Alle omstandigheden van het geval (O&R nr. 77) 2013/1.4.2:1.4.2 Factoren, geen regels

Alle omstandigheden van het geval (O&R nr. 77) 2013/1.4.2

1.4.2 Factoren, geen regels

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

De relevante omstandigheden beïnvloeden de werking van de redelijkheid en billijkheid. Ik beschrijf in deze paragraaf hoe deze omstandigheden de werking beïnvloeden. De omstandigheden van het geval leiden niet tot de toepassing van harde regels over de werking van de redelijkheid en billijkheid. Zij werken als factoren die voor of tegen een bepaalde werking van de redelijkheid en billijkheid pleiten. Een omstandigheid werkt op dezelfde manier als een principle van Dworkin: “It states a reason that argues in one direction, but does not necessitate a particular decision”.1

Dit is te illustreren aan de hand van het Liszkay-arrest.2 De partijen twisten over de uitleg van een beding in de verzekeringsvoorwaarden. Dient het beding in het voordeel van de professionele verzekeraar of in het voordeel van de particuliere verzekerde te worden uitgelegd? Het antwoord op deze vraag is volgens dit arrest onder andere afhankelijk van de eventuele deskundige begeleiding bij de totstandkoming van de overeenkomst.3

Het arrest geeft geen regel die stelt dat het ontbreken van deskundige begeleiding automatisch tot een uitleg in het voordeel van de particulier leidt. Ook geeft het geen regel die stelt dat de aanwezigheid van deskundige begeleiding leidt tot een uitleg in het voordeel van de verzekeraar. Het arrest maakt slechts duidelijk dat de eventuele deskundige begeleiding relevant is. Het ontbreken van deskundige begeleiding is een factor die pleit voor een uitleg in het voordeel van de particuliere verzekerde.

Er bestaat geen vaste rangorde tussen de verschillende factoren.4 Er bestaan, buiten de wettelijke verbijzonderingen om,5 geen factoren die functioneren als voorwaarde voor een bepaalde werking van de redelijkheid en billijkheid. Noch bestaan er (combinaties van) factoren die altijd, ongeacht en met uitsluiting van de overige relevante omstandigheden, tot een bepaalde werking van de redelijkheid en billijkheid leiden. De Hoge Raad verwerpt dergelijke regels, op een uitzondering na,6 uitdrukkelijk.7 Dit betekent niet dat alle factoren even belangrijk zijn. Sommige factoren leggen meer gewicht in de schaal dan andere. Het gewicht van een factor dient per concreet geval te worden bepaald. De verschillende factoren dienen vervolgens tegen elkaar te worden afgewogen. Ik beschrijf dit proces in § 1.6.

Ik gebruik de termen ‘factoren’ en ‘factorencatalogi’ en niet de meer gebruikte termen ‘gezichtspunt’ en ‘gezichtspuntencatalogi’.8 Dit heeft te maken met de formulering van de Hoge Raad. De Hoge Raad stelt in typische ‘gezichtspuntencatalogi’-arresten als Saladin/HBU, Pseudo-vogelpest en Van Hese/Koninklijke Schelde Groep slechts dat bepaalde omstandigheden relevant zijn.9 De arresten maken niet duidelijk hoe zij werken. Het woord ‘factor’ past beter bij deze neutrale formulering.10

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.