HR, 28-03-2003, nr. R01/055HR

Het gaat in deze Arubaanse zaak om de tijdigheid van het door [eiser] tegen het vonnis van het Gerecht in eerste aanleg van Aruba (GEA) ingestelde hoger beroep.

Bij vonnis van 5 januari 2000 onder rolnummer 1183/1998 heeft het GEA de vorderingen van [eiser] afgewezen.

Tegen dit vonnis heeft [eiser] bij akte hoger beroep ingesteld. Deze akte heeft de advocaat van [eiser] gedateerd op 8 februari 2000. Het exemplaar dat zich in het (Arubaanse) griffiedossier bevindt, is voorzien van een stempel "Ingediend ter Griffie van het Gerecht in Eerste Aanleg Aruba op heden, 9 februari 2000(1), de Griffier" en een handtekening.

Bij akte gedateerd op 7 maart 2000 heeft de advocaat van [eiser] een memorie van grieven bij het GEA ingediend. Deze akte is voorzien van dezelfde stempel "Ingediend ter Griffie van het Gerecht in Eerste Aanleg Aruba op heden, 7 maart 2000(2), de Griffier" en een handtekening.

Bij memorie van antwoord heeft CHS "ten exceptieve" de niet-ontvankelijkheid wegens termijnoverschrijding van het hoger beroep van [eiser] aangevoerd. In zijn pleitnotities heeft de gemachtigde van [eiser] niet gereageerd op de stelling dat het hoger beroep niet tijdig is ingesteld. CHS heeft bij pleidooi haar beroep op niet-ontvankelijkheid van [eiser] herhaald.

Bij vonnis van 16 januari 2001 heeft het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba (hierna: het Hof) [eiser] niet-ontvankelijk verklaard. Het heeft daartoe overwogen:

[eiser] heeft tegen dit vonnis tijdig(3) beroep in cassatie ingesteld. CHS heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep. [eiser] en CHS hebben de zaak door hun advocaten schriftelijk doen toelichten, waarna de advocaat van [eiser] heeft gerepliceerd.

Het middel verwijt het Hof een onjuiste toepassing van het voor Aruba en de Nederlandse Antillen geldende art. 264 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: RvNA)(4). Het Hof, dat kennelijk is uitgegaan van een appeltermijn van dertig dagen, gerekend van de dag van de uitspraak, zou hebben miskend dat de termijn van beroep voor [eiser], die niet bij de uitspraak tegenwoordig is geweest, moet worden gerekend van de dag waarop het vonnis volgens de wet aan [eiser] is meegedeeld.

Volgens de toelichting op het middel in het cassatierekest is een fotokopie van het vonnis van 5 januari 2000 blijkens een op de omslag van het griffiedossier gestelde aantekening op 10 januari 2000 afgegeven aan de zuster van [eiser], [betrokkene 1]. Een fotokopie van deze omslag is als productie 3 aan het cassatierekest gehecht. De originele omslag van het dossier van de "Griffie Gerecht in Eerste Aanleg Aruba" bevindt zich in het door de griffier van het Hof aan de Hoge Raad gezonden dossier. Op de omslag staat de navolgende, met de hand geschreven aantekening:

Onder deze aantekening staat de handtekening [betrokkene 1].

Ik meen dat de dossieromslag behoort tot de stukken van het geding in de zin van art. 419 lid 2 Rv(5). De omslag dateert van vóór de in cassatie bestreden beslissing(6). Het Hof heeft bij het wijzen van zijn vonnis van de aantekeningen op de omslag kunnen kennisnemen, nu het GEA het dossier in zijn geheel - met omslag - aan het Hof heeft gezonden. Van het Hof is het dossier, wederom met inbegrip van de originele dossieromslag van het GEA, aan de Hoge Raad gezonden.

