HR, 30-05-2008, nr. C04/194HR

Schending van het recht en/of verzuim van op straffe van nietigheid in acht te nemen vormen, doordat het Hof in zijn ten deze bestreden arrest op de daarin vermelde gronden heeft recht gedaan als in het dictum van dat arrest is aangegeven, zulks om de navolgende, mede in onderling verband en in onderlinge samenhang te beschouwen redenen:

Ten onrechte overweegt het Hof in r.o. 3.4 dat de burgerlijke rechter in een geschil als het onderhavige geen rekening kan houden met na ommekomst van de procedure bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven (CBB) opgekomen feiten en omstandigheden en zich bij de beoordeling van het geschil uitsluitend kan baseren op de feiten en omstandigheden zoals deze bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven naar voren zijn gebracht en aldaar met stukken zijn onderbouwd, alsmede op het destijds door de Minister gevoerde beleid ten aanzien van de uitvoering van het superheffingstelsel.

Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens te Straatsburg is in zijn arrest d.d. 19 april 1994 in de zaak Van den Hurk/Staat tot het oordeel gekomen dat sprake is van een schending van artikel 6 EVRM in die zin dat de rechten en verplichtingen van Van den Hurk niet waren vastgelegd door een Gerecht in de zin van artikel 6 EVRM. Uit dit arrest volgt dat de burgerlijke rechter zich voortaan niet kan onthouden van een oordeel over rechtsvragen die voorheen ter beslissing aan het College van Beroep voor het Bedrijfsleven waren opgedragen. De Hoge Raad heeft in een tweetal arresten, gewezen naar aanleiding van de uitspraak van het Europese Hof ter Bescherming van de Rechten van de Mens te Straatsburg in de Van Benthem-case, reeds uitgemaakt dat de burgerlijke rechter gehouden is het voorheen door de Kroon reeds besliste punt van geschil ten volle zelfstandig te beoordelen wanneer de burger zich erop beroept dat de Kroon niet kan worden beschouwd als een rechterlijke instantie die voldoet aan de eisen van artikel 6 EVRM (HR 12 december 1986, NJ 1987,381 en HR 6 februari 1987, NJ 1988,926).

De Hoge Raad heeft naar aanleiding van het ‘Van den Hurk-arrest’ de in de hierboven genoemde arresten ontwikkelde lijn onverkort doorgetrokken. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 23 januari 1998, NJ 1998,525 (Productschap voor Zuivel/Van Eijk) overwogen dat de belanghebbende die destijds met inachtneming van de bepaling van de Wet ARBO beroep bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven heeft ingesteld maar een voor hem ongunstige beslissing van het College heeft verkregen, vervolgens zijn geschil aan het oordeel van de burgerlijke rechter kan voorleggen zonder dat de beslissing van het College van Beroep voor het Bedrijfsleven aan hem kan worden tegengeworpen.

Uit de hierboven genoemde jurisprudentie van de Hoge Raad volgt dat de burgerlijke rechter, wanneer hij door een belanghebbende wordt geadieerd, gehouden is het hem voorgelegde geschil materieel integraal (ten volle) te beslechten zonder daarbij gebonden te zijn aan het door het College van Beroep voor het Bedrijfsleven destijds aangelegde processuele en bewijsrechtelijke beperkingen (zelfstandig). Het in het burgerlijk procesrecht vigerende open stelsel bewijsmiddelen brengt mede dat de burgerlijk rechter een absoluut vrije bewijswaardering toekomt zonder daarbij enigszins gebonden te zijn aan de destijds door het College van Beroep voor het Bedrijfsleven aangelegde bewijsbeperkingen. Een andersluidende visie, door het Hof onder r.o. 3.4 onderschreven, komt erop neer dat de burgerlijke rechter het punt van geschil niet zelfstandig beoordeelt zodat in wezen de destijds door het College van Beroep voor het Bedrijfsleven gedane uitspraak wel aan hem wordt tegengeworpen. Immers, de procedure ten overstaan van de burgerlijke rechter impliceert alsdan een herhaling van zetten waarmee de belanghebbende materieel gezien nog geen, los van de destijds ten overstaan van het College van Beroep voor het Bedrijfsleven gevoerde procedure staande, beoordeling van het tussen hem en de Staat bestaande geschil door een gerecht in de zin van artikel 6 EVRM zou verkrijgen. Aldus wordt in wezen artikel 6 EVRM wederom geschonden.

