om die onbegrijpelijkheid op te sporen.

Hetgeen ter aangehaalde plaatse verder nog wordt aangevoerd, maakt evenmin de beweerde onbegrijpelijkheid van rov. 4.11 duidelijk. Het was aan de vrouw geweest om aannemelijk te maken dat ook bij het achterwege laten van uitgaven voor met name de kinderen zij niet een voldoende vermogen ter overbrugging van de periode tot haar 65ste levensjaar had kunnen opbouwen.

klachten met betrekking tot rov. 4.13

4.6

Tegen het oordeel van het hof in rov. 4.13 dat de financiële draagkracht van de man eerst aan de orde komt nadat is gebleken dat zich bijzondere omstandigheden bij de vrouw voordoen, wordt ingebracht dat bij de beoordeling of onverkort vasthouden aan de termijn van 12 jaar naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid van de vrouw kan worden gevergd, alle omstandigheden van het geval dienen te worden betrokken, waaronder ook dat de alimentatieplichtige de alimentatie ruimschoots kan dragen.

4.7

Hierboven in 3.9 is uiteengezet dat en waarom de bij de alimentatieplichtige in voldoende mate aanwezige draagkracht niet eerder in de beschouwingen dient te worden betrokken dan op het moment dat, afgezien van de ingrijpende aard van de inkomensterugval, andere omstandigheden al in de richting wijzen dat het onverkort vasthouden aan de termijn van 12 jaar naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de alimentatiegerechtigde kan worden gevergd. In het licht van die uiteenzetting dient de tegen rov. 4.13 gerichte klacht te falen. In de rov. 4.10 en 4.11 heeft het hof onderzocht of er andere bijzondere omstandigheden aan de zijde van de vrouw spelen. Dat onderzoek voert het hof in rov. 4.12 tot de slotsom dat die bijzondere omstandigheden er niet zijn. Om de hierboven in 4.4 t/m 4.5 vermelde redenen wordt een en ander tevergeefs in cassatie bestreden. Dat brengt mede mee dat, zoals het hof ook heeft gedaan, de draagkracht van de man buiten aanmerking kan worden gelaten, ook al zou die draagkracht als ‘ruimschoots’ zijn te typeren.

5. Conclusie

De conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad

Beroepschrift 15‑01‑2008

Toevoeging aangevraagd

VERZOEKSCHRIFT TOT CASSATIE

Aan de Hoge Raad der Nederlanden

Geeft eerbiedig te kennen:

[de vrouw], verzoekster tot cassatie, wonende te [woonplaats], verder te dezer zake aangeduid als ‘de vrouw’, te dezer zake woonplaats gekozen hebbende te 's‑Gravenhage aan de Johan van Oldenbarneveltlaan 9E (Postbus 82228, 2508 EE) ten kantore van Alt Kam Boer advocaten, van wie mr H.J.W. Alt, advocaat bij de Hoge Raad der Nederlanden, door verzoekster tot advocaat wordt gesteld en dit verzoekschrift ondertekent en indient;

dat gerequestreerde te dezen is [de man], wonende te [woonplaats], verder ook aangeduid als ‘de man’, in hoger beroep domicilie gekozen hebbende te Utrecht aan de Brigittenstraat 24, ten kantore van de advocaat mr J.P.H Jacobs (Kniestedt, Jacobs & Duijs advocaten), alsmede te Amsterdam aan het Gustav Mahlerplein 50, ten kantore van mr F.B. Falkena (Houthoff Buruma) die in hoger beroep als procureur is opgetreden;

dat dit verzoekschrift strekt tot het instellen van cassatieberoep tegen de beschikking van het Gerechtshof te Amsterdam d.d. 16 oktober 2007, gewezen onder rekestnummer 316/2007, waarvan een afschrift aan dit verzoekschrift wordt gehecht.

Ten tijde van het indienen van dit rekest had de vrouw nog niet de beschikking over het procesverbaal van de mondelinge behandeling d.d. 6 september 2007 van het gerechtshof te Amsterdam, welk proces verbaal met spoed is opgevraagd. De vrouw behoudt zich het recht voor om dit rekest nader aan te vullen indien en voor zover het proces verbaal daartoe aanleiding geeft.

