HR, 20-04-2021, nr. 20/03892

De aanvrager is bij in kracht van gewijsde gegaan vonnis van 29 december 1999 door de arrondissementsrechtbank te Arnhem wegens 1. subsidiair “diefstal door twee of meer verenigde personen, voorafgegaan en vergezeld van geweld, gepleegd met het oogmerk om die diefstal makkelijk te maken en om bij betrapping op heterdaad aan zichzelf en aan zijn mededaders de vlucht mogelijk te maken, terwijl het feit de dood ten gevolge heeft gehad” veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de tijd van vijf jaren, met aftrek van het voorarrest. Verder is de vordering van de benadeelde partij gedeeltelijk toegewezen en is aan de aanvrager een schadevergoedingsmaatregel opgelegd.

Namens de aanvrager heeft mr. P.B.A. Acda, advocaat te Roermond, bij brief gedateerd 20 november 2020 een aanvraag tot herziening van de genoemde uitspraak met acht bijlagen (producties) ingediend.

Er bestaat samenhang met de zaken 20/00985 H, 20/01228 H, 20/01711 H, 20/01886 H, 20/03887 H, 20/03889 H en 20/03891 H. In deze zaken zal ik vandaag ook concluderen.

2. Waarover gaat deze zaak?

Op 2 september 1998 vond er tussen 19.00 en 20.00 uur een gewelddadige overval plaats in een villawoning aan de [a-straat] in Arnhem. Bij deze overval is de bewoonster, [slachtoffer 1] , doodgeschoten. Op een andere vrouw, [slachtoffer 2] , die op dat moment de woning bezocht, is ook geschoten. Zij is daardoor gewond geraakt. Slachtoffer [slachtoffer 2] heeft verklaard dat zij, toen zij de woning binnenkwam, de bewoonster met een onbekende manspersoon zag staan. Zij werden vervolgens beiden door deze man naar de slaapkamer gedirigeerd en hen werd verzocht om op het bed te gaan liggen. Er is daarna tweemaal op de hoofden van de vrouwen geschoten, als gevolg waarvan [slachtoffer 1] - [slachtoffer 1] is overleden en [slachtoffer 2] een schampschot aan haar hoofd opliep. Uit de woning zijn enkele bankpasjes en wat geld weggenomen. Ook is een zogenaamde gouden slavenarmband buitgemaakt.

Voor deze overval zijn acht mannen veroordeeld, te weten [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 3] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 5] , [aanvrager] en [medeveroordeelde 8] . In de zaken van deze mannen, met uitzondering van [medeveroordeelde 8] , zijn herzieningsaanvragen ingediend.

[medeveroordeelde 7] was door de rechtbank eveneens veroordeeld voor deze overval. Na zijn overlijden, ten tijde van de behandeling van het hoger beroep, heeft het hof in zijn zaak de officier van justitie alsnog niet-ontvankelijk verklaard in de strafvervolging. In de zaak van [medeveroordeelde 7] is namens een nabestaande een herzieningsaanvraag ingediend.

Een tiende man, [betrokkene 1] , is in Nederland niet vervolgd, omdat een aan Duitsland gericht uitleveringsverzoek niet is gehonoreerd. Wel zijn de Duitse autoriteiten een (eigen) strafrechtelijk onderzoek naar [betrokkene 1] gestart op verdenking van betrokkenheid bij de genoemde overval. Dat Duitse onderzoek, waarop ik hierna nog zal ingaan, heeft niet tot een vervolging geleid.

Deze zaak staat bekend als de “Arnhemse Villamoord”.

3. Opsporingsonderzoek

Op de plaats delict zijn twee kogels (kaliber 7.65 mm) en twee hulzen gevonden. Ook zijn er een paar vingerafdrukken gevonden in de villa. Reeds op 6 november 1998 worden deze vingerafdrukken vergeleken met de vingerafdrukken van zeven personen, waaronder [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] , [aanvrager] , [medeveroordeelde 5] en [medeveroordeelde 8] . Dit levert geen resultaat op. Nadien worden deze vingerafdrukken ook met de vingerafdrukken van de andere veroordeelden vergeleken, ook dan zonder resultaat.

Het duurt uiteindelijk meer dan een half jaar voordat in deze zaak een verdachte wordt opgepakt. Op 8 maart 1999 wordt [medeveroordeelde 9] aangehouden. In de daaropvolgende weken worden ook de andere veroordeelden aangehouden. Ten tijde van de verhoren van de veroordeelden had het politieonderzoek onder meer een getuigenverklaring opgeleverd waarin door de getuige was gezien dat op de avond van het misdrijf tussen 19.30-19.45 een donkerblauwe of mogelijke zwarte Volkswagen Golf de inrit van de villa opreed en op dat moment een man (signalement: getinte huidskleur, 30-35 jaar, geen baard of snor, donker haar, bol gezicht, klein stevig postuur) langs het fietspad stond die keek hoe genoemde Volkswagen de inrit inreed. En een getuigenverklaring inhoudende dat de getuige iets na 19.00 uur op de [b-straat] een personenauto zag staan met daarachter, bij de openstaande kofferbak, een manspersoon met donker haar en vermoedelijk een snor en zittend op de achterbank nog een tweede manspersoon. De aangehouden verdachten zijn veelvuldig door de politie verhoord. Op een zeker moment – ten tijde van zijn vijfde verhoor als verdachte – heeft de aanvrager een grotendeels bekennende verklaring afgelegd, waarin hij tevens voor de andere verdachten belastend verklaart. Ook [medeveroordeelde 2] heeft op enig moment een bekennende verklaring afgelegd, maar daarop is hij later – in wisselende bewoordingen – teruggekomen. Van een groot deel van de verhoren van de verdachten zijn door de politie video-opnames gemaakt. De videobanden van die opnames bevinden zich in het dossier.

4. De uitspraak waarvan herziening wordt aangevraagd

In het vonnis waarvan herziening wordt aangevraagd, is ten laste van de aanvrager onder 1 subsidiair bewezen verklaard dat:

“hij op 2 september 1998 te Arnhem, tezamen en in vereniging met anderen, met het oogmerk van wederrechtelijke toeëigening heeft weggenomen een slavenarmband en een aantal bankpasjes en een geldbedrag en een aantal portemonnees toebehorende aan [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2] ,

welke diefstal werd voorafgegaan en/of vergezeld van geweld en bedreiging met geweld tegen [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ,

gepleegd met het oogmerk om die diefstal gemakkelijk te maken en/of om bij betrapping op heterdaad aan zichzelf en aan zijn mededaders hetzij de vlucht mogelijk te maken, welk geweld en welke bedreiging met geweld hierin bestonden dat door één van verdachtes mededaders,

opzettelijk een pistool is gericht op [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ; en

is gevraagd om geld aan [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ; en

(vervolgens) opzettelijk meermalen is geschoten op [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2] , tengevolge waarvan voornoemde [slachtoffer 1] is overleden.”

De rechtbank heeft volstaan met een verkort vonnis. Daarom ontbreekt een aanvulling als bedoeld in art. 365a, tweede lid, Sv. Het verkorte vonnis bevat ook geen bewijsoverwegingen. In alle overige acht zaken heeft de rechtbank de volgende bewijsoverwegingen in haar vonnis opgenomen:

“De rechtbank overweegt voorts:

Aangevoerd is dat de verklaringen van [aanvrager] zoveel tegenstrijdigheden bevatten dat deze onbetrouwbaar zijn en derhalve niet mee mogen werken aan het bewijs.

Niettegenstaande het feit dat de verklaringen van [aanvrager] op onderdelen niet met elkaar overeenstemmen is de rechtbank van oordeel dat diens verklaringen op essentiële onderdelen consistent zijn en worden bevestigd door andere verklaringen en door de feitelijke situatie ter plaatse. Daarom gebruikt de rechtbank de verklaringen van [aanvrager] als bewijsmiddelen.

De rechtbank overweegt omtrent het bewijs:

De rechtbank gaat op grond van het dossier uit van het volgende verloop van de gebeurtenissen rond de tenlastegelegde feiten.

Enige tijd vóór 2 september 1998 is door [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [aanvrager] (in de auto van laatstgenoemde) gesproken over een inbraak en bij gelegenheid ook over het gebruik van wapens. Daarbij is een tip van [medeveroordeelde 5] aan de orde gekomen over een mogelijk interessant inbraakobject aan de [a-straat] in Arnhem.

Het plan om in te breken is op 2 september 1998 in de woning van [medeveroordeelde 1] wederom besproken en toen nader uitgewerkt. Toen is ook weer over wapens gesproken. Bij deze gelegenheid waren in ieder geval aanwezig [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] , [aanvrager] en [medeveroordeelde 7] .

Van de woning van [medeveroordeelde 1] zijn daarna vertrokken een grijze Mercedes met daarin [aanvrager] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] , [betrokkene 1] en [medeveroordeelde 8] , een Volkswagen Golf met daarin [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] en een witte Volkswagen Transporter met daarin in ieder geval [medeveroordeelde 3] .

Op 2 september 1999 (AEH: 1998) hebben bij of in de buurt van het pand aan de [a-straat 1] de Mercedes van [aanvrager] en de door [medeveroordeelde 2] bestuurde Volkswagen gestaan.

Vervolgens zijn [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 7] en [betrokkene 1] naar de woning aan de [a-straat 1] gelopen.

In de woning is [slachtoffer 1] onder schot gehouden met een vuurwapen en gesommeerd geld en/of goederen af te geven. Na binnenkomst van [slachtoffer 2] is ook zij onder schot gehouden. Vervolgens zijn zij gesommeerd om op het bed te gaan liggen. Kort hierop is tweemaal op hen geschoten, ten gevolge waarvan [slachtoffer 2] gewond raakte en [slachtoffer 1] werd gedood.

Bij terugkeer van eerder genoemd vijftal bij de twee auto’s is in allebei de auto’s duidelijk te kennen gegeven dat [betrokkene 1] een vrouw had doodgeschoten.

Het vorenstaande brengt de rechtbank tot de navolgende beslissing.

De rechtbank acht niet wettig en overtuigend bewezen dat verdacht de tenlastegelegde feiten 1 primair en 2 heeft begaan, en zal hem daarvan vrijspreken.

De rechtbank acht wettig en overtuigend bewezen dat verdachte het tenlastegelegde feit 1 subsidiair heeft begaan, voor zover niet doorgestreept in de in kopie bijgevoegde tenlastelegging (bijlage V).”

De bewijsmiddelen die in de met de zaak van [aanvrager] vergelijkbare zaak van [medeveroordeelde 2] in het vonnis van de rechtbank zijn opgenomen zijn de volgende:

“1. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal, genummerd PL0710/98-149794 (als bijlage 1 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 1] en [verbalisant 2] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 3 september 1998, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als relaas van verbalisanten:

Op 2 september 1998, omstreeks 20.06 uur, kwam er een melding binnen bij het RMIC van de politieregio Gelderland Midden van een schietpartij op het adres [a-straat 1] te Arnhem. Er zou 1 dode en 1 gewonde zijn.

Gezamelijk kwamen wij aan bij genoemd perceel. Betrof een vrijstaand pand. Wij liepen links langs de woning en kwamen achter de woning terecht bij een trap omhoog. Deze trap liepen wij omhoog en kwamen bij de deur van de bijkeuken. Deze deur was wel dicht maar niet afgesloten. Via de bijkeuken kwamen we terecht in de keuken. Via de keuken liepen wij de vide op. Aldaar kregen we al roepend contact met een vrouw die riep dat zij in de slaapkamer was. Via de vide kwamen we op de overloop. Via de overloop liepen we de slaapkamer in. In het midden van de slaapkamer tegen de muur stond een 2 persoonsbed. Aldaar zagen wij dat er een oudere vrouw languit op het rechter gedeelte van het 2 persoonsbed lag met het hoofd naar beneden, geheel bebloed. Op het linkergedeelte bij het hoofdeinde zat een jongere vrouw, eveneens onder het bloed. Zij zat daar met de telefoon in de hand en bleek contact te hebben met onze meldkamer.

Personeel van de GG & GD had inmiddels geconstateerd dat de liggende vrouw was overleden. De gewonde vrouw werd behandeld. Terwijl zij werd behandeld vertelde zij mij, verbalisant [verbalisant 1] dat zij [slachtoffer 2] was, geboren op [geboortedatum] .

Zij vertelde dat zij was aan komen rijden bij de [a-straat 1] te Arnhem. Het dodelijke slachtoffer was [slachtoffer 1] . Zij wilde via de voordeur naar binnen, maar dat lukte niet. Zij vertelde dat zij naar achteren was gelopen en de trap omhoog was gegaan. Zij was via de buitendeur van de bijkeuken naar binnen gelopen. Zij was via de bijkeuken, keuken, eetkamer in de woonkamer terecht gekomen. Aldaar trof zij [slachtoffer 1] die direct zei: "Er is een boef hier, het is geen grapje". Direct zag zij toen dat een man achter [slachtoffer 1] stond die een zwart klein pistooltje op [slachtoffer 1] had gericht. Deze man zei: "Ik moet geld hebben, geen kleingeld". Zij omschreef deze man als: korte man, ongeveer 30 jaar met een snorretje en een marokkaansachtig uiterlijk en accent.

"De man zei verder: "meekomen" en [slachtoffer 2] moest samen met [slachtoffer 1] de woonkamer verlaten. Zij moesten de slaapkamer in. "Ga op bed liggen" zei de dader. [slachtoffer 2] ging samen met [slachtoffer 1] op bed liggen. Direct werd er 2 keer geschoten. Even later hoorde ik dat er op de trap werd gelopen. Na ongeveer 10 minuten ben ik mijn broer gaan bellen. Hierna heb ik de politie gebeld en even later kwam de politie de slaapkamer binnen."

2. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 20 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 3] , brigadier van politie en door hem gesloten en getekend op 3 september 1998, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als relaas van verbalisant:

Naar aanleiding van het onnatuurlijk overlijden van [slachtoffer 1] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1935, gewoond hebbende te Arnhem, [a-straat 1] , op 2 september 1998 werd door de officier van justitie te Arnhem een bevel tot gerechtelijke sectie gegeven.

Op 3 september 1998 werd het reeds inbeslaggenomen stoffelijk overschot van voornoemde [slachtoffer 1] , onder mijn toezicht overgebracht vanuit de sectiekamer van het politiebureau in Arnhem naar het Gerechtelijk Laboratorium te Rijswijk.

Bij aankomst in het Gerechtelijk Laboratorium heb ik het stoffelijk overschot ter beschikking gesteld van de patholoog dr. Torenbeek.

Op 3 september 1998 vond deze sectie plaats.

3. een geschrift, zijnde een faxbericht inhoudende een rapport van het Ministerie van Justitie, Laboratorium voor Gerechtelijk Pathologie, genummerd 98-372/T065, op 13 oktober 1998 opgemaakt door dr. R. Torenbeek, patholoog, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven -:

Op 3 september 1998 heeft ondergetekende, dr. Rolf Torenbeek, arts en patholoog, ingevolge mondelinge opdracht van de officier van justitie te Arnhem als beëdigd deskundige, in het Laboratorium voor Gerechtelijke Pathologie te Rijswijk, de uit- en inwendige schouwing verricht van het lijk van:

[slachtoffer 1] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1935, gewoond hebbende te Arnhem, [a-straat 1] en aldaar dood aangetroffen op 2 september 1998 omstreeks 20.00 uur, teneinde na te gaan de oorzaak van diens dood en hetgeen verder van belang mocht blijken.

Het lijk van [slachtoffer 1] voornoemd, werd mij deskundige aangewezen en daarna overhandigd door [verbalisant 3] , brigadier van de regiopolitie Gelderland-Midden, en na gedane schouwing aangenoemde [verbalisant 3] teruggegeven.

Samenvatting

Bij de sectie op het lichaam van [slachtoffer 1] , oud 63 jaren, is het navolgende gebleken:

A1 Er was één doorschotverwonding met een inschotverwonding links aan het achterhoofd, met een schotkanaal horizontaal verlopend naar voor, en naar rechts, met perforatie van de hersenstam, en een uitschotverwonding zijwaarts aan het rechteroog. De oogkasdaken waren beiderzijds verbrijzeld.

A2 De rechter achterhoofdskwab was aan de onderzijde verbrijzeld, en de rechter slaappool was aan de voorzijde verbrijzeld. De hersenslagaders waren in de schotbaan onderbroken, zonder dat een (zeer) uitgebreide bloeding was ontstaan.

A3 In de rechterhartboezem was lucht aanwezig (=luchtembolie)

B Er waren geen ziekelijke veranderingen aanwijsbaar welke ten aanzien van het overlijden van betekenis zijn geweest.

De bevindingen A zijn opgeleverd door één kogel. Gezien de bevindingen A2 heeft het overlijden (zeer) kort na het oplopen van de letsel plaatsgevonden.

Het overlijden kan zondermeer worden verklaard door de verbrijzeling van de hersenstam en de gebleken luchtembolie in het hart.

Conclusie

Bij [slachtoffer 1] , oud 63 jaren, was zeer uitgebreid schedel- en hersenletsel gebleken ten gevolge van één doorschotverwonding aan het hoofd. De gebleken letsels kunnen het overlijden zondermeer verklaren.

4. een proces-verbaal, genummerd 98-149794 (als bijlage 1 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 10] , [verbalisant 25] , beiden inspecteur van regiopolitie Gelderland-Midden, [verbalisant 26] , brigadier van regiopolitie Gelderland-Midden en [verbalisant 27] en [verbalisant 28] , beiden hoofdagent van politie Gelderland-Midden en door hen gesloten en getekend op 15 juni 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als relaas van verbalisanten:

Op 2 september 1998 omstreeks 20.30 uur hebben wij een sporenonderzoek ingesteld in een woning, gevestigd aan de [a-straat 1] te Arnhem.

Sporenonderzoek woonkamer:

Tussen de tweezits bank en het wandmeubel bevond zich een vloerkleed op de vloer. Op dit vloerkleed werd een gedeeltelijk lege tas aangetroffen. Naast de tas lagen diverse goederen op het vloerkleed, die vermoedelijk uit de tas afkomstig waren.

5. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 24 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 8] en [verbalisant 9] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 4 september 1998, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [getuige 1] :

Op 1 september 1998 reed ik omstreeks 19.15 uur over de [a-straat] richting Arnhem-Centrum. Villa " [A] " ken ik vrij goed. Ik en mijn dochter zagen op ongeveer 100 meter voorbij de villa een manspersoon staan. Wij vroegen ons af wat die man daar deed. De man stond aan de zijde waar zich ook de villa bevind. Ik vond het vreemd zoals de man daar zo stond. De man had een getinte huidskleur.Ik schat de leeftijd op ongeveer 30-35 jaar oud. De man had geen baard of snor. De man had kort donker haar en een bol gezicht. De man had een klein stevig postuur.

Op 2 september 1998 rond 19.30-19.45 uur reed ik weer over de [a-straat] . Ik zag een donkerblauwe of mogelijk zwarte Volkswagen Golf, oud model, de oprit van de villa " [A] " inrijden. De auto kwam uit de richting Arnhem-Centrum. Op het moment dat ik zag, dat voornoemde auto de inrit in reed, zag ik op het zelfde moment de man, die ik de dag eerder ook had zien staan, wederom langs het fietspad staan. Hij stond op dezelfde lokatie als dinsdag. Ik vond dit heel vreemd. Ik had sterk de indruk dat de man daar wat uitspookte of op de uitkijk stond. Ik zag dat de man naar de Volkswagen Golf keek, die de inrit inreed.

6. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 39 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] , hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 6 september 1998, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [getuige 2] :

Op 2 september 1998 had ik mij auto geparkeerd in de parkeergarage van V&D. Deze parkeerplaats heb ik iets na 19.00 uur verlaten. Ik ben via het centrum van Arnhem over de [a-straat] in de richting van de Rijksweg A50 gereden. Net na het viaduct over de [c-straat] zag ik een personenauto op de parallelweg, de [b-straat] , staan. Ik zag dat achter de auto een manspersoon stond. Verder zag ik dat de kofferbak van deze auto geopend was. De man had donker haar en droeg vermoedelijk een snor. Op het moment dat ik de auto passeerde zag ik in de auto nog een tweede persoon. Aan de contouren vermoedde ik dat het hier een manspersoon betrof. Iets zegt mij dat ik deze persoon op de achterbank heb zien zitten.

7. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 27 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 4] en [verbalisant 5] , respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 4 september 1998, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven -:

a. als relaas van verbalisanten:

Het stoffelijk overschot werd door ons op 4 september 1998 getoond aan [betrokkene 2] wonende te Arnhem, [a-straat 1] .

b. als verklaring van [betrokkene 2] :

Ik herken het slachtoffer zeer zeker als [slachtoffer 1] , mijn echtgenote.

8. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 148 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 6] en [verbalisant 3] , respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie en door hen getekend op 17 september 1998, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [slachtoffer 2] :

Ik doe aangifte van poging tot doodslag cq. diefstal d.m.v. geweld. De verdachte heeft gepoogd mij opzettelijk van het leven te beroven. De uitvoering van de doodslag is niet voltooid omdat de kogel mijn hoofd alleen maar heeft geschampt.