Het Hof neemt ten onrechte aan dat het destijds door de Minister gevoerde beleid ten aanzien van de uitvoering van het superheffingstelsel een vaststaand gegeven is waarvan de burgerlijke rechter bij de beoordeling van het hem voorgelegde geschil uit dient te gaan. Temeer nu artikel 11 Beschikking superheffing 1984 (Stcrt. 1984, 97) voor de Minister van LNV geen, althans weinig, beleidsvrijheid laat, dient door de burgerlijke rechter onderzocht te worden of het aan hem ter beoordeling voorgelegde besluit wel of niet in overeenstemming is met de toepasselijke regels zoals neergelegd in artikel 11 Beschikking superheffing 1984. In het kader van deze toetsing mag niet uitgegaan worden van de juistheid van het destijds door de Minister gevoerde, door het College van Beroep voor het Bedrijfsleven onderschreven, beleid en moet een zelfstandige toetsing door de burgerlijke rechter plaatsvinden bij gebreke waarvan niet kan worden gesproken van een geheel nieuwe beoordeling van het punt van geschil zonder enige gebondenheid aan het oordeel van het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. Wanneer, zoals het Hof doet, wordt uitgegaan van het destijds door de Minister van LNV gevoerde en door het College van Beroep voor het Bedrijfsleven onderschreven beleid, wordt de destijds door het College van Beroep voor het Bedrijfsleven gewezen uitspraak wel degelijk aan de belanghebbende tegengeworpen.

Het Hof geeft verder van de, onder onderdeel 1, omschreven onjuiste rechtsopvatting blijk onder r.o. 3.14 door de door [requirant] in het incidenteel geformuleerde Grief te lezen als ‘dat de Minister niet in redelijkheid tot toepassing van artikel 11 BSH heeft kunnen komen ten aanzien van een producent als [requirant] die in het referentiejaar 1983 niet kon produceren omdat hij deelnam aan de Beschikking superheffing SLOM-deelnemers’. ‘Niet in redelijkheid’ impliceert een door het Hof uitgevoerde marginale toetsing terwijl de (on)rechtmatigheid van de besluit van de Minister en, in het verlengde daarvan, van de uitspraak van het College van Beroep voor het Bedrijfsleven, terwijl de burgerlijke rechter het hem ter beslissing voorgelegde geschil juist zelfstandig en volledig moet beoordelen.

Temeer nu [requirant] een uitdrukkelijk beroep gedaan heeft op de rechtstreekse werking van de EG-Vo. 857/84 en op de daaruit, met name uit artikel 3 sub eerste alinea, voor de Staat voortvloeiende verplichting om [requirant] een extra melkquotum toe te kennen dat correspondeert met de in het ontwikkelingsplan vermelde hoeveelheden melk en zuivelproducten, had het Hof de dienaangaande aanspraken van [requirant] zelfstandig en ten volle moeten toetsen.

Het Hof geeft daarnaast onder r.o. 3.15 blijk van de, onder onderdeel I omschreven, onjuiste rechtsopvatting door de toetsing van het besluit d.d. 12 juni 1985 van de Minister te beperken tot de Beschikking superheffing 1985. Het Hof had het besluit van de Minister en het door hem gevoerde beleid inzake de uitvoering van de superheffing evenzeer moeten toetsen aan de relevante communautaire bepalingen, met name aan artikel 3 sub 1 eerste alinea EG-Vo 857/84, en aan ongeschreven rechtsbeginselen.

Ten onrechte overweegt het Hof onder r.o. 3.7 dat de tekst van de in de opdrachtbevestigingen voor de onderbouw en bovenbouw (van de melkveestal) neergelegde voorwaarde geen andere conclusie toelaat dan dat de voorwaarde als ontbindend van aard dient te worden gekarakteriseerd, zoals ook [requirant] die voorwaarde redelijkerwijs diende op te vatten. Het Hof leidt ten onrechte uit de negatieve formulering sec van de in de opdrachtbevestigingen van 11 juni 1981 neergelegde voorwaarde af dat sprake is van een ontbindende voorwaarde. Zowel opschortende als ontbindende voorwaarden kunnen negatief worden geformuleerd. Uit een negatieve formulering op zich volgt niet dat sprake is van een ontbindende voorwaarde.

