Rb. Amsterdam, 25-06-2014, nr. AMS 13-3723, AMS 13-4072, AMS 13-4525 en AMS 13-4713

Naar vaste rechtspraak van de CRvB zijn financiële aanspraken jegens de overheid op grond van de rechtszekerheid na een termijn van vijf jaren niet meer afdwingbaar (zie hiertoe onder andere de uitspraak van de CRvB van 2 oktober 2008, ECLI:NL:CRVB:2008:BF5718). Dit uitgangspunt is mede gebaseerd op artikel 3:326 van het Burgerlijk Wetboek (BW) waarin is bepaald dat de bepalingen van titel 11 van het BW in beginsel van overeenkomstige toepassing zijn buiten het vermogensrecht. De door de CRvB geformuleerde rechtsregel is van toepassing op publiekrechtelijke aanspraken, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden op grond waarvan gezegd moet worden dat verweerder gehouden was om van het beroep op verjaring af te zien. Van dit algemene criterium dient naar het oordeel van de rechtbank voorts te worden afgeweken indien dit expliciet blijkt uit de wet of de wetsgeschiedenis.

De rechtbank stelt vast dat in de wet zelf (de WWB) geen (afwijkende) regeling met betrekking tot verjaring is opgenomen. Vervolgens is de vraag of uit de wetgeschiedenis volgt dat het desalniettemin uitdrukkelijk de bedoeling van de wetgever is geweest om de algemene verjaringsregel niet van toepassing te verklaren op de langdurigheidstoeslag.

De rechtbank stelt in dat verband voorop dat bij de invoering van de langdurigheidstoeslag in de WWB niet is gesproken over het vraagstuk van (de terugwerkende kracht en) de verjaring. In de memorie van toelichting behorende bij de invoering van de WWB per 1 januari 2004 is hierover niets terug te vinden. In de vergaderjaren 2003-2004 en 2007-2008 heeft overleg plaatsgevonden over wijziging van de WWB in verband met het herstel van enkele omissies in de invoering van de WWB en de decentralisering van de langdurigheidstoeslag. Voor de rechtsvraag die thans voorligt, zijn de volgende passages uit de kamerstukken van belang.

In het verslag van het wetgevingsoverleg van 3 juni 2004 (TK, vergaderjaar 2003-2004, 29 499, nr. 11, p. 3 en 4) onder meer vermeld:

“De heer Bruls (CDA): (...) Wij hadden gevraagd of het niet goed zou zijn om in de Wet werk en bijstand expliciet een maximumtermijn op te nemen, waarbinnen een uitkeringsgerechtigde een verzoek voor de zogenaamde langdurigheidstoeslag kan indienen. Het antwoord lezende, zijn wij er des te meer van overtuigd dat dit zou moeten. Volgens de systematiek van de wet kan men die toeslag na een periode van twaalf maanden aanvragen, maar als je de wet goed leest – ook de nota naar aanleiding van het verslag laat die ruimte – zou een uitkeringsgerechtigde bij wijze van spreken nog drie jaar na afloop van een bepaald jaar een verzoek om een langdurigheidstoeslag kunnen doen, bijvoorbeeld omdat het niet-gebruik van bepaalde voorzieningen tamelijk fors is. Iemand kan er na drie jaar achter komen dat hij er wellicht wel recht op had gehad. Iemand kan volgens de systematiek van de wet niet gelijk binnen twaalf maanden voor het jaar daarop een verzoek indienen, maar dat is volgens mij niet precies zoals wij dat bedoeld hebben, in elk geval niet mijn fractie. Wij gaan ervan uit dat een belanghebbende na afloop van een kalenderjaar een verzoek voor een langdurigheidstoeslag doet, maar dat moet dan ook expliciet worden geregeld. Theoretisch genomen is wat dit betreft eigenlijk alleen maar het Burgerlijk Wetboek van toepassing, waarin volgens mij een termijn van 20 jaar staat. Dat lijkt mij voor gemeenten een ongewenste administratieve rompslomp op te leveren en is volgens mij ook niet duidelijk voor uitkeringsgerechtigden. Volgens ons zou dit dus echt wel expliciet moeten worden geregeld. (...)”