De vrouw kan zich met die uitspraak niet verenigen en voert daartegen aan het navolgende

Middel van cassatie

Schending van het recht en/of verzuim van vormen waarvan de niet-inachtneming nietigheid meebrengt, doordat het Hof in r.o. 4.9 t/m 6 van de aangevallen beschikking heeft overwogen en beslist gelijk in 's - Hofs beschikking vermeld — hier als herhaald en ingelast te beschouwen — ten onrechte om één of meer van de navolgende — zonodig in onderling verband en samenhang te beschouwen — redenen:

1

Rechtens onjuist, althans (zonder motivering) onbegrijpelijk zijn de r.o. 4.1 t/m 6, welke hier als herhaald en ingelast worden beschouwd, om navolgende, ook in onderling verband te lezen, redenen.

Inleiding; kern van de zaak

1.1

In opgemelde zaak zijn partijen op 2 juli 1976 met elkaar gehuwd. De echtscheiding is uitgesproken bij vonnis van 24 november 1993. Dit vonnis is op 16 november 1994 ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand te [plaats], thans gemeente [gemeente].

1.2

Voorafgaand aan die inschrijving zijn partijen op 26 oktober 1994 overeengekomen dat de man aan de vrouw een partneralimentatie van fl 3.600,= per maand te betaalt.

1.3

Het convenant dateert van na 1 juli 1994, zodat de per die datum ingevoerde Wet limitering alimentatie van toepassing is.

1.4

De vrouw heeft in dat kader tijdig om verlenging na 12 jaar, ex artikel 1:157, lid 5 eerste volzin BW verzocht, stellende dat beëindiging van zo ingrijpende aard is dat ongewijzigde handhaving van die termijn naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet kan worden gevergd1.. Zij verzoekt die verlenging uit te spreken tot het bereiken van de leeftijd van 65 jaar.

1.5

De vrouw heeft daarbij verder gesteld dat het de man in de afgelopen 12 jaar voor de wind is gegaan. Hij heeft en succesvol makelaarskantoor opgebouwd, is getrouwd met een (goed verdienende) advocaat, die tevens lid van de maatschap van haar kantoor is. Na de scheiding heeft hij bovendien een nieuw kantoorpand aan de [a-straat] en een woonhuis [b-straat] gekocht2..

1.6

De man heeft deze stellingen in algemene zin bestreden, doch geen informatie in het geding gebracht waaruit zou (kunnen) blijken dat hij geen draagkracht zou hebben.

1.7

Bij beschikking van de rechtbank Utrecht d.d. 6 december 2006 is het verzoek om verlenging afgewezen omdat de rechtbank de beëindiging niet zó ingrijpend heeft geoordeeld dat zij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de vrouw mag worden gevergd.

1.8

De vrouw is daarvan tijdig in hoger beroep gekomen met een viertal grieven. De man heeft gemotiveerd verweer gevoerd. De vrouw heeft in hoger beroep onder meer nog het navolgende aangevoerd:

—

de hierna onder 2.1.3 als a t/m n genoemde feiten en omstandigheden;

—

in 2001 is er geconstateerd in het Antonius Ziekenhuis: zeer hoge hypertensie (hoge bloeddruk)220/1403.;

—

een borderline linkerventrikel hypertrofie (progressieve verslechtering van de pompfunctie van het hart)4.;

—

medicijngebruik atacand 16 mg ; metropololsuccinaat 50 mg; hydrochloorthiazide 25 mg5.;

—

naast het bedrijf [de man] en [naam 1] makelaardij, bezit de man 2 monumentale panden aan de [b-straat] nummer [1] en nummer [2] te [a-plaats] en 1 buitenverblijf in Oostenrijk6.;

als gevolg waarvan in redelijkheid van haar niet kan worden gevergd dat de alimentatie na 12 jaar wordt beëindigt haar verzoek om verlenging tot haar 65e dient te worden toegewezen.

1.9

Het hof heeft bij beschikking van 16 oktober 2007 de uitspraak van de rechtbank bekrachtigd. Het hof laat de door de man aangevallen stelling van de rechtbank dat de man ruimschoots in staat moet worden geacht te gevraagde alimentatie te betalen in het midden omdat het van mening is dat de financiële draagkracht van de man eerst aan de orde komt nadat gebleken is dat zich bijzondere omstandigheden bij de vrouw voordoen, hetgeen, in de visie van het hof, niet het geval is7..

1.10

De vrouw kan zich met de aangevallen beschikking van het hof niet verenigen en voert daartegen de navolgende klachten aan.