Op 2 september 1998 omstreeks 19.30 uur kwam ik op bezoek bij [slachtoffer 1] , wonende [a-straat 1] te Arnhem. In de woning heb ik kennelijk een inbreker overlopen. Ik zag daar namelijk [slachtoffer 1] met een mij onbekend manspersoon staan. De man sommeerde vervolgens mij en [slachtoffer 1] naar de slaapkamer te gaan. Wij moesten van de man op het bed gaan liggen. Daarna heeft deze man twee keer op de hoofden van [slachtoffer 1] en mij geschoten. [slachtoffer 1] is aan de verwondingen terstond overleden. Ik heb een schampschot aan mijn hoofd gekregen. Later bleek dat die man 1 bankpasje t.n.v. [betrokkene 3] , 1 bankpas t.n.v. [betrokkene 3] , 1 bankpas t.n.v. [slachtoffer 2] , 1 portemonnee, kleur rood, 1 portemonnee kleur bruin, 1 rijbewijs en geld, ongeveer 8 losse guldens heeft weggenomen. De dader heeft de goederen die aan mij toebehoren, zonder mijn toestemming en tegen de wil van de rechthebbende weggenomen.

9. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 605 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 6] , hoofdagent van politie en door haar gesloten en getekend op 1 juli 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als relaas van verbalisant:

Op 8 september 1998 werd met het slachtoffer [slachtoffer 2] een reconstructie gehouden in perceel [a-straat 1] te Arnhem.

Het slachtoffer [slachtoffer 2] heeft tijdens voornoemde reconstructie in haar eigen bewoordingen verteld wat er waar gebeurde.

Zij vertelde dat zij twee schoten hoorde.

Zij vertelde dat ze voelde hoe het lichaam van [slachtoffer 1] in haar armen verslapte en dat ze voelde hoe ze aan haar hoofd werd geraakt.

Vervolgens vertelde ze dat na een tijdje een persoon een paar keer een trap op en neer heeft horen lopen.

Ook vertelde ze dat ze op een gegeven moment een geluid hoorde dat leek op het dichtslaan van een autoportier.

10. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 55 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 6] , hoofdagent van politie en door hem gesloten en getekend op 8 september 1998, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als verklaring van [slachtoffer 2] :

U toont mij de tas welke ik op 2 september 1998 bij me had in de woning [a-straat 1] . Tijdens de overval heb ik mijn tas omgekeerd zodat de inhoud daarvan op een kleed viel. Vervolgens heb ik de twee pertemonnees leeg gemaakt en deze inhoud op het kleed gelegd. Ik vermis beide portemonees. In de portemonnee met pantermotief zaten een drietal bankpasjes. Deze bankpasjes ten name van [betrokkene 3] , [betrokkene 3] en [slachtoffer 2] vermis ik. Ik vermis nog een aantal losse guldens.

11. een ambtsedig proces-verbaal, opgemaakt door [verbalisant 11] , hoofdagent van politie en door hem gesloten en getekend op 12 oktober 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op 11 oktober 1999 tegenover voornoemde verbalisant afgelegde verklaring van [slachtoffer 2] :

Als ik [medeveroordeelde 1] nu tijdens de zitting hoor praten, heb ik een gevoel van herkenning. Ik krijg dan de gedachte dat [medeveroordeelde 1] degene is geweest, die in mijn bijzijn op 2 september 1998, in perceel [a-straat 1] te Arnhem, heeft gesproken.

Ook heb ik het gevoel, dat als ik naar [medeveroordeelde 1] kijk, hij mogelijk degene is geweest, die ik die dag in de woning heb gezien. Hij moet dan de man geweest zijn, die [slachtoffer 1] onder schot hield, toen ik de woning binnen kwam.

12. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 114 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 18 september 1998, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [betrokkene 2] :

Mijn woning aan de [a-straat 1] te Arnhem heeft drie buitendeuren. Aan de voorzijde van de woning is een glazen toegangsdeur. Rechts van deze deur zit een houten toegangsdeur. Aan de achterzijde van de woning zit een deur, die middels een trap te bereiken is. Als ik geen bezoek verwacht is de glazen toegangsdeur afgesloten met strips. Normaliter maak ik en mijn vrouw gebruik van de houten voordeur. Overdag zijn de achterdeur en de houten toegangsdeur vaak open. Als wij voor langere tijd de woning verlaten, wordt het alarm ingeschakeld. Het is mogelijk dat de achterdeur, die over de trap is te bereiken niet afgesloten is geweest op het moment dat ik 2 september ’s avonds de woning verliet. Normaliter ga ik altijd om 19.00 uur naar de bridgeclub in Velp. Ik vertrok vijf minuten later dan ik gepland had.

Aan de voorzijde van de woning is een lamp geïnstaleerd welke reageert op beweging. Op 31 augustus 1998 had ik bij de bank contant duizend gulden opgehaald. Ik heb dat geld bewaard in de kast op de slaapkamer. Ik maakte geen gebruik van de vaste kluis in de kelder. Onbekenden hebben op de avond van 2 september 1998 tussen 19.05 uur en 23.00 uur ingebroken of zijn wederrechtelijk binnengedrongen in mijn woning aan de [a-straat 1] te Arnhem. Daarbij heeft men geweld gebruikt tegen mijn vrouw [slachtoffer 1] . Ook een vriendin van ons genaamd [slachtoffer 2] was daarbij betrokken. Bij dit geweld is mijn echtgenote om het leven gekomen en is [slachtoffer 2] gewond geraakt. Mogelijk dat men door het gebruik van dit geweld zonder enige toestemming goederen heeft kunnen wegnemen danwel mijn echtgenote gedwongen heeft door middel van bedreiging met geweld goederen te doen afgeven. Deze goederen heeft men zich wederrechtelijk kunnen toeëigenen. De goederen waren mijn eigendom en ik heb niemand hiervoor toestemming gegeven.

De goederen die uit mijn woning zijn weggenomen betreffen:

- onbekend bedrag aan bankbiljetten.

- een portemonnaie met als inhoud uitsluitend Nederlands muntgeld.

- van mijn vrouw is weggenomen een gouden slavenarmband.

13. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 388 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 8 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven -:

a. als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

Ik ken [medeveroordeelde 9] . Ik kwam met hem in contact via [medeveroordeelde 4] . Ik ken vrienden van [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] . Dat zijn [medeveroordeelde 8] , deze wordt ook [medeveroordeelde 8] genoemd. Ook ken ik [medeveroordeelde 1] , een Nederlandse jongen genaamd [medeveroordeelde 5] , [medeveroordeelde 2] en ene [medeveroordeelde 3] . Deze [medeveroordeelde 3] woont volgens mij in Amsterdam. In Duitsland woonde nog een vriend van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 4] . Deze vriend heet [betrokkene 1] . De persoon op beide foto’s herken ik als [betrokkene 1] . Ik heb deze persoon drie keer ontmoet. Hij is een beetje gek en draagt een pistool. Ik ben bang voor [medeveroordeelde 9] en de mensen om hem heen. Ik ging met [medeveroordeelde 9] en zijn groep om tot 9 oktober 1998. Het zijn mensen die zich bezig houden met verkeerde zaken.

Er werd door [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 1] in mijn auto over een inbraak in een woning gesproken. [medeveroordeelde 3] had geld te goed van [medeveroordeelde 9] omdat hij een wapen aan hem gaf.

U vraagt mij wat er in mijn auto besproken werd door [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 8] en ik, over een inbraak in een woning. Toen zij daarover spraken werd er verteld dat er iemand op de uitkijk moest gaan staan. [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 1] zouden naar binnen gaan. Ze spraken over het feit wie er buiten zou gaan staan en wie naar binnen zou gaan. Volgens mij waren er waardevolle dingen en misschien wat geld in de woning.

Op 2 september 1998 was ik ’s middags met [medeveroordeelde 4] op weg naar Arnhem. [medeveroordeelde 1] belde waar wij bleven. Ik vertelde hem dat ik een lekke band had. [medeveroordeelde 1] kwam toen met een busje. Wij verwisselden het wiel en ik reed achter het busje van [medeveroordeelde 1] aan.

b. als relaas van verbalisanten:

Wij toonden de verdachte [aanvrager] een foto met daarop afgebeeld [betrokkene 1] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1968

14. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 392 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 9 april 1999, voor zover inhoudende- zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

Ik vertrok op de 2e september 1998 vanuit café [B] te Nijmegen naar Arnhem. Ik reed in mijn auto, een Mercedes. Ik reed met [medeveroordeelde 4] , [betrokkene 1] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 8] naar Arnhem. [medeveroordeelde 4] zei mij, dat ik naar de woning van [medeveroordeelde 1] op de [f-straat] te Arnhem moest rijden. Toen wij in de woning van [medeveroordeelde 1] waren hebben wij daar ongeveer drie kwartier gezeten. In de woning waren [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 2] en een jongen die [medeveroordeelde 7] genoemd werd. [medeveroordeelde 7] stond bekend als een professionele dief. In de woning van [medeveroordeelde 1] werd cocaïne gebruikt door [medeveroordeelde 7] , [medeveroordeelde 8] en [medeveroordeelde 1] . Wij gingen met enkele auto’s weg. Ik weet niet welke auto [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] gebruikten, maar in ieder geval reed [medeveroordeelde 2] en ik volgde met mijn Mercedes met daarin [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 9] , [betrokkene 1] en [medeveroordeelde 4] . Het was bewolkt weer en een beetje regenachtig. We reden vanuit de woning van [medeveroordeelde 1] en reden de brug over. We reden in de richting Utrecht-Apeldoorn. Ik zag dat de door [medeveroordeelde 2] bestuurde auto naar rechts afsloeg. Ik zag dat hij de inrit van een villa opreed. Ik zag daarna de auto niet meer.

Toen ik de auto zag verdwijnen op de oprit, stapten de personen die ik in mijn auto vervoerde, [medeveroordeelde 4] , [betrokkene 1] en [medeveroordeelde 9] uit. Ik zag dat hun in de richting van de inrit liepen en de inrit ook inliepen. Ik heb toen de auto van [medeveroordeelde 2] al weer weg zien rijden. Ongeveer 20 meter van de oprit heeft [medeveroordeelde 2] de auto geparkeerd. Dat was aan de zijde van de weg waar ook de villa staat. [medeveroordeelde 8] bleef in mijn auto zitten. Ik heb ongeveer 15 à 30 minuten gewacht op de plaats waar ik de auto parkeerde. Ik hoorde een soort knal. Ik hoorde vermoedelijk drie knallen. In ieder geval meer dan één. Het geluid van de knallen hoorde ik komen uit de richting van de villa. De mensen die naar binnen waren gegaan, [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 7] , [betrokkene 1] en [medeveroordeelde 9] , kwamen hard rennend de villa uit. Ik zag dat [medeveroordeelde 4] , [betrokkene 1] en [medeveroordeelde 9] rennend naar mijn auto kwamen. Ik zag in mijn achteruitkijkspiegel dat [medeveroordeelde 2] zijn auto optrok toen hij de mensen de oprit zag komen afrennen. Ik zag dat [medeveroordeelde 7] , [medeveroordeelde 1] bij [medeveroordeelde 2] in de auto stapten.

[medeveroordeelde 4] zei mij direct dat ik moest gaan rijden. Ik en [medeveroordeelde 2] reden vanaf de plaats direct naar de woning van [medeveroordeelde 1] aan de [f-straat] te Arnhem. [medeveroordeelde 9] , [betrokkene 1] , [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 7] , [medeveroordeelde 8] en ik bleven ongeveer 15 à 20 minuten in de woning van [medeveroordeelde 1] . [medeveroordeelde 4] zei jullie hebben het verkeerd gedaan. Hij zei dit tegen [betrokkene 1] en [medeveroordeelde 1] , zo had het niet moeten gebeuren. [medeveroordeelde 4] zei tegen [medeveroordeelde 1] en [betrokkene 1] jullie moesten niet schieten. Ik merkte dat iedereen erg bang was.

[medeveroordeelde 9] vertelde dat er geld en juwelen weggehaald waren.

Ik hoorde vier dagen na de 2e september dat er iemand was vermoord. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 4] tegen [medeveroordeelde 9] zei jullie hadden die vrouw niet dood moeten maken.

Toen ik daar wachtte in mijn auto, zag ik in mijn achteruitkijkspiegel van mijn auto dat een auto de oprit van de villa opreed en de auto daar parkeerde. Ik zag dat de vrouw uitstapte en rechts om de villa liep. Toen de vrouw daar kwam, was iedereen van de groep bij of in de villa. In ieder geval kwamen zij naar de auto’s gerend nadat de vrouw de villa was binnengegaan.

15. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 393 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 10 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - :

a. als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

U zegt mij dat ik eerder verklaarde dat door [medeveroordeelde 1] in mijn auto gesproken werd over een inbraak in een woning.

[medeveroordeelde 1] begon te vertellen dat hij een huis wist waar ingebroken kon worden. Ik reed in mijn auto, de Mercedes. In mijn auto zaten ook [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] . Wij reden naar Eindhoven. In mijn auto werd ook al gesproken over een rolverdeling bij het plegen van de inbraak. Ik zou gewoon buiten blijven om op de uitkijk te gaan staan. Ik zou gewoon in de auto wachten en als ze klaar waren in het huis zouden ze naar mijn auto terug komen. Wij zouden met twee auto’s naar het huis rijden.

In de woning van [medeveroordeelde 1] werd er ook over het huis waar de inbraak gepleegd moest worden gesproken. [medeveroordeelde 7] was daar ook bij aanwezig. Ik leidde uit het gesprek af dat het huis in Arnhem moest zijn.

De plannen voor de inbraak in het huis te Arnhem werden eigenlijk beraamd in de woning van [medeveroordeelde 1] op de [f-straat] te Arnhem. Bij dit gesprek waren ook aanwezig [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 2] . Ik was ook in de woning van [medeveroordeelde 1] . Er werd een aantal malen over de inbraak in het huis gesproken. Dat was ongeveer drie weken voor de 2e september 1998. [medeveroordeelde 7] werd tijdens een (1) van die gesprekken voorgesteld als de inbreker. Ik bedoel daarmee dat hij een professionele inbreker was. [medeveroordeelde 7] zou de deur van het huis waar ingebroken moest worden openen. [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 9] zouden het huis waar ingebroken zou worden naar binnen gaan. [medeveroordeelde 7] zou de deur openen. Wat ik uit de gesprekken begreep dacht [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 4] dat in het huis ook verdovende middelen zouden zijn. Er werd ook nog geld en juwelen genoemd. Met verdovende middelen bedoel ik heroïne. [medeveroordeelde 1] zei ook dat er in het huis een brandkast zou zijn en daarin zou het geld of de verdovende middelen zitten. Hij zou de brandkast in het huis openen. [medeveroordeelde 1] was de baas over [medeveroordeelde 7] . [medeveroordeelde 7] werd betaald door [medeveroordeelde 1] door hem verdovende middelen te geven.

Ik weet ook dat [medeveroordeelde 1] vertelde dat als er een beveiligingssysteem op of in het huis aanwezig was dat dan uitgeschakeld moest worden door [medeveroordeelde 5] . Want [medeveroordeelde 9] had verteld dat [medeveroordeelde 5] dat zou kunnen. [medeveroordeelde 9] kent [medeveroordeelde 5] heel goed. [medeveroordeelde 5] is een Nederlandse jongen. [medeveroordeelde 5] zou een dag voor de inbraak het beveiligingssysteem uitschakelen.

De persoon op de foto is [medeveroordeelde 5] waarover ik in deze verklaring spreek.

b. als relaas van verbalisanten:

Wij toonden de verdachte [aanvrager] voorzien van het nummer PL070098:000394 met daarop afgebeeld [medeveroordeelde 5] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1968.

16. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 394 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 10 april 1999, voor zover inhoudende- zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

U vraagt mij of het huis verlicht was. Ja, er was een lamp voor het huis. Deze lamp ging door middel van een sensor aan. Ik zag dat de lamp aan ging, toen de vrouw voor het huis liep.

U vraagt mij of ik uit de door mij bestuurde auto ben gestapt. Ja, nu herinner ik het mij weer. Ik verveelde mij en stapte uit mijn auto. Ik liep een pad in dat dicht bij het huis ligt. Ik zag dat het huis wit van kleur was. Ik ging kijken om er achter te komen wat er aan de hand was, omdat het allemaal zo lang duurde. Het duurde een hele tijd voordat ze terugkwamen. [medeveroordeelde 8] stapte eerder uit dan ik. Ik zag dat de vrouw langs het huis liep en aan de achterzijde van het huis naar binnen ging. Ik zag dat de vrouw een trap opliep en het huis binnen ging.

17. een ambtsedig proces-verbaal van bevindingen (als bijlage 620 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 10] en [verbalisant 11] , respectievelijk inspecteur en hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 1 juli 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als relaas van verbalisanten:

Op 30 juni 1999 omstreeks 22.30 uur hebben wij een onderzoek ingesteld naar de werking van de buitenlamp, die bevestigd is aan de voorgevel van perceel [a-straat 1] .

Het betreft hier een zogenaamde bouwlamp, die voorzien is van een sensor. Na detectie van bewegingen door de sensor wordt de lamp ingeschakeld.

Wij zagen dat de lamp met sensor goed en naar behoren functioneerde. Deze buitenlamp werkt vanaf het invallen van de schemering/duisternis.

Wij merken op dat de verdachte [aanvrager] in een van zijn verklaring heeft gesproken over het feit, dat hij staande bij een hek op een pad aan de achterzijde van de woning (perceel [a-straat 1] te Arnhem) zag, dat een buitenlamp aan de voorzijde van de woning ontstak, nadat een auto de inrit inreed en een vrouw voor de woning liep. Voorts heeft [aanvrager] verklaard dat het daarvoor donker was rond de bedoelde woning en dat de bedoelde buitenlamp fel licht straalde.

Ter plaatse bleek inderdaad dat hetgeen [aanvrager] heeft verklaard, met betrekking tot zijn waarneming van dit buitenlicht, overeenkomt met de realiteit.

Het is namelijk mogelijk om, staande achter de woning, voor een deel waar te nemen wat er voor de woning gebeurd. De hal van de woning is namelijk aan de voor- en achterzijde voorzien van niet afgedekt heldere glazen wand. Hierdoor is het mogelijk om staande achter de woning door de hal heen voor de woning zaken waar te nemen.

18. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 395 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 11 april 1999, voor zover inhoudende- zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

[medeveroordeelde 8] stapte eerst uit de auto en vervolgens stapte ik uit. We liepen achter elkaar aan. [medeveroordeelde 8] en ik liepen dus het pad op. Toen ik de vrouw zag, liep ik terug naar mijn auto. Later kwam ook [medeveroordeelde 8] terug in mijn auto. Na een minuut of vijf toen ik weer in de auto zat, hoorde ik knallen. Ik schrok niet van het geluid. De mensen die in mijn auto zaten, heb ik wel vaker zien schieten vanuit de auto. De knallen die ik hoorde bracht ik direct in verband met vuurwapens. Nadat ik de knallen gehoord had, duurde het ongeveer vijf minuten dat [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [betrokkene 1] naar mijn auto kwamen lopen. Eerst stapte [medeveroordeelde 4] in, voor in de auto. Daarna stapten [medeveroordeelde 9] en [betrokkene 1] in, achter in mijn auto. [medeveroordeelde 4] zei toen: "Snel weg wezen hier. Ga maar rijden". [medeveroordeelde 4] zei tegen [betrokkene 1] : "Die fout had jij niet moeten maken, door te schieten.

Ik hoorde dat [medeveroordeelde 9] daarop zei: "Wij konden er niets aan doen. Wij konden het niet helpen". Er heerste een geschokte sfeer in de auto, ook een spanning.

Wij, [betrokkene 1] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] en ik kwamen bij de woning van [medeveroordeelde 1] . Vrijwel direct kwamen [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] ook aanrijden. Iedereen van de groep was dus weer in de woning van [medeveroordeelde 1] . Binnen hoorde ik dat [medeveroordeelde 1] vloekte. Ik zag dat [medeveroordeelde 1] erg kwaad was. Hij zei: "Verdomme, zo had dat niet moeten gebeuren".

Ik weet dat [medeveroordeelde 9] altijd een vuurwapen bij zich had.

19. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 414 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 12 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

Ik hoorde knallen. Ik zei tegen [medeveroordeelde 8] : "Er is iets mis gegaan, ik wacht niet meer op ze. Ik rijd weg". [medeveroordeelde 8] legde de hand op mijn schouder en zei: "Men laat je vrienden niet in de steek, wij zijn samen hier gekomen en gaan ook samen terug".

20. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 425 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 13 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

U vraagt mij in welke auto [medeveroordeelde 2] reed, toen wij op de 2e september 1998 vanaf de woning van [medeveroordeelde 1] naar het huis op de [a-straat] reden. Dat was een donker blauwe Volkswagen Golf. Volgens mij bouwjaar 1985 of 1986. Ik reed achter deze auto aan, vanaf de [f-straat] naar de [a-straat] .

21. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 440 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 15 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

[medeveroordeelde 1] belde met [medeveroordeelde 9] . [medeveroordeelde 1] vroeg om naar Arnhem te komen. Wij reden naar Arnhem met mijn auto. In mijn auto zaten [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 8] , [betrokkene 1] en ik.

Toen wij in de woning van [medeveroordeelde 1] waren, werden er afspraken gemaakt over de inbraak die wij die avond zouden gaan plegen.

Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] aan [medeveroordeelde 7] vroeg: "Hoe kunnen wij daar naar binnen". [medeveroordeelde 7] zei dat je er zo naar binnen kon. Ik maakte hieruit op dat [medeveroordeelde 7] eerder bij het huis was geweest waar de inbraak gepleegd zou worden. Ik denk dat [medeveroordeelde 1] alles georganiseerd heeft met betrekking tot deze inbraak. [medeveroordeelde 1] bepaalde de rolverdeling, namelijk dat [medeveroordeelde 7] de deur zou openmaken. [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] , [betrokkene 1] zouden het huis naar binnen gaan.