Op pagina 9 van dit verslag is onder meer vermeld:

“(Staatssecretaris Rutte): (...) Dan ga ik in op de vraag over de maximale termijn voor de aanvraag van de langdurigheidstoeslag. Onze conclusie is dat het voor de uitvoering geen probleem is en dat het een vrij fundamentele wijziging van de betreffende artikelen in de wet zou betreffen om het anders te omschrijven. Op zichzelf heeft het Kamerlid Bruls gelijk als hij zegt dat het bij de jaarlijkse aanvraag goed gaat, maar dat er bij een niet-jaarlijkse aanvraag op grond van de wet na drie jaar, of theoretisch nog langer, een beroep kan worden gedaan. Op zichzelf is daar natuurlijk niets mis mee, tenzij wij zeggen dat het alleen in dat kalenderjaar over dat kalenderjaar zou mogen. Het enige probleem daarvan is dat wij het niet-gebruik extra stimuleren. Mijn conclusie is dat wij het maar zo moeten laten als het nu is. Er kan inderdaad iemand zijn die na tien of vijftien jaar zegt dat hij nog recht heeft op een langdurigheidstoeslag, maar dan gaat het echt om kleine aantallen. Het is een hoop juridisch gedoe om dat allemaal dicht regelen.(...)”

In de memorie van toelichting behorende bij de wijziging van de WWB in verband met de decentralisering van de langdurigheidstoeslag (TK vergaderjaar 2007-2008, 31 441, nr. 3, p. 17) is onder meer vermeld:

“In het derde lid is bepaald dat een persoon ten hoogste eenmaal binnen 12 maanden in aanmerking komt voor een langdurigheidstoeslag. De verstrekking is echter niet gebonden aan die periode van 12 maanden. Het kan zijn dat per 12 maanden meerdere malen langdurigheidstoeslag wordt verstrekt indien die verstrekking ziet op een recht dat in voorgaande jaren is ontstaan maar pas later is aangevraagd. Er geldt immers geen «verjaringstermijn» voor het aanvragen van langdurigheidstoeslag.”

In de nota vaar aanleiding van het verslag van 30 juni 2008 behorende bij de wijziging van de WWB in verband met de decentralisering van de langdurigheidstoeslag (TK vergaderjaar 2007-2008, 31 441, nr. 7, p. 11 en 23) is onder meer vermeld:

“De VVD vraagt of voor burgers de mogelijkheid bestaat, in geval van slechte voorlichting of een gebrekkige actieve rol van de gemeenten bij het wijzen op mogelijke regelingen, om na enkele jaren alsnog, met terugwerkende kracht, aanspraak te maken op deze rechten indien deze niet genoten zijn?

De regering antwoordt dat het mogelijk is om over periodes die voor de datum van aanvraag liggen, langdurigheidstoeslag toegekend te krijgen. Het wetsvoorstel brengt hierin geen wijziging. Zie ook onderdeel 6 van deze nota naar aanleiding van het verslag.

(…)

“De leden van de PvdA-fractie vragen of de regering toelichten waarom artikel 44 WWB buiten toepassing wordt verklaard. Kan de langdurigheidstoeslag met terugwerkende kracht worden aangevraagd, en in hoeverre geldt dit straks ook voor andere vormen van bijzondere bijstand zo vragen deze leden.

De regering antwoordt als volgt. Zoals toegelicht in de artikelsgewijze toelichting op artikel 36 WWB kan de langdurigheidstoeslag over perioden die vóór de datum van aanvraag liggen, worden toegekend. Op dit moment is artikel 44 WWB ook niet van toepassing op de verlening van langdurigheidstoeslag, omdat de langdurigheidstoeslag dus een eigen wijze van ingangsdatumbepaling kent. Deze bepaling is ongewijzigd overgenomen in het nieuwe artikel 36. Ter verdere toelichting hierop merkt de regering op dat langdurigheidstoeslag steeds betrekking heeft op een bepaalde referteperiode in plaats van op een bijzondere situatie die zich op een bepaald moment in de tijd voordoet. Om die reden geldt voor andere vormen van (bijzondere) bijstand dat geen terugwerkende kracht mogelijk is, omdat reeds in het gevraagde is voorzien (een gedachtelijn die wordt bevestigd door staande jurisprudentie), terwijl voor de langdurigheidstoeslag deze mogelijkheid wel bestaat. Immers, als genoemde referteperiode voorbij is, is daarmee niet het recht verdwenen. Mede in deze zin is de langdurigheidstoeslag een bijzondere vorm van bijzondere bijstand en is uitzondering van artikel 44 noodzakelijk om eerbiediging van deze rechten te waarborgen.”

