Hof Den Haag, 22-12-2020, nr. 200.239.036/01, nr. 200.246.295/02

Tijdens de mondelinge behandeling hebben de advocaten van de Woonbond expliciet verklaard de vordering tot schadevergoeding in te trekken. Dit is vastgelegd in het proces-verbaal. Bij de laatste akte heeft de Woonbond aangevoerd dat ondanks deze mededeling geen sprake is van een formele intrekking. Het hof volgt de Woonbond hierin niet. Op zich is juist dat een intrekking moet plaatsvinden bij conclusie of akte ter rolle (artikel 30 Rv), maar ook ter zitting kan akte worden verleend van een intrekking. De rechter moet zich er dan van vergewissen dat de betrokken partij inderdaad de bedoeling heeft om in zoverre afstand van recht te doen, aan welke voorwaarde in dit geval evident was voldaan. De advocaten hebben de intrekking immers toegelicht met de stelling dat zij ten tijde van het instellen van deze schadevergoedingsvordering nog hoopten dat de wijziging van artikel 3:305a BW al zou zijn doorgevoerd. Dit is een begrijpelijke reden: tot aan 1 januari 2020 bepaalde lid 3 van artikel 3:305a BW dat een door een belangenorganisatie als de Woonbond in te stellen vordering niet kon strekken tot schadevergoeding. Dit is pas per 1 januari 2020 gewijzigd, te laat voor de Woonbond om daarvan in deze zaak nog te kunnen profiteren. Als de Woonbond de vordering zou hebben gehandhaafd, zou deze dus hoe dan ook niet toewijsbaar zijn geweest. Voor zover de Woonbond daar na de zitting anders over is gaan denken en voor zover hij daarom van de intrekking wil terugkomen, had het op zijn weg gelegen dit toe te lichten, maar dat heeft de Woonbond niet gedaan. Ten overvloede en voor de volledigheid merkt het hof op dat het antwoord op de vraag of de vordering nu wel of niet is ingetrokken, niet van doorslaggevende betekenis is voor de beoordeling van de ontvankelijkheid van vordering I (zie hierna).

Uit vaste rechtspraak volgt dat de enkele bundeling van belangen door een belangenorganisatie er niet toe kan leiden dat de weg naar de civiele rechter voor die organisatie open komt te staan. De Woonbond is alleen ontvankelijk bij de civiele rechter als wordt opgekomen voor de gebundelde belangen van personen voor wie geen met voldoende waarborgen omklede rechtsgang openstaat of heeft opengestaan5.. Daarbij is niet van belang dat niet exact dezelfde vorderingen ingesteld zouden kunnen worden in die andere procedure. Het feit dat de huurders die de achterban vormen van de Woonbond (hierna kortweg: de huurders) geen verklaring voor recht zouden (hebben) kunnen vorderen in een bestuursrechtelijke procedure levert bijvoorbeeld geen rechtstekort op dat zou moeten leiden tot niet-ontvankelijkheid bij de burgerlijke rechter.6. Kern is of in de andere procedure eenzelfde of een vergelijkbaar resultaat kan of kon worden behaald.7.

Volgens de Staat is dat laatste het geval en is de Woonbond daarom niet-ontvankelijk voor zover de vorderingen betrekking hebben op het tijdvak vóór 1 april 2016 (zie de korte weergave van grieven 1–3 hierboven onder 3.3.).

Uitgangspunt is dat op grond van vaste rechtspraak gegevensverstrekkingen feitelijke handelingen8. zijn, waartegen als zodanig dus niet kan worden opgekomen in de bestuursrechtelijke kolom.