Toen wij ongeveer vijf minuten binnen waren vroeg [medeveroordeelde 9] mij om de sporttas uit mijn auto te halen. Ik haalde de sporttas uit de kofferbak. De sporttas was niet dicht, zodat ik kon zien wat de inhoud van die tas was, namelijk gereedschap. Onder andere steeksleutels, hamer en schroevedraaiers en de bandenlichter. Ik liep met de sporttas weer terug naar de woning van [medeveroordeelde 1] . Ik zette de sporttas in de gang neer.

Ik wil het volgende toevoegen aan hetgeen ik eerder verklaarde. Toen [medeveroordeelde 2] de oprit kwam afrijden van het huis waar ingebroken zou gaan worden, werd gebeld met de mobiele telefoon van [medeveroordeelde 9] . De telefoon werd niet door [medeveroordeelde 9] opgenomen. Alleen de oproeptoon ging drie maal over. Dat was het teken voor [medeveroordeelde 9] dat hij, [betrokkene 1] en [medeveroordeelde 4] naar het huis konden komen. [medeveroordeelde 9] wist wie er belde, want hij keek op de nummerweergave van zijn mobiele telefoon. [medeveroordeelde 1] belde met [medeveroordeelde 9] . Dat was van te voren afgesproken door [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 9] . Nadat de telefoon van [medeveroordeelde 9] drie maal was overgegaan, stapten [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] en [betrokkene 1] uit.

In de woning van [medeveroordeelde 1] werd onderling Turkse taal gesproken. Alles wat wij bespraken werd in het Nederlands door [medeveroordeelde 1] tegen [medeveroordeelde 7] verteld. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] letterlijk wat in het Turks besproken werd in het Nederlands vertaalde aan [medeveroordeelde 7] . [medeveroordeelde 7] was van alles goed op de hoogte wat er besproken werd. In de woning van [medeveroordeelde 1] werd hetvolgende besproken. [medeveroordeelde 1] voerde het woord. Ik kan zeggen dat [medeveroordeelde 1] de leider van de groep was. Hij vertelde wat er zou gaan gebeuren, namelijk een inbraak. Hij zei niet waar wij naar toe gingen. [medeveroordeelde 1] bepaalde en zei dat ook, dat [medeveroordeelde 8] bij mij moest blijven omdat [medeveroordeelde 1] vermoedde dat ik, als er paniek zou zijn, de benen zou nemen.

[medeveroordeelde 4] moest van [medeveroordeelde 1] meedoen aan deze inbraak. [medeveroordeelde 4] had een schuld bij [medeveroordeelde 1] . De taak van [medeveroordeelde 4] was dat als er iemand het huis binnen zou komen, dat hij die iemand moest vastbinden.

[medeveroordeelde 9] moest van [medeveroordeelde 1] meedoen aan deze inbraak omdat hij ervaring had met inbreken. [medeveroordeelde 9] moest in het huis de brandkast zoeken en open maken. Wanneer de brandkast niet geopend kon worden, zou de brandkast meegenomen worden. Dit werd allemaal besproken in de woning van [medeveroordeelde 1] . Voor de 2e september 1998 zijn een (1) of meerdere besprekingen geweest over deze inbraak. Iedereen was hierbij aanwezig, met uitzondering van [betrokkene 1] . [betrokkene 1] was er voor het eerst bij op de avond van de 2e september 1998.

[medeveroordeelde 7] moest van [medeveroordeelde 1] meedoen aan deze inbraak, omdat hij ervaring had om in te breken en deuren open te maken.

[betrokkene 1] moest van [medeveroordeelde 1] meedoen aan deze inbraak, omdat [betrokkene 1] een verklaring had van een psychiater uit Duitsland, dat [betrokkene 1] geestelijk niet in orde was. Dit was het idee van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 4] . Ik had dit al bij eerdere besprekingen gehoord en ook op de 2e september 1998. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 4] zei, dat als er in het huis geschoten moest worden, dat [betrokkene 1] dat moest doen. [betrokkene 1] moest dat doen omdat hij in het bezit was van een rapport van een psychiater en daardoor een korte straf zou krijgen. [betrokkene 1] zou niet alleen een pistool maar als dat nodig zou zijn ook een mes moeten gebruiken. Dat was allemaal afgesproken.

[medeveroordeelde 2] kreeg als opdracht van [medeveroordeelde 1] om buiten in de auto te wachten.

Ik moest van [medeveroordeelde 1] meedoen aan deze inbraak. Mijn taak was om de auto te besturen en buiten te wachten.

De reden dat er zoveel personen het huis binnen gingen, was omdat men er rekening mee hield dat er iets zwaars, ik bedoel een brandkast mee naar buiten genomen kon worden.

22. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 441 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 15 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

U vraagt mij of ik weet waar het pistool is, waarmee een vrouw in het huis op de [a-straat] te Arnhem werd doodgeschoten en waarmee een vrouw werd verwond. Ik was ongeveer twee weken na het voorval op de Apeldoornse weg te Arnhem, in café [B] te Nijmegen. Daar waren ook [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 1] . Ik hoorde dat [medeveroordeelde 4] er over sprak dat [betrokkene 1] het pistool meegenomen had ergens naar Duitsland en het pistool in het water heeft gegooid. Ik hoorde ook dat [medeveroordeelde 9] vertelde dat het pistool door [medeveroordeelde 9] zelf werd schoongemaakt. Ook de overgebleven patronen en patroonhouder waren door hem schoongemaakt.

U vraagt mij of ik weet, of er voordat er werd ingebroken in het huis op de [a-straat] te Arnhem, nog voorbereidingen werden getroffen. Ik hoorde tijdens een gesprek tussen [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 9] , ongeveer twee weken voor de inbraak in het huis, dat zij samen met [medeveroordeelde 5] in zijn Ford Scorpio op zoek waren geweest naar huizen, om daar in te breken. Ik hoorde ook dat ze gekeken hadden, wanneer mensen thuis kwamen en weer weg gingen. Dit gesprek hoorde ik in mijn auto. [medeveroordeelde 5] was daar ook bij. [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 5] zaten toen bij mij in de auto.

Ik hoorde van [medeveroordeelde 4] tijdens het gesprek over het pistool dat [betrokkene 1] bewust heeft geschoten om geen ooggetuigen en bewijzen achter te laten.

23. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 451 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 16 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

Toen wij in de woning waren van [medeveroordeelde 1] op de [f-straat] te Arnehm en waarover ik eerder verklaarde, kwam daar ook een vriend van mij, [medeveroordeelde 3] . Hij woont in Amsterdam.

[medeveroordeelde 3] kwam bij [medeveroordeelde 1] op de 2e september 1998 met een Volkswagen Transporter. Dit busje was wit van kleur. Toen wij wegreden bij [medeveroordeelde 1] was [medeveroordeelde 3] de bestuurder van het busje. Ik reed met mijn Mercedes en [medeveroordeelde 2] reed in de Volkswagen Golf. Wij waren toen op weg naar het huis waar de inbraak zou worden gepleegd.

[medeveroordeelde 3] was op de hoogte met wat er ging gebeuren die avond omdat [medeveroordeelde 1] hem het verhaal had verteld, dat er een inbraak gepleegd zou worden. Ik zag [medeveroordeelde 3] niet bij eerdere besprekingen over de inbraak. Dit was de eerste keer dat ik [medeveroordeelde 3] zag bij de bespreking over de inbraak in het huis. Ik weet dat [medeveroordeelde 3] meeging met het busje omdat hij van [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] nog ƒ 8.000,-- a ƒ 9.000,- kreeg. [medeveroordeelde 3] wilde op deze manier zijn geld terug krijgen. Ik hoorde van [medeveroordeelde 1] dat het busje bestemd was om de brandkast te gaan vervoeren. Ik hoorde van [medeveroordeelde 9] dat de brandkast naar een adres moest waar [medeveroordeelde 5] verbleef. Ik hoorde dit op de dag dat de inbraak gepleegd zou worden.

Ik zag dat [medeveroordeelde 3] met zijn busje achter mij aanreed. Ik weet niet waar [medeveroordeelde 3] zijn busje parkeerde. [medeveroordeelde 3] had ook een mobiele telefoon bij zich. Vermoedelijk dat hij via zijn mobiele telefoon een sein zou krijgen dat hij naar het huis moest komen om de brandkast op te halen. Ik hoorde dat dit ook werd besproken.

24. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 472 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 15 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

Na de inbraak in het huis op de [a-straat] te Arnhem gingen wij naar de woning van [medeveroordeelde 1] . Toen wij in de woning van [medeveroordeelde 1] waren, zag ik dat [betrokkene 1] een groot zwart pistool, met een loop van vijftien à zestien centimeter aan [medeveroordeelde 9] gaf. Ik zag dat [medeveroordeelde 9] het pistool schoonmaakte. Ik zag dat [medeveroordeelde 9] na het schoonmaken van het pistool, dit pistool weer aan [betrokkene 1] gaf.

Naar ik mij kan herinneren waren wij bij [medeveroordeelde 7] op de [a-straat] te Arnhem, ongeveer twee weken voor de 2e september 1998. [medeveroordeelde 7] , [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 4] en ik stapten in mijn auto. Wij reden weg bij de patatkraam aan de [a-straat] in de richting van Apeldoorn, dus in de richting van het viaduct dat direct bij het huis waar de inbraak werd gepleegd ligt. Ter hoogte van het huis waar de inbraak werd gepleegd zei [medeveroordeelde 1] : "Dit zijn mooie huizen, hier moet ingebroken worden". Wij zijn gekeerd op de [a-straat] en reden weer in de richting van het huis waar later ingebroken werd. Toen wij weer langs het huis kwamen zei [medeveroordeelde 1] weer: "Daar moest ingebroken worden". Ik zag dat [medeveroordeelde 1] het huis bedoelde waar later daadwerkelijk ingebroken werd.

25. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 488 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 28 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

U vraagt mij of ik weet of [betrokkene 1] de avond van de 2e september 1998 en na de inbraak in het huis aan de [a-straat] te Arnhem en waar een vrouw werd vermoord en een vrouw werd verwond, direct naar Duitsland is vertrokken. Ik hoorde van [medeveroordeelde 4] dat [betrokkene 1] in de nacht van de 2e op de 3e september 1998 in Nederland is verbleven. Het was te gevaarlijk om de Duitse grens te passeren in verband met mogelijke controle door de politie of grensbewaking.

Ik hoorde van [medeveroordeelde 1] , toen hij en de anderen in het huis waren en aan het zoeken waren op de benedenverdieping van dat huis, dat de vrouw die in het huis verbleef naar beneden kwam lopen. Ik hoorde ook van [medeveroordeelde 1] dat [betrokkene 1] toen direct zijn pistool pakte en daarmee de vrouw bedreigde. [betrokkene 1] zou het pistool volgens [medeveroordeelde 1] tegen het hoofd van de vrouw hebben gericht. Ik hoorde ook van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 4] , in ieder geval hoorde ik het zeer zeker van [medeveroordeelde 1] , dat toen de vrouw was doodgeschoten van haar pols een armband werd afgenomen door [betrokkene 1] . Verder hoorde ik van [medeveroordeelde 1] dat er wat geld en sieraden en andere dingen zijn weggenomen. Waar dit is gebleven weet ik niet. Ik hoorde later in de woning van [medeveroordeelde 1] dat er nog een vrouw was neergeschoten. Deze vrouw was ook neergeschoten om vermoedelijk geen bewijs achter te laten. Ik zelf wist niet anders dan dat er een (1) vrouw was neergeschoten.

Toen [betrokkene 1] in de auto stapte na de inbraak op de [a-straat] zag ik vers bloed op de jas zitten. Ik zag dat het bloed nog vochtig was.

In de woning van [medeveroordeelde 1] na de inbraak op de [a-straat] te Arnhem, kreeg [medeveroordeelde 1] ruzie met [betrokkene 1] . [medeveroordeelde 1] verweet [betrokkene 1] dat hij de vrouw had neergeschoten. [betrokkene 1] antwoordde toen dat hij niet anders kon.

Ik weet dat toen wij op de avond van de 2e september 1998 van Nijmegen naar Arnhem reden, [medeveroordeelde 9] telefonisch contact opnam met [medeveroordeelde 5] . Ik hoorde dat [medeveroordeelde 9] met zijn mobiele telefoon naar [medeveroordeelde 5] belde omdat ik door [medeveroordeelde 9] de naam [medeveroordeelde 5] hoorde noemen en dat [medeveroordeelde 9] Nederlands sprak.

26. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 489 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 28 april 1999, voor zover inhoudende – zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

Toen wij terugkwamen op de avond van de 2e september 1998 vanaf het huis op de [a-straat] te Arnhem en in de woning van [medeveroordeelde 1] waren werd [medeveroordeelde 7] door [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 1] bedreigd dat hij zijn mond dicht moest houden over hetgeen hij wist. Zo niet dan zou bij [medeveroordeelde 7] de kop er af gaan. Ik zag dat [medeveroordeelde 7] ontzettend bang werd.

Toen de inbraak gepleegd was in het huis op de [a-straat] te Arnhem en wij daar wegreden, heeft [medeveroordeelde 9] met zijn mobiele telefoon gebeld met [medeveroordeelde 3] . [medeveroordeelde 3] was inmiddels weer in de richting van Amsterdam gereden, toen [medeveroordeelde 9] hem vertelde dat [betrokkene 1] twee vrouwen had doodgeschoten.

Toen ik in café [B] te Nijmegen was, hoorde ik in een gesprek tussen [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 9] dat [betrokkene 1] toen hij de vrouwen had beschoten, [medeveroordeelde 1] een portemonnee uit een tas van een van de vrouwen heeft gehaald en meegenomen. Deze portemonnee was van de vrouw die later het huis in kwam. Ik hoorde ook dat [betrokkene 1] op de bovenverdieping was om te zoeken naar de brandkast.

27. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 520 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 20 mei 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [aanvrager] :

Ik parkeerde mijn auto op de avond van de 2e september 1998, op het moment dat de inbraak in het huis werd gepleegd, op de parallelweg langs de [a-straat] te Arnhem. Toen ik daar uit mijn auto, de Mercedes, stapte, opende ik de kofferbak van de auto. Toen ik om de auto liep en de kofferbak opende, zat [medeveroordeelde 8] nog op de achterbank van mijn auto.

28. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 357 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 12] en [verbalisant 7] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 30 maart 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op 29 maart 1999 tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van verdachte:

Ik zal u nogmaals vertellen wat ik weet over het gesprek met [medeveroordeelde 9] . Behalve [medeveroordeelde 9] en ik was bij dit gesprek ook [medeveroordeelde 4] of [medeveroordeelde 8] aanwezig. Er zijn meerdere gesprekken over dit onderwerp geweest. [medeveroordeelde 9] is meerdere keren begonnen daarover te praten. Hij zei dat hij een huis aan de [a-straat] wist waar veel geld en ook "mal" was. Mal is het Turkse woord voor verdovende middelen. [medeveroordeelde 9] heeft tegen mij gezegd dat het om een huis aan de [a-straat] ging. [medeveroordeelde 9] zei dat hij wilde gaan inbreken.

29. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 385 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 12] en [verbalisant 7] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 76 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van verdachte:

[medeveroordeelde 8] liep ook altijd met wapens rond. [medeveroordeelde 8] heet eigenlijk [medeveroordeelde 8] . [medeveroordeelde 3] woont in Amsterdam. U vraagt of [medeveroordeelde 3] een man is die respect krijgt. Ja, hij is iemand die zich bazig kan gedragen. Ook door [medeveroordeelde 9] wordt [medeveroordeelde 3] met respect behandeld. Mijn broer [medeveroordeelde 1] kent [medeveroordeelde 3] goed.

30. en geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 499 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 12] en [verbalisant 8] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 4 mei 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van verdachte:

Ik hoorde voor het eerst over de [a-straat] op het moment dat ik bij [medeveroordeelde 1] in de auto stapte. Bij het huis van [medeveroordeelde 1] , voor de ingang van de flat, zag ik een aantal mensen staan. Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] met het lange haar, kale [medeveroordeelde 4] , [aanvrager] , [betrokkene 1] uit Duitsland, [medeveroordeelde 3] , [medeveroordeelde 7] en mijn broer [medeveroordeelde 1] daar stonden. De auto van [medeveroordeelde 3] was een busje. Op het moment dat ik bij de woning van [medeveroordeelde 1] aankwam liep iedereen naar de verschillende auto’s. Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [aanvrager] , kale [medeveroordeelde 4] en [betrokkene 1] naar de Mercedes van [aanvrager] liepen. [medeveroordeelde 1] zei toen tegen mij dat ik mee moest gaan. Ik ben toen met [medeveroordeelde 1] meegelopen naar een Volkswagen Golf. Ik kreeg de sleutels van de auto van [medeveroordeelde 1] . Ik ging achter het stuur zitten. [medeveroordeelde 1] ging op de passagiersstoel zitten en [medeveroordeelde 7] ging achter in de auto zitten. In de auto hoorde ik dat [medeveroordeelde 1] zei dat we een inbraak zouden gaan plegen. [medeveroordeelde 1] zei dat de inbraak met z’n allen gepleegd zou worden en zei dat ik in de richting van de [a-straat] moest rijden. [medeveroordeelde 1] zei dat ik alleen maar hoefde te rijden en ik kon buiten wachten tot zij terug zouden komen. Ik reed naar de [a-straat] . Toen we op die weg reden, zei [medeveroordeelde 1] tegen mij dat ik moest stoppen. Ik zag dat de Mercedes van [aanvrager] ongeveer 100 meter voor mij, in de richting van Apeldoorn, aan de rechterzijde van de weg stond. Nadat ik gestopt was zijn [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] uit de auto gestapt. Nadat [medeveroordeelde 7] was uitgestapt, pakte hij uit de kofferbak van de auto een tas. Ik stond met de auto op de strook gras tussen de rijbaan en het fietspad van die weg. Terwijl ik stond te wachten zag ik dat de Mercedes van [aanvrager] wegreed. Ik heb niet gezien waar die auto naar toe reed. Nadat de Mercedes weg was, zag ik dat [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] terug kwamen lopen. Ik zag dat ze snel liepen. Ik zag dat [medeveroordeelde 7] de tas weer bij zich droeg. [medeveroordeelde 7] ging weer achterin zitten. [medeveroordeelde 1] ging weer naast mij zitten. [medeveroordeelde 1] zei: "Rij maar, laten we meteen weggaan". Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] zei: " Zo was het niet gepland, [betrokkene 1] heeft een wijf doodgeschoten".

Vanaf de [a-straat] ben ik weer naar de woning van [medeveroordeelde 1] gereden. We stapten uit en liepen naar de woning van [medeveroordeelde 1] . Daar gaf ik [medeveroordeelde 1] de autosleutels terug. Na ongeveer 2 minuten vertrok ik uit de woning. Toen ik wegging was [medeveroordeelde 7] nog in de woning van [medeveroordeelde 1] . [medeveroordeelde 9] en kale [medeveroordeelde 4] kwamen mij achterop toen ik in de richting van mijn huis liep. Ze stopten bij mij en zeiden dat ik hen ergens naar toe moest rijden. Ze zeiden dat ze naar een vrouw wilden gaan. Ik stuurde de auto naar een woning, op aanwijzing van [medeveroordeelde 9] . We zijn daar met z’n drieën uitgestapt en de woning van die vrouw binnengegaan. Ik was nog niet eerder bij die vrouw geweest. De vrouw heeft twee honden, waarvan er één maar drie poten heeft. In die woning was [medeveroordeelde 5] aanwezig. Toen wij in die woning waren zag ik dat [medeveroordeelde 5] natte haren had. [medeveroordeelde 9] heeft met [medeveroordeelde 5] staan praten. We zijn ongeveer 20 minuten in de woning geweest. Daarna heb ik [medeveroordeelde 9] en kale [medeveroordeelde 4] naar Nijmegen gebracht. Op de avond van de 2e september was het regenachtig weer.

Ik weet nog dat [aanvrager] uit zijn auto stapte en bewegingen met zijn handen maakte. Dat deed hij nadat er een auto de inrit van de woning ingereden was. Nadat [aanvrager] die bewegingen gemaakt had, reed hij met zijn auto weg.

Ik heb [medeveroordeelde 3] of zijn auto niet gezien in de nabijheid van de woning waar ingebroken werd. Later die avond, vroeg ik [medeveroordeelde 9] waarom [medeveroordeelde 3] er ook bij was. [medeveroordeelde 9] zei toen dat dat was voor het geval er iets zwaars uit de woning meegenomen moest worden.

31. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 478 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 12] en [verbalisant 7] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 6 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op 22 april 1999 tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van verdachte:

Ik wist niet dat het de bedoeling was om een brandkast uit de villa te halen. Waarschijnlijk was het wel de bedoeling dat de buit van de inbraak naar [medeveroordeelde 5] gebracht zou worden, want we zijn na de inbraak naar de woning van [getuige 5] , waar [medeveroordeelde 5] ook was, gegaan. Toen we bij [getuige 5] waren geweest, die avond van de 2e september 1998, heb ik aan [medeveroordeelde 9] gevraagd waarom wij naar [medeveroordeelde 5] toe moesten. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 9] tegen mij zei: "Wat wij uit dat huis gehaald zouden hebben, moesten we naar [medeveroordeelde 5] brengen".

