HR, 12-10-2004, nr. 00649/04

Verdachte is door het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch tot twee jaren en zes maanden gevangenisstraf veroordeeld wegens - kort gezegd - het feitelijk leiding geven aan medeplegen van valsheid in geschrift begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd.

Namens verdachte hebben mrs. D.V.A. Brouwer en C.W. Noorduyn, advocaten te Den Haag, twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt over de verwerping van het verweer dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk verklaard moet worden wegens overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM.

Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman op 12 februari 2003 het preliminaire verweer gevoerd dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk moest worden verklaard in de vervolging, omdat de redelijke termijn was overschreden. Daartoe heeft hij blijkens de pleitnota onder meer aangevoerd:

Het Hof heeft daarop als volgt beslist:

Op de terechtzitting van 23 april 2003 is het onderzoek opnieuw aangevangen wegens een wijziging in de samenstelling van het Hof. De raadsman heeft gepleit overeenkomstig de inhoud van de overgelegde pleitnota. Die bevat een letterlijke herhaling van het op 12 februari 2003 gevoerde preliminaire verweer dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk moet worden verklaard wegens overschrijding van de redelijke termijn. Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting heeft de raadsman daaraan toegevoegd dat hij het Hof verzoekt om zijn reeds gegeven oordeel met betrekking tot de overschrijding van de redelijke termijn te heroverwegen.

Naar aanleiding van dit verweer heeft het Hof overwogen:

Voordat ik de klachten van het middel bespreek merk ik op dat het middel mijns inziens niet kan slagen, omdat het tijdsverloop waarop de raadsman zich beroept niet zodanig is dat dit tot de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie zou kunnen leiden. Namens verdachte is tot twee maal toe het verweer gevoerd dat er sprake was van een overschrijding van de redelijke termijn die tot de niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie moest leiden. Over een overschrijding die (eventueel subsidiair) tot strafvermindering zou dienen te leiden is met geen woord gesproken. Voor niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie als sanctie is slechts plaats in uitzonderlijke gevallen en een tijdsverloop van 34 maanden in eerste aanleg - het gestelde relevante tijdsverloop - is daarvoor niet voldoende . Het Hof heeft het verweer dus terecht verworpen Vgl. HR 3 oktober 2000, NJ 2000, 721 en 2 juli 2002, NJ 2002, 537.

Omdat duidelijkheid over de vraag of een internationaal arrestatiebevel een charge in de zin van art. 6 lid 1 EVRM kan opleveren mij gewenst lijkt, zal ik ook de klachten van het middel bespreken.

Het middel gaat ervan uit - en dat lijkt mij gezien de inhoud van de pleitnota, die het verweer van 12 februari herhaalt, juist - dat het Hof door te verwijzen naar zijn eerdere beslissing op 12 februari 2003, die beslissing heeft opgenomen in zijn verwerping van het verweer in het eindarrest, zodat daarover kan worden geklaagd.

Het middel komt erop neer dat het Hof ten onrechte heeft geoordeeld dat het internationaal arrestatiebevel, zelfs als dat wordt beschouwd in samenhang met de mededeling van de Officier van Justitie aan de raadsman van verdachte dat verdachte als een "dikke verdachte" wordt gezien, niet kan worden beschouwd als een criminal charge in de zin van art. 6 lid 1 EVRM. Door zijn bekendheid met het arrestatiebevel en de visie van de Officier van Justitie was zijn situatie immers "substantially affected".

Voor het middel is steun te vinden in HR 27 maart 1984, NJ 1984, 611. In die zaak verklaarde de Hoge Raad uitlevering aan Turkije ontoelaatbaar, omdat de Turkse autoriteiten onaanvaardbaar lang hadden gewacht met het verzoeken van de uitlevering van de betreffende persoon. De Hoge Raad motiveerde die beslissing voor zover hier van belang als volgt:

In de rechtspraak van het EHRM wordt het moment van aanvang van de redelijke termijn als volgt aangegeven:

In het eerdere arrest inzake Foti2. was de formulering van het Hof iets anders:

Het beginpunt van de redelijke termijn behoeft volgens het Hof dus niet "the official notification" te zijn; het beginpunt kan ook liggen in "other measures". Die "other measures" kunnen zijn een huiszoeking en een aanhouding3. of het verzoek dat de strafrechtelijke immuniteit wordt opgeheven.4. Villiger noemt ook het vragen van inlichtingen bij buren, werkgevers of banken.5.

