HR, 13-09-2002, nr. C97/319HR

Voor de feiten en het procesverloop tot 26 januari 1999 verwijs ik naar het op die datum door de Hoge Raad gewezen arrest.1. In het dictum daarvan werd de beslissing aangehouden en het geding geschorst totdat het hof van justitie van de Europese Gemeenschappen (HvJEG) uitspraak zou hebben gedaan over de vraag of aan art. 50 lid 6 TRIPS-verdrag rechtstreekse werking toekomt.

Hoewel uit de formulering van het dictum in samenhang met rov. 3.5.1 van de daaraan ten grondslag liggende overwegingen blijkt, dat het niet de bedoeling was van de Hoge Raad deze vraag andermaal aan het HvJEG voor te leggen omdat deze aldaar reeds ter beantwoording lag in twee andere zaken2., is dit door zijn griffie blijkbaar anders gelezen. Het arrest en de daarbij behorende stukken zijn naar Luxemburg gestuurd, waar zij op 9 maart 1999 zijn ontvangen.

Bij brief van 14 december 2000 heeft het HvJEG aan de Hoge Raad gevraagd of hij zijn prejudiciële verzoek handhaafde, gelet op het diezelfde datum gewezen arrest in de zaak Dior/Tuk.3. Bij brief van 19 januari 2001 heeft de Hoge Raad het HvJEG bericht dat handhaving van het prejudiciële verzoek naar zijn oordeel geen belang meer had.

Bij beschikking van 13 januari 2001 heeft de president van het HvJEG, gelet op het vorenstaande, beslist dat de zaak in het register van het hof zou worden doorgehaald. Hij overwoog voorts dat de procedure als een incident in het hoofdgeding is te beschouwen, zodat de nationale rechter over de kosten daarvan heeft te beslissen.

Vervolgens hebben partijen, zonder nadere memories te nemen, opnieuw om arrest gevraagd.

In zijn in noot 1 genoemde arrest heeft de Hoge Raad, constaterend dat onderdeel I van het middel inmiddels was ingetrokken, onderdeel II ongegrond geacht en voorts geoordeeld dat onderdeel III wél doel trof. Wat onderdeel IV betreft stelde de Raad vast dat subonderdeel a daarvan inmiddels was ingetrokken en oordeelde hij dat de subonderdelen c en d bij gebrek aan feitelijke grondslag tevergeefs zijn voorgedragen.

Subonderdeel IV.b klaagt dat het Haagse hof, door art. 50 lid 6 van het TRIPS-verdrag toe te passen, ten onrechte ervan is uitgegaan dat deze bepaling rechtstreekse werking heeft. Om de gegrondheid van deze klacht te kunnen beoordelen heeft de Hoge Raad de beslissing aangehouden zoals onder 1.1 van deze conclusie vermeld.

Het HvJ EG heeft in zijn voormeld arrest de prejudiciële vraag naar de werking van art. 50 lid 6 TRIPs-verdrag als volgt beantwoord:

Samengevat weergegeven heeft het TRIPs-verdrag dus geen rechtstreekse werking (rov. 44-45). Voor gebieden waarop de Gemeenschap regelgevend is opgetreden, zoals het merkenrecht, moet de rechter zijn nationale regels evenwel zoveel mogelijk toepassen in het licht van de bewoordingen van art. 50 TRIPs (verdragsconforme toepassing, rov. 47). Gaat het om een gebied waarop de gemeenschap niet regelgevend is opgetreden, dan is het aan het nationale recht overgelaten of het aan art. 50 lid 6 al dan niet rechtstreekse werking toekent. Het Gemeenschapsrecht vormt daartoe geen belemmering (rov. 48).

De onderhavige zaak betreft een merkenrechtelijk en tevens auteursrechtelijk geschil. Dit zijn beide gebieden "waarop de Gemeenschap regelgevend is opgetreden", zodat "de rechter zijn nationale regels zoveel mogelijk moet toepassen in het licht van de bewoordingen en het doel van art. 50 van het TRIPs".5. Zowel het merkenrecht als het auteursrecht is immers voorwerp geweest van Europese harmonisatie (ook al ten tijde van het wijzen van het arrest van het hof Den Haag).6.