Klachten

2

Rechtens onjuist, althans zonder nadere toelichting die ontbreekt zijn onbegrijpelijk, althans onvoldoende gemotiveerd de r.o. 4.9 t/m 6, welke hier als herhaald en ingelast worden beschouwd om navolgende, ook in onderling verband te lezen, redenen.

2.1

Het hof gaat in de aangevallen r.o. 4.9 t/m 6 van een onjuiste rechtsopvatting uit, doordat het, blijkens r.o. 4.13, kennelijk van oordeel is dat de financiële draagkracht van de man eerst aan de orde komt nadat gebleken is dat zich bijzondere omstandigheden bij de vrouw voordoen. Het hof miskent, aldus oordelend, dat nadat is vastgesteld dat er sprake is van een wijziging van ingrijpende aard8., voor de vraag of een beëindiging na 12 jaar van partneralimentatie van de alimentatiegerechtigde naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet kan worden gevergd, alle omstandigheden van het geval de beoordeling moeten worden betrokken. Daarbij zijn dan niet alleen van belang de bijzondere door de alimentatiegerechtigde te stellen feiten en omstandigheden met betrekking tot haar eigen situatie, maar ook bijvoorbeeld de vraag of de alimentatiegerechtigde, in de woorden van de rechtbank, geciteerd door het hof in r.o. 4.13, de alimentatie ‘ruimschoots’ kan betalen.

Het hof heeft dit alles hetzij miskend, hetzij geen inzicht gegeven in zijn gedachtegang op dit punt en heeft het hof zeker niet voldaan aan de hoge motiveringseisen die gelden voor een procedure als de onderhavige waarin een alimentatieverplichting onherroepelijk eindigt, althans heeft het hof een onbegrijpelijk oordeel gegeven door in weerwil van de — hypothetisch feitelijke — grondslag dat de man de alimentatie ‘ruimschoots’ kan betalen in het licht van de door het hof aangenomen aanzienlijke inkomensterugval (r.o. 4.8) afwijzing van het verzoek om verlenging niet voor de vrouw naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar acht.

Toelichting en uitwerking onderdeel 2.1

2.1.1

Bij de beantwoording van de vraag of de beëindiging van de uitkering van zo ingrijpende aard is dat deze naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van degene die tot de uitkering gerechtigd is kan worden gevergd, dienen alle relevante omstandigheden van het geval, zowel die aan de zijde van de alimentatiegerechtigde als die aan de zijde van de alimentatieplichtige, in aanmerking te worden genomen en in onderling verband te worden gewogen9.. Het hof heeft dan ook in r.o. 4.9 t/m 6 en onjuiste maatstaf aangelegd voor toetsing van de vraag of de partneralimentatie voor de vrouw na 12 jaar dient te worden verlengd.

Het betreft immers een uitvloeisel van de derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid als bedoeld in artikel 6:2 tweede lid BW, 6:248 BW die (ook) tussen gewezen echtelieden geldt10.. De derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid werkt beide kanten op. Een inkomensval van ingrijpende aard zal sneller voor een alimentatiegerechtigde naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn indien de alimentatieplichtige die verplichting ruimschoots kan betalen, dan in het geval dit ten koste gaat van eigen welvaart en welstand. Geoordeeld moet dus worden naar alle omstandigheden van het geval, daaronder begrepen de draagkracht van de man.

2.1.2

Daarnaast is de uitspraak ook onvoldoende gemotiveerd. In haar noot onder de zogenaamde ‘maart-beschikkingen’ van 1999 stelt Wortmann dat de hoofdregel is: beëindiging van de alimentatie voor ‘oude gevallen’ na 15 jaar, waardoor wordt toegekomen aan het wettelijk gekozen uitgangspunt dat de verplichting tot alimentatie eindig is, en dat als uitzondering geldt: de onaanvaardbaarheid van de beëindiging van alimentatie naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Vanwege de hoge motiveringseisen die gelden voor de weerlegging van een beroep op de uitzondering, wordt beëindiging van de alimentatie echter eerder uitzondering en niet-beëindiging hoofdregel11.. Dat de alimentatieplicht niet eindig is en feitelijk een ‘levenslang’ karakter krijgt, kan bij de afweging van alle relevante omstandigheden van alimentatiegerechtigden en -plichtigen van vergevorderde leeftijd, anders dan in het algemeen en in beginsel als hoofdregel heeft te gelden, en mede gelet op het door de wetgever gezochte evenwicht tussen enerzijds de categorie van oudere alimentatiegerechtigden en anderzijds de categorie van alimentatieplichtigen, die reeds lange tijd aan deze plicht onderworpen waren12., niet onder alle omstandigheden worden uitgesloten13.. Dit brengt de navolgende, ook in onderling verband te lezen, subklachten.

i.

