Hof Arnhem-Leeuwarden, 06-06-2018, nr. 21-003107-16

Het standpunt van het Openbaar Ministerie

De advocaat-generaal heeft gevorderd alle ten laste gelegde feiten wettig en overtuigend bewezen te verklaren.

het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft integrale vrijspraak van alle feiten bepleit.

Het oordeel van het hof

Het hof is van oordeel dat het door verdachte gevoerde verweer strekkende tot vrijspraak van het ten laste gelegde wordt weersproken door de gebezigde bewijsmiddelen, zoals deze later in de eventueel op te maken aanvulling op dit arrest zullen worden opgenomen. Het hof heeft geen reden om aan de juistheid en betrouwbaarheid van de inhoud van die bewijsmiddelen te twijfelen.

Het hof overweegt daarbij in het bijzonder het volgende.

Het hof kan zich vinden in de navolgende overwegingen die de rechtbank in haar vonnis met betrekking tot het bewijs heeft opgenomen en hieronder cursief zijn weergegeven. Het hof neemt die overwegingen over en maakt die tot de zijne.

Bewijsmiddelen1.

[betrokkene 1] is sinds 2005 enig aandeelhouder2. en bestuurder3. van [bedrijf 1] , welke vennootschap enig aandeelhoudster en bestuurster is van [bedrijf 14]4., beide gevestigd te Haren (hierna respectievelijk: [bedrijf 1] en [bedrijf 14] ).

[bedrijf 3] (hierna: [bedrijf 3] ) is op verzoek van [betrokkene 1] opgericht eind 2010/begin 2011. [bedrijf 3] is gevestigd te Curaçao5. en [betrokkene 1] is gemachtigd tot de bankrekeningen van [bedrijf 3] .6.

[betrokkene 1] is vanaf maart 2010 werkzaam geweest bij SNSPF.7.

Introductie en betalingen externen

Nadat hij [betrokkene 1] had aangenomen is [betrokkene 2] aangenomen bij SNS via [betrokkene 1] , aldus [betrokkene 3] .8. Vervolgens zijn toen nog een aantal mensen aangebracht waaronder [betrokkene 4] , [betrokkene 5] , [betrokkene 6] , [betrokkene 7] en [betrokkene 8] . [betrokkene 1] heeft met deze mensen gesprekken gevoerd.9. [betrokkene 2] werd als eerst, medio 2010, aangenomen.10. [betrokkene 9] heeft verklaard dat een aantal van deze mensen via hem bij SNSPF is gaan werken.11.

In het bij [betrokkene 1] aangetroffen excelbestand genaamd “detachering”12. zijn werkbladen opgenomen met de namen: [naam] , [naam] , [naam] , [naam] , [naam] , [naam] en [naam] . Dit zijn voornamen van medewerkers van SNSPF (de rechtbank begrijpt respectievelijk: [betrokkene 2] , [betrokkene 4] , [betrokkene 5] , [betrokkene 7] , [betrokkene 6] , [betrokkene 8] en [betrokkene 10] ). Over de periode augustus 2010 tot en met december 2012 is per persoon vermeld:

- hoeveel uur de medewerker bij SNSPF heeft gewerkt;

- hoeveel vergoeding deze medewerker bij SNSPF heeft gedeclareerd;

- hoeveel [betrokkene 1] bij deze medewerker declareerde en

- hoe deze declaratie verdeeld werd tussen: [betrokkene 1] , [betrokkene 3] , [betrokkene 9] , [betrokkene 2] , [betrokkene 4] en [betrokkene 5] .13.

Volgens [betrokkene 1] betreft dit zijn administratie van deze groep; hij hield dit overzicht maandelijks bij.14. De bedragen die op dit spreadsheet staan, komen overeen met de afspraken die hij met de betreffende mensen heeft gemaakt.15. Als mensen anderen aanbrachten kregen zij een deel van die fee.16. [betrokkene 1] heeft [betrokkene 3] verteld over deze afspraken en het betalen van de bemiddelingsfees. [betrokkene 3] wist dat een gedeelte van hun uurtarief naar [betrokkene 1] ging.17.

[betrokkene 2] en [betrokkene 4] maakten gebruik van de volgende vennootschappen: respectievelijk [bedrijf 4]18. en [bedrijf 2]19.. [betrokkene 9] maakte gebruik van het bedrijf [bedrijf 6] .20. [betrokkene 3] is sinds de oprichting in 2006 enig aandeelhouder van [bedrijf 7] BV welke vennootschap enig aandeelhoudster is van [bedrijf 8] .

