HR, 30-06-2000, nr. C98/272HR

In cassatie kan worden uitgegaan van de feiten die zijn vermeld in rov. 2.2-2.10 van het tussenvonnis van de Rechtbank van 24 maart 1995.

[Verkopers] hebben een vordering ingesteld tegen [kopers] tot betaling van de contractuele boete, met rente en incassokosten, wegens het toerekenbaar tekortschieten in de nakoming van de ten processe bedoelde koopovereenkomst. [Kopers] hebben (in conventie) als verweer gevoerd dat de koopovereenkomst reeds was ontbonden door het beroep dat zij hebben gedaan op de in artikel 13.1 daarvan opgenomen voorwaarden dat de overeenkomst ontbonden zal kunnen worden (a) als aan kopers niet voor 30 april 1993 een onherroepelijke vergunning is verleend om het in het verkochte begrepen restaurant uit te breiden tot hotel met congresfaciliteiten en (b) als voor 30 april 1993 uit een eventueel bodem- en grondwateronderzoek blijkt dat de grond en/of het grondwater verontreinigd zijn/is en deze verontreiniging voor kopers redelijkerwijze niet aanvaardbaar is te achten. Subsidiair hebben zij een beroep op dwaling gedaan op grond van het feit dat beide partijen niet op de hoogte waren van de geconstateerde waterverontreiniging.

De Rechtbank heeft in haar eerste tussenvonnis geoordeeld dat de ontbindende voorwaarde (b) niet is vervuld en dat de ontbindende voorwaarde (a) wel is vervuld doch slechts kan leiden tot ontbinding van de koopovereenkomst indien [kopers] hierop naar redelijkheid en billijkheid een beroep hadden kunnen doen. De Rechtbank heeft voorts het beroep op dwaling verworpen. Zij heeft vervolgens een comparitie van partijen bevolen tot het geven van inlichtingen over de vraag of de termijn om een onherroepelijke bouwvergunning te krijgen zodanig kort was dat ook wanneer [kopers] zich naar behoren hadden ingespannen, voorafgaand aan 30 april 1993 een dergelijke bouwvergunning toch niet had kunnen worden verkregen. De Rechtbank is in haar tweede tussenvonnis tot de conclusie gekomen dat die vraag bevestigend moet worden beantwoord en zij heeft aan [verkopers] bewijs opgedragen van hun stelling dat [eiser 1] zich jegens [verweerder 1] zodanig heeft uitgelaten dat deze erop mocht vertrouwen dat, zakelijk weergegeven, de ontbindende voorwaarden waren vervallen.

[Verkopers] zijn van beide vonnissen in hoger beroep gekomen bij het Hof. Het Hof heeft in conventie de vordering van [verkopers] toegewezen en de vordering in reconventie van [kopers], welke vordering strekte tot schadevergoeding, afgewezen. Daartoe heeft het Hof - kort weergegeven - het volgende overwogen. Met betrekking tot voorwaarde (b) is geen incidenteel beroep ingesteld zodat die voorwaarde niet meer aan de orde kan komen (rov. 2). Het beroep van [kopers] op voorwaarde (a) is in strijd met de redelijkheid en billijkheid (rov. 8.7) op grond van de in rov. 3-8.6 vermelde overwegingen die erop neerkomen dat [kopers] dat beroep op een "oneigenlijke grond" hebben gedaan. Bij gebreke van voldoende feitelijke onderbouwing wordt voorbijgegaan aan de stelling dat het verkochte niet aan de overeenkomst beantwoordt (rov. 9). [verkopers] behoefden niet in uitstel van de overdracht te bewilligen en voor matiging van de boete bestaat geen grond (rov. 10).

dat zij een bodemonderzoek hebben laten uitvoeren omdat zij zich geen enkel risico kunnen en willen permitteren waar het eventuele bodemverontreiniging aangaat;

dat in geval van bodemverontreiniging ook minder vergaande maatregelen dan sanering kostbaar zijn;

dat bouwen op verontreinigde bodem niet is toegestaan;

dat uit het door hen opgedragen onderzoek is gebleken dat een beperkt aanvullend onderzoek nodig was ter verkleining van het risico op aanwezigheid van ernstiger verontreiniging dan de gevonden geringe verontreiniging;

dat de verontreiniging van het grondwater voor hen redelijkerwijs niet aanvaardbaar is te achten omdat het verspreidingsrisico en de bron van de verontreiniging onbekend zijn;

dat het schoon zijn van grond en grondwater voor hen essentieel is;

dat [verkopers] niet hebben willen meewerken aan uitstel van de overdracht in afwachting van een nader onderzoek.