De rechter dient, wanneer hij alle omstandigheden van het geval afweegt, daarbij in zijn beslissing duidelijk te maken welke omstandigheden hij in aanmerking heeft genomen en hoe hij die heeft gewogen, terwijl (uiteraard) in dit verband door partijen aangevoerde relevante omstandigheden in die weging moeten worden betrokken. Uit r.o. 4.13 volgt, althans kan worden afgeleid dat het hof bij die beoordeling de financiële positie van de man — en in het bijzonder de hypothetisch feitelijke grondslag dat de man de gevraagde alimentatie ‘ruimschoots’ kan betalen niet heeft meegewogen. Indien het hof dat wel heeft gedaan, heeft het geen inzicht gegeven in zijn gedachtegang op dit punt.

ii.

Het hof heeft immers in r.o. 4.9 t/m 6 niet gemotiveerd hoe hij de hierna in onderdeel 2.1.3 onder a t/m n gestelde omstandigheden heeft gewogen.

Deze omstandigheden zijn ieder voor zich van belang, nu:

—

het een feit van algemene bekendheid en een ervaringsfeit is dat de huidige maatschappij, voor wat betreft de huidige levenstandaard, is gebaseerd huishoudens met dubbele inkomens;

—

deze dubbele inkomens doorgaans worden gegenereerd door mensen die daartoe in de gelegenheid zijn omdat zij er vanaf aanvang huwelijk voor gekozen hebben om beiden te blijven werken (zij het in meer of mindere mate al dan niet tijdelijk parttime);

—

dat vervolgens betekent dat een alleenstaande ouder op achterstand staat;

—

dat bovendien betekent dat een alleenstaande ouder met een traditioneel huwelijk dat zo'n 18 jaar heeft geduurd nog veel meer op achterstand staat;

—

het verder een feit van algemene bekendheid is, althans een ervaringsfeit dat een alleenstaande ouder die de dagelijkse zorg heeft van 4 kinderen daarmee een zodanige verantwoordelijkheid heeft dat daarnaast een betrekking van enige aard en omvang niet altijd mogelijk is en ten zeerste afhangt van de verdere omstandigheden van het geval, zoals opleiding noodzaak van begeleiding bij huiswerk, toezicht enz.;

—

het vanuit dit oogpunt de vrouw niet kan worden aangerekend, dat zij de keuze voor haar kinderen heeft gemaakt en extra inkomsten heeft gegenereerd door slimme transacties met woningen;

iii.

In r.o. 4.10 komt het hof niet verder dan dat de vrouw onvoldoende zou hebben aangetoond dat zij de afgelopen 12 jaar als gevolg van gezondheidsproblemen of anderszins in het geheel niet in staat is geweest om arbeid te verrichten en dat zij niet aannemelijk heeft gemaakt dat de kinderen van de vrouw zodanige uitzonderlijke zorg nodig hadden, dat zij voor hen alle dagen aanwezig moesten zijn. In r.o. 4.11 oordeelt het hof, zakelijk weergegeven dat de vrouw meer had kunnen sparen. In r.o. 4.12 leidt het hof uit r.o. 4.10 en 4.11 af dat zij enerzijds had kunnen werken en anderzijds had kunnen sparen, zodat er geen sprake zou zijn bijzondere omstandigheden in de zin van artikel 1:157, lid 5, eerste volzin BW.

Aldus had het hof nader moeten motiveren (dus méér dan het in r.o. 4.10 t/m 4.12 heeft gedaan) waarom van een vrouw die achterblijft met 4 jonge kinderen na een traditioneel huwelijk van 18 jaar en zonder enige specifieke opleiding of werkervaring en met niet, althans onvoldoende betwiste medische klachten, desalniettemin:

—

kon worden verwacht dat die in de 12 jaar na het huwelijk selfsupporting had kunnen worden (r.o. 4.10 t/m 4,12),

—

bij gebreke daarvan verlenging niet aan de orde is zodat zij dan maar haar pensioenvoorziening moet opeten14.;

2.1.3

Tenslotte is de uitspraak ook onbegrijpelijk in het licht van de navolgende feiten en omstandigheden:

a.