U vraagt mij of [medeveroordeelde 5] bij de inbraak aanwezig was. Ik weet dat niet. Toen we bij de woning van [medeveroordeelde 1] weggingen, zag ik [medeveroordeelde 5] uit de woning van [medeveroordeelde 1] komen. Ik zag dat [medeveroordeelde 3] en [medeveroordeelde 5] naar het busje liepen. Ik heb gezien dat [medeveroordeelde 5] in het busje stapte.

U vraagt mij wat er uit de villa gestolen zou worden. Ik weet alleen dat "mal" zou moeten zijn. Met mal bedoel ik cocaïne. Er werd ook gesproken over "para" dat betekent geld.

32. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 404 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 15] en [verbalisant 16] , respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 11 april 1999, voor zover inhoudende- zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 1] :

[medeveroordeelde 9] heeft tegen mij gezegd dat hij een huis wist waar veel geld was te halen. Ik zat toen in de auto. In de auto zaten [medeveroordeelde 4] , [aanvrager] , [medeveroordeelde 8] met lange haren, [medeveroordeelde 9] en ik. Het gesprek ging over een paar miljoen. Ik was nieuwsgierig, dat trok mij wel aan. Daarna begonnen ze over een huis. [medeveroordeelde 9] zei een groot beveiligd huis. [medeveroordeelde 9] zei dat hij met wapens zou gaan, we zouden de mensen gijzelen. In het gesprek legde [medeveroordeelde 9] uit welk huis hij bedoelde. Hij bedoelde een groot huis met beveiliging. [medeveroordeelde 9] had het over een kluis.

U vraagt mij wat ik heb gedaan na 14 augustus 1998. Ik ging een korte periode om met de groep van [medeveroordeelde 9] , kale [medeveroordeelde 4] , [aanvrager] , [medeveroordeelde 8] en [medeveroordeelde 2] . In die tijd ging ik ook om met [medeveroordeelde 7] . De groep leerde [medeveroordeelde 7] via mij kennen. Ik heb [betrokkene 1] leren kennen via [medeveroordeelde 4] in Bergheim, Duitsland.

33. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 415 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 15] en [verbalisant 16] , respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 11 april 1999, voor zover inhoudende- zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 1] :

U vraagt mij naar het voorval dat [aanvrager] met pech langs de weg stond. Ik kan mij dat herinneren. [aanvrager] had naar mijn ouders gebeld. Ik ben gegaan. Kale [medeveroordeelde 4] was bij [aanvrager] . Ik heb de band verwisseld. Ik ben naar een Shell tankstation in Amhem-Zuid gereden. [aanvrager] reed achter mij aan.

34. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 410 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 3] en [verbalisant 6] , respectievelijk brigadier en hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 11 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 4] :

Ik weet dat [aanvrager] eigenaar is van een Mercedes. U vraagt mij of ik wel eens bij [aanvrager] in de auto, de Mercedes, heb gezeten toen hij een lekke band kreeg. Ja, dat is wel een keer voorgekomen. Toen wij op weg naar Arnhem waren knapte de band. Ik heb toen naar de vader van [medeveroordeelde 1] gebeld. Ik kreeg [medeveroordeelde 1] aan de telefoon. Ik heb hem hulp gevraagd. [medeveroordeelde 1] komt om ons hulp te bieden. [medeveroordeelde 1] verwisselde het wiel van de auto. U vertelt mij dat dit voorval op 2 september 1998 plaats vond.

U vraagt mij of ik mij kan herinneren of ik op de avond van het voorval van de lekke band met [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [aanvrager] , [betrokkene 1] , met de auto van [aanvrager] , de Mercedes, vanuit koffiehuis [B] te Nijmegen naar de woning van [medeveroordeelde 1] ben gereden. Het klopt inderdaad dat wij naar de woning van [medeveroordeelde 1] zijn gereden. Ik ken [medeveroordeelde 7] .

35. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 286 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 12] en [verbalisant 7] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 9 maart 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 9] :

Ik ga elke dag om met [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 2] . Ik ken de broer van [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 1] genaamd. In de auto hoorde ik [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] op een geheimzinnige toon met elkaar praten. Ik vroeg hen waar ze het over hadden. [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 2] zeiden tegen mij dat ze wisten dat [medeveroordeelde 8] iets met de moord op de [a-straat] te maken had. Er werd ook gezegd dat 1 of 2 jongens uit Amsterdam met die moord te maken hadden. Ik kende al een [medeveroordeelde 8] . Om zeker te weten of [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 2] over die persoon spraken, heb ik een paar vragen gesteld. Het werd mij toen duidelijk dat zij [medeveroordeelde 8] bedoelden die eigenlijk [medeveroordeelde 8] heet.

Ik zei tegen [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] dat ik gehoord had dat [medeveroordeelde 1] er iets mee te maken had.

[aanvrager] ken ik via [medeveroordeelde 4] .

U vraagt mij of [medeveroordeelde 8] en [medeveroordeelde 1] elkaar kennen. Ik hoorde van [medeveroordeelde 7] dat [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 8] elkaar kennen. [medeveroordeelde 7] heb ik via [medeveroordeelde 1] leren kennen. [medeveroordeelde 5] ken ik al jaren. De achternaam van [medeveroordeelde 5] is [medeveroordeelde 5] . [medeveroordeelde 5] kwam wel eens bij een vrouwtje. Ik ben zelf drie of vier keer op dat adres geweest. [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] zullen daar ook wel eens met mij geweest zijn. Die vrouw had twee honden. Ze heet [getuige 5] .

36. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 290 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 12] en [verbalisant 7] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 10 maart 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 9] :

[medeveroordeelde 3] ken ik. Hij is een kennis van [medeveroordeelde 1] en ook van [medeveroordeelde 4] . [medeveroordeelde 3] woont in Amsterdam.

37. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 515 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 17] en [verbalisant 8] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 18 maart 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 3] :

Ik kan u vertellen, dat ik [aanvrager] inderdaad ken. Ik ken de man van foto 1. Dat is [medeveroordeelde 9] . Ik heb hem enkele malen in het café gezien, samen met [aanvrager] . Ook foto 3 ken ik dat is [medeveroordeelde 4] . Hij was ook samen met onder andere [aanvrager] en [medeveroordeelde 9] . U toont mij nu foto 8. U vertelt mij dat dit [medeveroordeelde 1] betreft. Ik ken deze man toch wel.

U toont mij foto 9. Ik heb deze persoon gezien bij de personen uit de groep die ik reeds heb genoemd. Ik weet zijn naam niet. Als u zegt dat hij [medeveroordeelde 2] heet, dan zou dit kunnen kloppen.

U toont mij foto 4. U zegt mij dat hij [medeveroordeelde 8] heet, of bekend is als [medeveroordeelde 8] .

Ik ken hem. Ik vind het een gevaarlijk type.

U toont mij foto 22. Ik hoor van u dat deze man [betrokkene 1] heet. Ik ken deze man wel.

38. een geschrift, zijnde fotomap 1 met de daarbij behorende namenlijst (als bijlage 618 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), voor zover inhoudende:

Namenlijst fotoboek:

1. [medeveroordeelde 9] [geboortedatum] -1965 PL070098:000434

2. [medeveroordeelde 5] [geboortedatum] -1968 PL070099:000128

3. [medeveroordeelde 4] [geboortedatum] -1954 PL070098:000433

4. [medeveroordeelde 8] [geboortedatum] -1959 PL0700098:000432

5. [medeveroordeelde 7] [geboortedatum] -1969 GPARNH91:000696

7. [medeveroordeelde 2] [geboortedatum] -1965 PL070093:000354

8. [medeveroordeelde 1] [geboortedatum] -1967 PL070098:000467

12. [aanvrager] [geboortedatum] -1968 PL070098:000431

22. [betrokkene 1] [geboortedatum] -1968 5006/98 (DLD)

39. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 312 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 12] en [verbalisant 7] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 16 maart 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 8] :

Ik ken een [medeveroordeelde 1] . Ik ben naar het politiebureau gekomen samen met [medeveroordeelde 2] .

De [medeveroordeelde 1] die ik ken is een broer van deze [medeveroordeelde 2] . Zowel [medeveroordeelde 1] als [medeveroordeelde 2] heb ik leren kennen via [medeveroordeelde 9] . Ik heb [medeveroordeelde 1] in totaal 2 keer gezien en gesproken. Een keer was bij [medeveroordeelde 1] thuis. Ik was samen met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] bij [medeveroordeelde 1] thuis. Ik heb een keer samen met [medeveroordeelde 1] in een auto gezeten. Daar waren ook [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] .

Ik heb wel eens bij [aanvrager] in de auto gezeten. De auto van [aanvrager] is een Mercedes.

U vraagt mij wie [medeveroordeelde 3] is. [medeveroordeelde 3] is een hele goede vriend van [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] . [medeveroordeelde 3] verblijft in Amsterdam.

[medeveroordeelde 9] heeft vaak een wapen.

40. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 481 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 27 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 5] :

Ik kan mij herinneren dat ik in de maanden juli of augustus 1998 met [medeveroordeelde 9] gesproken heb over het omzeilen van een alarmbeveiliging en over hoe je een kluis zou kunnen openen. Ik zei [medeveroordeelde 9] toen dat ik een kluis los zou krijgen.

41. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 326 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 18 maart 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 5] :

Op de avond van 2 september 1998 was ik in de woning van [getuige 5] te Arnhem. Op de avond van de 2e september 1998, toen ik dus bij [getuige 5] was, kwamen de mij bekende [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] in de woning van [getuige 5] . Ik weet dat het die avond koud en slecht weer was. Het regende die avond. Naar mijn weten was er nog een derde persoon bij [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] , dat was de kale Turk, genaamd [medeveroordeelde 4] .

Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] op de bank in de woonkamer gingen zitten. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 2] zei: "In dat vrijstaande huis was geen geld te krijgen". Ik merkte dat [medeveroordeelde 9] na de 2e september 1998 zeer veel alcohol nuttigde. Dat hij zoveel alcohol dronk had ik bij hem nog nooit gezien. Het is mij bekend dat [medeveroordeelde 9] veelvuldig spreekt over inbreken in woningen waar veel geld aanwezig is. [medeveroordeelde 9] had voorstellen ergens in te breken met gebruikmaking van een wapen.

42. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 328 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 20 maart 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op 19 maart 1999 tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 5] :

[medeveroordeelde 9] gaat meestal zelf ook mee om iets te plegen. Er doen er dan nog wel meer mee, zoals [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 2] , ik en de kale [medeveroordeelde 4] . Ik spreek dan over de periode juni, juli, augustus en september. [medeveroordeelde 9] heeft dan meestal het idee wat er gedaan moest worden. Van mij heeft hij de kennis nodig om in te breken. Vaak gaat het om de postitie van het huis, ik bedoel de ligging, danwel ligt het uit het zicht. Zijn er buren. Zijn de mensen thuis, ligt er daadwerkelijk geld enz. Is het mogelijk om er bijvoorbeeld aan de achterzijde bij te komen. Als de kans is,d at er iemand thuis is, ga ik niet mee. Mocht het onverhoopt toch zo zijn, dan ben ik als eerste weg. [medeveroordeelde 9] zei dan ook wel dat er een wapen meegenomen moest worden. Mocht er iemand aangetroffen worden in de woning dan zei [medeveroordeelde 9] ... (opmerking verbalisanten: de verdachte [medeveroordeelde 5] maakt een beweging met zijn hand, alsof hij een vuurwapen afdrukt.)

43. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 335 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 18] en [verbalisant 4] , respectievelijk inspecteur en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 22 maart 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 5] :

Ik wil toevoegen dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] voordat ze iets wilden gaan doen, ik bedoel daarmee observeren en inbreken, daarvoor enkele weken de tijd namen.

44. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 487 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 27 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - :

a. als relaas van verbalisanten:

Wij toonde de verdachte [medeveroordeelde 5] een foto met daarop afgebeeld [betrokkene 1] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1968.

b. als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 5] :

De persoon op de foto die u mij toont ken ik. Ik zag hem in de woning van [getuige 5] . Dat was op de avond toen [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 2] daar binnen kwamen. [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 2] en de persoon op de foto zijn kort daar gebleven. Ik weet dat gevraagd werd voor een slaapgelegenheid voor de persoon op de foto.

Ik was zelf kort voor de komst van [medeveroordeelde 9] , bij [getuige 5] gekomen. Ik weet dat omdat ik door de regen nat was geworden.

45. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 350 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , respectievelijk hoofdagent en brigadier van politie en door hen gesloten en getekend op 26 maart 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op 25 maart 1999 datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 5] :

Geld is voor mij de hoofdzaak. Als ik advies geef met betrekking tot de inbraak in een woning en ik ga mee, dan wil ik er ook geld voor. Als het alleen een tip is dan niet. De Turken zijn niet slim, zij zijn gevaarlijk. Het betreft hun manier van aanpak. Inbreken kunnen zij niet. Zij doen maar wat. Gebruiken geweld. Aanbellen naar binnen gaan, bedreigen. Als mensen niet weten waar het geld ligt, dan onder bedreiging dit laten pakken.

Van [medeveroordeelde 4] krijg ik geen hoogte. [medeveroordeelde 2] praatte nauwelijks ergens over. [medeveroordeelde 2] had die avond het grootste woord.

Die avond zat ik op de bank bij [getuige 5] . Zij kwamen binnen met die onbekende man en er heerste een bedrukte sfeer. Iedereen was stil in feite, behalve [medeveroordeelde 2] .

46. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 407 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 13] en [verbalisant 14] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 11 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 7] :

In de periode van begin augustus 1998 tot en met eind november 1998 heb ik omgang gehad met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 1] . Ik was een beetje een chauffeur voor [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 9] . Door [medeveroordeelde 1] ben ik in contact gekomen met [medeveroordeelde 9] en zijn vrienden. Ik weet dat [medeveroordeelde 9] met zijn achternaam [medeveroordeelde 9] heet. [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 2] heten met hun achternaam [medeveroordeelde 1] .

47. een ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 408 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 13] en [verbalisant 14] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 11 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover oornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 7] :

Ik heb wel eens gezien dat [medeveroordeelde 1] een oud verroest revolver bij zich had. Ook [medeveroordeelde 9] had een wapen. Het was een groot wapen. Ik vermoed een magnum.

Ik heb tijdens mijn eerder afgelegde getuigenverklaringen een compositietekening van de dader van de moord gezien. Nu ik erover nadenk lijkt de compositiefoto veel op het uiterlijk van [medeveroordeelde 1] .

48. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 443 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 13] en [verbalisant 14] , beiden hoofdagent van politie en door hem gesloten en getekend op 15 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 7] :

Ik heb gisteren reeds verklaard dat ik in de getoonde fotomap een (1) persoon mis. Deze persoon is de enige die geld heeft. Hij is een klein rottig ventje. Zijn vader heeft een café in Amsterdam. U heeft die persoon nog niet, die stille. Die hoort ook bij de groep. Die persoon ging altijd met [aanvrager] om. Het is een nette, geklede man. Het is een Turkse man met steil, kort achterover gekamd haar. Hij is ongeveer 35/36 jaar oud.

49. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 454 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 13] en [verbalisant 14] , beiden hoofdagent van politie en door hen gesloten en getekend op 19 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven -

a. als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 7] :

U toont mij een foto.

Deze persoon op de foto herken ik als zijnde de vriend van [aanvrager] . Dat is de man die werkzaam is in het Turkse café in Amsterdam.

b. als relaas van verbalisanten:

Aan de verdachte werd een foto getoond onder het CRV nummer: [001] zijnde de foto van [medeveroordeelde 3] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1969.

50. een geschrift, zijnde een fotokopie van ambtsedig proces-verbaal (als bijlage 453 gevoegd bij proces-verbaal met dossiernummer 98-006422), opgemaakt door [verbalisant 15] en [verbalisant 16] , respectievelijk brigadier en hoofdagent en door hen gesloten en getekend op 19 april 1999, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als de op die datum tegenover voornoemde verbalisanten afgelegde verklaring van [medeveroordeelde 7] :

U vraagt mij wie ik op 2 september 1998 gezien heb? Ik heb gezien [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 4] en vermoedelijk [aanvrager] en de vriend van [aanvrager] , die "Pief" uit Amsterdam.

U vraagt mij nogmaals uit te leggen over de herkomst van de donkerblauwe sporttas met inbrekerswerktuigen die in mijn woning stond?

Ergens in de maand november 1998, kreeg ik de opdracht van [medeveroordeelde 9] om de sporttas uit de auto van [aanvrager] te halen. [aanvrager] en die "Pief" uit Amsterdam waren daar bij.

Er zaten inbrekerswerktuigen in, waaronder twee koevoeten en tangetjes.”

Met betrekking tot de strafoplegging overweegt de rechtbank in de zaak van aanvrager [aanvrager] het volgende:

“De rechtbank overweegt:

Verdachte heeft zich samen met anderen schuldig gemaakt aan een gewelddadige woninginbraak waarbij de bewoonster van het pand en een even later gearriveerde kennis werden overmeesterd en korte tijd later zonder pardon werden neergeschoten.

De inbraak werd goed voorbereid. Zo werd de woning aan de [a-straat] te Arnhem afgelegd en werden er nadere plannen gesmeed. Zo kregen mededaders een specifieke rol toebedeeld en werd zelfs afgesproken wie (welke vorm van) geweld zou toepassen indien dat nodig zou blijken. Verdachte is hierbij steeds aanwezig geweest. Verdachtes rol bestond erin dat hij als chauffeur optrad voor zijn mededaders en hen aldus naar en van de bewuste woning aan de [a-straat] heeft gereden.

De rechtbank acht voor dit feit, waarbij een woning na grondige voorbereidingen door een grote groep gewapende mannen wordt overvallen en waarbij de aanwezige vrouwen - mogelijk uit frustratie over het niet kunnen vinden van een kluis of om eventuele latere herkenning te voorkomen - in koelen bloede werden neergeschoten, en welk feit grote verontwaardiging en gevoelens van onveiligheid in de samenleving teweeg heeft gebracht, een forse gevangenisstraf op zijn plaats.

Verdachte heeft als enige in deze zaak en ook ten nadele van zichzelf openheid van zaken gegeven. De rechtbank vindt in die omstandigheid aanleiding om de op te leggen straf enigszins te matigen.”

5. De herzieningsaanvraag

De herzieningsaanvraag berust op de grond dat sprake is van een nieuw gegeven dat bij het onderzoek ter terechtzitting aan de rechtbank niet bekend was en dit gegeven het ernstige vermoeden doet ontstaan dat als de rechtbank daarmee bekend zou zijn geweest, zij tot een vrijspraak dan wel een andere in art. 457 Sv genoemde uitspraak zou zijn gekomen. Dat nieuwe gegeven betreft een nieuwe verklaring van de aanvrager, [aanvrager] . Deze schriftelijke verklaring, die in oktober 2018 in de Turkse taal is opgemaakt, houdt in de geautoriseerde Nederlandse vertaling het volgende in:

“Datgene wat ik hier zeg, is helemaal mijn onvervalste verklaring. Mijn vrienden en ik hebben niets te maken met de villa moord gepleegd in 1998.

Politie Arnhem heeft met druk en met gewelddadigheid mij deze verklaring afgenomen. Het proces van het verhoren dat uren en dagen heeft geduurd, is uitgevoerd. Ze hebben mij voor het verhoor opgeroepen naar aanleiding van de verklaring die [medeveroordeelde 2] had afgelegd. Maar ook al zei ik dat niets met het feit te maken had, toen ik voor de tweede keer werd opgeroepen en met eigen wil ging en een verklaring ging afleggen, hebben ze door bij mij psychologische druk, geweld en dwang te gebruiken mij genoodzaakt om een valse verklaring af te leggen. Geen enkele vriend heeft iets te maken met dit feit.

Want op 2 september 1998 om 19.30 was de benzine van het voertuig van [medeveroordeelde 1] opgeraakt. [medeveroordeelde 1] heeft, toen hij op weg was naar Nijmegen omdat zijn benzine op was geraakt, omstreeks 19.30 [medeveroordeelde 9] gebeld. En ik ben samen met [medeveroordeelde 9] naar de plek gegaan waar [medeveroordeelde 1] onderweg was blijven steken. Want omdat [medeveroordeelde 1] het niet bij zich had, had hij het aan [medeveroordeelde 9] gevraagd en wij zijn met mijn voertuig Mercedes 190D naar de locatie gegaan waar [medeveroordeelde 1] was. [medeveroordeelde 1] was onderweg naar Nijmegen blijven steken. Wij zijn via de brug richting Nijmegen naar [medeveroordeelde 1] gegaan. ANWB heeft zijn benzine aangevuld, daarna zijn wij naar Nijmegen gekomen, het was inmiddels 20.30. Wij zijn met zijn allen naar een Turkse koffieshop in de buurt van het Centraal Station van Nijmegen gegaan en wij zijn daar tot ongeveer 21.30 gebleven.

