HR, 18-08-2023, nr. 22/03704

Het materiële belang in deze zaak is zeer gering (ongeveer € 15). Dat door mij toch cassatie wordt ingesteld, houdt verband met het feit dat de onderhavige rechtsvraag in veel meer gevallen van belang is dan de onderhavige zaak en een uitkomst, zoals in deze zaak door het Hof is bepaald, voor de Belastingdienst tot grote uitvoeringsproblemen zou leiden. In dat kader wijs ik bijvoorbeeld op de thans lopende hersteloperatie met betrekking tot het verminderen van kosten van dwangbevelen1.

Als middel van cassatie draag ik voor:

Schending van het recht, met name van artikel 26 en 65 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR) en/of de Bevoegdheidsregeling bestuursrechtspraak, doordat het Hof heeft geoordeeld dat het bevoegd is om te oordelen over de beschikking wettelijke rente die door de ontvanger is genomen na de ambtshalve vermindering van de vervolgingskosten (kosten dwangbevel), zulks ten onrechte dan wel op gronden die de beslissing niet kunnen dragen.

In afwijking van het oordeel van de rechtbank heeft het Hof geoordeeld dat wel beroep openstaat tegen de beschikking wettelijke rente. Dit oordeel acht ik onjuist.

De vermindering van de kosten voor het betekenen van een dwangbevel geschiedt op grond van artikel 75.6 van de Leidraad Invordering 2008 en deze beslissing is gelet op het gesloten stelsel niet voor bezwaar vatbaar. Dat er geen rechtsmiddel openstaat, vloeit voort uit het ambtshalve karakter van deze vermindering. Gelet op het gesloten stelsel van rechtsmiddelen in het fiscale recht en het ontbreken van een rechtsingang bij deze ambtshalve vermindering, is bezwaar of beroep (ook tegen de daarmee samenhangende beslissing inzake de vergoeding van wettelijke rente) derhalve niet aan de orde.

Het in rekening van kosten van vervolging is wei voor bezwaar vatbaar, maar belanghebbende heeft hiervan geen gebruik gemaakt binnen de geldende bezwaartermijn. In casu gebruikt het Hof die route echter ten onrechte om bezwaar tegen de ambtshalve vermindering mogelijk te maken. Immers, in dit geval is geen bezwaar ingediend tegen de in rekening gebrachte kosten. Het onderhavige bezwaar is daar ook niet tegen gericht (en al zou dat anders zijn, dan was het niet-tijdig), maar tegen de ambtshalve vermindering die pas lang na afloop van de bezwaartermijn plaatsvond. Deze situatie kan — qua aanleiding en qua moment waarop het plaatsvindt — niet worden gelijkgesteld met een vermindering naar aanleiding van een tijdig bezwaar. In het laatste geval zou ook in mijn opvatting wel bezwaar en beroep mogelijk zijn.

Het Hof redeneert dat:

De redenering van het Hof kan ik, gelet op het hiervoor al aangehaalde gesloten stelsel, niet volgen. Als de opvatting van het Hof juist zou zijn, zou dat betekenen dat iedere (ambtshalve) beschikking die volgt uit een aanslag voor bezwaar vatbaar is. Dat is strijdig met het gesloten stelsel van rechtsmiddelen. Het uitgangspunt voor de beoordeling van de vraag of een rechtsmiddel openstaat, moet daarom niet de initiële beschikking zijn waarin de kosten in rekening zijn gebracht, maar de ambtshalve vermindering die ver daarna plaatsvond. Tegen een dergelijke ambtshalve vermindering staat geen bezwaar en beroep open.

Het hof motiveert ook niet waarom in dit geval wel een beroep bij de bestuursrechter kan worden ingediend tegen de ambtshalve vermindering en het daarmee samenhangende besluit.

In ben dan ook van mening dat de rechtbank juist heeft geoordeeld dat:

A-G Wattel concludeerde in het aangehaalde onderdeel 4.13:

Nu het Hof geen bevoegdheid heeft om kennis te nemen van het beroep tegen de ambtshalve vermindering van de kosten van het dwangbevel, kan het ook geen kennis nemen van de met deze ambtshalve vermindering samenhangende beschikking wettelijke rente.

Dat het Hof voor zijn benadering verwijst naar uw arrest ECLI:NL:HR:2012:BV0264, BNB 2013/2, gaat in mijn optiek niet op. Dit arrest heeft immers betrekking op de vermindering van een gemeentelijke heffing na een gerechtelijk oordeel vanwege strijdigheid van het besluit met het gelijkheidsbeginsel en het verzoek voor het vergoeden van rente over de teruggaaf die hieruit voortvloeit. In die zaak gaat het dus om de vermindering door de rechter van een belasting, waarbij bezwaar en beroep mogelijk is, en dat is wezenlijk anders dan een vermindering van kosten die zonder wettelijk voorschrift ambtshalve zijn verminderd. Daarbij komt de Hoge Raad tot de conclusie dat de regeling van de wettelijke rente (artikel 6:119 BW) juist van toepassing is, vanwege het ontbreken van een wettelijk voorschrift voor het vergoeden van rente en juist niet titel 4.4 Awb. Dit arrest kan dus niet dienen voor onderbouwing van het door het Hof gegeven oordeel.

Ook de tweede verwijzing van het Hof, naar het arrest HR 20 juni 2014, ECLI:NL:HR:2014:1457, BNB 2014/190, gaat niet op. In deze zaak gaat het om de verschuldigdheid van de inspecteur van wettelijke rente in verband met het niet tijdig vergoeden van heffingsrente.

