Privaatrechtelijke gevolgen van een schending van het mededingingsrecht (O&R nr. 96) 2016/4.3.4.3:4.3.4.3 Ongerechtvaardigde verrijking

Privaatrechtelijke gevolgen van een schending van het mededingingsrecht (O&R nr. 96) 2016/4.3.4.3

4.3.4.3 Ongerechtvaardigde verrijking

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

156. Verrijking wordt als Unierechtelijk beginsel erkend.1 In het arrest Dolianova oordeelde het Gerecht dat de Unie buitencontractueel aansprakelijk kan zijn wegens een voldoende gekwalificeerde schending van het verrijkingsbeginsel.2 De eis gegrond op een zelfstandige vordering uit ongerechtvaardigde verrijking werd in Dolianova afgewezen door het GEA omdat het Verdrag geen grondslag zou bieden voor een dergelijke vordering.3 Een korte tijd later komt het Gerecht in Masdar daarentegen tot het oordeel dat uit artikel 340 VWEU een zelfstandige vordering uit ongerechtvaardigde verrijking tegen de Unie voortvloeit.4 In het hoger beroep in Masdar bevestigt het Hof het oordeel van het Gerecht.5

157. Artikel 340 VWEU ziet op schadevergoeding. Het is vooralsnog onzeker hoe het Hof de verrijkingsvordering ziet.6 Het Hof lijkt de actie uit ongerechtvaardigde verrijking niet te zien als schadevergoedingsactie. Het voorgaande blijkt zowel uit de Nederlandse versie als uit de Engelse vertaling van het Masdar-arrest. Het woord schadevergoeding wordt niet gebruikt.7 In de Engelse vertaling wordt het woord ‘restitution’ gebezigd, terwijl schadevergoeding met ‘damages’ wordt vertaald.8 Vaststaat dat een benadeelde recht heeft op compensatie, ongeacht hoe het Hof de actie uit ongerechtvaardigde verrijking kwalificeert.

158. Artikel 340 VWEU vormt de rechtsgrond voor een vordering gegrond op het verrijkingsbeginsel omdat het Hof een beperktere uitleg van artikel 340 VWEU in strijd acht met het beginsel van een effectieve rechterlijke bescherming.9 Het Gerecht gaat in op de materiële vereisten die gelden voor de Europeesrechtelijke verrijkingsvordering die voortvloeit uit het verrijkingsbeginsel. Ook het Hof gaat hier in Masdar op in.10 Ik bespreek alleen de vereisten die het Hof heeft geformuleerd. Ten eerste moet sprake zijn van een verrijking van de Unie ten koste van een ander. Op de vraag of dit een directe verrijking moet zijn, is het Hof niet ingegaan. Daarnaast moet de verrijking ongerechtvaardigd zijn, dat wil zeggen dat een geldige rechtsgrondslag ontbreekt.11 Het Hof heeft deze voorwaarden niet nader geconcretiseerd. 12 In Masdar wezen zowel het Gerecht als het Hof de vordering uit ongerechtvaardigde verrijking overigens af omdat de verrijking van de Unie haar grondslag vond in contractuele verplichtingen terwijl de ongerechtvaardigde verrijking een bron vormt van een niet-contractuele verplichting.13 Het is onduidelijk of de Europese verrijkingsactie een subsidiair karakter draagt. Het Gerecht en A-G Mazak meenden van wel. Het Hof heeft zich daar echter niet over uitgelaten.14 Het Europeesrechtelijke verrijkingsbeginsel bevat kenmerken van de ongerechtvaardigde verrijkingsactie uit rechtsstelsels van verschillende lidstaten.15 Behalve als grondslag voor herstel, kan de ongerechtvaardigde verrijking ook als exceptie dienen tegen het slagen van een vordering uit onverschuldigde betaling of onrechtmatige daad.16

159. Heeft het beginsel van ongerechtvaardigde verrijking echter tot gevolg dat particulieren jegens elkaar gehouden zijn tot restitutie? Daarover bestaat nog geen duidelijkheid.17 Het Hof kan dezelfde weg bewandelen als het in Francovich en Courage/Crehan heeft gedaan ten aanzien van buitencontractuele schendingen van Unierecht. Dit houdt in dat het Hof de mogelijkheid van een vordering op grond van ongerechtvaardigde verrijking in een rechtsverhouding tussen een lidstaat en een particulier of tussen twee particulieren afleidt uit het systeem en de fundamentele beginselen van het Unieverdrag.18 De precieze betekenis en reikwijdte van het beginsel van ongerechtvaardigde verrijking staan nog niet vast. De ontwikkeling is pas gestart. Verdere rechtspraak zal de Europeesrechtelijke actie uit ongerechtvaardigde verrijking moeten verduidelijken.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.