Op dat uur is absoluut geen van ons, ook niet [medeveroordeelde 1] , ook niet [medeveroordeelde 9] en ook niet [medeveroordeelde 4] of één van mijn andere vrienden absoluut niet naar Arnhem gegaan en zijn daar ook niet geweest, waarvan de politie ons beschuldigt. De politie heeft mij urenlang met en zonder video verhoord terwijl zij mij psychologisch martelden en onder druk zetten. Dit ging ook ’s nachts door. Wanneer ik zei dat wij niets met het feit te maken hadden, groeide de woede en het geweld van de politie naar mij toe. Om van hen af te komen naar aanleiding van dit geweld en psychologische druk en te kalmeren heb ik - in lijn met wat zij wilden - een valse, pochende verklaring afgelegd. Elke keer, wanneer ik vertelde over de voertuigen die wij gebruikten, wilden zij van mij - wat ik ook nu zelfs niet weet - het merk en de kleur van het voertuig weten. Hoewel wij niets met het feit te maken hadden, waren zijzelf op zoek naar criminelen. Toen ik voor de rechter-commissaris moest verschijnen, heeft zelfs de rechter-commissaris aan de politie niet gevraagd of zij wetenschappelijke, tastbare documenten in handen had. Hij vroeg en niet naar het DNA-monster, en niet naar de vingerafdruk, en niet naar de vingerafdruk op de kogel dat in het ballistische rapport stond. Hij heeft naar niets gevraagd.

Kortom, er was een politie- en justitie systeem in werking dat probeerde tot het bewijs te komen via de crimineel. Helaas werd bij ons zonder vorm van proces [een straf] voltrokken. 9-10 Mensen hadden niet op basis van de verklaring van twee personen moeten worden berecht. Helaas was de verklaring en het verhoor van twee personen niet bij de documenten in het dossier terechtgekomen. Wij waren ons aan het voorbereiden om voor de rechter de verschijnen. In de rechtbank heb ik door de angst en de druk mijn verklaring niet kunnen veranderen. Want de politie zei dat ik anders met 15-20 jaar berecht zou worden. Ik ben ’s nachts met en zonder video om 2 uur á 3 uur verhoord. Elk verhoor was een tirannie, een marteling. Toen ik werd verhoord terwijl de tolk erbij was, daarna was ik alleen gebleven nadat de tolk was weggegaan en niet meer was teruggekomen, waarvan ik denk dat dat een plan van de politie was. Het psychologische geweld en de druk nam toe zodat ik een verklaring zou afleggen. Ik had in die periode trouwens ook problemen met mijn vrouw. Ik had dan ook geen kracht meer na het geweld en de druk van deze politie. Van de ene kant slapeloosheid, van de andere kant het geweld en de druk, in wat voor hel was ik in godsnaam terechtgekomen. Ik gaf een verklaring af met helemaal verkeerde informatie. Ik gaf totaal onwerkelijke verklaringen af. [verbalisant 5] (naam van de politieagent die mij verhoorde) zwaaide met zijn vinger alsof hij mij bedreigde, ik vond de schets op mij lijken, hij ging zo ver dat hij zei dat ik de moordenaar was. Hij bedreigde mij zelfs dat ik met 15-20 jaar berecht wou worden. Hij sloeg op de tafel. In de verhoorkamer misbruikte hij de bevoegdheid die de overheid aan hem en andere politieagenten gaf. Hij ging door met het verhoor door het gevoel te geven alsof hij zelf de macht van de staat was en alsof hij zelf de staat was. Ik kon deze druk slechts 2 uur aan. Omdat ik psychologisch van streek en depressief was door mijn ex-vrouw. Door de druk en het geweld tijdens dit verhoor kreeg ik bijna een hartaanval. Ik moest zo snel mogelijk van hen afkomen. En ik gaf een totaal onwerkelijke verklaring af. Ik bedoel dus dat zij stuurden en ik gaf dienovereenkomstig een verklaring af. Ik vertelde over de voertuigen die wij gebruikten, maar omdat ik geen informatie had over het voertuig waar zij naar vroegen, omdat zij niets te weten konden komen over het voertuig waar zij telkens over wilden horen, werden zij woest en gingen zij de druk en het geweld opvoeren. Maar ik had absoluut geen informatie over het voertuig waar zij naar vroegen, want ik en mijn vrienden hadden niets te maken met dit feit.

Al mijn vrienden - alle negen - die van dit feit zijn beschuldigd, waren op 2 september 1998 in Nijmegen. Geen van ons was op de plaats delict of zijn naar de plaats delict gegaan op het tijdstip dat de politie heeft genoemd. Terwijl wij onschuldig waren, werden negen vrienden, inclusief ik, zonder documenten, zonder bewijsmiddelen beschuldigd. Ik kan u vertellen dat het verhoor dat onder druk en geweld heeft plaatsgevonden, niet overeenkomt met de waarheid.

Want dit verhoor heeft onder druk, geweld en bedreiging plaatsgevonden. De tijdens dit feit genoemde 9 personen, inclusief ik, zijn ten onrechte berecht en wij, inclusief ik, hebben ten onrechte een gevangenisstraf uitgezeten. Alleen vanwege deze druk en het geweld van de politie, niet vanwege de bewijsmiddelen; de druk en het geweld van de politie die tot het resultaat wou komen vanuit de verdachte heeft ervoor gezorgd dat wij ten onrechte een gevangenisstraf moesten uitzitten. Voor een eerlijk proces moet deze rechtszaak opnieuw aanhangig worden gemaakt en de eer en waardigheid moeten aan mij en aan mijn onschuldige vrienden worden teruggegeven.

Eigenlijk moeten de politie, de officier van justitie, de rechter-commissaris, de rechters die hebben berecht, iedereen, iedereen die de macht van de staat heeft misbruikt en op mijn rug is gestapt en mij als opstapje heeft gebruikt, [verbalisant 18] , [verbalisant 4] , [verbalisant 5] , de officier van justitie, de rechter-commissaris, de rechters zullen ook de hand in dit feit hebben, de verantwoordelijken, iedereen die deze justitie en rechtenschandaal heeft veroorzaakt moet voor de rechter verschijnen en het noodzakelijke moet gedaan worden.

Een 20 jaar lang durende gewetenswroeging is voor mij genoeg geweest. Deze gebeurtenis is mijn geheim gebleven, heeft geknaagd aan mij, heeft mij slapeloze nachten bezorgd, ik begin psychische problemen te krijgen. Ik wil dat zo snel mogelijk, dat aan mij en aan mijn vrienden, aan mijn ten onrechte berechte en veroordeelde vrienden, in de eerste plaats aan [medeveroordeelde 7] , zijn eer en waardigheid wordt teruggegeven.

Ik bied in de eerste plaats aan [medeveroordeelde 7] en aan zijn familie en vervolgens aan mijn andere vrienden mijn excuses aan. Ik bied mijn excuses aan iedereen omdat ik hen zo’n soort verdriet heb aangedaan en ik vraag hen met nadruk om mij te vergeven. Hun vergeving zal mijn leed niet helemaal maar gedeeltelijk verminderen. Vanaf nu wil ik bevrijd worden van deze gewetenswroeging.

Ik, [aanvrager] zeg uit het diepst van mijn hart dat mijn bij de politie afgelegde verklaring absoluut niet overeenkomt met de waarheid. Het is een valse verklaring dat onder druk en marteling van de politie is afgelegd.”

Aan deze verklaring is nog een aanvullend gedeelte toegevoegd , opgemaakt in de Nederlandse taal, dat luidt als volgt:

“In aanvulling op mijn verklaring wil ik nog het volgende verklaren:

Ik heb na de veroordeling altijd in angst geleefd. Ik ben altijd bang geweest om naar Nederland te komen en ben sinds de veroordeling maar één keer in Nederland geweest, om mijn paspoort te verlengen. Ik ben bang dat de politie mij iets aan zal doen als ik iets aan de zaak zal wijzigen. De politie heeft mij dit ook gezegd tijdens de zittingen in hoger beroep, dat als ik mijn verklaringen zou wijzigen, zij mij lang zouden opsluiten en mijn gezin kapot zouden maken. Ik ben vandaag de dag nog steeds bang voor de politie in Arnhem omdat zij hebben laten zien dat zij alles kunnen maken. Zij hebben negen onschuldige mannen veroordeeld zonder dat er bewijs was. Ik ben bang voor mijn kinderen en mijn vrouw dat de politie hen of mij iets aan zal doen hierom. Hierom heb ik ook altijd een geheim leven geleid in Duitsland en heb ik alle contacten met Nederland verbroken. Pas nadat ik zag dat Paul Acda op televisie de waarheid over de zaak zei, heb ik gedurfd om contact met Paul Acda op te nemen voor het zeggen van de waarheid.

[…] , 10 oktober 2018

(w.g.) [aanvrager] ”

6. Toelichting op de aanvraag

In de toelichting op de herzieningsaanvraag wordt aangevoerd dat deze nieuwe verklaring van [aanvrager] als feitelijk nieuw gegeven wordt ondersteund door twee afzonderlijke omstandigheden. Allereerst vormt de rechtspsychologische analyse van dr. H. Israëls in het boek “De Arnhemse Villamoord” een ondersteuning voor de feitelijke juistheid van de nieuwe verklaring van [aanvrager] . Voorts kan uit het advies van de ACAS een ondersteuning blijken voor de juistheid van de nieuwe verklaring van [aanvrager] .

Het boek “De Arnhemse Villamoord”

Ik merk op dat de herzieningsaanvraag niet (mede) berust op de stelling dat de rechtspsychologische analyse van dr. H. Israëls een nieuw deskundigeninzicht betreft dat kan worden aangemerkt als een ‘gegeven’ in de zin van art. 457, eerste lid, onder c, Sv. Dat ligt ook niet voor de hand, aangezien mijns inziens het boek niet voldoet aan de eisen die de Hoge Raad in zijn arresten van 26 april 2016 heeft gesteld aan deskundigenrapporten in herzieningszaken. In dat kader merk ik op dat de Hoge Raad in deze arresten heeft overwogen dat een nieuw en/of gewijzigd deskundigeninzicht onder omstandigheden kan worden aangemerkt als een ‘gegeven’ in de zin van art. 457 Sv en daardoor grond kan zijn voor herziening van een onherroepelijk geworden uitspraak. De enkele omstandigheid dat een deskundige het bewijs anders weegt dan de rechter heeft gedaan, is echter niet voldoende om het voor herziening vereiste ‘ernstige vermoeden’ te wekken. Verder overwoog de Hoge Raad onder meer het volgende:

“4.3.3. Indien de aanvraag tot herziening zich beroept op een als nieuw en/of gewijzigd gepresenteerd deskundigeninzicht, dient die aanvraag of het daarbij overgelegde deskundigenrapport zodanige informatie te bevatten dat de inhoud van dit inzicht en de nieuwheid daarvan op waarde kunnen worden geschat.

In dat verband komt ook in herzieningszaken betekenis toe aan de voorschriften die op grond van het bij de Wet deskundige in strafzaken (Stb. 2009/33) ingevoerde en op 1 januari 2010 in werking getreden art. 51i e.v. Sv gelden in gewone strafzaken waarin een deskundige is benoemd. Art. 51l Sv schrijft voor dat de deskundige een met redenen omkleed verslag uitbrengt. Uit dit verslag moet naar voren komen dat het is gebaseerd op wat de wetenschap en kennis van de deskundige hem leren omtrent datgene wat aan zijn oordeel is onderworpen. De deskundige geeft daarbij zo mogelijk aan welke methode hij heeft toegepast, in welke mate deze methode en de resultaten daarvan betrouwbaar kunnen worden geacht en welke bekwaamheid hij heeft bij de toepassing van de methode. Hoewel de Wet deskundige in strafzaken geen verandering heeft gebracht in de vrijheid van de verdachte om de resultaten van op diens eigen initiatief uitgevoerd onderzoek in het geding te brengen, kan het voor de waarde die wordt toegekend aan een deskundigenrapport wel van belang zijn of de desbetreffende deskundige in het Nederlands Register Gerechtelijke Deskundigen is ingeschreven en of het door de deskundige verrichte onderzoek en het door hem opgestelde rapport voldoet aan voornoemde voorschriften.

Daarnaast gaat het in herzieningszaken erom dat de aanvraag of het daarbij overgelegde deskundigenrapport de Hoge Raad in staat moet stellen te beoordelen of en zo ja in hoeverre sprake is van een deskundigeninzicht dat als nieuw en/of gewijzigd kan worden aangemerkt. Bij die beoordeling speelt ook een rol de vraag in hoeverre het deskundigeninzicht zich richt op de enkele herbeoordeling van omstandigheden waarvan de uiteindelijke weging aan de strafrechter is overgelaten.

Met het oog op die beoordeling door de Hoge Raad brengt het voorgaande meer in het bijzonder mee dat de aanvraag of het daarbij overgelegde deskundigenrapport - zo mogelijk en voor zover toepasselijk en relevant in het voorliggende geval - informatie bevat over de volgende onderwerpen:

(i) met betrekking tot de kennis en ervaring van de deskundige op het aan de orde zijnde vakgebied:

- de door de deskundige gevolgde opleidingen, met vermelding van de specifieke vakgebieden waarin de deskundige is opgeleid;

- de functies waarin de deskundige werkervaring heeft opgedaan;

- een lijst van eventuele publicaties van de hand van de deskundige;

- de eventuele opname van de deskundige in het Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen, en/of andere registraties of referenties waaruit kan worden afgeleid dat de vakkennis of ervaring van de deskundige voldoet aan de voor het desbetreffende vakgebied geldende maatstaven;

(ii) met betrekking tot de weergave en de onderbouwing van het inzicht van de deskundige op het aan de orde zijnde vakgebied:

- de voorgelegde vraagstelling en de ter beschikking gestelde stukken en/of gegevens;

- de door de deskundige gehanteerde onderzoeksmethode en de betrouwbaarheid daarvan, alsmede een inschatting van de mate van zekerheid waarmee de deskundige zijn conclusies heeft getrokken en/of de aan de uitkomsten van zijn onderzoek verbonden foutmarge;

- de vraag in hoeverre het inzicht van de deskundige wordt ondersteund door dat van andere deskundigen;

- de bronnen waarop het inzicht van de deskundige berust, daaronder begrepen de gebruikte literatuur en de geconsulteerde personen;

(iii) met betrekking tot de onderbouwing van de ‘nieuwheid’ van het inzicht van de deskundige:

- de vraag in hoeverre het inzicht van de deskundige steunt op hetzij (a) ten tijde van het onderzoek ter terechtzitting nog onbekende wetenschappelijke ontdekkingen of inzichten, hetzij (b) een beoordeling van ten tijde van het onderzoek ter terechtzitting nog onbekende feiten of omstandigheden, hetzij (c) een ander deskundig oordeel omtrent de weging en betekenis van ten tijde van het onderzoek ter terechtzitting reeds bestaande wetenschappelijke inzichten, toegepast op ten tijde van dat onderzoek ter terechtzitting reeds bekende feiten en omstandigheden;

- de vraag hoe het inzicht van de deskundige zich verhoudt tot eerdere inzichten van diezelfde en/of andere deskundigen zoals die uit het aan de uitspraak ten grondslag liggende dossier naar voren komen.”

Voorts is van belang dat de enkele omstandigheid dat een deskundige het bewijs anders weegt dan de rechter heeft gedaan, niet voldoende is om het voor herziening vereiste "ernstige vermoeden" te wekken. Zo oordeelde de Hoge Raad in HR 28 juni 2016, ECLI:NL:HR:2016:1332, dat het bij de herzieningsaanvraag overgelegde hoofdstuk "Het luik van de Helpoort: bedacht bewijs" uit het boek van prof. dr. P.J. van Koppen "Gerede Twijfel: Over bewijs in strafzaken" (Amsterdam, 2013) niet een rapportage vormde die voldeed aan de eisen die in de arresten van 26 april 2016 aan een deskundigenrapport zijn gesteld. Verder waren de feiten en omstandigheden waarvan de auteur was uitgegaan naar de kern bezien ontleend aan de stukken van het geding, welke stukken aan de rechtbank ten tijde van haar uitspraak bekend waren. In zoverre was dus geen sprake van een voor herziening vereist novum maar van een van het oordeel van de rechtbank afwijkende mening of gevolgtrekking, aldus de Hoge Raad.

Het in de aanvraag genoemde boek, met de daarin voorkomende analyses van dr. Israëls kan gelet op zowel de formele als materiële eisen die de Hoge Raad stelt aan de inbreng van een deskundigenrapportage in herziening niet als zodanig worden aangemerkt. Uiteraard is het boek ook niet zo bedoeld door de schrijvers . Niettemin kan aan het boek wel een en ander worden ontleend. Zo bevat het een transcriptie van een aantal op video opgenomen verhoren van (destijds) de verdachten door de politie, welke transcripties voor zover ik heb kunnen vaststellen adequaat zijn. Voor het overige bevat het boek een aantal, soms scherpzinnige analyses, gebaseerd op het dossier in de strafzaak, van welke analyses kennis kan worden genomen en waar de aanvraag ook op veel plaatsen naar verwijst. Voor zover bij die verwijzingen echter nadrukkelijk wordt gememoreerd dat dit analyses betreft van “(de rechtspsycholoog) Dr. Israëls” lijkt dat echter op een autoriteitsargument dat niet kan worden waargemaakt. Aan die verwijzingen kan in de context van de aanvraag immers niet meer gewicht worden toegekend dan aan die van een willekeurige andere persoon. Een handicap bij het boek is dat het door de uitgever uit de handel is genomen. Voorts komen er passages in voor die onrechtmatig zijn geoordeeld ten opzichte van het slachtoffer [slachtoffer 2] . In de tekst van het boek, als bijlage meegestuurd bij de aanvraag, zijn de desbetreffende passages weggelakt.

Voorts verwijst de aanvraag naar het ACAS-advies, dat naar aanleiding van een verzoek om nader onderzoek door de medeveroordeelden [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 2] is uitgebracht. Deze medeveroordeelden hebben eveneens een aanvraag tot herziening ingediend, net als de medeveroordeelden [medeveroordeelde 3] , [medeveroordeelde 5] en [medeveroordeelde 4] . In die zaken zal ik vandaag ook concluderen. Deze medeveroordeelden hebben echter anders dan de aanvrager [aanvrager] tegen hun veroordeling door de rechtbank Arnhem hoger beroep ingesteld, waarna zij (ook) door het gerechtshof Arnhem zijn veroordeeld. Op die veroordeling en het door het hof daartoe gewezen arrest is het ACAS-advies toegespitst. De beredeneerde conclusies in dat advies kunnen dus niet één op één in de onderhavige herzieningsaanvraag van toepassing worden verklaard.

Niettemin is het ACAS-advies in deze zaak wel van belang, omdat daarin wordt gesteld dat de veroordelingen van deze andere aanvragers als (potentieel) onveilig moeten worden aangemerkt. Op dat aspect ben ik in mijn conclusie in de zaken van de andere aanvragers uitgebreid ingegaan. Ik verwijs daartoe naar hetgeen ik in die andere conclusies heb gesteld. Hieronder zal ik die beschouwingen als bijlage opnemen. Mijn slotsom daarbij is dat het door de ACAS gehanteerde criterium van een ‘onveilige veroordeling’ niet de wettelijke maatstaf betreft waarmee ik de aanvragen tot herziening beoordeel. Een op dit punt door de Minister van Justitie en Veiligheid gevoerde discussie met de Tweede Kamer is er op uitgelopen dat in die wettelijke maatstaf vooralsnog ook geen wijziging te verwachten valt. Ik zie mede gelet daarop dan ook geen reden om op dit punt van de jurisprudentie van de Hoge Raad af te wijken. Tevens blijkt uit die beschouwing dat mijns inziens de bewezenverklaringen in die andere zaken nog steeds houdbaar zijn. Het hierna volgende zal, hoewel toegespitst op de onderhavige aanvraag, begrijpelijkerwijze tegen die achtergrond geplaatst moeten worden.

7. Beoordeling van de aanvraag

Ik zal nu de behandeling van de aanvraag tot herziening toespitsen op hetgeen daarbij als novum is aangedragen: de nieuwe verklaring van aanvrager. Daarbij geldt het volgende juridische kader.

De herzieningsaanvraag is gegrond op art. 457, eerste lid, aanhef en onder c, Sv. Deze bepaling luidt, voor zover hier van belang, als volgt:

“Op aanvraag van de procureur-generaal of van de gewezen verdachte te wiens aanzien een vonnis of arrest onherroepelijk is geworden, kan de Hoge Raad ten voordele van de gewezen verdachte een uitspraak van de rechter in Nederland houdende een veroordeling herzien:

(…)

c. indien er sprake is van een gegeven dat bij het onderzoek op de terechtzitting aan de rechter niet bekend was en dat op zichzelf of in verband met de vroeger geleverde bewijzen met de uitspraak niet bestaanbaar schijnt, zodanig dat het ernstige vermoeden ontstaat dat indien dit gegeven bekend zou zijn geweest, het onderzoek van de zaak zou hebben geleid, hetzij tot een vrijspraak van de gewezen verdachte, hetzij tot een ontslag van alle rechtsvervolging, hetzij tot de niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie, hetzij tot de toepassing van een minder zware strafbepaling.”