De ratio van de in de opdrachtbevestigingen neergelegde voorwaarde is dat [requirant] niet tot betaling van de overeengekomen aanneemsom dan wel tot betaling van een schadevergoeding gedwongen zou kunnen worden wanneer de ligboxenstal tengevolge van het niet verkrijgen van de vereiste vergunning en/of financiering niet gebouwd kunnen worden. Uit deze strekking van de voorwaarde volgt dat [requirant] zolang de vereiste vergunning en de financiering niet aan hem verleend waren, niet gedwongen kon worden tot betaling van de aanneemsom en/of om de aannemer de gelegenheid te geven een aanvang met de bouw van de stal te maken.

Zoals door de Hoge Raad in zijn arrest van 13 maart 1981, NJ 1981, 635 (Haviltex-arrest) overwogen kan de vraag op welke wijze in een contract de verhouding van partijen is geregeld en of dit contract een leemte laat die moet worden aangevuld, niet worden beantwoord op grond van alleen maar een taalkundige uitleg van de bepalingen van het contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepaling mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. In vergelijkbare zin HR 17 december 1976, NJ 1977, 241 (inzake Bunde/Erckens). Deze door de Hoge Raad geformuleerde uitlegmethode is thans naar nieuw BW nog steeds heersende leer. (Zie onder meer HR 9 december 1994, NJ 1995, 197, HR 22 december 1995, NJ 1996, 30 en HR 26 september 1997, NJ 1998, 8).

De in de opdrachtbevestigingen d.d. 11 juni 1981 neergelegde voorwaarden hebben, hoewel ontbindend geformuleerd, dan ook een opschortend karakter nu [requirant] in elk geval gedurende de periode die hij redelijkerwijs nodig had om de vereiste bouwvergunning en financiering te kunnen verkrijgen, niet gedwongen kon worden tot nakoming van de uit de opdrachtbevestigingen van 11 juni 1991 voortvloeiende verplichtingen. Op [requirant] rustte uiteraard wel de verplichting al hetgeen te doen wat redelijkerwijs van hem verlangd kon worden om ervoor te zorgen dat de opschortende voorwaarden in vervulling zouden gaan. Deze verplichting kan echter niet aangemerkt worden als een investeringsverplichting in de zin van artikel 11 Beschikking superheffing 1984.

Ten onrechte overweegt het Hof onder r.o. 3.7 dat de investeringsverplichtingen onder de overeenkomsten d.d. 11 juni 1981 vóór 1 september 1981 zijn aangegaan.

Deze gevolgtrekking is onverenigbaar met de inhoud en strekking van de in artikel 11 Beschikking superheffing 1984 neergelegde voorziening. De ratio van artikel 11 is hierin gelegen dat aan melkveehouders die investeringsverplichtingen ten behoeve van de uitbreiding van de stalcapaciteit zijn aangegaan, maar die vanwege het tijdstip waarop de investeringsverplichtingen zijn aangegaan niet dan wel onvoldoende de gelegenheid gehad hebben de uitgebreide stalcapaciteit te benutten in het referentiejaar 1983, een melkquotum wordt toegekend dat correspondeert met door de investeringsverplichting uitgebreide stalcapaciteit. Immers, bij gebreke van een additioneel melkquotum kunnen de uit de investeringsverplichtingen voortvloeiende financiële lasten door de betreffende melkveehouder niet worden opgebracht. De ratio volgt onder meer uit de tekst van lid 3 waarin is neergelegd dat de standplaatsen na 1 januari 1982 daadwerkelijk in gebruik moeten zijn genomen.

Bij ingebruikname vóór 1 januari 1982 van de nieuwe standplaatsen heeft de betreffende melkveehouder, ongeacht of die investeringsverplichtingen vóór dan wel na 1 september 1981 zijn aangegaan, geen recht op toewijzing van een extra melkquotum daar er alsdan veronderstellenderwijs van wordt uitgegaan dat hij voldoende tijd gehad heeft om de uitgebreide stalcapaciteit in het referentiejaar 1983 optimaal te benutten.