[betrokkene 5]

verklaart dat hij feitelijk leidinggevende is van [verdachte]21. Hij is per 10 september 2010 werkzaamheden voor SNSPF gaan verrichten op basis van een overeenkomst van opdracht.22.

Hij verklaart ook dat hij in augustus 2010 via [betrokkene 9] in contact is gekomen met [betrokkene 1] .23. [betrokkene 1] heeft [betrokkene 5] gebeld en aan hem meegedeeld om welke functie bij SNSPF het zou gaan en heeft hem gevraagd zijn cv te sturen. [betrokkene 5] heeft vervolgens zijn cv aan [betrokkene 1] gemaild. Daarna heeft [betrokkene 5] een gesprek gehad met [betrokkene 3] , waarin de werkzaamheden en het uurtarief zijn besproken. Met [betrokkene 9] maakte [betrokkene 5] de afspraak dat hij 30 procent (€ 75,-) per gewerkt uur zou afdragen aan [betrokkene 9] . Op verzoek van [betrokkene 9] werden de betalingen van deze afdracht gedaan via [betrokkene 1] .24.

De omschrijving op de facturen, die aan [betrokkene 5] gericht waren, had volgens [betrokkene 1] anders moeten zijn, namelijk bemiddelingsfee.25. [betrokkene 1] verklaart dat hij binnen SNSPF, behalve aan [betrokkene 3] , niemand iets heeft verteld over de betalingen die [betrokkene 4] aan hem deed.26. Over [betrokkene 5] verklaart [betrokkene 1] gelijkluidend.27.

[betrokkene 5] verklaart dat [betrokkene 4] op enig moment mensen heeft aangebracht bij [betrokkene 1] . In een gesprek met [betrokkene 9] heeft [betrokkene 4] onderhandeld en een korting gekregen van € 15,- per door [betrokkene 6] en [betrokkene 7] gewerkt uur. Deze korting heeft [betrokkene 4] met [betrokkene 5] gedeeld.28. In eerste instantie zou de fee worden verrekend met de fee die werd betaald. Op verzoek van [betrokkene 9] is deze fee toch gefactureerd. De facturering van deze fee deed [betrokkene 5] via [verdachte]29. De facturen werden door [betrokkene 5] verwerkt in de administratie van [verdachte]30. [betrokkene 5] wist hoeveel er gefactureerd moest worden, omdat [betrokkene 1] de uren van [betrokkene 6] en [betrokkene 7] aan hem doorstuurde. De facturen maakte [betrokkene 5] thuis in Groningen op of bij zijn ouders in Enschede .31.

[verdachte] heeft in de periode van 25 november 2010 tot en met 25 november 2012 een bedrag van in totaal € 40.378,16 (exclusief btw) gefactureerd aan [bedrijf 1] en [bedrijf 14] . Deze facturen zijn in de periode van 3 december 2010 tot en met 16 december 2012 voldaan.32.

Algemeen

Vervolging rechtspersonen en/of natuurlijke personen De rechtbank overweegt dat de vervolging of het daderschap van een rechtspersoon de vervolging of het daderschap van natuurlijke personen niet uitsluit. Het staat het Openbaar Ministerie in beginsel vrij te beslissen of de rechtspersoon en/of de natuurlijke persoon op grond van het eigen daderschap wordt vervolgd (HR 21-10-1986, NJ 1987, 362 en ECLI:NL:PHR:2007:BA7261). De stelling dat het daderschap van een rechtspersoon daderschap van een natuurlijk persoon uitsluit, vindt in zijn algemeenheid geen steun in het recht.

Toerekening aan rechtspersonenDaarnaast is voor de onderstaande bewijsoverwegingen van belang dat een rechtspersoon (in de zin van artikel 51 Sr) kan worden aangemerkt als dader van een strafbaar feit indien de betreffende gedraging redelijkerwijs aan hem kan worden toegerekend. Een belangrijk oriëntatiepunt bij de toerekening is of de gedraging heeft plaatsgevonden dan wel is verricht in de sfeer van de rechtspersoon (ECLI:NL:HR:2003:AF7938).