Uit de rechtspraak van de Hoge Raad komt naar voren dat het intrekken van een eerder afgelegde verklaring onder omstandigheden als een nieuw gegeven in de zin van art. 457, eerste lid, aanhef en onder c, Sv kan gelden. De aanvrager moet daartoe aannemelijk moeten maken dat en waarom hij op de desbetreffende verklaring terugkomt. Daarmee geldt in de kern dezelfde eis als voor de intrekken van een belastende getuigenverklaring. In dat geval moet de aanvrager aannemelijk moeten maken dat en waarom de getuige van een hem belastende verklaring terugkomt. Indien er voldoende grond is om aan te nemen dat de eerder afgelegde verklaring onjuist is, komt de vraag aan de orde wat het belang van die verklaring binnen de bewijsconstructie is. Voor de beantwoording van de vraag of het nieuwe gegeven het ernstige vermoeden in de zin van art. 457, eerste lid, onder c, Sv wekt, is immers de gehele bewijsvoering van belang. Als er los van de ingetrokken verklaring voldoende bewijsmateriaal is dat de bewezenverklaring kan dragen dan zal, zoals mijn ambtgenoot Spronken terecht opmerkt, een ingetrokken getuigenverklaring die slechts een ondergeschikt onderdeel van de bewijsconstructie betreft niet snel als novum kunnen worden aangemerkt.

Bij zijn bespreking van de later blijkende meinedigheid of valsheid in een belastende verklaring als herzieningsgrond benadrukt Strijards dat de beweringslast op de aanvrager drukt. Deze zal aannemelijk moeten maken dat een getuige opzettelijk in strijd met de waarheid een belastende verklaring heeft afgelegd, aldus Strijards. Dat is niet onmogelijk. Hij wijst in dat kader op de zaak die leidde tot het arrest van de Hoge Raad met nr. 4491, waarin de aanvrager “overtuigend [kon] wijzen op een weloverwogen complot, gesmeed om requestrant [de aanvrager, AEH] erin te luizen op een valse beschuldiging van deelneming aan een groot complex van inbraken”, waarbij “een diepgewortelde rancune van een van de hoofdgetuigen à charge – zèlf deelnemer aan de inbraken – jegens (…) [de aanvrager] een rol [speelde]”.

De eis dat de aanvrager aannemelijk moet maken dat en waarom de getuige van een hem belastende verklaring terugkomt, is echter een hoge drempel als de overige rechtspraak van de Hoge Raad op dit punt in ogenschouw wordt genomen. In enkele zaken strandde de herzieningsaanvraag omdat de aanvraag noch de nieuwe verklaring(en) de redenen bevatte waarom de getuige op een de aanvrager belastende verklaring was teruggekomen. In verschillende andere zaken overwoog de Hoge Raad dat de door de getuige opgegeven reden voor het terugkomen op zijn belastende verklaring onvoldoende grond oplevert om aan te nemen dat deze verklaring onjuist is geweest. Verder overwoog de Hoge Raad in een aantal zaken dat de door de getuige opgegeven redenen onvoldoende ondersteund waren en niet aannemelijk waren. Daarbij wijs ik in het bijzonder op HR 14 oktober 2014, ECLI:NL:HR:2014:2961. Daarin overwoog de Hoge Raad dat de door de betrokkene opgegeven reden voor het terugkomen op zijn eerder afgelegde verklaring, namelijk gewetenswroeging, onvoldoende grond opleverde om aan te nemen dat deze – zeer gedetailleerde – verklaring onjuist is, aangezien die enkele reden onvoldoende ondersteund en aannemelijk was. Daarbij nam de Hoge Raad in aanmerking dat het hof de verklaring van de betrokkene, die op de meeste punten overeenkwam met het overigens door het hof gebezigde materiaal, uitvoerig had getoetst op betrouwbaarheid aan de hand van verklaringen van anderen en van resultaten van technisch onderzoek. Verder kan worden gewezen op HR 29 maart 2016, ECLI:NL:HR:2016:513. In die zaak had de getuige als redenen waarom hij van een deel van zijn verklaring was teruggekomen, opgegeven dat hij destijds “er in [werd] meegezogen en (…) [z]ijn eigen conclusies [heeft] getrokken”. De aanvrager had tegenover professor Van Koppen verklaard dat hij schoon schip wilde maken en dat dat ook ermee samenhing dat hij gelovig was geworden. De Hoge Raad overwoog dat het hof de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van de voor het bewijs gebezigde verklaringen van de getuige had getoetst en daarvan in zijn arrest verantwoording had afgelegd. In het licht daarvan maakten de door de getuige gegeven redenen om anders te verklaren dan hij had gedaan tegenover de politie niet aannemelijk waarom hij van een deel van zijn voor de aanvrager belastende verklaring was teruggekomen, te minder nu de in de aanvraag genoemde nieuwe verklaring van de getuige geen steun vond in enig objectief en toetsbaar processtuk of ander gegeven. Ten slotte overwoog de Hoge Raad in twee zaken die betrekking hadden op een mishandeling telkens dat het bewijs van het tenlastegelegde niet alleen berustte op de verklaring van de aangever, maar dat de lezing van de getuige ook werd bevestigd door een of meer andere getuigen en dat zich daarnaast ook medische informatie in het dossier bevond. Tegen deze achtergrond leverden de redenen die de betreffende aangever had opgegeven voor het terugkomen op diens eerder afgelegde verklaringen onvoldoende overtuigende grond op om aan te nemen dat die verklaringen destijds onjuist zijn geweest.

Ten slotte dient ook sprake te zijn van een gegeven dat bij het onderzoek op de terechtzitting aan de rechter niet bekend was. In dat kader wijs ik op het arrest van de Hoge Raad van 12 september 2017 op de zevende herzieningsaanvraag in de zogenaamde butlermoordzaak. Daarin overwoog de Hoge Raad, voor zover hier van belang, het volgende:

“4. De eerdere herzieningsaanvragen

(…)

In de beschikking van 14 november 1995 heeft de Hoge Raad, naar aanleiding van de vierde herzieningsaanvraag die onder meer steunde op notariële verklaringen van de getuigen [betrokkene 3] en [betrokkene 2] en een verklaring van dr. H.M. Laane, onder meer overwogen:

‘(…)

Vooropgesteld dat een aanvrager bij een aanvrage tot herziening aannemelijk moet maken dat en waarom getuigen op een hem belastende verklaring terugkomen levert de door [betrokkene 3] opgegeven reden voor het afleggen van haar verklaring, zoals die voor het bewijs van het telastegelegde is gebezigd, geen grond op om aan te nemen dat deze verklaring onjuist is geweest, aangezien die reden, te weten "Noch bij de rechtbank noch bij het gerechtshof kon ik iets zeggen dat afweek van de eerdere verklaringen" onaannemelijk is.

Voor zover [betrokkene 3] en [betrokkene 2] hebben vermeld dat zij tot hun tegenover de verbalisanten afgelegde, tot het bewijs gebezigde verklaringen zijn gekomen onder op hen uitgeoefende druk, kan zulks niet gelden als een onder 4.5 bedoelde omstandigheid omdat de verdediging ter 's Hof s terechtzitting reeds heeft gesteld "Getuigen en overige betrokkenen worden op een niet mis te verstane manier onder druk gezet. De ene suggestie na de andere worden de betrokkenen voorgelegd, hetgeen tot foute conclusies heeft geleid" en "De verklaringen van [betrokkene 2] en [betrokkene 3] van zo even zijn hier eveneens duidelijk over. Zij zijn in verwarring gebracht en hebben verschrikkelijk veel verschillende verklaringen afgelegd". Het Hof is dus met de gestelde druk bekend geweest en heeft zich daaromtrent een oordeel kunnen vormen.

(…)’

5 Beoordeling van de aanvraag

Als grondslag voor een herziening kan, voor zover hier van belang, krachtens het eerste lid aanhef en onder c van art. 457 Sv slechts dienen een door bescheiden gestaafd gegeven dat bij het onderzoek op de terechtzitting aan de rechter niet bekend was en dat het ernstige vermoeden wekt dat indien dit gegeven bekend zou zijn geweest, het onderzoek van de zaak zou hebben geleid hetzij tot een vrijspraak van de gewezen verdachte, hetzij tot een ontslag van alle rechtsvervolging, hetzij tot de niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie, hetzij tot de toepassing van een minder zware strafbepaling.

(…)

6. Beoordeling van de eerste herzieningsgrond

De aanvraag steunt allereerst op de, reeds in de aanvraag die heeft geleid tot de beschikking van 14 november 1995 aangevoerde, stelling dat de getuigen [betrokkene 3] en [betrokkene 2] belastende verklaringen tegen de aanvrager hebben afgelegd, omdat zij door de politie onder druk zijn gezet. Zulks kan niet gelden als een onder 5.1 bedoeld gegeven, omdat de verdediging ter terechtzitting in hoger beroep deze stelling reeds heeft aangevoerd. Het Hof is dus met de gestelde druk bekend geweest en heeft zich daaromtrent een oordeel kunnen vormen. Voorts heeft de Hoge Raad in die beschikking van 14 november 1995 reeds geoordeeld dat de andersluidende verklaringen die deze getuigen volgens daartoe overgelegde notariële akten hebben afgelegd, niet het in art. 457 Sv bedoelde ernstige vermoeden wekken. Hetgeen prof. P.J. van Koppen in zijn rapportage van 4 mei 2017 omtrent de totstandkoming van de belastende verklaringen van deze getuigen heeft opgemerkt kan aan dit een en ander niet afdoen.

(…)

9. Slotsom

Uit hetgeen hiervoor is overwogen vloeit voort dat de in de aanvraag aangevoerde gegevens noch afzonderlijk, noch in samenhang beschouwd, een ernstig vermoeden wekken als bedoeld in art. 457, eerste lid aanhef en onder c, Sv. Dat brengt mee dat de aanvraag kennelijk ongegrond is.”

In enkele zaken kwam het terugkomen op eerdere (bekennende) verklaringen meer indirect aan de orde in het arrest van de Hoge Raad. In dat kader kan bijvoorbeeld worden gewezen op HR 23 juni 2009, ECLI:NL:HR:2009:BI1689 (Herziening Ina P). In die zaak oordeelde de Hoge Raad dat ernstig rekening moest worden gehouden met de mogelijkheid dat de dood van het slachtoffer op een aanmerkelijk eerder tijdstip was ingetreden dan door het hof blijkens de bewijsvoering was aangenomen. Dat gegeven verdroeg zich niet met de feitelijke toedracht waarvan het hof was uitgegaan bij zijn oordeel dat het de aanvraagster was geweest die het slachtoffer had gedood en raakte daarmee ook aan het oordeel van het hof omtrent de betrouwbaarheid van de tot het bewijs gebezigde bekennende verklaring van de aanvraagster. Verder oordeelde de Hoge Raad in HR 26 mei 2015, ECLI:NL:HR:2015:1326 (Herziening ‘showbizzmoord’), dat het deskundigenoordeel in een gedragskundig rapport grond gaf aan de stelling waarop de herzieningsaanvragen steunden, te weten dat, kort gezegd, zodanig ernstige twijfel bestond omtrent de geloofwaardigheid van de bekentenissen die de betrokkene destijds had afgelegd, dat het hof – ware het daarmee bekend geweest – die (nadien ingetrokken) bekentenissen, anders dan het klaarblijkelijk had gedaan, niet voor het bewijs zou hebben gebezigd en de betrokkene zou hebben vrijgesproken van het hem tenlastegelegde. In die beide gevallen werd dus niet het terugkomen op de bekennende verklaring an sich als novum aangemerkt maar was een ander nieuw gegeven, te weten een nieuw deskundigenrapport de aanleiding voor het gegrond verklaren van de herzieningsaanvraag.

8. De verklaring van [aanvrager] nader bekeken

Wanneer de nieuwe verklaring van [aanvrager] wordt bezien in het licht van het hiervoor weergegeven kader, dan valt deze verklaring in de kern uiteen in vier aspecten. Allereerst geeft [aanvrager] een nieuwe verklaring over hetgeen op 2 september 1998 heeft plaatsgevonden. Daarnaast verklaart hij dat hij zijn bij de politie afgelegde verklaringen onder druk van de politie heeft afgelegd en dat hij bij de rechtbank en het hof door de angst en de druk zijn verklaring niet heeft kunnen veranderen. Verder geeft hij aan dat zijn verklaringen vals zijn en door sturing van de politie tot stand zijn gekomen. Ten slotte geeft [aanvrager] een verklaring waarom hij nu terug komt op zijn eerdere verklaringen.

Een nieuw feitelijk element

De bij het verzoek gevoegde nieuwe verklaring van [aanvrager] bevat één feitelijk element dat rechtstreeks is gerelateerd aan de bewezenverklaring. Dat betreft het gedeelte waarin hij stelt:

“Want op 2 september 1998 om 19.30 was de benzine van het voertuig van [medeveroordeelde 1] opgeraakt. [medeveroordeelde 1] heeft, toen hij op weg was naar Nijmegen omdat zijn benzine op was geraakt, omstreeks 19.30 [medeveroordeelde 9] gebeld. En ik ben samen met [medeveroordeelde 9] naar de plek gegaan waar [medeveroordeelde 1] onderweg was blijven steken. Want omdat [medeveroordeelde 1] het niet bij zich had, had hij het aan [medeveroordeelde 9] gevraagd en wij zijn met mijn voertuig Mercedes 190D naar de locatie gegaan waar [medeveroordeelde 1] was. [medeveroordeelde 1] was onderweg naar Nijmegen blijven steken. Wij zijn via de brug richting Nijmegen naar [medeveroordeelde 1] gegaan. ANWB heeft zijn benzine aangevuld, daarna zijn wij naar Nijmegen gekomen, het was inmiddels 20.30. Wij zijn met zijn allen naar een Turkse koffieshop in de buurt van het Centraal Station van Nijmegen gegaan en wij zijn daar tot ongeveer 21.30 gebleven.

Op dat uur is absoluut geen van ons, ook niet [medeveroordeelde 1] , ook niet [medeveroordeelde 9] en ook niet [medeveroordeelde 4] of één van mijn andere vrienden absoluut niet naar Arnhem gegaan en zijn daar ook niet geweest, waarvan de politie ons beschuldigt.”

Dit door [aanvrager] aangevoerde gegeven lijkt in strijd te zijn met de bewezenverklaring, aangezien de daarin bedoelde overval op 2 september 1998 rond 19.30 uur heeft plaatsgevonden en hij thans verklaart rond die tijd elders te zijn geweest. Niettemin wordt dit gegeven in de aanvraag zelf niet expliciet als novum opgevoerd. Naar mijn mening is dat ook terecht, aangezien de door [aanvrager] in zijn verklaring opgenomen (nieuwe) informatie op geen enkele wijze nader is onderbouwd, terwijl dat bij het in herziening aanvoeren van nieuwe feitelijke gegevens wel wordt verlangd door de Hoge Raad. Daarenboven is de gang van zaken die [aanvrager] in zijn nieuwe verklaring beschrijft ook bepaald onwaarschijnlijk te noemen als deze wordt geplaatst tegenover het dossier. Daaruit komt (ook) een incident naar voren op 2 september, waarbij de auto waarin [medeveroordeelde 1] reed was betrokken, maar dat incident zou zich eerder op die dag, namelijk in de namiddag, rond 17 uur hebben afgespeeld. Ik verwijs daartoe naar de in de overige zaken door het hof als bewijsmiddelen 11, 13, 16, 17, 33 en 34 gebezigde processen-verbaal. Dit betreft het door het hof wel, maar door de rechtbank niet beschreven ‘tankincident’ waarbij [aanvrager] samen met [medeveroordeelde 4] in de middag van 2 september al rijdend met zijn Mercedes met bandenpech langs de weg stil was komen te staan, waarna [medeveroordeelde 1] met de Transitbus van zijn vader te hulp kwam. Daarna werd benzine getankt bij het Shell-tankstation [getuige 4] te Arnhem. Uit de verklaring van de vader van [medeveroordeelde 1] , [getuige 3] , kan worden afgeleid dat dit aftanken de bus betrof waarin [medeveroordeelde 1] reed (bewijsmiddel 13 van het hof). De verklaring van [aanvrager] over dit tanken werd onder meer bevestigd door de mede-eigenaar van het tankstation (bewijsmiddel 17 van het hof). Deze wist zich dat te herinneren, omdat de betaling van de benzine met behulp van de tankkaart van [aanvrager] was mislukt en geen van de aanwezige personen het bedrag van (ongeveer) 130 gulden kon voldoen. Ook weet hij zich nog te herinneren dat benzine werd getankt, en geen diesel, dat het busje bij pomp 3 stond en dat de andere bij het tanken betrokken auto een Mercedes 190d betrof, dus een dieselauto. [aanvrager] liet, toen de betaling was mislukt, als onderpand zijn mobiele telefoon achter. Een en ander vond volgens zijn herinnering op 2 september 1998 rond 17 uur plaats. Uit die gang van zaken – die overigens in de aanvraag niet wordt aangevochten - volgt dat de auto waarin [medeveroordeelde 1] op die middag reed van een redelijk grote hoeveelheid benzine was voorzien. In het licht van die vaststellingen is hetgeen [aanvrager] in zijn verklaring in herziening aanvoert, namelijk dat de auto van [medeveroordeelde 1] op diezelfde avond van 2 september zonder benzine langs de weg stil was komen te staan, niet waarschijnlijk.

Verklaring onder druk onjuist afgelegd en sturing door de politie

Wat betreft de stelling dat [aanvrager] bij de politie en de rechtbank voor hemzelf belastende verklaringen heeft afgelegd omdat hij door de politie onder druk is gezet alsmede dat deze door sturing door de politie tot stand zijn gekomen, merk ik op dat de rechtbank daaraan bij het onderzoek op de terechtzitting en in haar vonnissen reeds aandacht aan heeft besteed.

Allereerst kan vastgesteld worden dat de rechtbank behalve van de door de politie opgemaakte processen-verbaal ook van de beschikbare video-opnames van de verhoren van – onder meer – aanvrager [aanvrager] kennis heeft genomen, aangezien de rechtbank de opnames heeft aangemerkt als behorende tot de processtukken.

In het vonnis van de medeverdachte [medeveroordeelde 9] overweegt de rechtbank naar aanleiding van een aantal verweren van de verdediging als volgt:

“2b. De ontvankelijkheid van de officier van justitie

De raadsman van verdachte heeft een beroep gedaan op de niet-ontvankelijkheid van de

officier van justitie op grond van de navolgende punten:

1. (…)

2. Het recht van verdachte om zichzelf te kunnen verdedigen (ex art. 6 EVRM) is geschonden doordat hem niet de gelegenheid is geboden om de videobanden van zijn politieverhoren te bekijken.

3. Er is sprake van een ernstige inbreuk op de beginselen van een behoorlijke procesorde, nu de getuige [medeveroordeelde 2] tijdens de politieverhoren een onjuiste voorstelling van zaken is gegeven en op hem een ontoelaatbare druk is uitgeoefend om tot een (belastende) verklaring te komen, terwijl voorts van een juiste en volledige weergave van de videoverhoren van de getuigen [medeveroordeelde 2] Pehiivan en [aanvrager] in de processen-verbaal geen sprake is.

De rechtbank overweegt hieromtrent het volgende.

Ad 1. (…)

Ad 2.

De rechtbank heeft reeds in een eerder stadium overwogen dat de videobanden, waarop een groot aantal politieverhoren van verdachten is te zien, deel uitmaken van het dossier en waren in te zien. De gelegenheid daartoe was dus aanwezig maar verdachte zelf heeft van die gelegenheid geen gebruik gemaakt. Het beroep mist derhalve feitelijke grondslag. De rechtbank verwerpt het beroep.

Ad 3.

De rechtbank stelt voorop dat in het thans in Nederland geldende recht ten aanzien van de strafrechtspleging de eis niet gesteld wordt dat processen-verbaal van verhoor een woordelijk verslag van de verhoren bevatten. Dat zij - geheel of gedeeltelijk - een samenvatting zijn, opgesteld door een verbalisant die daarbij o.a. accenten legt en irrelevante zaken weglaat, is in dit systeem geaccepteerd en vindt zijn formele grond en legitimatie in de ondertekening door de gehoorde persoon en de ambtseed/ambtsbelofte van de verbalisant. Ongetwijfeld zijn er in de onderhavige zaak verhoormethoden gebruikt waarbij enige druk is toegepast. Van een ontoelaatbare druk is evenwel niet gebleken.

Het is de rechtbank noch uit bandopnamen, noch uit vergelijking daarvan met de processenverbaal gebleken dat de processen-verbaal ten aanzien van de erin uit de verklaringen gerelateerde feiten onjuistheden bevatten anders dan kennelijke verschrijvingen of resultaten van vertaalproblemen. De rechtbank acht de processen-verbaal van verhoor dan ook bruikbaar als bewijsmateriaal. De rechtbank verwerpt het beroep.

De conclusie van het vorenstaande is dat de officier van justitie ontvankelijk is in haar vervolging.

(…)”

Voorts is op de zitting van de rechtbank, op 12 oktober 1999, aanvrager [aanvrager] als getuige gehoord in de zaken van de tegelijkertijd terechtstaande medeverdachten. Bij die gelegenheid zijn hem ook vragen gesteld over de juistheid van zijn politieverklaringen. Zijn verklaring als getuige voor zover voor dit punt van belang luidt als volgt:

“De voorzitter vangt daarop de getuigenverhoren aan. De voorzitter doet de eerste getuige voor zich verschijnen. Deze geeft desgevraagd op te zijn: [aanvrager] (overige gegevens hierboven vermeld), geen bloed- of aanverwant van een van de andere verdachten, van beroep productiemedewerker, en legt vervolgens op de Koran de eed af de gehele waarheid en niets dan de waarheid te zeggen. De voorzitter deelt de getuige mee dat hij thans onder ede staat. De voorzitter wijst de getuige op zijn recht als verdachte om op bepaalde vragen geen antwoord te geven.