Het Hof heeft ten onrechte nagelaten deze, door de Staat in feitelijke instanties onweersproken, ratio van artikel 11 Beschikking superheffing 1984 te betrekken bij de beantwoording van de vraag wanneer de investeringsverplichtingen zijn aangegaan in de zin van artikel 11 Beschikking superheffing 1984.

Ten onrechte overweegt het Hof onder r.o. 3.10 dat het bij de overeenkomst van [requirant] met [betrokkene B] niet om een zelfstandige aannemingsovereenkomst gaat maar om een contractsovername waarbij de oorspronkelijke overeenkomst in stand blijft en slechts één van de partijen daarbij, in casu Invepro, wordt vervangen door een ander, in casu [betrokkene B].

Kenmerk voor contractsovername in de zin van artikel 6:159 BW is dat de contractuele rechtsverhouding van de uittredende partij tot de wederpartij overgaat op de toetredende partij, waarbij de identiteit van de overeengekomen verbintenis behouden blijft. Het enige dat bij contractsovername wijzigt is de persoon van één van de contractspartijen.

Het Hof heeft miskend dat de identiteit van de overeenkomst van 11 juni 1981 niet is behouden. Er is meer gewijzigd dan uitsluitend de persoon van één van de contractspartijen. De aannemingsovereenkomst van 2 oktober 1981 bevat bepalingen die niet voorkomen in de opdrachtbevestigingen [requirant]/Invepro van 11 juni 1981. Zo bevat de overeenkomst van 2 oktober 1981 niet de in de opdrachtbevestigingen van 11 juni 1981 voorkomende voorwaarde.

Wanneer partijen essentiële rechten of verplichtingen van overgang uitsluiten, zoals het recht tot opzegging, ontbinding of vernietiging kan niet worden gezegd dat de rechtsverhouding wordt overgedragen. Nu de voorwaarden met betrekking tot de bouwvergunning en de financiering niet gelden in de rechtsverhouding [requirant]/[betrokkene B] heeft het Hof aldus oordelende miskend dat van contractsovername geen sprake is. Een contractsovername is geen verbintenisscheppende overeenkomst maar heeft een abstract karakter. De overeenkomst van 2 oktober 1981 is wel verbintenisscheppend want heeft andere en nieuwe verbintenissen in het leven geroepen.

Verder heeft het Hof aldus oordelende miskend dat de door [requirant] op 11 juni 1981 voorwaardelijk met [betrokkene B] gesloten contracten een drie-eenheid vormen die tezamen de bouw en inrichting van de melkveestal behelzen. De drie contracten zijn tot stand gekomen als het ondeelbare resultaat van één en hetzelfde daaraan voorafgaand onderhandelingsproces. Van contractsovername in de zin van artikel 6:159 BW zou alleen dan gesproken kunnen worden wanneer Invepro de bouw van een gehele stal zou hebben overgedragen aan [betrokkene B].

Het Hof heeft aldus oordelende miskend dat, althans is onvoldoende ingegaan op, de omstandigheid dat zelfs ingeval van contractsovername sprake is geweest van een na 1 september 1981 totstandgekomen drie-partijenovereenkomst die geleid heeft tot de rechtsverhouding op basis waarvan de melkveestal, althans de onderbouw, is gebouwd.

Ten onrechte overweegt het Hof onder r.o. 3.12 dat de door [requirant] na 1 september 1981 aangegane investeringsverplichtingen, die door de Staat zijn erkend, niet los kunnen worden gezien van de investeringsverplichtingen in het gebouw en ingevolge artikel 11 Beschikking superheffing 1984 geen zelfstandige aanspraak op een extra melkquotum kunnen geven.