Valsheid in geschrift

De rechtbank heeft met betrekking tot de valsheid in geschrift in het bijzonder het volgende overwogen waarbij het hof zich aansluit:

Valsheid facturen

De verdediging heeft betoogd dat de facturen niet vals zijn omdat -kort gezegd- beide partijen wisten wat de onderliggende prestatie was, de omschrijving voldoende juist is en de gefactureerde bedragen niet te hoog zijn.

De rechtbank is van oordeel dat alle hiervoor besproken facturen, opgenomen in het bewijsoverzicht Bijlage II, (Door het hof als bijlage 3 bij dit arrest opgenomen) valselijk zijn opgemaakt. Daarbij is van belang dat de facturen volgens de verdachten betrekking hadden op de betaling voor de onderling gemaakte afspraken. Anders dan de omschrijvingen op de facturen suggereren, werden met de facturen dan ook geen adviezen of andere werkzaamheden in rekening gebracht. Nu sprake was van bemiddeling, kan de omschrijving advies niet als juist worden aangemerkt. Aan de hand van de omschrijving op de facturen kan immers niet worden afgeleid op welke onderliggende afspraken en betalingen de facturen in werkelijkheid betrekking hadden. De facturen zijn opgemaakt ten behoeve van de verzwegen omkoping en de bijbehorende betaalstroom en zijn bedoeld om deze betalingen een titel te verschaffen. Met de opgenomen valse omschrijvingen is de werkelijke aard van deze betaalstroom verhuld.

Ook ten tijde van het opmaken van deze facturen had [betrokkene 5] wetenschap van de aard van de betalingen waarop deze facturen betrekking hadden en had hij daarmee ten minste voorwaardelijk opzet op de valsheid hiervan. Hij heeft de aanmerkelijke kans op de valsheid van deze facturen willens en wetens aanvaard.

Daarbij komt dat door de manier van factureren de suggestie wordt gewekt van een niet bestaande rechtsverhouding. Immers, gefactureerd is tussen de vennootschappen van [betrokkene 5] en [betrokkene 1] terwijl de betalingsafspraak is gemaakt tussen [betrokkene 5] en [betrokkene 9] . Ook wat betreft deze valsheid hadden zij wetenschap en ten minste voorwaardelijk opzet.

Bewijsbestemming als waren de facturen echt en onvervalstDe verdediging heeft ook betoogd dat geen sprake is geweest van een oogmerk om de facturen als echt en onvervalst te gebruiken. De facturen zijn wel gebruikt, maar de ontvanger is hierdoor niet misleid aangezien het zowel voor de opsteller als de geadresseerde duidelijk was waar de facturen op zagen.

De rechtbank overweegt hierover als volgt. Het oogmerk van de verdachte moet zijn gericht op het gebruik van het valse of vervalste geschrift als ware echt en onvervalst. Dit impliceert gerichtheid op misleiding. Dit betekent dat er derden in het spel moeten zijn, die niet van de valsheid op de hoogte zijn. Het gebruik van het geschrift hoeft niet daadwerkelijk plaats te vinden. Het verweer van de verdediging wordt verworpen, nu facturen naar hun aard reeds in het maatschappelijk verkeer (ook jegens derden) een bewijsbestemming hebben. Bovendien zijn de facturen in dit geval ook nog opgenomen in de bedrijfsadministratie(s) waarmee temeer vast staat dat de facturen bestemd waren voor het gebruik door derden -anderen dan de geadresseerden- als waren zij echt en onvervalst, bijvoorbeeld de fiscus en/of accountants (ECLI:NL:GHAMS:2015:1212). De rechtbank acht dan ook bewezen dat de facturen valselijk zijn opgemaakt met het oogmerk om deze als echt en onvervalst te (doen) gebruiken. Ook hebben de betalers deze door anderen opgemaakte valse facturen voorhanden gehad, terwijl zij wisten dat deze geschriften een zodanige bewijsbestemming hadden.

Anders dan de rechtbank acht het hof het medeplegen niet wettig en overtuigend bewezen.

Het hof vindt daartoe aansluiting in het arrest van de Hoge Raad van 18 december 2012 waarin is overwogen:

"Het Hof heeft geoordeeld dat de verdachte het strafbare feit heeft gepleegd tezamen en in vereniging met de rechtspersoon [A] doordat het door hem begane strafbare feit tevens aan die rechtspersoon kan worden toegerekend op de grond dat hij als "feitelijk bestuurder" van [A] moet worden aangemerkt. Aldus heeft het Hof miskend dat de enkele omstandigheid dat de verboden gedraging van de verdachte aan de rechtspersoon kan worden toegerekend, niet kan meebrengen dat de verdachte het strafbare feit tezamen met de rechtspersoon heeft medegepleegd."