Op vragen van mr. Majoie ( [medeveroordeelde 2] ) verklaart de getuige, zakelijk weergegeven:

De verklaring die ik bij de RC op 8 oktober 1999 heb afgelegd is juist.

(…)

Op vragen van mr. Hopmans ( [medeveroordeelde 9] ) verklaart de getuige, zakelijk weergegeven:

Ik blijf bij de verklaringen die ik heb afgelegd. De politie heeft 21 verklaringen van mij opgenomen. Ik kon me langzamerhand meer herinneren. Ik heb verteld wat ik mijzelf herinnerde. De politie was bezig alle verklaringen op een rijtje te zetten. De namen van de personen van de groep zijn genoemd. Ik weet niet waarom de anderen het ontkennen. Ik geloof niet dat er hier mensen bij zijn die er niets mee te maken hebben. Het zou kunnen dat ik het niet zeker weet.

De getuige vraagt onderbreking van het verhoor voor overleg met zijn raadsman. Na een korte schorsing verklaart de getuige verder, zakelijk weergegeven:

Ik heb altijd voor 100% de waarheid verklaard. Bij de politie, bij de RC en ook nu. Naar hetgeen ik heb gezien in mijn auto en in de andere auto heb ik hier de waarheid verteld.

Ik heb bij de RC dezelfde verklaring afgelegd, dat weet de advocaat en de rechtbank. Deze raadsman was zelf ook bij de RC aanwezig.

Er werd gesproken over het huis dat nu overvallen is. Ook in mijn eigen verklaring heb ik het duidelijk gemaakt en bij de RC heb ik ook antwoord gegeven. Ik heb de volledige waarheid verteld, alleen bij de RC al ben ik 10 uur verhoord.

Ik heb later bij de politie geprobeerd in alle rust weer alles voor de geest te halen. Aan de hand daarvan heb ik alles nog een keer verteld. De politie heeft niet gezegd dat mijn eerste verhaal niet klopte.

(…)

Ik ben niet binnen geweest.

Ik heb later vernomen dat de vrouw die ik heb gezien [slachtoffer 2] was. Ik dacht toen dat die mevrouw was overleden. Later heb ik van de politie gehoord dat zij het had overleefd maar dat de andere vrouw was overleden. Op 8 september 1999 heb ik tegen de politie verklaard dat ik er vanuit ging dat er 1 persoon was overleden. De politie zei: dat heb je van ons gehoord, daarom schrijven we het zo op.

Ik heb aan de politie geprobeerd precies te vertellen wat ik heb gezien en gehoord.

(…)

[medeveroordeelde 7] zegt mij dat hij al 6 maanden zit. Ik zit ook al 6 maanden vast. Hij moet eens denken aan de verliezen die de familieleden hebben geleden van degene die gewond en overleden zijn. Wij hebben hier allemaal iets verkeerds gedaan. Dat is wat ik te zeggen heb.

Ook ik ben schuldig. De anderen zijn ook schuldig.

Wat ik hier ook zeg, ik spreek de waarheid. Er is niemand die een ander hier onschuldig voor de rechtbank sleept.”

Met betrekking tot de betrouwbaarheid van de verklaringen van [aanvrager] heeft, zoals eerder al bleek, de rechtbank in de zaken van de medeverdachten overwogen:

“Aangevoerd is dat de verklaringen van [aanvrager] zoveel tegenstrijdigheden bevatten dat deze onbetrouwbaar zijn en derhalve niet mee mogen werken aan het bewijs. Niettegenstaande het feit dat de verklaringen van [aanvrager] op onderdelen niet met elkaar overeenstemmen is de rechtbank van oordeel dat diens verklaringen op essentiële onderdelen consistent zijn en worden bevestigd door andere verklaringen en door de feitelijke situatie ter plaatse. Daarom gebruikt de rechtbank de verklaringen van [aanvrager] als bewijsmiddelen.”

Met betrekking tot de druk waaraan de aanvrager [aanvrager] zou zijn blootgesteld tijdens de verhoren door de politie heeft de rechtbank geen vaststellingen gedaan. Aannemelijk is dat door de verdediging van [aanvrager] daarop ook geen beroep is gedaan, gelet op zijn ook ten overstaan van de rechtbank gehandhaafde bekennende procesopstelling. Over de wijze van verhoren heeft [aanvrager] zich later, optredend als getuige in de zaken van de verdachten die wel in hoger beroep waren gegaan, echter wel uitgelaten. Ook de mate van sturing door de politie tijdens de verhoren, in de zin dat [aanvrager] door de verhorende politieambtenaren (dader)informatie is aangereikt, komt daarin aan de orde. Naar ik meen kan de Hoge Raad in het kader van de onderhavige herzieningsaanvraag ook kennis nemen van de verklaring die [aanvrager] bij het hof op 13 juni 2000 op dat punt heeft afgelegd. Die verklaring luidt als volgt:

“De getuige [aanvrager] verklaart - zakelijk weergegeven - als volgt:

Op vragen van de jongste raadsheer antwoord ik als volgt:

Het geven van een toelichting of aanvulling op het verhoor van de tweede dag vind ik niet nodig: u hebt dat zelf kunnen zien.

Met betrekking tot de vraag wanneer en hoe de omslag tot stand kwam van ontkennen naar bekennen antwoord ik dat ik weinig keus had, want de politie zei genoeg bewijs te hebben. Het was toen voor mij duidelijk dat ze voldoende bewijs hadden.

Op de vraag of ik mij onder druk gezet voelde door de politie antwoord ik dat dat niet het geval was. Ik ben geleidelijk gaan bekennen en heb verteld wat ik wist. De door de politie gebruikte methode van verhoren is naar mijn mening beter dan de methoden die door de Turkse politie worden toegepast. Ik ben niet gefolterd of iets dergelijks. De politiemensen waren volgens mij ervaren. Met de manier waarop het verhoor tot stand is gekomen is niets mis. Ik heb natuurlijk wel een bepaalde druk gevoeld, maar ik vond dat niet ongeoorloofd. Ik vind het normaal dat je bij een dergelijk verhoor een bepaalde druk voelt.

Op vragen van de oudste raadsheer antwoord ik als volgt:

Bij het vijftiende verhoor begon mijn geweten te spreken en kwam alles stukje bij beetje boven. Ik herinnerde mij alles ook niet direct.

Op vragen van mr Coppoolse antwoord ik als volgt:

[medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 9] hadden over mij verklaard, maar ik wist niet wat ze verklaard hadden. Later is mij door mijn advocaat verteld dat er verklaringen in het dossier lagen. Ik vond dat ik toen de waarheid maar moest gaan verklaren anders werd het alleen maar erger. Ik moest maar vertellen wat ik wist. Over de verklaring dat ik de schuld op mij zou nemen heb ik niet nagedacht. Bij gelegenheid van mijn voorgeleiding heb ik even met mijn advocaat gesproken. [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] zouden belastend over mij verklaard hebben. Zij zouden gezegd hebben: [aanvrager] is bij de overval aanwezig geweest. In hoofdlijnen begreep ik toen wel wat er aan verklaringen zou liggen. Van mijn advocaat begreep ik dat er verklaard was dat ik als chauffeur bij de overval was geweest. Ik heb met mijn advocaat besproken wat ik bij de rechter-commissaris zou gaan verklaren. Ik heb niet naar de verklaring van [medeveroordeelde 9] gevraagd. Ik had maar vijf minuten om met mijn advocaat te praten. De processen-verbaal van de verhoren door de rechter-commissaris heb ik nooit onder ogen gehad, laat staan Turkse vertalingen. Ik voelde me door de anderen verraden, met name door [medeveroordeelde 9] , omdat hij al een verklaring had afgelegd. Ik wist niet wat [medeveroordeelde 9] verklaard had. Ik voelde me vrij om te verklaren. Ik voelde me eigenlijk gedwongen te vertellen wat ik wist. Ik had niet het plan of de intentie de schuld op mij te nemen. Daar was wel een afspraak over gemaakt. Ik ben voor mijn eigen verklaring verantwoordelijk. Ik voel het niet zo dat ik verraad zou plegen als ik de waarheid zou zeggen. Ik ben niet de enige die verraad heeft gepleegd. Ik heb gezegd dat anderen eerder dan ik namen hebben genoemd. In voorgaande verklaringen heb ik fouten gemaakt. Die zijn door mij zelf of door de politiemensen gecorrigeerd. Naar mijn mening is een proces-verbaal een opbouw van verklaringen. De verhorende politiemensen hebben wel gezegd dat ik loog. De politie heeft belang bij het verkrijgen van verklaringen. Ik had een bepaalde verdedigingstactiek. Naar mijn mening heb ik bij de politie niet gelogen. De politie heeft een bepaalde ondervragingstechniek, daar hebben zij voor geleerd.

In het begin had ik mij zelf verplicht alles te ontkennen. In het begin heb ik dus tegen de politie gelogen, in mijn latere verklaringen heb ik dat niet gedaan. Onvolledigheden die later zijn aangepast zie ik niet als fouten in een verklaring. Met betrekking tot diverse auto's die genoemd zijn verklaar ik nu dat [medeveroordeelde 5] in een Ford Scorpio reed, [medeveroordeelde 7] had een Mitsubishi en er was nog een BMW die van een vriend was. Later heb ik ook een Volkswagen genoemd.

Er zijn ook verklaringen gecorrigeerd naar aanleiding van het tijdsverloop. De drie auto's die ik genoemd heb had ik toen in mijn hoofd. Later is dat gecorrigeerd omdat ik mij dat ondertussen bedacht had.

U brengt de mij door de politie voorgehouden foto's ter sprake. Daar is later een foto van [betrokkene 1] bijgekomen. Er miste een foto. Later werd er een foto bij gelegd. Dat was een foto van een vriend van mij, [betrokkene 11] . Ik heb die foto er uit gehaald omdat hij er niets mee te maken had. Hij was op 2 september 1998 helemaal niet bij ons. De foto lag op tafel en ik heb gezegd dat die foto er uit moest omdat hij er niet bij hoorde. Ik heb later aangegeven wie er die dag bij waren geweest. De foto van [betrokkene 1] is er bij gekomen en de foto van mijn vriend heb ik er uit gehaald. De foto's van de mensen uit mijn groep heb ik bij elkaar gelegd. Ik had in eerste instantie niet gezien dat de foto van die vriend er ook tussen zat. Die foto heb ik er dus uit gehaald.

Het onderzoek wordt enige tijd onderbroken voor het gebruiken van een maaltijd.

Na hervatting van het onderzoek verklaart de getuige [aanvrager] - zakelijk weergegeven -:

Op vragen van mr Coppoolse antwoord ik als volgt:

De politieverhoren zijn wel eens vijf tot tien minuten onderbroken geweest. Op de gang is toen besproken dat de tolk naar huis moest. De politie is toen wel met het verhoor doorgegaan. Door de tolk is de verklaring - later - wel in het Turks vertaald. Toen ik werd aangehouden was ik al uit Nijmegen weg. Op 7 april 1999 kreeg ik een brief van de politie en op 8 april 1999 heb ik mij bij de politie gemeld. Ik had toen al geen contact meer met de anderen van de groep. Na mijn verhuizing heb ik geen contact met mijn vrouw of familie gehad, wel met mijn moeder en mijn zus. Over de verhoren door de politie kan ik zeggen dat zij mij niet slecht behandelden. Ik had geen bijzondere band met de politiemensen die mij verhoorden.

Op vragen van de verdachte [medeveroordeelde 8] antwoord ik als volgt:

Alle namen van de personen uit de groep heb ik genoemd. Ik heb de naam [medeveroordeelde 8] genoemd omdat hij er die dag, 2 september 1998, ook bij was. Op vragen of er plannen zijn gemaakt om mijn vrouw in het ziekenhuis te bezoeken antwoord ik dat ik met anderen uit de groep naar Eindhoven ben geweest.

Op vragen van mr Teekens antwoord ik als volgt:

In het begin heb ik met betrekking tot de door de groep gebruikte auto's gelogen en verklaard dat er een Peugeot, een Ford Scorpio en een Mitsubishi waren. Een Mercedes of een witte bus heb ik niet genoemd. In een latere verklaring heb ik dat gecorrigeerd en twee auto's genoemd. Die andere auto's waren er dus niet bij. Ik heb verteld wat ik me op moment herinnerde. Het betreffende verhoor duurde tot 00.30/00.45 uur. De volgende ochtend heb ik verder verklaard.

Bij gelegenheid van het vijfde politieverhoor heb ik de naam [medeveroordeelde 7] genoemd; dat gebeurde naar aanleiding van een foto die me werd getoond. Uit andere foto's die me werden getoond haalde ik de foto van een vriend; ik heb die foto er uit gehaald omdat die vriend er niets mee te maken had.

[medeveroordeelde 2] is het huis binnen gegaan. [medeveroordeelde 1] is naar het huis gereden. Ik kon mij soms niet helemaal goed herinneren wat ik al verklaard had in de diverse verhoren. Ik heb verklaard wat ik voor waar hield. Alles wat ik gezegd heb klopt; dingen die bij nader inzien niet klopten heb ik later gecorrigeerd.

Op vragen van [medeveroordeelde 7] antwoord ik als volgt:

Ik heb de naam van [medeveroordeelde 7] niet genoemd met betrekking tot de rit naar Eindhoven. Ik heb [medeveroordeelde 7] ontmoet op het feestje ter gelegenheid van de vrijlating van [medeveroordeelde 1] . Ik ben een maal bij [medeveroordeelde 7] thuis geweest. [medeveroordeelde 7] had toen een Mitsubishi, waar [medeveroordeelde 1] meestal in reed.

Er is mij door de politie nooit een verklaring van [medeveroordeelde 7] of [medeveroordeelde 9] voorgelezen.

Ik was tijdens de politieverhoren erg ziek. Ik had griep en koorts.

Op vragen van mr Zwarts antwoord ik als volgt:

Toen de politie het fotoboek erbij haalde heb ik stuk voor stuk de foto's er uit gehaald van de personen die er op 2 september 1998 bij waren. Er was toen nog een andere stapel met foto's. Daaruit heb ik de foto van een vriend van mij gehaald. Met betrekking tot de foto van [medeveroordeelde 5] heb ik gezegd: "Deze man was er niet bij".

Ik heb alleen foto's aangewezen van personen die op 2 september 1998 ter plaatse van het huis aan de [a-straat] zijn geweest. Het is wel mogelijk dat ik later de foto van [medeveroordeelde 5] heb aangewezen.

Naar aanleiding van de mij voorgehouden foto's heb ik eerdere verklaringen bijgesteld en gecorrigeerd.

Op nadere vragen van [medeveroordeelde 7] antwoord ik als volgt:

[medeveroordeelde 7] behoorde op 2 september 1998 ook tot de groep. Degenen die op die datum in de woning van [medeveroordeelde 1] waren hebben daar op een slaapkamer drugs gebruikt. Omdat ik daar in verband met mijn astma niet tegen kan ben ik naar beneden gegaan. Ik heb [medeveroordeelde 7] toen ook in de woning van [medeveroordeelde 1] gezien. Ik heb [medeveroordeelde 7] op die datum in de woning van [medeveroordeelde 1] en bij de villa aan de [a-straat] gezien.

Op vragen van mr Van der Biezen antwoord ik als volgt:

Op de dag voordat ik naar de politie ben gegaan ben ik naar een controle van het GAK geweest. Ik was toen ziek. Ik had griep en lag op bed.

Ik ben steeds twee tot drie uur door de politie ondervraagd. De verhoren werden wel onderbroken. De verhoren gingen door tot in de nacht; soms tot ongeveer 01.00 uur. De volgende morgen ging men dan om 09.00 uur weer door. Tijdens de verhoren heb ik geen medicijnen gehad.

Er werd mij gezegd dat ontkennen in mijn nadeel zou werken, maar ik had wel het recht om te zwijgen. Er werd mij zelfs voorgehouden dat men mij als de moordenaar zou kunnen gaan zien. Ik ben alleen maar als chauffeur opgetreden en ik was eigenlijk wel bang door hetgeen de politie mij voorhield. Ik denk dat het een bepaalde tactiek van de politie was.

De stelling van de politie dat men mij als de moordenaar zou gaan zien was voor mij reden om te gaan verklaren. Naar mijn mening had de politie voldoende bewijs tegen mij. Ik vind niet dat er gesteld kan worden dat ik met de politie samenwerkte. Bepaalde dingen die ik me in een later stadium herinnerde heb ik aan mijn verklaringen toegevoegd.

Op de vraag of ik met betrekking tot de door mij genoemde auto's gokte naar de waarheid antwoord ik ontkennend. In een volgende verklaring heb ik me de Volkswagen herinnerd en dat dus aan de verklaring toegevoegd.

Met betrekking tot [medeveroordeelde 2] heb ik verklaard dat hij als eerste de woning aan de [a-straat] binnenging. Ik was tijdens dat verhoor ziek, moe en voelde mij onder een bepaalde druk staan. In een andere verklaring heb ik gezegd dat [medeveroordeelde 2] buiten de woning aan de [a-straat] is gebleven. Die tweede versie was een correctie op de eerste versie. De politie nam de verklaringen pas later op. Er werd altijd eerst een min of meer algemeen verhaal gehouden. Er kwamen veel vragen op me af die later pas goed op papier zijn gezet.

Op de vraag of ik heb zitten liegen om de politie te behagen antwoord ik dat ik de feiten zo duidelijk mogelijk op papier wilde hebben. Ik moet ook zeggen dat ik wel bang was voor een lange gevangenisstraf; ik zou mijn kind dan niet meer zien. Met betrekking tot [medeveroordeelde 2] is het dus gegaan zoals ik in het laatste stadium bij de politie heb verklaard.

Op een bepaald moment kwamen er veel vragen; de vragen tuimelden bij wijze van spreken over elkaar heen. De veelheid van vragen had tot gevolg dat ik voelde dat de politie gewonnen had en de waarheid boven tafel kreeg.

Ik ben ook in Doetinchem verhoord. Daar zijn geen video-opnamen van gemaakt. Ik heb toen nog eerder afgelegde verklaringen gecorrigeerd. Alle details kunnen niet ineens samengevat worden. Ik wilde de waarheid vertellen en heb aangegeven wat gecorrigeerd moest worden.

Op vragen van [medeveroordeelde 2] antwoord ik als volgt:

[medeveroordeelde 2] was de bestuurder van de blauwe Volkswagen Golf. Ik weet niet wie er eerder in die auto heeft gezeten.

Bij gelegenheid van het terugbrengen van mij naar het Huis van Bewaring op 31 mei jl. heb ik met [medeveroordeelde 3] gesproken. Ik heb toen niet gezegd dat ik er niets mee te maken had. Ik ben niet bang. Over het intrekken van verklaringen is toen niet gesproken.”

In de arresten met betrekking tot medeverdachten die wel in hoger beroep waren gekomen heeft het hof in de overwegingen 1.1, 1.2 en 1.3 uitgebreid aandacht besteed aan de gang van zaken rond en tijdens de politieverhoren. Daarbij is het hof tot de slotsom gekomen dat niet aannemelijk is geworden dat de tegenover de politie afgelegde verklaringen, waaronder die van [aanvrager] , onder rechtens ontoelaatbare druk zijn afgelegd. Het hof overweegt daartoe:

“1.1 Betwist is dat verdachten hun verklaringen in vrijheid hebben afgelegd. De uitgeoefende druk zou in de weg staan aan de betrouwbaarheid van het door verdachten verklaarde.

Het hof heeft waargenomen dat het verzoek om medische hulp niet (direct) is gehonoreerd en dat verdachten soms langdurig zijn verhoord. Voorts is op een bepaald moment door een verbalisant aan een verdachte gevraagd of men bij elke leugen een vinger mocht afhakken. Tijdens meerdere verhoren hebben verbalisanten op verschillende momenten met stemverheffing gesproken, met de hand op tafel geslagen, zijn zij dicht bij de verdachte gaan zitten of staan en is een verdachte benaderd door een arm om hem heen te leggen.

Tenslotte staat vast dat tijdens één verhoor door een verbalisant is gezegd dat de politie ervoor kan zorgen dat de verdachte twintig jaren krijgt opgelegd alsmede dat het mogelijk is om verdachtes gezichtsprofiel te laten passen in de in het dossier aanwezige compositietekening.

Het hof is van oordeel dat voormelde feiten en omstandigheden niet structureel hebben plaatsgevonden. Het geringe aantal momenten dat van een zekere druk sprake was weegt niet op tegen de grote hoeveelheid uren die de verdachten zijn verhoord. Het hof merkt de incidentele uitlatingen, waaraan de verdediging refereert, niet aan als ernstig maar plaatst deze in de context van het gebruikelijke verhoor in een zware strafzaak op grond waarvan een zekere verbale en non-verbale druk toelaatbaar is en gericht op het verkrijgen van een in vrijheid afgelegde verklaring. Van de politieverhoren kan niet worden gezegd dat er een ontoelaatbare druk op verdachten uitging die hun verklaringsvrijheid op onaanvaardbare wijze heeft geschonden.

Kennisgenomen hebbend van vele - audio-visueel vastgelegde -politieverhoren stelt het hof vast dat de verhoren veeleer worden gekenmerkt door een rustig verloop van het gesprek en bijbehorende opstelling van verbalisanten en verdachten dan door een intimiderend en bedreigende gang van zaken. Het hof is voorts van oordeel dat het - al dan niet tijdelijk - weigeren van medische zorg gelegen is in de pleitbare inschatting van verbalisanten dat nog geen directe zorg was geboden danwel dat medische zorg aanstaande was.