Op zich is juist dat op grond van artikel 36 Wbp (thans artikel 17/18 AVG) huurders de Belastingdienst (hadden) kunnen verzoeken om hun gegevens te verwijderen of af te schermen voor de verhuurders en dat het besluit op zo'n verzoek een besluit in de zin van artikel 1:3 Awb is waartegen bezwaar en vervolgens beroep bij de bestuursrechter openstond. Zoals ook blijkt uit de uitspraak van de Afdeling van 10 juni 2020 (zie r.o. 3.3. van die uitspraak) kan een individuele huurder in zo'n procedure aanvoeren dat zijn persoonsgegevens in strijd met de wet worden verwerkt, zodat in zoverre langs de weg van artikel 36 Wbp een oordeel van de bestuursrechter uitgelokt kan worden over de (on)rechtmatigheid van de gegevensverwerking. Van belang is echter dat de vordering van de Woonbond niet is gebaseerd op een onrechtmatig besluit op een verzoek tot verwijdering of afscherming, maar op onrechtmatig feitelijk handelen.

Hetzelfde geldt voor een beroep op het recht van verzet in de zin van artikel 40 Wbp (thans artikel 21 AVG). De vordering van de Woonbond is namelijk ook niet gebaseerd op een onrechtmatig besluit op een beroep op het recht van verzet. Bovendien is het recht van verzet alleen van toepassing als de gegevens het voorwerp zijn van een verwerking op grond van artikel 8, onder e of f, Wbp en de betrokkene een beroep doet op bijzondere persoonlijke omstandigheden. Die situatie doet zich niet voor in deze zaak. Geen van partijen voert aan dat de verstrekking van de inkomensverklaringen door de Inspecteur van de Belastingdienst kan worden gegrond op artikel 8, onder e of f, Wbp en de Woonbond doet ook geen beroep op bijzondere persoonlijke omstandigheden van huurders. De (veronder)stelling van de Staat dat wel sprake zou zijn geweest van bijzondere persoonlijke omstandigheden als de huurders kort na de verstrekking van de inkomensgegevens, althans vóór 3 februari 2016, verzet hadden ingesteld in plaats van ‘mee te liften’ op de uitspraak van de Afdeling van 3 februari 2016, vindt geen steun in het recht, ook niet in één van de uitspraken van de Afdeling.

Daar komt bij dat dat de huurder in de bestuursrechtelijke kolom geen schadevergoeding kan krijgen in een geval als het onderhavige. Dat het de Woonbond in deze zaak (uiteindelijk) te doen is om schadevergoeding voor de huurders blijkt afdoende uit de stukken en uit het feit dat de Woonbond de vordering tot schadevergoeding alleen heeft ingetrokken in het besef dat de per 1 januari 2020 in werking getreden wijziging van artikel 3:305a BW voor deze zaak te laat is gekomen (zie hierboven onder 5.3.).

Het oordeel dat de huurders in de bestuursrechtelijke procedure geen schadevergoeding zouden (hebben) kunnen krijgen is gebaseerd op het volgende. Op een verzoek tot vergoeding van schade als gevolg van het beweerdelijk onrechtmatig verstrekken door de Inspecteur van de Belastingdienst van inkomensverklaringen is het recht van toepassing (gebleven) zoals dat gold voorafgaand aan de inwerkingtreding van de Wns per 1 juli 2013. Zoals de Afdeling heeft overwogen in haar uitspraak van 10 juni 2020 (vgl. r.o. 4.2. van die uitspraak) betekent dit dat de bestuursrechter bevoegd is een oordeel te geven over een verzoek om schadevergoeding indien (i) dat verzoek gedurende een bij hem aanhangige beroepsprocedure is gedaan (in welk geval artikel 8:73, eerste lid, Awb nog moet worden toegepast en dus onder meer de eis geldt dat het beroep gegrond wordt verklaard, zie r.o. 4.4. van de uitspraak van 10 juni 2020) of (ii) indien een dergelijk verzoek bij het bestuursorgaan is gedaan en dat bestuursorgaan daarop een besluit als bedoeld in artikel 1:3, eerste lid, Awb heeft genomen. In de uitspraak van 10 juni 2020 heeft de Afdeling geoordeeld dat de beslissing van de Minister op een verzoek om vergoeding van schade als gevolg van het beweerdelijk onrechtmatig verstrekken door de Inspecteur van de Belastingdienst van inkomensverklaringen geen besluit is in de zin van artikel 1:3, eerste lid, Awb (vgl. r.o. 4.3, tweede alinea, van die uitspraak). Dit betekent dat tegen een dergelijke beslissing, na bezwaar, geen beroep bij de bestuursrechter kan worden ingesteld. Omdat in de uitspraak van de Afdeling van 10 juni 2020 geen beroep tegen een besluit op grond van artikel 36 van de Wbp voorlag, heeft de Afdeling zich in die uitspraak niet, althans niet rechtstreeks, uitgelaten over de vraag of bij een gegrond beroep tegen een dergelijk besluit vervolgens met toepassing van artikel 8:73, eerste lid, Awb veroordeling tot vergoeding van schade (ook) als gevolg van het onderliggende feitelijke handelen (het verstrekken van de inkomensverklaringen) kan plaatsvinden. Het hof ziet echter in het oordeel van de Afdeling dat tegen de beslissing van de Minister op een verzoek om schadevergoeding niet de bestuursrechtelijke rechtsgang openstaat en dus langs die weg geen schadevergoeding kan worden verkregen, een overtuigende grond om aan te nemen dat de Afdeling — bij gegrondverklaring van het beroep tegen het besluit op grond van artikel 36 Wbp — bij de toepassing van artikel 8:73, eerste lid, Awb niet anders zou oordelen. Aldus wordt immers voorkomen dat ten aanzien van hetzelfde beweerdelijk schade veroorzakende (feitelijke) handelen in het ene geval de burgerlijke rechter zou moeten oordelen en in het andere geval de bestuursrechter. Het hof vindt voor dit oordeel ook steun in r.o 4.5 van de uitspraak van de Afdeling van 10 juni 2020.