Conclusie

Het hof acht wettig en overtuigend bewezen dat [verdachte] zich schuldig heeft gemaakt aan het opmaken van valse facturen (feit 1)

Gewoontewitwassen

Aan verdachte is ten laste gelegd dat hij geldbedragen heeft witgewassen door, - kort weergegeven):

a. door de werkelijke aard en/of herkomst van die gelden te verbergen of te verhullen en

b. door die geldbedragen te verwerven, voorhanden te hebben, over te dragen of gebruik te maken van die geldbedragen.

De advocaat-generaal acht het ten laste gelegde feit wettig en overtuigend te bewijzen.

De verdediging heeft betoogd dat noch van een gronddelict noch van verhullen sprake is geweest, zodat verdachte dient te worden vrijgesproken.

Oordeel hof

Partiële vrijspraak betaalde bedragen

Het hof is van oordeel dat de geldbedragen die door [betrokkene 5] , c.q. verdachte aan de vennootschappen van [betrokkene 1] zijn betaald niet kunnen worden aangemerkt als afkomstig uit enig misdrijf. Immers, de geldbedragen die door [betrokkene 5] zijn betaald, heeft hij verkregen door het verrichten van werkzaamheden voor SNSPF op grond van de onderliggende overeenkomsten van opdracht. Deze geldbedragen hebben dan ook een legale herkomst.

Het hof acht bewezen dat verdachte de overige geldbedragen (door verdachte – of zijn rechtspersoon - ontvangen van [betrokkene 1] ) heeft witgewassen doordat hij deze geldbedragen heeft verworven en voorhanden heeft gehad.

Ad a.

Het hof stelt voorop dat noch de tekst van artikel 420bis van het Wetboek van Strafrecht noch de wetsgeschiedenis eraan in de weg staat dat iemand die een in die bepaling omschreven gedraging verricht ten aanzien van een voorwerp dat afkomstig is uit enig door hemzelf begaan misdrijf, wordt veroordeeld wegens witwassen. Dit betekent niet dat elke gedraging die in artikel 420bis, eerste lid, van het Wetboek van Strafrecht is omschreven, onder alle omstandigheden de kwalificatie witwassen rechtvaardigt.

Uit de wetsgeschiedenis volgt dat ook in het geval het witwassen de opbrengsten van eigen misdrijf betreft, van de witwasser in beginsel een handeling wordt gevergd die erop is gericht "om zijn criminele opbrengsten veilig te stellen". Gelet hierop moet worden aangenomen dat indien vaststaat dat het enkele verwerven of voorhanden hebben door de verdachte van een voorwerp dat afkomstig is uit een door hemzelf begaan misdrijf niet kan hebben bijgedragen aan het verbergen of verhullen van de criminele herkomst van dat voorwerp, die gedraging niet als witwassen kan worden gekwalificeerd.

Er moet dus sprake zijn van een gedraging die meer omvat dan het enkele verwerven of voorhanden hebben en die een op het daadwerkelijk verbergen of verhullen van de criminele herkomst van dat door eigen misdrijf verkregen voorwerp gericht karakter heeft.

Het hof stelt vast dat verdachte gedurende de ten laste gelegde periode geldbedragen tot een totaal van € 40.378,16 (exclusief btw)33.heeft ontvangen. Verdachte heeft deze bedragen op grond van valsheid in geschrift verkregen. Het hof is daarbij van oordeel dat het opmaken en versturen van de valse facturen om de geldbedragen te verkrijgen het gronddelict is en die facturen zijn gebruikt om de geldbedragen te verkrijgen. Naar het oordeel van het hof zijn deze gedragingen het gronddelict zodat zij niet kunnen worden gezien als de vereiste “extra verhullende handeling” na het ontvangen van dit uit misdrijf verkregen geld.

Dit betekent dat het bewezen verklaarde verwerven of voorhanden hebben niet kan worden gekwalificeerd en daarom geen strafbaar feit oplevert. De verdachte dient derhalve ter zake van de onderdelen van die bewezenverklaarde feiten te worden ontslagen van alle rechtsvervolging.