Het Hof geeft onder r.o. 3.12 blijk van een onjuiste rechtsopvatting door uit te gaan van de juistheid van het destijds door de Minister van LNV gevoerde, door het College van Beroep voor het Bedrijfsleven onderschreven, beleid zoals neergelegd in de Eerste Aanwijzing voor de uitvoering van de Beschikking superheffing. Het Hof komt tot het oordeel dat de door [requirant] na 1 september 1981 aangegane, door de Staat onbestreden, investeringsverplichtingen ingevolge artikel 11 Beschikking superheffing 1984 geen aanspraak geven op een extra melkquotum door het beleid dienaangaande van de Minister van LNV zonder meer te onderschrijven en na te laten dit beleid te toetsen aan de slechts voor één uitleg vatbare tekst van artikel 11 Beschikking superheffing 1984, met name van lid 3 van deze bepaling.

Ingevolge artikel 11 lid 1 en lid 2 Beschikking superheffing heeft een melkveehouder aanspraak op toekenning van een extra melkquotum wanneer in het tijdvak 1 september 1981 – 1 maart 1984 investeringsverplichtingen zijn aangegaan ten behoeve van het aantal voor melk- en kalkoeien ingerichte standplaatsen. Artikel 11 lid 3 definieert standplaatsen in de zin van lid 2 als ‘voor melk- en kalfkoeien ingerichte standplaatsen, voorzieningen die daarmee rechtstreeks verband houden daaronder begrepen, die na 1 januari 1982 daadwerkelijk in gebruik zijn genomen’. Voor de toepassing van artikel 11 worden onder standplaatsen derhalve niet alleen de standplaatsen zelf maar ook de daarmee samenhangende voorzieningen, zoals bijvoorbeeld melkinstallaties, stalinrichting, voedersystemen, voorzieningen voor voederopslag, erfverharding en dergelijke begrepen.

De door [requirant] in dit kader aangevoerde, door de Staat niet bestreden, investeringsverplichtingen, dateren van na 1 september 1981 en hebben enerzijds betrekking op standplaatsen (rekeningen van [A]) en anderzijds op voorzieningen in de zin van artikel 11 lid 3 Beschikking superheffing 1984, dus eveneens op standplaatsen in de zin van artikel 11 Artikel 11 lid 3 Beschikking superheffing 1984 verzet zich tegen het door de Minister van LNV aangelegde, door College van Beroep voor het Bedrijfsleven en Hof onderschreven, onderscheid tussen enerzijds zelfstandige (hoofd-) investeringsverplichtingen en anderzijds accessoire (bijkomende) investeringsverplichtingen.

Gelet op de onder artikel 11 lid 3 Beschikking superheffing 1984 neergelegde gelijkschakeling tussen enerzijds standplaatsen en anderzijds voorzieningen die daarmee rechtstreeks verband houden, is het door de Minister van LNV in de Eerste aanwijzing neergelegde beleid onverenigbaar met de slechts voor één uitleg vatbare tekst van lid 3 die uitgaat van een gelijkschakeling tussen enerzijds standplaatsen in de gebruikelijke zin van het woord en anderzijds daarmee direct samenhangende voorzieningen. Deze gelijkschakeling verzet zich tegen het door de Minister in het door hem in het kader van artikel 11 Beschikking superheffing 1984 gevoerde beleid een onderscheid te maken tussen enerzijds hoofdverplichtingen en anderzijds bijkomende verplichtingen waarbij slechts hoofdverplichtingen aanspraak geven op een extra melkquotum.

In het verlengde van de onder onderdeel 6 behandelde rechtsoverweging overweegt het Hof onder r.o. 3.12 eveneens ten onrechte dat het beleid van de Minister van LNV, waarin de investeringsverplichtingen in de regel worden geacht te zijn aangegaan op het moment waarop de aannemingsovereenkomsten (hoofdverplichtingen) zijn gesloten, hem niet onredelijk voorkomt. Dit beleid is onverenigbaar met de slechts voor één uitleg vatbare tekst van lid 3 dat, zoals hierboven reeds aangetoond, uitgaat van een gelijkschakeling tussen enerzijds investeringsverplichtingen in standplaatsen in de eigenlijke zin en anderzijds investeringsverplichtingen in direct daarmee samenhangende voorzieningen waarbij opgemerkt wordt dat de investeringsverplichtingen in standplaatsen (rekeningen [A]) in de eigenlijke zin van het woord door [requirant] na 1 september 1981 zijn aangegaan zodat [requirant] per 1 september 1981 nog de mogelijkheid had om het gebouw aan te wenden voor andere doeleinden dan de huisvesting van melkvee.