Art. 264 RvNA luidt thans nog(7) als volgt:

Uit art. 119 lid 3-5 RvNA volgt hoe deze mededeling geschiedt:

Monte(8) heeft over art. 264 RvNA het volgende geschreven:

Tillema en Tjittes(9) hebben over de termijn van hoger beroep geschreven:

In de opzet van art. 264 RvNA kan, in het geval dat een partij niet bij de uitspraak tegenwoordig (of vertegenwoordigd) is geweest, onduidelijkheid bestaan over de ingang van de termijn van hoger beroep. Monte(10) beschrijft een geval waarin, naar aanleiding van een debat over de tijdigheid van een op 22 mei 1942 verrichte inschrijving van een op 29 april 1941 uitgesproken echtscheidingsvonnis, het Hof op 6 januari 1948 oordeelde dat het vonnis wegens een gebrek in de mededeling daarvan aan de man nimmer in kracht van gewijsde was gegaan, hetgeen tot een herhaalde mededeling van het vonnis aan de man bij brieven van respectievelijk 6 februari en 7 april 1948 leidde. De man stelde vervolgens alsnog hoger beroep in, niet naar aanleiding van de brief van 6 februari, maar die van 7 april 1948, hetgeen opnieuw tot dispuut over de aan de voorgeschreven mededeling te stellen eisen leidde.

De opzet van een aan de datum van verzending gekoppelde termijn van beroep is niet uniek. In dit verband kan bijvoorbeeld worden gewezen op art. 66 lid 1 (oud(11)) Algemene Bijstandswet:

In zijn arrest van 12 februari 1999, NJ 1999, 343, heeft de Hoge Raad over het aanvangstijdstip van de bedoelde termijn beslist:

De beroepstermijn van art. 66 (oud) Algemene Bijstandswet was eveneens aan de orde in het arrest van 17 maart 2000, NJ 2001, 164, waarin de Hoge Raad onder meer overwoog:

Uit het dossier van het Hof blijkt niet dat [eiser] bij de uitspraak van het GEA van 5 januari 2000 aanwezig was. Het vonnis van 5 januari 2000 vermeldt niet meer dan dat het ter openbare terechtzitting in tegenwoordigheid van de griffier werd uitgesproken. Enige verdere kanttekening of aantekening aan de voet komt op het vonnis niet voor. Aan het dossier ontbreekt ook een audiëntieblad van de zitting van het GEA van 5 januari 2000 waaruit zou kunnen blijken of [eiser] bij die zitting tegenwoordig of vertegenwoordigd was(12). De dossieromslag van het GEA vermeldt bij 5 januari 2000 slechts de uitspraak van het vonnis.(13)

Het dossier biedt evenmin aanwijzingen dat [eiser] bij aangetekende brief van de griffier van het vonnis van 5 januari 2000 mededeling is gedaan. Een aantekening daarvan aan de voet van het vonnis ontbreekt. Voorts bevindt een afschrift van een daartoe strekkende dienstbrief van de griffier zich niet bij de stukken. Daarbij bevindt zich overigens wèl een afschrift van een brief van de griffier aan [eiser] van 24 november 1999, houdende mededeling dat het vonnis op 5 januari 2000 te 08.30 uur zal worden gewezen.

Dat aan [eiser] kennelijk geen schriftelijke mededeling van de inhoud van het vonnis van 5 januari 2000 is gedaan, zou een aanwijzing kunnen zijn dat [eiser] bij de uitspraak daarvan aanwezig of vertegenwoordigd was. Dat laatste kan echter niet met zekerheid uit het ontbreken van een schriftelijke mededeling van de inhoud van het vonnis worden afgeleid, nu niet is uitgesloten dat een dergelijke mededeling ten onrechte achterwege is gebleven.

De dossieromslag van het GEA vermeldt wèl, dat een fotokopie van het vonnis op 10 januari 2000 "aan eiser (zus)" is afgegeven. Deze omstandigheid zou erop kunnen wijzen, dat [eiser] ter zitting niet aanwezig of vertegenwoordigd was en zou voorts kunnen verklaren, waarom er niettemin van is afgezien de inhoud van het vonnis schriftelijk aan [eiser] mede te delen. Ook hier geldt echter dat dwingend bewijs daaraan niet kan worden ontleend.