Pleegperiode en gewoonte

Witwassen moet worden beschouwd als een voortdurend delict. Dit brengt mee dat de pleegperiode doorloopt zolang de verdachten ten aanzien van deze geldbedragen nog steeds witwashandelingen verrichten (ECLI:NL:HR:2014:956). Dat deze handelingen nog altijd voortduren of worden verricht kan echter aan de hand van het dossier niet worden vastgesteld. Het specifieke moment waarop zij -bijvoorbeeld door gebruik- niet meer over de geldbedragen konden beschikken, is niet vast te stellen aan de hand van het dossier. Daarom wordt in het voordeel van verdachten aangesloten bij data waarvan gesteld kan worden dat zij in de periode daaraan voorafgaand in ieder geval hebben kunnen beschikken over de geldbedragen en in welke periode ook omzetting/overdraging/gebruik heeft plaatsgevonden.

Vastgesteld kan worden dat de witwashandelingen in ieder geval hebben plaatsgevonden tot aan het moment van ontvangst van de laatste betaling op 16 december 2012. Het einde van de pleegperiode wordt daarom vastgesteld op 16 december 2012.

Ad b.

Het hof acht in het dossier onvoldoende bewijs aanwezig die maken dat het overdragen of gebruik maken van die geldbedragen is te bewijzen, zodat verdachte van dit onderdeel van de tenlastelegging dient te worden vrijgesproken.

Anders dan de rechtbank acht het hof het medeplegen met de rechtspersonen niet wettig en overtuigend bewezen.

Het hof zoekt daartoe aansluiting bij arrest van de Hoge Raad van 18 december 201234.waarin onder meer is overwogen:

“… dat de enkele omstandigheid dat de verboden gedraging van de verdachte aan de rechtspersoon kan worden toegerekend, niet kan meebrengen dat de verdachte het strafbare feit tezamen met de rechtspersoon heeft medegepleegd.”

Criminele organisatie

De rechtbank heeft met betrekking tot het deelnemen aan een criminele organisatie in het bijzonder het volgende overwogen waarbij het hof zich aansluit:

Criminele organisatie

De rechtbank overweegt allereerst dat met een criminele organisatie ex artikel 140 Sr wordt bedoeld een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband van twee of meer personen met als oogmerk het plegen van misdrijven. Niet is vereist dat de betrokkenen bekend zijn met alle personen die deel uitmaken van de organisatie. Verdachten moeten een aandeel hebben in het samenwerkingsverband, dan wel de gedragingen ondersteunen die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het oogmerk van de organisatie. Voor opzettelijke deelneming is voldoende dat verdachten in algemene zin weten dat de organisatie het plegen van misdrijven tot oogmerk heeft. Ook rechtspersonen kunnen deelnemen aan een criminele organisatie.

Deelneming

De rechtbank is van oordeel dat, gelet op de gebezigde bewijsmiddelen, in niveau 2 sprake is geweest van een gestructureerd samenwerkingsverband, opgericht en geleid door [betrokkene 3] en [betrokkene 1] . Het oogmerk van de organisatie was gericht op de passieve en actieve niet-ambtelijke omkoping, de hiermee samenhangende valsheid in geschrift en het gewoontewitwassen. [verdachte] heeft niet alleen wetenschap gehad van het oogmerk van de organisatie maar zij heeft ook een aandeel gehad in de gedragingen die strekken tot verwezenlijking hiervan.

[verdachte] heeft een substantieel aandeel gehad in en ondersteuning gegeven aan gedragingen strekkende tot uitvoering van het oogmerk van de organisatie. Allereerst heeft [verdachte] zelf bijgedragen door valse facturen op te (laten) maken en de hieruit voortvloeiende ontvangsten wit te wassen. Daarnaast kan de vennootschap wetenschap worden toegerekend van vergelijkbare deelneming door en het verrichte aandeel van anderen aan/bij de organisatie. De handelingen door [betrokkene 5] zelf verricht hebben immers plaatsgevonden en/of zijn verricht in de sfeer van de vennootschap en kunnen ook aan haar (als medepleger) worden toegerekend. Niemand heeft de betaalstromen gemeld bij SNS(PF). Het samenwerkingsverband heeft hierdoor onafgebroken en gedurende een langere periode kunnen bestaan, terwijl het aantal medewerkers van SNSPF dat bij de betalingen betrokken raakte toenam.

Conclusie

Het hof concludeert dat [verdachte] heeft deelgenomen aan een criminele organisatie bestaande uit de in de bewezenverklaring nader te noemen verdachte natuurlijke en rechtspersonen.