Het betreft hier een vrouw die geboren is in 1949, (dus ten tijde van de uitspraak van het hof dus 58 jaar oud was);

b.

Partijen zijn op 2 juli 1976 getrouwd en de echtscheiding is op 16 oktober 1994 ingeschreven15.. Het huwelijk heeft dus ruim 18 jaar geduurd;

c.

Het betrof een traditioneel huwelijk16.;

d.

Het betreft hier een vrouw die tijdens het huwelijk niet heeft gewerkt. Zij is in 1976 noodgedwongen gestopt met werken omdat de oudste dochter [naam dochter] veel zorg nodig had17..

e.

Na de echtscheiding had zij (alleen de zorg voor vier jonge kinderen in de leeftijd van 4 tot en met 15 jaar18.,

f.

Zij woonde toen in [b-plaats] en zij wilde de kinderen de staat geven die zij hadden vóór de echtscheiding19.. Het is een feit van algemene bekendheid dat [b-plaats] en omgeving (Het Gooi) niet tot de goedkoopste regio's van Nederland behoort; wil men kunnen ‘meekomen’ in het sociale verkeer20. dan brengt dit onherroepelijk kosten mee.

g.

Zij heeft bovendien in haar eentje veel tijd en energie moeten stoppen in de ondersteuning en begeleiding van deze vier kinderen, die het door de echtscheiding moeilijk hadden21..

h.

Vervolgens staat ook vast dat de vrouw sedert 2000 medische klachten heeft (te hoge bloeddruk)22..

i.

sinds 2001 onder behandeling is bij een psychiater (r.o. 4.10)23.; ook heeft zij, zoals hierboven onder 1.8 aangevoerd zware medicijnen en hartklachten en

j.

ondanks dat heeft zij in 2002 daarna gepoogd heeft middels uitzendwerk aan de slag te komen24.;

k.

Zij heeft geen specifieke opleiding en

l.

Nog daargelaten dat de betrekkingen die zij daarmee in theorie zou kunnen verwerven liggen op het gebied van ongeschoold werk25.,

m.

is het een feit van algemene bekendheid dat het vinden van een dergelijke baan door iemand van 50 jaar of ouder zonder specifieke vooropleiding of werkervaring alleen al vanwege de leeftijd uiterst moeilijk is26.. Dat geldt temeer voor iemand van 58 jaar oud.

n.

De vrouw heeft dan ook gesteld dat beëindiging feitelijk neerkomt op het gedwongen ‘opeten’ van de overwaarde van haar huis die zij had bestemd als pensioenvoorziening, nu zij als gevolg van de echtscheiding substantiële pensioenvoorziening via de man is ontnomen27.. Zij komt immers vanwege die overwaarde niet in aanmerking voor een bijstandsuitkering28..

om de navolgende redenen:

Ten aanzien van r.o. 4.10
i.

Met betrekking tot het oordeel dat zij onvoldoende heeft aangetoond dat zij de afgelopen 12 jaar ten gevolge van gezondheidsproblemen of anderszins in het geheel niet in staat is geweest om werkzaamheden te verrichten (r.o. 4.10) is dit oordeel onbegrijpelijk in het licht van de hierboven onder a t/m e en g t/m m aangeduide stellingen, alsmede de als productie 7 bij inleidend verzoekschrift overgelegde verklaring van psychiater P. van Loon d.d. 3 mei 2006:

‘(…) De behandeling die plaatsvindt is zowel inzichtgevend als steunend psychotherapeutisch van aard. Gesprekken vinden wekelijks plaats. Het rouwproces rondom wat patiënte overkomen is staat centraal. Haar psychische klachten staan haar nog in de weg t.a.v. het verrichten van werkzaamheden in loondienst.’

en productie 3 bij appelschrift overgelegde verklaring van diezelfde psychiater van 27 september 2006:

‘Sedert de aanvang van de behandeling op 18 oktober 2005 presenteert bovengenoemde nog altijd met symptomen van angst en somberheid gerelateerd aan de onzekerheid rondom de verdere financiële voortzetting van adequate alimentatie betalingen.