In casu betreft het een beleidsregel over de uitleg van een wettelijk voorschrift, derhalve een wetsinterpreterende regeling. Een orgaan is bij het bestaan van wetsinterpreterende regels niet gebonden aan wetsinterpreterende regels als wel aan de wet zelf. Toepassing van wetinterpreterende beleidsregels kan niets afdoen aan de rechtstreekse binding uit de wet. Van een inherente bevoegdheid tot afwijking van hetgeen in de wet is bepaald kan geen sprake zijn; afwijking levert strijd met de wet op. Een wetsinterpreterende regel dient dan ook, in tegenstelling tot de eigenlijke beleidsregel, ten volle door de rechter getoetst te worden. Ten aanzien van de uitleg van het objectieve recht heeft de wetgever juist geen afgezonderde beoordeling- of beleidsruimte voor het bestuur willen laten. Het Gerechtshof heeft dan ook ten onrechte nagelaten de verenigbaarheid van het door de Minister van LNV in het kader van artikel 11 gevoerde beleid, waarin een onderscheid wordt aangebracht tussen hoofdverplichtingen en investeringsverplichtingen en waarbij voor het tijdstip van het aangaan van de investeringen verplicht wordt aangeknoopt bij de hoofdverplichtingen, met de tekst van artikel 11 Beschikking superheffing te onderzoeken.

Indien en voorzover de Minister van LNV al de bevoegdheid zou hebben gehad om het hierboven omschreven beleid in het kader van de toepassing van artikel 11 Beschikking superheffing 1984 te voeren, quod non, dan ontsloeg deze vrijheid hem niet van de verplichting om elk geval concreet te beoordelen. De beleidsregel geeft de Minister van LNV niet de bevoegdheid deze zodanig in te vullen dat van een individuele beoordeling van een concreet geval geen sprake meer is. De bedoeling van de wetgever om juist via een discretionaire bevoegdheid aandacht te schenken aan de individuele merites van een concreet geval wordt aldus ondergraven. Indien een orgaan beleidsregels hanteert zal het daarvan moeten afwijken indien en voorzover zich in een concreet bijzondere omstandigheden voordoen die daartoe aanleiding geven. Afwijking van een beleidsregel is noodzakelijk wanneer sprake is van bijzondere omstandigheden waarop de toepassing van de beleidsregeling voor één of meer belanghebbenden gevolgen zouden hebben die onevenredig zijn tot de mot de beleidsregel te dienen doelen.

Ten onrechte heeft bet Hof nagelaten te onderzoeken of, en zo ja in hoeverre, de Minister van LNV destijds onderzocht heeft in hoeverre de omstandigheden van [requirant] aanleiding hadden moeten vormen om af te wijken van het door hem doorgaans gevoerde beleid inhoudende dat onderscheid wordt aangebracht tussen enerzijds hoofdverplichtingen en anderzijds bijkomende verplichtingen waarbij voor het tijdstip van het aangaan van investeringsverplichtingen wordt aangeknoopt bij het afsluiten van de hoofdverplichtingen.

Het Hof overweegt (in incidenteel appèl) onder 3.14 ten onrechte dat uit het arrest van het Hof van Justitie der Europese Gemeenschappen van 12 juli 1990 (C-16/89 inzake Sprank vs Minister van Landbouw en Visserij) volgt dat het feit dat artikel 11 Beschikking superheffing 1984 ertoe kan leiden dat aan een bepaald aantal producenten, dat investeringsverplichtingen is aangegaan, in het geheel geen melkquotum wordt toegekend, niet in de weg staat aan de verenigbaarheid van deze bepaling met het gemeenschapsrecht.