De conclusie luidt dat de Woonbond ontvankelijk is in de vordering over het eerste tijdvak (vordering I), zodat het hof toekomt aan een inhoudelijke beoordeling. De Staat heeft niet aangevoerd dat de Woonbond niet-ontvankelijk is in de vordering over het tweede tijdvak (vordering II). Voor zover het hof ambtshalve moet vaststellen of die vordering ontvankelijk is, overweegt het hof dat de voorgaande oordelen over de ontvankelijkheid van vordering I ook gelden voor vordering II.

De Staat heeft er terecht op gewezen dat de uitspraak van de Afdeling van 3 februari 2016 formeel geen gelding heeft voor partijen in deze zaak. Het hof sluit zich echter aan bij de in die uitspraak neergelegde overwegingen en conclusie van de Afdeling over de strijdigheid met artikel 67 Awr en neemt die over. Het hof is met de Afdeling van oordeel dat artikel 7:252a, derde lid, BW zoals dat artikel vóór 1 april 2016 luidde, geen duidelijke wettelijke verplichting voor de Inspecteur van de Belastingdienst bevatte tot verstrekking van de inkomensgegevens aan verhuurders, zodat de geheimhoudingsplicht van artikel 67 Awr onverkort gold. Het hof verwijst kortheidshalve naar de overwegingen van de Afdeling in de uitspraak van 3 februari 2016 (zie 1.9. hierboven voor het ECLI-nummer). Dit betekent dat de gegevensverstrekking vóór 1 april 2016 in strijd was met artikel 67 Awr en daarmee onrechtmatig jegens de huurders, ter bescherming van wie de geheimhoudingsplicht van artikel 67 Awr strekt. De onder I gevorderde verklaring voor recht zal daarom worden gegeven. Het hof hecht eraan op te merken dat dit niet zonder meer meebrengt dat de huurders ook recht hebben op schadevergoeding over dit eerste tijdvak, nu niet is uitgesloten dat één van de overige verweren van de Staat (o.a. causaal verband, artikel 7:252a, vijfde lid, BW, relativiteit) doel treft.

Op grond van artikel 67, tweede lid, onder a, Awr geldt de geheimhoudingsplicht van het eerste lid niet als de wet tot bekendmaking verplicht. Sinds de wetswijziging van 1 april 2016 (zie 1.10) bevat artikel 7:252a BW een naar het oordeel van het hof wel duidelijke verplichting voor de Inspecteur van de Belastingdienst om de inkomensgegevens te verstrekken aan een verhuurder als deze daarom verzoekt. Met de Staat is het hof van oordeel dat daarom vanaf 1 april 2016 niet meer in strijd wordt gehandeld met de geheimhoudingsplicht van artikel 67 Awr en wordt voldaan aan de in de Wbp (en sinds 25 mei 2018: de AVG) genoemde voorwaarden voor rechtmatige gegevensverstrekking.