Zoals eerder gemeld heeft de scheiding belangrijke consequenties gehad in emotionele (en beroepsmatige) zin.

Er is diagnostisch gezien sprake van een chronische aanpassingsstoornis met gemengd angstige en depressieve stemming. (code 309.28 DSM IV -TR)

Patiënte heeft in het verleden eveneens onder behandeling gestaan van collega Boswijk waarbij zij psychotherapie voor kreeg.

De behandeling wordt momenteel wekelijks voortgezet.’

alsmede ook in het licht van de in appel overgelegde producties 21 en 22 (zie hierboven onder 1.8);

Uit de stellingen a. t/m e. en g. t/m m. volgt nu juist dat er sprake is van een traditioneel huwelijk, waarbij de vrouw tijdens het huwelijk stopt met werken en nadien zich opoffert ten gunste van haar kinderen. Wanneer die kinderen oud genoeg zijn en de echtscheiding goeddeels hebben verwerkt, komt zij zichzelf tegen in de vorm van psychische en andere serieuze medische klachten. Uit de verklaringen van de behandelend psychiater blijkt vervolgens dat zij zowel in het verleden als nu met zodanige psychische klachten kampt dat deze haar het werken bemoeilijken. Het behoeft geen betoog dat dergelijke medische klachten en haar leeftijd het vinden van werk bemoeilijken. Het is een feit van algemene bekendheid en een ervaringsfeit dat werknemers boven de 50 moeilijk aan het werk komen. Feitelijk oordeelt het hof dat de vrouw vanaf 1999, toen de jongste dochter naar de middelbare school ging, wel had kunnen gaan werken. Blijkens het inleidende verzoekschrift punt 1 was de vrouw toen reeds 50 jaar oud.

Daarnaast heeft een werknemer een meldingsplicht ten aanzien van die ziekten of gebreken die een goede uitoefening van de functie in de weg staan. Het e.e.a. neemt vervolgens niet weg dat zij wel getracht heeft om aan het werk te komen, zoals blijkt uit haar pogingen in 2002 (die zij niet volhield, hetgeen iets anders is dan dat zij die ‘uit vrije wil heeft opgegeven’, zoals het hof overweegt), maar ook uit haar pogingen van latere datum29..

In het licht van dit alles is het onbegrijpelijk dat het hof heeft aangenomen dat de vrouw onvoldoende heeft aangetoond dat zij wegens gezondheidsproblemen of anderszins in het geheel niet in staat is gebleken om werkzaamheden te verrichten.

ii.

Rechtens onjuist30. en onbegrijpelijk is het oordeel van het hof dat het kennelijk voor de vraag of de alimentatie na 12 jaar al dan niet moet worden verlengd, van belang is of zij aannemelijk heeft gemaakt dat haar kinderen dusdanige uitzonderlijke zorg nodig hadden, dat zij alle dagen voor hen aanwezig moest zijn, gelet op de hierboven met a t/m e en g t/m m aangevoerde stellingen van de vrouw, nu de vrouw juist heeft aangevoerd dat zij eerst alles op alles heeft gezet om haar kinderen zo ongeschonden mogelijk door de echtscheiding en de periode daarna heen te loodsen en nadat dit gelukt was en zij aan zichzelf toekwam, zij allerhande medische klachten kreeg, als gevolg waarvan het verwerven en behouden van betaald werk niet mogelijk c.q. haalbaar bleek. Het hof gaat dus feitelijk geheel voorbij aan hetgeen de vrouw heeft gesteld, althans geeft in elk geval geen inzicht hoe het met de stellingen aangeduid als a. t/m e. en g, t/m m. is omgegaan.

R.o. 4.11
iii.

Deze rechtsoverweging 4.11 is onbegrijpelijk in het licht van hetgeen de vrouw heeft aangevoerd in het appelschrift het kader van Grief III en de toelichting daarop. Zij heeft niet ‘ingeteerd’ op haar vermogen31.. Zij heeft juist een aanvaardbaar vermogensrendement behaald32.. Daarnaast heeft zij — zoals een goed ouder betaamt — de kinderen ondersteund. Van de vrouw kan thans niet worden verwacht dat zij hetgeen zij nu nog heeft aan vermogen en wat zij heeft bestemd als pensioenvoorziening, ‘opeet’, hetgeen plaatsvindt indien de alimentatie stopt33.. Gesteld noch gebleken is dat indien de vrouw had gespaard zij daar thans een zodanig inkomen uit had kunnen genereren dat zij daar de periode tot haar 65e jaar van had kunnen overbruggen.