In die zaak speelde het volgende: De Inspecteur heeft de aan belanghebbende voor het jaar 2007 opgelegde voorlopige aanslag in de vennootschapsbelasting op 22 augustus 2009 ambtshalve verminderd. Hij heeft daarbij geen heffingsrente vergoed.

Belanghebbende heeft tijdig bezwaar gemaakt tegen het achterwege blijven van een dergelijke rentevergoeding. De Inspecteur is aan dit bezwaar tegemoetgekomen naar aanleiding van rechtspraak van de Hoge Raad over vergoeding van heffingsrente, in het bijzonder het arrest van 30 september 2011, nr. 10/02171, ECLI:NL:HR:2011:BP3080, BNB 2012/69 (hierna: het arrest van 30 september 2011). Met inachtneming van die rechtspraak heeft de Inspecteur bij uitspraak op bezwaar van 20 december 2011 alsnog besloten om aan belanghebbende een bedrag van € 32.534 aan heffingsrente te vergoeden over de periode 1 juli 2007 tot en met 31 december 2007. De Ontvanger heeft op 21 december 2011 aan belanghebbende een bedrag van € 32.534 betaald.

Verder gaat het dan om de daarmee samenhangende beslissing of over dit bedrag aan te vergoeden heffingsrente wettelijke rente vergoed moet worden. Dit had de inspecteur geweigerd. Hiertegen is belanghebbende opgekomen. De Hoge Raad oordeelt in die omstandigheid dat de weigering van de inspecteur om wettelijke rente te vergoeden een voor bezwaar vatbare beschikking betreft (zie r.o, 3.1 en verwijst verder in r.o. 3.2.1 naar artikel 30j AWR). Omdat de te vergoeden heffingsrente voor bezwaar vatbaar is, was de rechtbank bevoegd kennis te nemen van een bezwaar tegen de weigering om hierover wettelijke rente te vergoeden.

Het gaat dus om een geheel andere situatie dan in het huidige geschil. In casu is namelijk geen sprake van een voor bezwaar vatbare beschikking. Het Hof heeft zijn oordeel dan ook niet op dit arrest kunnen baseren.

Schending van het recht, met name van de artikelen 4:85, 4:100 en 4:102 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb), doordat het Hof ten onrechte heeft geoordeeld dat voor de toekenning van de wettelijke rente in een situaties als de onderhavige titel 4.4 van de Awb van toepassing is, zulks ten onrechte dan wel op gronden die de beslissing niet kunnen dragen. En voor zover titel 4.4. Awb wel van toepassing zou zijn ook van de onjuiste termijn waarover rente vergoed dient te worden is uitgegaan.

Met het Hof ben ik van mening dat van de onderhavige rentevergoeding de artikelen 28a en 28b Invorderingswet 1990 (hierna: Iw) niet van toepassing zijn. De teruggaaf die volgt uit de vermindering van de in rekening gebrachte kosten van het dwangbevel betreft immers geen ‘belastingaanslag’ in de zin van artikel 2 Iw, hetgeen wel een vereiste is voor toepassing van deze artikelen.

De conclusie dat om die reden titel 4.4 Awb van toepassing is op de rentevergoeding deel ik echter niet.

Op grond van artikel 4:85 Awb is titel 4.4 van de Awb alleen van toepassing op geldschulden die voortvloeien uit:

In casu gaat het om een vermindering van de kosten die in rekening zijn gebracht voor het per post betekenen van een dwangbevel. Deze vermindering berust niet op een wettelijk voorschrift3.. De kosten waren op het moment van in rekening brengen correct berekend conform de Kostenwet. De latere vermindering van de aanslag tastte de verschuldigdheid van de kosten destijds niet aan. Omdat een expliciet wettelijk voorschrift voor herrekenen ontbreekt, geschiedt de herrekening ambtshalve en beleidsmatig, op basis van artikel 75.6 Leidraad Invordering 2008.

Of herrekening impliciet uit de wet volgt c.q. dat volgt uit het wettelijk systeem is niet relevant omdat artikel 4:85 Awb een specifiek wettelijk voorschrift als vereiste stelt, hetgeen duidelijk niet het geval is.

Vaststaat dus dat niet is voldaan aan artikel 4:85 Awb, dat bepaalt:

Het Hof heeft dan ook ten onrechte geoordeeld dat titel 4.4 Awb van toepassing is.

Als titel 4.4 Awb, anders dan door mij hierboven bepleit wel van toepassing zou zijn, wil ik nog het volgende opmerken.

Voor zover de Hoge Raad mijn eerste middel niet gegrond acht, ben ik van mening dat het Hof de periode waarover rente berekend dient te worden onjuist

heeft vastgesteld. Daarvoor voer ik het tweede onderdeel van dit tweede middel aan.

Mocht artikel 4:100 Awb wel van toepassing zijn, dan geldt er geen wettelijk voorschrift voor de termijn voor het behandelen van het verzoek om ambtshalve vermindering van vervolgingskosten.

Indien niet bij wettelijk voorschrift een termijn is gesteld voor het nemen van een besluit, wordt aangesloten bij artikel 4:13, dat een redelijke termijn vereist na ontvangst van de aanvraag. De eventueel verschuldigde wettelijke rente begint in dat geval te lopen vanaf het moment dat de uit artikel 4:13 voortvloeiende redelijke termijn voor het nemen van een besluit en de betalingstermijn (van in beginsel zes weken) tezamen zijn verstreken.

Dit betekent dat de termijn die de ontvanger hanteerde, uitgaande van de laatstgenoemde termijn van zes weken, juist is.

Op grond van het vorenstaande ben ik van oordeel dat de uitspraak van het Hof niet in stand zal kunnen blijven.

DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN,

namens deze,

DE DIRECTEUR-GENERAAL BELASTINGDIENST,

loco