Hetgeen de Woonbond daartegen in brengt, leidt niet tot een ander oordeel. De Woonbond stelt allereerst dat de informatieverstrekking door de Inspecteur ook na 1 april 2016 in strijd met artikel 67 Awr is gebleven, omdat het begrip ‘afnemers’ als bedoeld in artikel 21 onder f, Awr alleen op bestuursorganen ziet en niet op verhuurders (grief 4). Volgens de Woonbond heeft de wijziging van artikel 7:252a BW daarin geen verandering gebracht, zodat doorbreking van de fiscale geheimhoudingsplicht nog steeds niet geoorloofd is. Ook uit artikel 43c van de Uitvoeringsregeling Awr, in welke bepaling specifiek is uitgewerkt in welke gevallen de fiscale geheimhoudingsplicht niet geldt, volgt dat de inkomensgegevens niet aan private partijen verstrekt mogen worden, aldus nog steeds de Woonbond. Deze redenering houdt geen stand. De Staat wijst er terecht op dat artikel 43c Uitvoeringsregeling Awr de invulling vormt van de in artikel 67, tweede lid, onder b, Awr opgenomen uitzondering, terwijl ten aanzien van de inkomensverklaringen de uitzondering van artikel 67, tweede lid, onder a, Awr van toepassing is. Voorts voert de Staat terecht aan dat de regeling rond de Basisregistratie inkomen (BRI), waar de artikelen 21a tot en met f Awr op zien, evenmin relevant is voor deze zaak. Het feit dat die regeling het verstrekken van inkomensgegevens onder voorwaarden toestaat aan bepaalde bestuursorganen, sluit niet uit dat de wetgever de Inspecteur van de Belastingdienst kan toestaan en verplichten inkomensverklaringen ook te verstrekken aan private organisaties zoals verhuurders. Artikel 21f Awr is evenmin van toepassing, nu in dit geval de inkomensgegevens door de Inspecteur rechtstreeks aan de verhuurder worden verstrekt, zodat de bescherming van inkomensgegevens via (de systematiek van) artikel 67 Awr verloopt.

De Woonbond heeft ook nog aangevoerd dat de verstrekking van de inkomensverklaringen in strijd is met artikel 8 EVRM, omdat niet is voldaan aan de eisen van noodzakelijkheid, proportionaliteit en subsidiariteit (grief 5). De Woonbond stelt in dit verband dat uit in 2016 uitgevoerd onderzoek (in opdracht van het Directoraat-General Bestuur en Wonen en de Directie Woningmarkt van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) is gebleken dat ‘geen doorstroomverhogend effect van de inkomensafhankelijke huurverhoging in de periode 2013–2015 kan worden aangetoond’.

Ook dit betoog slaagt niet. Zoals de Staat terecht opmerkt staat voorop dat het EVRM overheden een ‘margin of appreciation’ laat waar het gaat om de beoordeling van de vraag wat noodzakelijk is en gerechtvaardigd ter bescherming van een bepaald belang. Met de Afdeling (uitspraak van 3 oktober 20189.) is het hof van oordeel dat de wetgever bij de weging van het belang van bescherming van het recht op privéleven van de huurders enerzijds en de belangen van de huurwoningmarkt anderzijds, in redelijkheid tot de gemaakte keuzes heeft kunnen komen. De Staat wijst er ook terecht op dat de Wet iah meer doelstellingen heeft. De wet heeft niet alleen als doel het bevorderen van de doorstroming van huishoudens die niet (meer) tot de doelgroep van het gereguleerde huursegment behoren, maar beoogt ook te bereiken dat de huurder, als hij er niet (direct) voor kiest om naar een andere woning te verhuizen, in elk geval een huurprijs gaat betalen die meer marktconform is en meer in verhouding met de kwaliteit en gewildheid van de woning. Niet weersproken is dat die laatste doelstelling in elk geval wordt bereikt door een inkomensafhankelijke huurverhoging en dat de verstrekking van inkomenscategorieën aan de verhuurder daarvoor noodzakelijk is. Ook acht het hof van belang dat de Inspecteur niet het precieze inkomen van de huurder bekend maakt, maar alleen doorgeeft in welke categorie het inkomen valt. Bovendien zijn er waarborgen ingebouwd tegen misbruik.