R.o. 4.12
iv.

Deze r.o. trekt uit r.o. 4.10 en 4.11 de conclusie dat de vrouw in de periode na de echtscheiding enerzijds mogelijkheden heeft gehad om inkomsten uit arbeid te verwerven en anderzijds dat zij vermogen heeft kunnen opbouwen met de verkoop van huizen. Deze conclusie in gelet op het hierboven onder i t/m iii gestelde onbegrijpelijk. De vrouw heeft nu juist gemotiveerd aangegeven dat en waarom dit niet zo is. Zonder nadere toelichting, die ontbreekt, is onbegrijpelijk hoe het hof is omgegaan met de hieboven met a t/m n genoemde stellingen.

v.

Vervolgens trekt het hof daar weer de conclusie uit dat de door de vrouw aangedragen omstandigheden geen grond geven voor het oordeel dat er zich bijzondere omstandigheden voordoen als bedoeld in artikel 1:157, lid 5 eerste volzin BW. Nu de voorafgaande r.o. 4.10 en 4.11 waarop deze conclusie is gebaseerd onbegrijpelijk zijn is deze conclusie dat zelf ook.

2.2

Rechtens onjuist, althans zonder nadere toelichting, die ontbreekt zijn onbegrijpelijk, althans onvoldoende gemotiveerd de r.o. 4.9 t/m 6 van het hof, waarin het hof overweegt dat er weliswaar sprake is van een ingrijpende inkomensterugval (r.o. 4.8), maar dat er geen sprake is van een ‘uitzonderlijke situatie’ (r.o. 4.9) althans van bijzondere omstandigheden in de zin van artikel 1:157, lid 5 eerste volzin BW (r.o. 4.12), die maakt c.q. maken dat handhaving van de termijn van 12 jaar naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet van de vrouw kan worden gevergd, in combinatie met maar ook los van de hypothetisch feitelijke grondslag van r.o. 4.13 dat de man de alimentatie ‘ruimschoots’ kan betalen om navolgende, ook in onderling verband te lezen, redenen.

2.2.1

De vrouw heeft vide hierboven de stellingen a. t/m e. en g. t/m m. gemotiveerd gesteld dat zij om medische redenen vanaf 2000 er niet in is geslaagd om zich betaald werk te verwerven. Uit de productie 7 bij inleidend verzoekschrift en 3 bij appelschrift volgt dat zij dat wel heeft geprobeerd. Zij heeft daarbij overgelegd verklaringen van de behandelend psychiater P. van Loon, waaruit blijkt dat zij lijdt aan psychische klachten die haar in de weg staan om arbeid in loondienst te verrichten34.. Het hof overweegt daaromtrent in r. o. 4.10:

‘(…) Hoewel bij de vrouw in het jaar 2000 een hoge bloeddruk is geconstateerd en zij sinds mei 2001 onder behandeling is bij een psychotherapeut, is het hof, mede gelet op het feit dat de jongste dochter van partijen van af 1999 naar de middelbare school ging, evenals de rechtbank van oordeel dat zij onvoldoende heeft aangetoond dat zij in de afgelopen 12 jaar ten gevolge van gezondheidsproblemen of anderszins in het geheel niet in staat is geweest werkzaamheden te verrichten. De vrouw heeft niet aannemelijk gemaakt dat haar kinderen dusdanige uitzonderlijke zorg nodig hadden, dat zij alle dagen voor hen aanwezig moest zijn.’