Het College van Beroep voor het Bedrijfsleven heeft met het oog op de problematiek van producenten (melkveehouders) die met de onder de Minister van LNV ressorterende Stichting Ontwikkelings- en Saneringsfonds van de Landbouw een zogenaamde rentesubsidie-overeenkomst hebben gesloten, een aantal prejudiciële vragen gesteld aan het Hof van Justitie der Europese Gemeenschappen. Het Hof heeft in zijn arrest van 12 juni 1990 de hem door het College van Beroep voor het Bedrijfsleven voorgelegde prejudiciële vragen beantwoord. De beantwoording door het Hof van Justitie geeft weliswaar aan dat het de Staar toegestaan is om voor de in artikel 3 sub 1 eerste alinea tweede streepje EG-Vo 857/84 bedoelde producenten een voorziening te treffen onder de voorwaarden en beperkingen neergelegd in artikel 11 Beschikking superheffing 1984, ongeacht de vraag of de in artikel 11 neergelegde voorziening leidt tot een melkquotum dat aansluit bij de melkproductie neergelegd in het aan de rent[…] subsidieovereenkomst ten grondslag liggen ontwikkelingsplan. Echter, blijkens het antwoord van het Hof van Justitie op vraag 1 moet de Staat, indien en voorzover hij besluit een voorziening te treffen voor de in artikel 3 sub 1 eerste alinea tweede streepje bedoelde producenten, rekening houden met de hoeveelheid melk- en zuivelproducten die de producenten hebben geleverd in het jaar waarin het ontwikkelingsplan is voltooid. Wanneer deze hoeveelheden niet representatief zijn voor de op het bedrijf na de uitvoering van het ontwikkelingsplan aanwezige productiecapaciteit dient aan de betreffende producent een melkquotum te worden toegekend dat in verband staat met de uitgebreide productiecapaciteit. Deze verplichte voorziening mag vervolgens door de lidstaat, blijkens het antwoord van het Hof van Justitie op vraag 2, evenwel onderhevig zijn aan de beperkingen zoals neergelegd in artikel 11 Beschikking superheffing 1984.

Nu de lidstaat Nederland besloten heeft om voor de producenten, als bedoeld in artikel 3 sub 1 eerste alinea tweede streepje EG-Vo 857/84, een voorziening in de vorm van een extra melkquotum te treffen, welke voorziening onderhevig mag zijn aan de beperkingen zoals neergelegd in artikel 11 Beschikking superheffing 1984, moet de Staat rekening houden met de hoeveelheid melk- en zuivelproducten die de betreffende producenten hebben geleverd in het jaar waarin het ontwikkelingsplan is voltooid. Indien en voorzover deze hoeveelheden niet representatief zijn voor de op de bedrijven van de producenten na de uitvoering van het ontwikkelingsplan aanwezige productiecapaciteit, had de lidstaat, blijkens het antwoord van het Hof van Justitie op de eerste aan haar ter beantwoording voorgelegde prejudiciële vraag, aan de betreffende producenten, waaronder [requirant], een melkquotum moeten toekennen dat in verband staat met de door het aangaan van de investeringsverplichtingen uitgebreide productiecapaciteit.

Nu Nederland besloten heeft een voorziening te treffen voor producenten zoals bedoeld in artikel 3 sub 1 eerste alinea tweede streepje EG-Vo 857/84, waaronder [requirant], stond het de Staat niet vrij om aan [requirant] geen melkquotum toe te kennen dat correspondeert met de door de uitvoering van de in het ontwikkelingsplan voorziene investeringen ontstane productiecapaciteit.

Het besluit d.d. 12 juni 1985 met kenmerk JS22008D1 van de Minister van Landbouw en Visserij waarin hij het bezwaarschrift van [requirant] ongegrond heeft verklaard, derhalve zijn verzoek om toekenning van een melkquotum heeft afgewezen en, in het verlengde daarvan, de uitspraak van het College van Beroep voor het Bedrijfsleven d.d. 4 april 1991 (66/03/6696) zijn dan ook in strijd met artikel 3 sub 1 eerste alinea tweede streepje EG- Vo 857/34 zoals uitgelegd door het Hof van Justitie der Europese Gemeenschappen in haar arrest d.d. 12 juni 1990 (zaaknummer C-16/89).

In directe samenhang met zijn overwegingen over artikel 3 sub 1 eerste alinea EG-Vo. 857/84 verwerpt het Hof ten onrechte het beroep van [requirant] op de ratio van artikel 11 superheffing 1984. [requirant] is hierboven onder onderdeel 3 reeds uitvoerig ingegaan op de ratio van de in artikel 11 Beschikking superheffing 1984 neergelegde voorziening. [requirant] herhaalt hier hetgeen hij dienaangaande onder onderdeel 3 heeft gesteld. Deze, door de Staat niet weersproken, ratio brengt juist mede dat [requirant] ingevolge artikel 11 Beschikking superheffing 1984 wel aanspraak heeft op de in dat artikel neergelegde voorziening.

