5.5.4.2 Europees recht – ongerechtvaardigde verrijking

266. Verrijking wordt als Unierechtelijk beginsel erkend.1 In Masdar komt het Gerecht tot het oordeel dat uit artikel 340 VWEU een zelfstandige vordering uit ongerechtvaardigde verrijking tegen de Unie voortvloeit.2 De precieze betekenis en reikwijdte van het beginsel van ongerechtvaardigde verrijking staan nog niet vast. Gelet op de wijze waarop het Hof de buitencontractuele aansprakelijkheid heeft uitgebouwd van een aansprakelijkheid van de Unie naar een aansprakelijkheid die ook op lidstaten en zelfs op particulieren kan rusten, is het niet onaannemelijk dat het Hof ook bij de vordering op grond van ongerechtvaardigde verrijking dezelfde weg zal bewandelen.3

Het Hof lijkt de verrijkingsvordering, anders dan in het Nederlandse recht, niet als een schadevergoedingsactie te zien maar als andere bron van een niet-contractuele verplichting.4 Daarom bestaat een recht op ongedaanmaking of restitutie. Kan de steunverlenende lidstaat een vordering tot restitutie wegens ongerechtvaardigde verrijking instellen tegen de begunstigde? Dat de begunstigde zich niet heeft verrijkt, is geen belemmering bij terugvordering van onverenigbare staatssteun op grond van ongerechtvaardigde verrijking. Het Hof meent dat het ontbreken van verrijking een typische situatie is na het ontvangen van steun, omdat de balans niet de meerwaarde van de verleende steun laat zien. Het heeft daarom beslist dat een begunstigde zich niet mag beroepen op het ontbreken van verrijking.5

Het Hof laat de ongerechtvaardigde verrijking toe als exceptie.6 Vooralsnog is de exceptie van ongerechtvaardigde verrijking alleen opgekomen in die zin dat de overheid onterecht geheven belasting niet hoefde terug te betalen aan de belastingplichtige als de belastingplichtige daardoor ongerechtvaardigd wordt verrijkt.7 Het is uitgesloten dat de exceptie van ongerechtvaardigde verrijking wordt toegestaan in die zin dat ook de begunstigde van staatssteun zich erop kan beroepen dat de overheid ongerechtvaardigd wordt verrijkt indien de begunstigde de steun moet terugbetalen. De gemeente Eindhoven moet de verleende steun terugvorderen van PSV. Of zij zich hiervoor succesvol kan beroepen op ongerechtvaardigde verrijking, is de vraag. Ik herhaal nogmaals dat de precieze betekenis en reikwijdte van het beginsel van ongerechtvaardigde verrijking nog niet vaststaan en dat de gemeente een Nederlandse rechtsvordering nodig heeft voor haar vorderingsrecht.