Nog daargelaten dat zij het in 2002 heeft geprobeerd met uitzendwerk, hetgeen haar te zwaar werd zodat zij dit niet kon volhouden35., is niet het criterium of de vrouw in de afgelopen 12 jaar had kunnen werken, maar of zij thans (dus na ommekomst van de 12 jaar) in redelijkheid moet worden geacht of had moeten worden geacht in haar eigen onderhoud te kunnen voorzien. Daarvan kan weliswaar een rol spelen in hoeverre de vrouw in de afgelopen 12 jaar zichzelf al dan niet ‘employable’ heeft gemaakt, maar dan moet op zijn minst vast komen te staan dat zij door eigen toedoen zodanige kansen heeft gemist dat haar huidige arbeidsmarktpositie in overwegende mate te wijten is aan eigen schuld of toedoen. Dit dient het hof te onderzoeken en vervolgens in het kader van zijn verhoogde motiveringsplicht met zoveel woorden tot uitdrukking te brengen. Van het door eigen schuld of toedoen in 12 jaar tijd er niet in slagen volledig ‘selfsupporting’ te worden, zal in het geval van een traditioneel huwelijk, waarbij de vrouw in 1976 is gestopt en in 1994 achterblijft met een gezin met 4 opgroeiende kinderen niet snel sprake van zijn. Dat zal nog minder snel het geval zijn in het geval die vrouw stelt eerst ervoor heeft willen zorgen dat haar kinderen met zo weinig mogelijk kleerscheuren worden grootgebracht, waarna zij eerst aan (verwerking van c.q. afrekening met) haar eigen problemen kan toekomen.

Het had dan ook in dit verband op de weg van de man gelegen om te stellen en te bewijzen dat de vrouw zodanige kansen heeft verzuimd dat zij door eigen toedoen een reële maatschappelijke carrière heeft verspeeld. Zeker in het geval van een traditionele rolverdeling tijdens een huwelijk met een duur van 18 jaar en daaropvolgend als alleenstaande ouder voor 4 opgroeiende kinderen mogen aan de alimentatiegerechtigde te dien aanzien niet al te hoge eisen worden gesteld, althans in elk geval niet hoger dan waaraan de vrouw in casu in de gegeven omstandigheden heeft voldaan. In elke geval is onvoldoende voor het aannemen van schuld of toedoen dat de vrouw pogingen ter zake van uitzendwerk in 2002 als gevolg van de door haar gestelde medische omstandigheden kennelijk niet heeft volgehouden.

Het hof heeft dit alles hetzij miskend, hetzij geen inzicht gegeven in zijn gedachtegang op dit punt.

2.2.2

Rechtens onjuist is het oordeel van het hof dat voor de vraag of de alimentatie na 12 jaar al dan niet moet worden verlengd, van belang is of de vrouw aannemelijk heeft gemaakt dat haar kinderen dusdanige uitzonderlijke zorg nodig hadden, dat zij alle dagen voor hen aanwezig moest zijn, omdat het hof aldus miskend dat het van alle omstandigheden van het geval afhangt of van een alleenstaande ouder van 4 kinderen kan worden verwacht dat zij daarnaast betaald werk zoekt. Daarbij kunnen onder meer van belang zijn de hierboven als a. t/m e. en g. t/m m. aangeduide stellingen en omstandigheden, zoals een traditioneel huwelijk, lange tijd uit het arbeidsproces, problemen bij de kinderen ten aanzien van het verwerken van een echtscheiding enz. leeftijd bij pogingen tot herintreding en de (lichamelijke en geestelijke) conditie. Ook zal er voldoende achtervang moeten zijn voor als de kinderen uit school komen. De ene ouder is beter in staat om die opvang (middels buren, familie overblijven etc) te regelen dan de andere. Het hof lijkt te impliceren dat tenzij deze bijzondere zorg nodig hebben de vrouw als alleenstaande ouder tijdens kantooruren haar vier kinderen aan hun lot hadden kunnen overlaten. Stellig zullen er kinderen zijn die dergelijke vrijheid aan kunnen, doch het feit dat de vrouw dat kennelijk in het concrete geval anders heeft beoordeeld, brengt niet mee dat in retrospectief dus het feit dat zij na 12 jaar alimentatie niet self-supporting is, haar kan worden aangerekend en dit (mede) als grondslag kan dienen voor beëindiging van de alimentatie ondanks de door het hof in r.o. 4.8 aangenomen ingrijpende inkomensterugval

Het hof heeft dit hetzij miskend, hetzij geen inzicht gegeven in zin gedachtegang op dit punt.

REDENEN WAAROM

Verzoeker tot cassatie zich wendt tot Uw Raad met het eerbiedig verzoek, de beschikking van het gerechtshof te Amsterdam van 16 oktober 2007, gewezen onder Rekestnummer 316/2007, waartegen opgemeld middel is gericht, te vernietigen met zodanige verdere uitspraak als naar het oordeel van Uw Raad behoort te worden gegeven; Kosten Rechtens!

's‑Gravenhage 15 januari 2008

mr H.J.W. Alt, advocaat

bij de Hoge Raad der Nederlanden

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.