Ondanks de betwisting door CHS van de ontvankelijkheid van [eiser] in het door hem ingestelde appel heeft [eiser] in hoger beroep niet gesteld dat hij ter terechtzitting van het GEA van 5 januari 2000 aanwezig noch vertegenwoordigd was. Mede gelet op de hiervoor bedoelde onduidelijkheden kon het Hof echter niet alleen daarom aannemen dat [eiser] ter zitting van het GEA van 5 januari 2000 aanwezig was of deugdelijk was vertegenwoordigd. De appeltermijn is van openbare orde(14). Daarbij komt dat de aanvang van de appeltermijn ingevolge art. 264 RvNA afhankelijk is van omstandigheden die zich binnen het gezichtsveld van het gerechtelijk apparaat voltrekken dan wel van handelingen die datzelfde apparaat dient te verrichten. Bij die stand van zaken kan hetgeen partijen al dan niet stellen, niet beslissend zijn. Het Hof had daarom ambtshalve moeten onderzoeken of [eiser] ter terechtzitting van het GEA van 5 januari 2000 aanwezig of vertegenwoordigd was en zo niet, of en wanneer de inhoud van het vonnis volgens de wet aan [eiser] is medegedeeld. Eerst na een zodanig onderzoek had het Hof in overeenstemming met art. 264 RvNA kunnen bepalen, of de termijn van beroep ten tijde van de akte van beroep van [eiser] was verstreken. Het middel, dat over schending van art. 264 RvNA klaagt, is terecht voorgesteld.

Deze strekt tot vernietiging van het bestreden vonnis en tot terugverwijzing van de zaak naar het Gemeenschappelijk Hof van de Nederlandse Antillen en Aruba.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

Advocaat-Generaal

De datum is met de hand ingevuld.

======================

Rekestnummer R01/055

Mr. Keus

Zitting 24 januari 2003

Aanvullende conclusie inzake

[eiser]

(hierna: [eiser])

tegen

de naamloze vennootschap C.H.S. Technical Contracting and Trading Company N.V.

(hierna: CHS)

Aanvulling

In deze zaak, waarin ik op 3 januari 2003 concludeerde, heb ik de griffier van het Gerecht in Eerste Aanleg van Aruba ambtshalve verzocht mij, indien mogelijk, een fotokopie te zenden van het audiëntieblad van de zitting van het Gerecht van 5 januari 2000, op welke zitting het vonnis in eerste aanleg werd uitgesproken. De griffier heeft aan mijn verzoek voldaan. Van de brief die ik per telefax van de griffier ontving en van de daarbij behorende griffiersaantekeningen van de genoemde zitting hecht ik een fotokopie aan deze aanvullende conclusie.

De griffier schrijft dat [eiser] op de zitting van 5 januari 2000 niet aanwezig was, maar dat hem later een kopie van het vonnis ter hand is gesteld, waarvan - met vermelding van de datum van ontvangst - op de dossieromslag aantekening is gehouden en waarvoor ook is getekend. De griffiersaantekeningen op de rol lijken een en ander te bevestigen. Achter de naam van partij [eiser] is aangetekend: "nv (brief)", in welke aantekening het tussen haakjes geplaatste woord "brief" (kennelijk later) is doorgehaald en voorzien van de aantekening "ter hand gesteld" (vgl. in dit verband ook de griffiersaantekeningen bij vonnis no. 18). Op de dossieromslag komt (zoals reeds bekend) de aantekening voor dat een fotokopie van het vonnis op 10 januari 2000 is afgegeven aan een zus van [eiser], die voor ontvangst heeft getekend.

De termijn van beroep is ingevolge art. 264 RvNA "dertig dagen, gerekend (...) van de dag waarop het eindvonnis hem (de eiser in beroep; LK) volgens de wet is medegedeeld". Daargelaten of afgifte van een vonnis als een mededeling daarvan volgens de wet in de zin van de geciteerde bepaling kan worden aangemerkt, kan uit de thans beschikbare stukken worden opgemaakt dat het hoger beroep van [eiser] tegen het vonnis van 5 januari 2000 in geen geval te laat is ingesteld. De akte van beroep is op 9 februari 2000 ter griffie ingediend, terwijl (een afschrift van) het eindvonnis eerst op 10 januari 2000 door de zuster van [eiser] is ontvangen. Het bestreden vonnis kan niet in stand blijven en de zaak zal voor verdere behandeling naar het Gemeenschappelijk Hof moeten worden teruggewezen.

Conclusie

Deze aanvullende conclusie strekt tot handhaving van de conclusie tot vernietiging van het bestreden vonnis en tot terugverwijzing van de zaak naar het naar het Gemeenschappelijk Hof van de Nederlandse Antillen en Aruba.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

Advocaat-Generaal