Het Hof heeft in elk geval niet, althans onvoldoende, gemotiveerd waarom het beroep van [requirant] op de ratio van artikel 11 Beschikking superheffing 1984 verworpen dient te worden.

Ten onrechte overweegt het Hof onder r.o. 3.14 dat, gezien de redactie van artikel 11 Beschikking superheffing 1984, er geen ruimte bestaat voor een belangenafweging zoals door [requirant] bepleit.

[requirant] volstaat hier met een verwijzing naar hetgeen hij hierboven onder onderdeel 5 heeft gesteld met betrekking tot de door een orgaan uit te voeren belangenafweging. Het Hof gaat overigens terecht uit, gelet op de tekst van artikel 11 Beschikking superheffing 1984, van een gebonden beschikkingsbevoegdheid van de Minister van LNV waaruit volgt dat evenmin ruimte bestaat voor het voeren van het hierboven in extenso beschreven beleid hierop neerkomende dat een onderscheid wordt gemaakt tussen hoofdverplichtingen enerzijds en bijkomende verplichtingen anderzijds waarbij van het tijdstip van het aangaan van de investeringsverplichtingen wordt uitgegaan van het moment waarop de hoofdverplichtingen zijn aangegaan.

Ten onrechte overweegt het Hof onder r.o.3.15 dat het voorbereiden en vaststellen van de afwijzende beslissing van het CBB naar aanleiding van het door [requirant] ingestelde beroep niet onrechtmatig is. Nu de uitspraak van het CBB een bevestiging inhoudt van het besluit van 12 juni 1985 kenmerk JS 2200SD1 van de Minister van Landbouw en Visserij, gaat hetgeen [requirant] hierboven onder de onderdelen 1 t/m 9 met betrekking tot de onrechtmatigheid van dat besluit heeft gesteld, en waarvan hij de inhoud als hier herhaalt wenst te beschouwen, eveneens met betrekking tot de onrechtmatigheid van de uitspraak van het CBB waarin het beroep van [requirant] werd verworpen.

Het Hof verwerpt onder r.o. 3.8 ten onrechte het bewijsaanbod van [requirant], althans motiveert onvoldoende waarom het bewijsaanbod van [requirant] als onvoldoende gespecificeerd dan wel als niet relevant dient te worden gepasseerd. [requirant] heeft zowel in de procedure in eerste aanleg (positum 9.5 CvR) als in hoger beroep (posita 6.6, 7.2, 7.3, 8.2, 9.7 MvA) een aantal concrete bewijsaanbiedingen gedaan. De bewijsaanbiedingen geven duidelijk aan wat [requirant] aanbiedt te bewijzen en met welke bewijsmiddelen hij dat wil doen. Verder betreft het betwiste feiten en feiten waarvan de beslissing in het tussen [requirant] en de Staat bestaande geschil afhankelijk is.

Wanneer een bewijsaanbod betrekking heeft op betwiste feiten en op feiten waarvan de afloop van de procedure afhankelijk is en het bewijsaanbod voldoende gespecificeerd is dient de eisende partij toegelaten te worden in het door hem aangeboden bewijs. De rechter zal wanneer sprake is van concreet geformuleerde bewijsaanbiedingen moeten motiveren waarom het bewijsaanbod wordt gepasseerd. Niet volstaan kan worden met de overweging dat een bewijsaanbod als onvoldoende gespecificeerd dan wel als niet relevant moet worden gepasseerd zonder aan te geven waarom het bewijsaanbod als zodanig wordt gekwalificeerd.

Het de Hoge Raad moge behagen 's‑Hofs hierboven bestreden arrest te vernietigen met zodanige verdere voorziening, mede ten aanzien van de kosten, als de Hoge Raad juist zal oordelen.

Kosten deze zijn voor mij deurwaarder: [€ 83,78]

[Eiser verklaart dat hij de b.t.w. niet kan verrekenen.]