Tot slot heeft de Woonbond een beroep gedaan op de Privacyrichtlijn (grief 6). Op zich is juist dat beoordeeld moet worden of de regeling van artikel 7:252a BW, zoals deze sinds 1 april 2016 luidt, in de periode tot 25 mei 2018 conform de Privacyrichtlijn is geweest en voor de periode daarna conform de AVG. Van schending van de Privacyrichtlijn is geen sprake. De Woonbond doet een beroep op het doelbindingsbeginsel in de zin van artikel 6, eerste lid, sub b Privacyrichtlijn en betoogt dat de Inspecteur van de Belastingdienst met de verstrekking van de inkomensverklaringen persoonsgegevens voor een ander doel verwerkt dan die gegevens zijn verzameld. Dat betoog kan niet slagen. Met de invoering van artikel 7:252a BW staat vast dat inkomensgegevens mede worden verzameld om voor verhuurders inkomensverklaringen te kunnen opstellen. De gegevens die de Inspecteur van de Belastingdienst in dat kader verwerkt, worden dus niet gebruikt voor een ander doel dan waarvoor zij zijn verzameld. Daar komt bij dat die verstrekkingen ook niet onverenigbaar zijn met het in artikel 21b Awr genoemde doeleinde van de BRI, te weten afnemers voorzien van inkomensgegevens. Dat doel is breed en is voldoende verwant aan de hiervoor genoemde doeleinden van de verstrekking van inkomensverklaringen, mede gelet op de waarborgen die zijn getroffen, zoals de kennisgeving aan de huurders en de beperking van de inkomensverklaring tot een verklaring dat het inkomen al dan niet hoger is dan een bepaald gedrag. Ook de aard van de gegevens (uitsluitend het gegeven of het inkomen al dan niet hoger is dan een bepaald bedrag) en de te verwachten gevolgen voor de betrokkene (uitsluitend een aanpassing van de huur aan de inkomenssituatie van de betrokkene) wijzen niet op een schending van het doelbindingsbeginsel. Zoals de Woonbond zelf heeft opgemerkt, brengt de AVG op dit punt geen significante wijziging mee. Voor zover de Woonbond heeft bedoeld te betogen dat de regeling met ingang van 25 mei 2018 in strijd is met de AVG, verwerpt het hof dat betoog dus op dezelfde gronden.

De slotsom is dat sinds 1 april 2016 geen sprake meer is van onrechtmatige gegevensverwerking. De voor dat tijdvak gevraagde verklaring voor recht (vordering II tegen de Staat) kan dus niet worden gegeven.

De conclusie luidt dat de grieven 1 tot en met 3 slagen. De Woonbond is ten onrechte niet-ontvankelijk verklaard in de vordering ten aanzien van het tijdvak vóór 1 april 2016 en de onder I gevorderde verklaring voor recht is toewijsbaar. Grieven 4 tot en met 6 falen daarentegen. De onder II gevorderde verklaring voor recht voor het tijdvak na 1 april 2016 komt niet voor toewijzing in aanmerking. Vordering III is ingetrokken (maar zou overigens inhoudelijk ook niet toewijsbaar geweest). Bij deze uitkomst past dat de Woonbond als de overwegend in het ongelijk te stellen partij in de proceskosten van beide instanties zal worden veroordeeld, zodat zij geen recht heeft op de onder IV gevorderde terugbetaling van hetgeen uit hoofde van het bestreden vonnis is voldaan. Omdat de Woonbond zijn vorderingen in appel (deels) heeft gewijzigd zal het hof omwille van de duidelijkheid het bestreden vonnis, voor zover gewezen tussen de Woonbond en de Staat, vernietigen en, opnieuw rechtdoende, voor recht verklaren dat de Staat vanaf 1 maart 2013 tot 1 april 2016 onrechtmatig heeft gehandeld ten opzichte van huurders door in het kader van inkomensafhankelijke huurverhogingen inkomensverklaringen over huurders af te geven aan verhuurders. Het meer of anders gevorderde zal worden afgewezen. Conform de vordering van de Staat zal worden bepaald dat bij niet-betaling over de proceskosten wettelijke rente verschuldigd zal zijn, met ingang van veertien dagen na de datum van dit arrest en zal de proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad worden verklaard.