De rechtbank is van oordeel dat in de aangehaalde passages van het wetgevingsoverleg in 2004, zoals vermeld in overwegingen 4.3.1 en 4.3.2, niet is gesproken over verjaring, maar over de mogelijkheid van het aanvragen van een langdurigheidstoeslag met terugwerkende kracht. Immers, de opmerking van de toenmalige staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Rutte (Rutte) had betrekking op de wens van Kamerlid Bruls om expliciet een maximumtermijn op te nemen in de WWB, waarbinnen een uitkeringsgerechtigde een aanvraag moet indienen. Als reden gaf Bruls op dat theoretisch genomen uitsluitend het BW van toepassing is, waaruit naar zijn opvatting volgt dat een verjaringstermijn van twintig jaar van toepassing is. De rechtbank leidt hieruit af dat Bruls als ondergrens voor het aanvragen van een langdurigheidstoeslag de algemene rechtsregel van verjaring uit het BW noemt, abusievelijk uitgaande van een verjaringstermijn van twintig jaar. In de opmerkingen van zowel Bruls als Rutte ligt besloten dat men uitging van een algemene verjaringsregel, waarbij – zonder dat zij zich daarvan kennelijk op dat moment zelf bewust waren - enige onduidelijkheid heeft bestaan over de lengte van de van toepassing zijnde verjaringstermijn. Uit de passages volgt dus dat, wat er ook zij van de gehanteerde verjaringstermijn, men het er over eens was dat de algemene verjaringsregel uit het BW van toepassing is. De rechtbank kan hieruit dan ook niet afleiden dat in de wetsgeschiedenis een duidelijke uitzondering is beoogd op het algemene uitgangspunt van verjaring. De aangehaalde passages uit de parlementaire stukken met betrekking tot de wetswijziging per 1 januari 2009, zoals weergegeven in overweging 4.3.3 en 4.3.4, werpen hierop geen ander licht. Uit deze passages volgt immers niet dat de wetgever op dit punt een wijziging heeft beoogd. De rechtbank acht de zinsnede “er geldt immers geen <<verjaring>> voor het aanvragen van langdurigheidstoeslag” in dit verband niet doorslaggevend voor het standpunt van eiseressen dat geen verjaringstermijn zou gelden. Ten eerste staat het woord verjaring tussen aanhalingstekens. Ten tweede leidt de rechtbank uit de context af dat de opmerking niet anders dan betrekking kan hebben op het kunnen aanvragen met terugwerkende kracht. Naar het oordeel van de rechtbank moet het er dan ook voor worden gehouden dat de wetgever de algemene verjaringsregel voor financiële aanspraken jegens de overheid niet buiten werking heeft willen stellen voor de langdurigheidstoeslag.

Gelet op de hiervoor genoemde wetsgeschiedenis en de vaste rechtspraak van de CRvB is de rechtbank van oordeel dat op aanvragen om langdurigheidstoeslag de algemene verjaringsregel van toepassing is, zodat de periode van terugwerkende kracht tot de periode van vijf jaar kan worden beperkt. De rechtbank volgt eiseressen daarom niet in hun standpunt dat uit de wetsgeschiedenis volgt dat geen verjaringstermijn van toepassing is op aanvragen voor langdurigheidstoeslag. Verweerder is dan ook in beginsel bevoegd om een beroep te doen op verjaring ten aanzien van aanvragen voor langdurigheidstoeslag. De beroepsgrond slaagt niet.

De rechtbank veroordeelt verweerder in de door eiseressen gemaakte proceskosten. De rechtbank stelt deze kosten op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand op de volgende wijze vast.

In de zaak van [eiseres 1] (AMS 13/3723) stelt de rechtbank deze kosten vast op

€ 2.191,50 (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift, 1 punt voor het verschijnen ter hoorzitting, 1 punt voor het beroepschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting op 21 november 2013 en 0,5 punt voor het verschijnen op de nadere zitting van 14 mei 2014, met een waarde per punt van € 487,- en een wegingsfactor 1).

In de zaken van [eiseres 2] (AMS 13/4072 en AMS 13/4525) stelt de rechtbank deze kosten vast op € 1.704,50 (2 punten voor de afzonderlijke beroepschriften, 1 punt voor het verschijnen ter zitting op 26 november 2013 en 0,5 punt voor het verschijnen op de nadere zitting van 14 mei 2014, waarde per punt € 487,- en een wegingsfactor 1).

In de zaak van [eiseres 3] (AMS 13/4713) stelt de rechtbank deze kosten vast op

€ 1.704,50 (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift, 1 punt voor het beroepschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting op 4 december 2013 en 0,5 punt voor het verschijnen op de nadere zitting van 14 mei 2014, waarde per punt € 487,- en wegingsfactor 1).

Nu de beroepen in alle zaken gegrond zullen worden verklaard, zal de rechtbank uit hoofde van artikel 8:74, eerste lid, van de Awb verweerder opdragen het door eiseressen betaalde griffierecht aan hen te vergoeden. Het griffierecht is vastgesteld in alle zaken op

€ 44,- per zaak.