Van belang is wel dat de verdachte op de hoogte is (geraakt) van die onderzoekshandelingen. Indien hij niet op de hoogte is, kan hij immers niet geacht worden onder de druk van een strafvervolging te leven.6. Zo oordeelde de Hoge Raad in HR 2 februari 1982, NJ 1982, 424 en 475 dat de datum waarop een telexbericht was verzonden met daarin het verzoek om aanhouding en voorgeleiding van de verdachte niet de redelijke termijn deed aanvangen, omdat de verdachte niet van dat telexbericht op de hoogte was.7.

In deze zaak moet, nu dat van de zijde van de verdediging is aangevoerd en het Hof de juistheid daarvan in het midden heeft gelaten, ervan worden uitgegaan dat de verdachte daags na 7 januari 1999 op de hoogte was van het feit dat tegen hem een opsporings- en aanhoudingsbevel was uitgevaardigd, dat de raadsman op 5 maart 1999 een fax heeft verzonden aan de Officier van Justitie met een verzoek om een bespreking over dat opsporingsbevel en dat de Officier van Justitie tijdens een telefoongesprek op 8 maart 1999 aan de raadsman heeft meegedeeld de verdachte als een "dikke verdachte" te beschouwen 8..

In het licht van de hierboven weergegeven jurisprudentie van het EHRM en de Hoge Raad geeft het oordeel van het Hof dat het internationale opsporings- en aanhoudingsbevel geen vervolgingshandeling kan zijn, blijk van een verkeerde rechtsopvatting. Onder omstandigheden, bijvoorbeeld als hier zijn aangevoerd, kan een dergelijke handeling juist wel de redelijke termijn doen aanvangen. Ik kan mij voorstellen dat het Hof anders heeft geoordeeld vanuit de gedachte dat men moeilijk kan voortgaan met het onderzoek als de verdachte voortvluchtig is en dat het daarom niet redelijk is op dat tijdstip de bedoelde termijn te doen aanvangen, maar dat raakt de vraag of het tijdsverloop al dan niet onredelijk lang is geweest en niet de vraag op welk moment de op zijn redelijkheid te beoordelen termijn een aanvang neemt. Het Hof heeft het verweer mijns inziens dan ook op ontoereikende gronden verworpen.

Zoals hierboven, onder nr. 8, reeds uiteen is gezet betekent dit niet dat de bestreden uitspraak moet worden vernietigd. Het Hof heeft het verweer, zoals daar uiteen is gezet, immers terecht heeft verworpen.

Het tweede middel klaagt dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM in de cassatiefase is overschreden.

Namens de verdachte is op 16 mei 2003 beroep in cassatie ingesteld. De stukken zijn op 11 maart 2004 ter griffie van de Hoge Raad ingekomen, waardoor de inzendtermijn van acht maanden is overschreden met één maand en 25 dagen. Een dergelijke overschrijding kan worden gecompenseerd door een bijzonder voortvarende behandeling van het cassatieberoep en daarvan zal sprake kunnen zijn als de Hoge Raad op 21 september arrest wijst. Weliswaar is dat enkele dagen meer dan de 16 maanden die de Hoge Raad als uitgangspunt voor een voortvarende behandeling hanteert, maar mijns inziens nog wel te beschouwen als zodanig voortvarend dat de vertraging bij de inzending daardoor is gecompenseerd.

Daarvan uitgaande concludeer ik dat het middel niet slaagt.9.

Nu ik ook geen reden zie tot ambtshalve vernietiging van de bestreden uitspraak, concludeer ik tot verwerping van het beroep .