Lieven de Key heeft op een aantal gronden de niet-ontvankelijkheid van de Woonbond bepleit. Volgens haar is niet aan het overlegvereiste van artikel 3:305a BW voldaan en handelt de Woonbond in strijd met zijn statutaire doelstellingen omdat de vorderingen de belangen dienen van slechts een klein deel van de achterban terwijl zij juist in strijd zijn met de belangen van het grootste deel van die achterban. De rechtbank heeft deze verweren verworpen en daartegen richt zich de incidentele grief van Lieven de Key.

Naar het oordeel van het hof zijn de verweren ongegrond en faalt de incidentele grief. Omdat de vorderingen hoe dan ook niet toewijsbaar zijn, laat het hof het beroep op niet-ontvankelijkheid verder onbesproken en gaat het over tot een inhoudelijke behandeling. Lieven de Key zal worden veroordeeld in de kosten van de procedure in incidenteel appel. Vanwege de verwevenheid van de procedure in principaal appel en incidenteel appel begroot het hof de kosten van het incidenteel appel aan de zijde van de Woonbond op nihil.

Vordering I is gebaseerd op de stelling dat Lieven de Key in strijd met de wet heeft gehandeld door op grond van artikel 7:252a BW inkomensverklaringen bij de Inspecteur op te vragen en deze als bijlage te voegen bij voorstellen tot inkomensafhankelijke huurverhoging. De Woonbond stelt dat het gebruik van de inkomensverklaringen zowel voor als na de wijziging van artikel 7:252a BW per 1 april 2016 in strijd was met artikel 8 Wbp, omdat aan geen van de voorwaarden (a tot en met f) voor een rechtmatige verwerking werd voldaan. Daarnaast was de verwerking in strijd met de zorgvuldigheidsnorm van artikel 6 Wbp, aldus de Woonbond. De Woonbond voert aan dat de voorstellen (en de daaraan voorafgaande verzoeken om verstrekking) daarom nietige rechtshandelingen zijn als bedoeld in artikel 3:40, tweede lid, BW, althans dat de overeenkomsten tot huurverhoging vernietigbaar zijn op grond van dwaling.

De rechtbank heeft deze stellingen verworpen op grond van de overweging dat het wettelijke systeem van de artikelen 7:253 BW en 7:262 BW — op grond waarvan een huurder de redelijkheid van een voorstel tot huurverhoging aan achtereenvolgens de Huurcommissie en de kantonrechter kan voorleggen — eraan in de weg staat dat in deze civiele procedure alsnog wordt beoordeeld of een (voorstel tot) inkomensafhankelijke huurverhoging nietig of vernietigbaar is. De Woonbond heeft daar met haar grief 1 onder meer tegen ingebracht dat de Huurcommissie niet over eventuele schendingen van het recht op privacy kan oordelen. Wat daar ook van zij, dit geschilpunt kan verder in het midden blijven, omdat de vorderingen van de Woonbond in elk geval inhoudelijk niet toewijsbaar zijn. Daartoe overweegt het hof als volgt.

Hiervoor (5.13 e.v.) is overwogen dat de verstrekking van inkomensverklaringen door de Inspecteur sinds 1 april 2016 niet in strijd is met de Awr noch met één van de andere bepalingen waarop de Woonbond zich heeft beroepen (artikel 8 EVRM en artikel 6 Privacyrichtlijn). Niet valt in te zien waarom het gebruik van die gegevens door verhuurders, waaronder Lieven de Key, in deze periode dan toch in strijd zou zijn geweest met de door de Woonbond aangehaalde bepalingen, dan wel met de zorgvuldigheidsnorm van artikel 6 Wbp. De Woonbond heeft dat niet toegelicht.