Het subonderdeel is dus, gelet op het vorenstaande, op zichzelf terecht voorgedragen. Het hoeft echter niet noodzakelijk tot vernietiging te leiden om de volgende reden. Het HvJEG heeft zoals gezien geoordeeld dat op gebieden waarop het TRIPs van toepassing is en de Gemeenschap reeds regelgevend is opgetreden, zoals het geval is met betrekking tot het gebied van het merkenrecht en het auteursrecht, de nationale rechter krachtens het gemeenschapsrecht gehouden is de nationale regels "zoveel mogelijk toe (te) passen in het licht van de bewoordingen en het doel van artikel 50 van het TRIPs". Op grond van deze verdragsconforme toepassing diende, zoals door A-G Keus onlangs is betoogd7., de voorzieningenrechter aan de door hem te treffen voorziening een redelijke termijn voor het instellen van de eis in de hoofdzaak te verbinden.8. Daarom kan worden geoordeeld dat de door het subonderdeel naar voren gebrachte klacht, hoewel op zichzelf gegrond, niet tot cassatie kan leiden bij gebrek aan belang. 's Hofs beslissing was dus juist, wat er zij van de daartoe gehanteerde grondslag.

Toch geef ik er de voorkeur aan dat de Hoge Raad het bestreden arrest ook in zoverre vernietigt. Ik zie daarvoor twee redenen.

Ten eerste heeft Ajax 's hofs arrest bij exploit van 3 december 1997 aan [verweerder] c.s. doen betekenen. Dit betekent dat de door het hof gestelde termijn om de bodemprocedure in te stellen - van een maand na betekening van zijn arrest - is begonnen te lopen, mede gezien het feit dat zijn arrest ook in zoverre uitvoerbaar bij voorraad is verklaard. Aangezien is gesteld noch gebleken dat Ajax die bodemprocedure inderdaad aanhangig heeft gemaakt, zou het - in de veronderstelling dat verder procederen voor partijen nog zin heeft - tot complicaties kunnen leiden als 's hofs beslissing in zoverre in stand bleef.

Ten tweede is het de vraag of de beslissing van het hof om deze termijn te doen ingaan na betekening van zijn arrest, de meest wenselijke is. Het HvJEG heeft in zijn arrest van 13 september 2001 (Schieving-Nijstad/Groeneveld) over het aanvangstijdstip immers het volgende overwogen9.:

Het nieuwe art. 260 Rv, dat strekt ter implementatie van art. 50 lid 6 TRIPs10., zwijgt over de vraag wanneer de te bepalen redelijke termijn begint te lopen. Numann merkt daarover op dat het evenwicht waarop het HvJEG in de voormelde overweging doelt, door de rechter zal moeten worden gevonden.11. Het hof Den Haag beslist dat de termijn begon te lopen vanaf de betekening van het arrest. De nadelen van dat aanvangstijdstip zijn door A-G Keus in zijn genoemde conclusie, onder 2.10, uiteengezet.12. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 19 april 2002 (Schieving-Nijstad/ Groeneveld) de door hem op drie kalendermaanden gestelde termijn laten ingaan op de dag na die waarop het arrest is uitgesproken.

[Verweerder] c.s. hebben zich ten aanzien van middelonderdelen III en IV bij schriftelijke toelichting alsnog gerefereerd aan het oordeel van de Hoge Raad. Nu zij de met onderdeel III succesvol bestreden beslissing - dat het kort geding niet als eis in de hoofdzaak in de zin van art. 700 lid 3 Rv heeft te gelden - van het hof niet hebben uitgelokt of verdedigd, is er reden de veroordeling in de kosten van de cassatie en het incident te reserveren tot de einduitspraak.13.

Deze strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en verwijzing van de zaak naar het hof Amsterdam, met reservering van een beslissing over de kosten tot aan de einduitspraak.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,