In de conclusie van dupliek onder 8 en 9 hebben [kopers] vermeld welke van de in het onderzoeksrapport omschreven verontreinigingen voor hen niet aanvaardbaar zijn en waarom zij die mening zijn toegedaan.

In het licht van die stellingen klaagt onderdeel 3b er terecht over dat het oordeel van het Hof dat aan het beroep op art. 7:17 BW "bij gebreke van feitelijke onderbouwing" moet worden voorbijgegaan, onbegrijpelijk is.

3.6 Bij de beoordeling van onderdeel 4 moet worden vooropgesteld dat het Hof bij de beantwoording van de vraag of het beroep van [kopers] op de ontbindende voorwaarde (a) in strijd met de redelijkheid en billijkheid moet worden geacht, binnen de grenzen van de rechtsstrijd alle behoorlijk te zijner kennis gebrachte en ten processe gebleken feiten en omstandigheden in zijn beoordeling mocht betrekken en de vrijheid had daaraan zijn eigen conclusies te verbinden.

Het onderdeel gaat met het Hof ervan uit dat de tweede grief van [verkopers] de strekking had dat de werkelijke reden van het beroep op de ontbindende voorwaarde is dat [kopers] alvorens aan de overdracht van het verkochte mee te werken een vervolgtransactie met een hotelketen rond wilden hebben en daarom misbruik van recht hebben gemaakt.

Het Hof heeft vervolgens vastgesteld dat in dat standpunt ligt besloten dat [verkopers] het door de Rechtbank gehanteerde "tenzij-criterium" niet relevant achten. Die uitleg is niet onbegrijpelijk en kan, als voorbehouden aan het Hof als rechter die over de feiten oordeelt, in cassatie verder niet met vrucht worden bestreden.

Het Hof is ten slotte op grond van de door hem vermelde feiten en omstandigheden die alle ten processe zijn gebleken, tot de slotsom gekomen dat het ontbreken van de vereiste vergunning voor [kopers] geen reden kan zijn geweest zich op de desbetreffende ontbindende voorwaarde (a) te beroepen en dat dus een andere, buiten de vervulling van die voorwaarde gelegen, reden aanleiding is geweest de ontbinding van de koopovereenkomst te bewerkstelligen. Het beroep op die reden acht het Hof in strijd met de redelijkheid en billijkheid en op grond daarvan oordeelt het Hof dat dan niet meer van belang is of de vergunning al dan niet tijdig had kunnen worden verkregen.

Uit het vorenoverwogene volgt dat het Hof niet buiten de rechtsstrijd van partijen is getreden en ook niet de feiten heeft aangevuld. Daarop stuit het onderdeel af.

3.7 Het in 3.6 weergegeven oordeel van het Hof moet aldus worden verstaan dat het beroep van [kopers] op voorwaarde (a) naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Het Hof heeft zijn daarop betrekking hebbend oordeel toereikend gemotiveerd. Onderdeel 5 faalt derhalve.

3.8 Onderdeel 6 verwijt het Hof dat het onder meer door te overwegen dat [kopers] wisten of hadden moeten weten dat er op 30 april 1993 geen onherroepelijke bouwvergunning zou zijn, geen aandacht heeft besteed aan het feit dat vaststaat dat die vergunning niet is verkregen. Aldus zou het Hof hebben miskend dat het [kopers] vrijstond tot 30 april 1993 voor het inroepen van de ontbindende voorwaarde het stilzwijgen te bewaren omtrent de voortgang van de plannen c.q. werkzaamheden.

Het onderdeel berust op een verkeerde lezing van ’s Hofs arrest en kan reeds daarom niet tot cassatie leiden. Uit de overwegingen van het Hof blijkt immers dat uitgangspunt bij de beoordeling in hoger beroep was dat de vergunning niet was verleend en dat het alleen nog ging om de vraag of het beroep van [kopers] op de ontbindende voorwaarde desondanks naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar was, zoals hiervoor al is overwogen.

3.9 Onderdeel 7 bestrijdt het - in het kader van de tweede grief gegeven - oordeel van het Hof over de ernst van de aangetroffen vervuiling van grond en grondwater. Dat oordeel is niet onbegrijpelijk of ontoereikend gemotiveerd en kan voor het overige, verweven als het is met waarderingen van feitelijke aard, in cassatie niet op juistheid worden getoetst.

3.10 Nu matiging van de contractuele boete alleen mogelijk is indien de billijkheid dit klaarblijkelijk eist, en naar ’s Hofs oordeel kennelijk geen bijzondere omstandigheden zijn gesteld die tot de conclusie zouden kunnen leiden dat zulks het geval is, behoefde het Hof niet nader te motiveren waarom het geen grond heeft gezien voor matiging van de boete. Onderdeel 8 treft daarom geen doel.