Ook vóór 1 april 2016 heeft Lieven de Key echter niet in strijd met de wet of een van de genoemde bepalingen gehandeld. Het enkele feit dat de verstrekking van inkomensverklaringen door de Inspecteur voor die datum in strijd was met artikel 67 Awr betekent nog niet dat verhuurders die deze verklaringen opvroegen en gebruikten eveneens in strijd met de Awr of een andere bepaling handelden. Niet is onderbouwd dat Lieven de Key een zelfstandig verwijt te maken valt. De artikelen 21 en 67 Awr bevatten geen plichten voor de verhuurders en weliswaar stond er in artikel 7:252a BW vóór 1 april 2016 nog geen duidelijke wettelijke verplichting voor de Inspecteur om inkomensverklaringen af te geven aan verhuurders, maar deze bepaling heeft wel altijd al een niet voor misverstand vatbare verplichting voor verhuurders bevat om een inkomensverklaring bij een voorstel tot huurverhoging te voegen. Ook toen al bestond er voor de gegevensverwerking door verhuurders dus een wettelijke grondslag, te weten artikel 8 aanhef en onder c, Wbp. Daaraan doet niet af dat Lieven de Key niet verplicht was om een huurverhogingsvoorstel te doen, zoals de Woonbond heeft aangevoerd. Lieven de Key heeft gebruik gemaakt van een wettelijk recht en heeft bij de uitoefening van dat recht gehandeld conform de daarvoor geldende wettelijke regels. Niet onderbouwd is bovendien dat Lieven de Key wist of behoorde te weten dat de Inspecteur voor 1 april 2016 in strijd met artikel 67 Awr handelde door de inkomensverklaringen te verstrekken. Sterker, uit de wetsgeschiedenis en de snelle reparatiewetgeving per 1 april 2016 blijkt dat het van meet af aan de bedoeling van de wetgever was om het afgeven van inkomensverklaringen door de Inspecteur mogelijk te maken.

Het hof concludeert dat van nietigheid of vernietigbaarheid wegens strijd met de wet geen sprake kan zijn (nog daargelaten of de voorstellen respectievelijk de overeenkomsten tot huurverhoging rechtshandelingen zijn, hetgeen Lieven de Key betwist).

Het beroep op vernietiging van de overeenkomsten tot huurverhoging wegens dwaling moet eveneens worden verworpen, ook wat betreft de periode vóór 1 april 2016. Hierboven (onder 5.12.) is reeds overwogen dat het enkele feit dat de verstrekking van inkomensverklaringen door de Inspecteur vóór 1 april 2016 strikt genomen onrechtmatig — want in strijd met artikel 67 Awr — is, nog niet betekent dat de Staat schadeplichtig is jegens de huurders, aangezien het de vraag is of aan de overige, daarvoor geldende voorwaarden is voldaan (o.a. causaal verband, relativiteit). Evenzeer geldt dat de enkele omstandigheid dat de verstrekking van de verklaringen aan de verhuurders in strijd met artikel 67 Awr was, nog niet betekent dat de huurders zich met terugwerkende kracht kunnen bevrijden van op zichzelf (want dat is niet in geschil) juist berekende en in het systeem van de wet passende huurverhogingen. De Woonbond gaat ten onrechte van dit automatisme uit. Van een onjuiste of onvolledige informatieverstrekking (artikel 6:228, eerste lid, onder a en onder b, BW) door Lieven de Key is hoe dan ook geen sprake geweest. Niet onderbouwd is immers dat Lieven de Key wist of behoorde te weten dat de gegevensverstrekking door de Inspecteur in strijd was met artikel 67 Awr. Het beroep op vernietiging wegens wederzijdse dwaling (artikel 6:228, eerste lid, onder c BW) stuit reeds af op de door Lieven de Key terecht ingeroepen regel dat de vernietiging niet kan worden gegrond op een dwaling die voor rekening van de dwalende behoort te blijven (artikel 6:228, tweede lid, BW) en in elk geval op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid10., ook indien de daarbij vereiste terughoudendheid in acht worden genomen. Daarbij neemt het hof in aanmerking dat Lieven de Key te goeder trouw heeft gehandeld, dat niet in geschil is dat de huurverhogingen op zichzelf juist zijn berekend en dat — zoals hierboven al is overwogen — uit de wetsgeschiedenis en de snelle reparatiewetgeving per 1 april 2016 blijkt dat het van meet af aan de bedoeling van de wetgever is geweest om inkomensafhankelijke huurverhogingen mogelijk te maken met gebruikmaking van door de Inspecteur af te geven inkomensverklaringen. Bij deze stand van zaken kunnen de overige verweren van Lieven de Key (waaronder het verweer dat geen sprake is van een op een wilsbesluit gebaseerde, voor vernietiging vatbare overeenkomst) onbesproken blijven.

Uit hetgeen hiervoor is overwogen volgt dat Lieven de Key voor en na 1 april 2016 niet onrechtmatig heeft gehandeld.

Lieven de Key heeft evenmin misbruik gemaakt van haar bevoegdheid door inkomensafhankelijke huurverhogingen op te leggen met behulp van de inkomensverklaringen, zoals de Woonbond ook nog heeft aangevoerd. Volgens de Woonbond is sprake van een onevenredigheid tussen het belang van Lieven de Key bij de huurverhoging, te weten het tegengaan van scheefwonen, en het belang van de huurders, te weten bescherming van de persoonlijke levenssfeer en het recht op privacy. De Woonbond merkt in dat verband op dat uit onderzoek blijkt dat het doel van tegengaan van scheefwonen niet wordt bereikt door de inkomensafhankelijke huurverhogingen en dat dus aannemelijk is dat Lieven de Key andere doelen heeft, zoals het genereren van extra inkomsten.

Ook dit betoog slaagt niet. Voorop staat dat Lieven de Key terecht opmerkt dat uitgangspunt is dat zij van haar bevoegdheden gebruik mag maken, dat de lat voor het aannemen van misbruik van bevoegdheid als bedoeld in artikel 3:13 BW hoog ligt en dat het dus niet om een eenvoudige afweging van belangen gaat: er moet daadwerkelijk sprake zijn van een onevenredigheid. De Woonbond miskent met het betoog dat het tegengaan van scheefwonen slechts één van de doelstellingen van de Wet Iah is (zie ook 5.15 hierboven). Deze wet beoogt ook te bereiken dat een huurder, als hij er niet (direct) voor kiest om naar een andere woning te verhuizen, in elk geval een huurprijs gaat betalen die meer marktconform is en meer in verhouding met de kwaliteit en gewildheid van de woning. Het genereren van extra inkomsten met het oog op investeringen in de volkshuisvesting is daarnaast eveneens een doelstelling. Reeds daarom is het hof van oordeel dat hetgeen de Woonbond heeft aangevoerd niet kan leiden tot de conclusie dat sprake is van misbruik van bevoegdheid.

Mede gelet op het voorgaande valt ook niet in te zien in strijd met welke ongeschreven zorgvuldigheidsnorm Lieven de Key zou hebben gehandeld. Dit betekent dat ook grief 3 faalt en dat de rechtbank vordering II van de Woonbond eveneens terecht heeft afgewezen.

Uit het voorgaande vloeit voort dat geen sprake is van huurverhogingen zonder rechtsgrond. De huurders hebben niets onverschuldigd betaald. Ook grief 3 faalt. Hieruit volgt bovendien dat ongerechtvaardigde verrijking evenmin aan de orde is, nog daargelaten dat de Woonbond aan het beroep op dat leerstuk geen vordering heeft verbonden.

De conclusie luidt dat de Woonbond ook met het appel in de zaak tegen Lieven de Key geen succes heeft. Het hof zal het bestreden vonnis, voor zover gewezen tegen Lieven de Key, bekrachtigen. Bij deze uitkomst past dat de Woonbond in de kosten van Lieven de Key in principaal appel wordt veroordeeld.