Voormelde uitlatingen van verbalisanten die betrekking hebben op het ervoor zorgen dat de verdachte twintig jaren krijgt opgelegd en dat diens profiel kan worden ingepast in de compositietekening zijn naar het oordeel van het hof wellicht minder professioneel maar zijn binnen de context van de andere verhoor- momenten als incidenteel en niet onrechtmatig aan te merken.

Voorts staat de lengte van de verhoren niet in de weg aan het oordeel dat zorgvuldig is verhoord nu de verhoren veelvuldig zijn onderbroken en de onderbrekingen veelal gepaard gingen met het nuttigen van voedsel.

Door de verdediging is voorts aangevoerd dat het opsporingsteam bepaalde verhoormethoden zou hebben gebezigd die een behoorlijk opsporingsonderzoek onmogelijk hebben gemaakt. Aan de onder 1 weergegeven feiten en omstandigheden zou een structurele verhooraanpak met bijbehorende verhoormethodieken kunnen worden afgelezen.

Het hof heeft uit de verklaringen van verhorende verbalisanten, afgelegd als getuigen ter terechtzitting in hoger beroep, alsmede uit het strafdossier niet anders afgeleid dan dat het opsporingsteam in deze strafzaak op structurele basis de voortgang in het onderzoek heeft besproken waarbij de verhorende verbalisanten zich onderling met een zekere regelmaat hebben verstaan over de achterliggende en komende verhoren. Het hof is niet gebleken dat de onder 1 gememoreerde feiten en omstandigheden waren ingebed in een planning binnen het opsporingsteam.

Ook in dit verband diskwalificeert de gang van zaken rond en tijdens de politieverhoren noch de betrouwbaarheid van de door verdachte(n) afgelegde verklaringen noch de verklaringsvrijheid van verdachte(n).

De verdediging heeft aangevoerd dat tijdens verschillende (delen van) verhoren de politie aan verdachte de bijstand van een tolk bewust heeft onthouden danwel dat bij - niet geplande - afwezigheid van een tolk het verhoor toch is voortgezet, ondanks het (herhaalde) verzoek van verdachten) om het verhoor later voort te zetten in aanwezigheid van een tolk. Een en ander zou een dermate ernstige inbreuk op de verklaringsvrijheid van verdachte hebben meegebracht dat op die momenten geen sprake was van een zorgvuldige waarheidsvinding.

Tijdens de zitting in hoger beroep van 14 juni 2000 heeft de getuige [verbalisant 18] verklaard dat in het vijfde verhoor van [aanvrager] de tolk om tactische redenen is weggehaald. [aanvrager] zou zich achter de tolk hebben verscholen en zich aldus bedenktijd hebben verschaft alvorens vragen te beantwoorden. Deze beslissing stoelde op de gedachte dat het verhoor zonder tolk beter zou verlopen.

Het hof is van oordeel dat het primair aan de verbalisanten is voorbehouden om te bepalen of een verdachte een tolk nodig heeft. Indien uit de zonder tolk afgelegde verklaringen blijkt dat de verdachte de verhorende politieambtenaren lijkt te begrijpen kan slechts bij voorlezing van het op schrift gestelde verhoor blijken of de verdachte heeft verklaard overeenkomstig hetgeen hij wilde verklaren. In die gevallen dat een (gedeelte van een) verhoor zonder bijstand van een tolk plaatsvond is bij voorlezing van de verklaringen gebruik gemaakt van een tolk zodat verdachte(n) op die momenten in staat was (waren) om zijn (hun) verklaringen bij te stellen. Van die (behoefte aan) bijstelling is het hof overigens niet gebleken.

Waar specifiek is gerefereerd aan het vijfde verhoor van [aanvrager] stelt het hof vast dat [aanvrager] als getuige ter zitting heeft verklaard dat hij geen moeite had met de wijze van verhoren door de politie. Voorts is het hof gebleken dat [aanvrager] de Nederlandse taal voldoende machtig is, zodat hij door de gewraakte gang van zaken minder in zijn rechten is geschonden dan door de verdediging is betoogd.

Bovenal is het hof van oordeel dat de gewraakte opmerking van de getuige [verbalisant 18] louter betrokken kan worden op het verhoor van [aanvrager] , hetgeen de kwaliteit van de verhoren van andere verdachten niet regardeert.

Voorgaande verweren, in onderlinge samenhang beschouwd, worden verworpen.

Niet aannemelijk is geworden dat de tegenover de politie afgelegde verklaringen onder rechtens ontoelaatbare druk zijn afgelegd.”

Vrees voor de politie

In zijn nieuwe verklaring, het gestelde novum, zegt [aanvrager] dat hij ‘bij de rechtbank’ ook valselijk heeft verklaard: “(…) heb ik door de angst en de druk mijn verklaring niet kunnen veranderen. Want de politie zei dat ik anders met 15-20 jaar berecht zou worden.” In zijn aanvulling bij de nieuwe verklaring stelt [aanvrager] voorts nog, mede over zijn verklaring als getuige bij het hof:

“Ik heb na de veroordeling altijd in angst geleefd. Ik ben altijd bang geweest om naar Nederland te komen en ben sinds de veroordeling maar één keer in Nederland geweest, om mijn paspoort te verlengen. Ik ben bang dat de politie mij iets aan zal doen als ik iets aan de zaak zal wijzigen. De politie heeft mij dit ook gezegd tijdens de zittingen in hoger beroep, dat als ik mijn verklaringen zou wijzigen, zij mij lang zouden opsluiten en mijn gezin kapot zouden maken. Ik ben vandaag de dag nog steeds bang voor de politie in Arnhem omdat zij hebben laten zien dat zij alles kunnen maken. Zij hebben negen onschuldige mannen veroordeeld zonder dat er bewijs was. Ik ben bang voor mijn kinderen en mijn vrouw dat de politie hen of mij iets aan zal doen hierom. Hierom heb ik ook altijd een geheim leven geleid in Duitsland en heb ik alle contacten met Nederland verbroken. Pas nadat ik zag dat Paul Acda op televisie de waarheid over de zaak zei, heb ik gedurfd om contact met Paul Acda op te nemen voor het zeggen van de waarheid.”

Waar [aanvrager] in deze verklaring een reden geeft voor het feit, dat hij (ook) tijdens de zittingen bij de rechtbank en het hof bij zijn eerdere (bekennende) verklaringen is gebleven, namelijk omdat de politie ook heeft gezegd dat hij anders met 15-20 jaar berecht zou worden en tijdens de zittingen in hoger beroep gezegd heeft hem lang te zullen opsluiten of zijn gezin iets aan te doen als hij zijn verklaringen zou wijzigen, moet ik opmerken dat dit gegeven op geen enkele wijze met feiten of omstandigheden is onderbouwd en aldus geen steun vindt in enig objectief en toetsbaar processtuk of ander gegeven. Daar komt bij dat, wat men ook mag denken over de wijze waarop het opsporingsonderzoek is gevoerd, een dergelijke bedreiging door de Nederlandse politie mij geheel en al onwaarschijnlijk voorkomt. In aanvulling daarop merk ik op dat [aanvrager] ook in het Duitse onderzoek naar de betrokkenheid van [betrokkene 1] , in welk kader [aanvrager] ook door de Duitse politie is verhoord, bij zijn bekennende verklaring is gebleven. Mijns inziens dient deze thans aangevoerde reden voor het niet in een eerder stadium wijzigen van de verklaring door [aanvrager] als onaannemelijk buiten beschouwing te blijven.

Slotsom

In het licht van al het voorgaande meen ik dat de stelling dat [aanvrager] bij de politie belastende verklaringen heeft afgelegd omdat hij door de politie onder druk is gezet, niet kan gelden als een gegeven dat het ernstige vermoeden oplevert dat dit zou moeten leiden tot vrijspraak, ware dit bij het onderzoek op de terechtzitting aan de rechter bekend geweest. Hetgeen in de “analyse van dr. Israëls” en het advies van de ACAS wordt opgemerkt over de totstandkoming van de verklaringen van [aanvrager] en dan in het bijzonder wat betreft de op hem uitgeoefende druk, maakt dat mijns inziens niet anders. Dat geldt eveneens voor de in de aanvraag betrokken stelling dat de algemene kennis met betrekking tot valse bekentenissen en de voorbeelden daarvan in de Nederlandse strafrechtspleging nog niet breed bekend waren ten tijde van het oordeel van de rechtbank. Wat daarvan ook zij, feit blijft immers dat de rechtbank zich een oordeel heeft gevormd over de betrouwbaarheid van de verklaringen van de aanvrager. In de zaken van de medeverdachten is de rechtbank expliciet op dit element ingegaan en heeft zij overwogen dat die verklaringen op essentiële onderdelen consistent zijn en worden bevestigd door andere verklaringen en door de feitelijke situatie ter plaatse. Wat betreft de sturing door de politie verwijs ik nog naar de bijlage, waarin is tevens ingegaan op de steun die de bekennende verklaring van de aanvrager vindt in het overige bewijsmateriaal.

9. Afronding

Ik kom tot een afronding. De rechtbank heeft de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van de voor het bewijs gebezigde verklaringen van de aanvrager getoetst en daarvan verantwoording afgelegd. In het licht daarvan maken de door de getuige gegeven redenen om anders te verklaren dan hij had gedaan tegenover de politie en de rechtbank niet aannemelijk waarom hij van die eerdere verklaringen is teruggekomen.

Ik concludeer tot ongegrondverklaring van de aanvraag.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

Het ACAS-advies

In de aanvraag wordt op een groot aantal plaatsen ook gewezen op de bevindingen van de ACAS, zoals weergegeven in haar advies. Daarbij wordt er in de aanvraag op gewezen dat de veroordelingen waaromtrent is geadviseerd door de ACAS als ‘potentieel onveilig’ zijn aangemerkt. Deze bevindingen geven volgens de aanvraag steun aan de als novum aangevoerde verklaring van [aanvrager] . Uit de aanvraag citeer ik het volgende (met weglating van randnummering):

“3.3.3. Conclusies ACAS

Op pagina 27 van haar advies komt de ACAS tot de conclusie over de waarde van de bekentenissen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] en de door het Hof gebruikte bewijsconstructie voor de veroordeling van verzoeker.

Wederom verwijst de ACAS naar het belang van een integrale beoordeling van de opnames, waarbij de ACAS vaststelt dat van een dergelijke integrale beoordeling geen sprake is geweest bij het Hof maar dat het gerechtshof slechts kennis heeft genomen van "een beperkt aantal fragmenten van de opnames van die verhoren" en dat "de door het gerechtshof bekeken onderdelen van de verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] geen adequaat en representatief beeld geven van de verhoren die op band zijn opgenomen."

De ACAS concludeert:

"Het gerechtshof was dus niet bekend met de volledige inhoud van die opnames. Op basis van een integrale beoordeling van de opnames en aan de hand van een systematische vergelijking met de opgemaakte processen-verbaal van verhoor, komt de Commissie – mede op basis van de huidige wetenschappelijke inzichten over valse bekentenissen die ten tijde van de beoordeling door het gerechtshof evenmin in alle opzichten waren uitgekristalliseerd – tot het standpunt dat dit oordeel van het gerechtshof naar huidige wetenschappelijke inzichten thans niet meer houdbaar is. De Commissie heeft (onder meer) moeten vaststellen dat [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] niet uit eigen beweging met specifieke daderwetenschap zijn gekomen, dat zij daarentegen op relevante onderdelen zijn "gevoed" met daderinformatie door de verhorende verbalisanten, dat met name [aanvrager] ook in zijn bekennende verklaringen uitlatingen heeft gedaan die aantoonbaar onjuist zijn, dat [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] op geen enkel moment coherente en min of meer vloeiende (bekennende) verklaringen hebben afgelegd, dat sprake is geweest van structurele druk die op [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] is uitgeoefend, dat verhoortechnieken zijn toegepast die de kans op onjuiste veroordelingen vergroten en dat de processen-verbaal van verhoor geen adequaat beeld geven van de afgelegde verklaringen en de wijze waarop die tot stand zijn gekomen."

Al deze door de ACAS geconstateerde conclusies zijn van groot belang voor de beoordeling van de nieuwe verklaring van [aanvrager] . De verschillende elementen die door [aanvrager] worden geduid in diens nieuwe verklaring zijn dus ook benoemd in de analyse door de ACAS.”

Bij dit citaat merk ik op dat de wijze van beoordeling van de zaak door de ACAS in haar advies niet – of niet zonder meer – strookt met de aanpak in herziening. Allereerst – maar dat is een meer formeel punt – was ten tijde van het opstellen van het ACAS-advies de ‘nieuwe’ verklaring van [aanvrager] nog niet tot stand gekomen. Van meer wezenlijk belang is dat de maatstaf die de ACAS hanteert bij de beoordeling van de zaak een andere is dan in herziening. Als sprake is van een in de ogen van de ACAS “potentieel onveilige veroordeling” acht zij zich bij haar onderzoek in de zaak niet gebonden door de begrenzingen die het herzieningsproces bepalen. In het Jaarverslag van de ACAS van 2017 komt dit als volgt tot uitdrukking:

“Verzoeken die strikt juridisch gezien geen potentieel novum bevatten, maar waarvan gesteld kan worden dat ze naar oordeel van de ACAS teruggaan op een potentieel ‘onveilige veroordeling’ vormen daarbij een bijzondere categorie.[voetnoot 3] In dergelijke zaken ontbreekt technisch bewijs vaak (grotendeels) en stoelt een veroordeling bijvoorbeeld hoofdzakelijk op bekennende verklaring van de verdachte of getuigenverklaringen die niet geheel volgens de (nu) geldende regels tot stand lijken te zijn gekomen, of die na langere tijd zijn verkregen of zijn gewijzigd. Sinds de strafzaak van de Schiedammer parkmoord zijn de (maatschappelijke) inzichten ten aanzien van (de bewijswaarde van) deze onderwerpen gewijzigd. Die vaststelling op zichzelf is echter niet genoeg voor een potentieel novum. Dergelijk soort onveilige veroordelingen hebben de bijzondere aandacht van de ACAS, ook al leidt de zoektocht naar (aanvullende) onderzoeksmogelijkheden of aanknopingspunten uiteindelijk niet altijd tot (een begin van) een potentieel novum.

Voetnoot 3: Onder een ‘potentieel onveilige veroordeling’ verstaat de ACAS een einduitspraak die een groter dan gebruikelijk risico op een onjuiste vaststelling van de relevante feiten in zich bergt, omdat de destijds gebruikte bewijsmiddelen, de destijds gebruikte bewijsconstructie en/of de destijds gebruikte bewijsoverwegingen in elk geval naar hedendaags inzicht serieus te nemen vragen oproepen in termen van betrouwbaarheid, deugdelijkheid en/of wetenschappelijke onderbouwing – zonder dat reeds een nieuw gegeven bestaat dat de basis kan vormen voor een herzieningsverzoek.”

Opmerking verdient dat de ACAS – tot op zekere hoogte – zelfstandig is bij het uitvoeren van haar onderzoekstaak en de daarbij te hanteren maatstaf. Blijkens art. 461 Sv strekt het nader onderzoek ter voorbereiding van een herzieningsaanvraag. Een gewezen verdachte, die is veroordeeld voor een feit waarop naar de wettelijke omschrijving gevangenisstraf van twaalf jaren of meer is gesteld en waardoor de rechtsorde ernstig is geschokt, kan door zijn raadsman aan de procureur-generaal doen verzoeken een nader onderzoek in te stellen naar de aanwezigheid van een grond voor herziening als bedoeld in artikel 457, eerste lid, onder c. Daaromtrent kan de procureur-generaal, zo stelt art. 462 Sv, bij de ACAS een advies inwinnen. Een bestaand novum is dus geen voorwaarde; daar moet juist een onderzoek naar volgen en daarom is het ACAS-onderzoek naar de wenselijkheid van nader onderzoek per definitie juist breder.

In het Jaarverslag van 2019 plaatst de ACAS het door haar ontworpen criterium echter ook in de discussie die gevoerd wordt over de doeltreffendheid van het novum-vereiste in herzieningszaken, mede naar aanleiding van de inmiddels tot stand gekomen evaluatie van de herzieningsregeling. Zij merkt daarover op:

“Niettemin is de discussie rondom de doeltreffendheid van de wet, zowel binnen de wetenschap als binnen de politiek, nog steeds gaande.[voetnoot 11] In parlementaire kringen lijkt deze zich met name toe te spitsen op (verlaging van) de drempel voor herziening middels een novum.[voetnoot 12] Daarbij concentreert de discussie zich vooral op de (al dan niet te strikte) taakopvatting van de ACAS en de (al dan niet gewenste verruiming van de) invulling van het novumcriterium.

Met de introductie van de hiervoor reeds genoemde potentieel onveilige veroordeling heeft de ACAS laten zien dat zij verder kijkt dan het juridische oordeel van de advocaat-generaal en het uiteindelijke oordeel van de Hoge Raad.

Sinds de introductie van dit criterium heeft de ACAS vijf zaken (waaronder drie samenhangende zaken) als zodanig aangemerkt.[voetnoot 13] In geen van deze zaken is tot op heden (eind)uitspraak gedaan door de Hoge Raad.[voetnoot 14] Aangezien de Hoge Raad uiteindelijk beoordeelt – en ook moet beoordelen – of een aangedragen, de rechter eerder onbekend gebleven gegeven het ernstige vermoeden wekt dat deze dan tot een vrijspraak (etc.) zou zijn gekomen, zal pas wanneer de Hoge Raad in deze zaken arrest heeft gewezen duidelijkheid komen over de vraag of de huidige herzieningswetgeving voldoende ruimte biedt om ook potentieel onveilige veroordelingen te redresseren.

Voetnoten:

11 Vgl. in dat kader bijvoorbeeld het themanummer ‘Gerechtelijke dwalingen en herziening’, E&R 2018, afl. 6.

12 Zie Aanhangsel Handelingen II 2018/19, nr. 3304 (vragen en antwoorden over het verlagen van drempels voor de herziening van afgesloten strafzaken); Kamerstukken II 2018/19, 29279, 495; Rondetafelgesprek vaste commissie voor Justitie en Veiligheid 22 mei 2019 over de evaluatie Wet hervorming herziening ten voordele; Kamerstukken II 2019/20, 29279, 543.

13 Te weten de veroordelingen in ACAS-zaken 022, 026 en 028 (Arnhemse villamoord), 032 (Rosmalense flatmoord) en 037 (Campingmoord te Petten).

14 In de zaken 022, 026 en 028 (Arnhemse villamoord) heeft de AG inmiddels de fase van het nader onderzoek afgesloten en het aan de veroordeelden gelaten een herzieningsverzoek in te dienen; in zaak 032 (Rosmalense flatmoord) heeft de Hoge Raad na een door de AG ingediende vordering tot herziening bij tussenarrest de stukken opnieuw in handen van de AG gesteld voor aanvullend onderzoek (ECLI:NL:HR:2018:2095); in zaak 037 (Campingmoord te Petten) wordt het door de ACAS geadviseerde nader onderzoek inmiddels door de AG uitgevoerd.”

De parlementaire discussie, waaraan de ACAS in haar Jaarverslag van 2019 refereert is inmiddels – voor zover ik zie – afgerond met een brief van de Minister voor Rechtsbescherming van 6 april 2020. Daarin houdt hij vast aan het – in 2012 reeds enigszins verruimde – novumbegrip. Dat standpunt had hij ook al eerder ingenomen, in zijn beleidsreactie op de evaluatie van de herzieningsregeling. Op 6 april 2020 schrijft de Minister onder meer:

“1.4. Gerede twijfel als criterium voor herziening

In de notitie die door de woordvoerder van de SP-fractie is opgesteld wordt het voorstel omarmd om het novumcriterium te verlaten en uit te gaan van gerede twijfel aan de juistheid van de veroordeling als criterium voor herziening. Een nadeel van dit voorstel is in mijn ogen dat het mogelijk maakt om een afgesloten strafzaak te heropenen enkel omdat een andere afloop van de strafzaak denkbaar zou zijn geweest. Een veroordeling zou dan ongedaan kunnen worden gemaakt louter en alleen op grond van een andere weging van het bewijsmateriaal. Dat zich een andere afloop laat denken wil echter nog niet zeggen dat het ernstige vermoeden bestaat dat de uitkomst van de zaak onjuist was. Naar mijn oordeel doet dit geen recht aan het uitzonderlijke karakter van het buitengewoon rechtsmiddel herziening. Dat zou namelijk betekenen dat eigenlijk een vierde beroepsinstantie wordt gecreëerd. Van buitengewoon rechtsmiddel zou de herziening in feite een gewoon rechtsmiddel worden.

Een dergelijke verruiming van dit criterium bergt nog een ander risico in zich. Het behoort tot de taak van de rechter om ook in complexe zaken een beslissing te nemen waarbij de procespartijen – wanneer de gewone rechtsmiddelen zijn uitgeput – zich zullen moeten neerleggen. Als de onherroepelijke beslissing van de rechter telkens – ook zonder dat sprake is van nieuwe omstandigheden die een ander licht op de zaak werpen – weer ter discussie kan worden gesteld, is het risico dat het gezag van rechterlijke uitspraken vermindert. Aan rechtszaken komt, ook nadat alle gewone rechtsmiddelen zijn aangewend, dan potentieel nimmer een einde omdat in een aanzienlijk aantal zaken altijd discussie kan en zal blijven bestaan. De rechter heeft juist tot taak om in die discussie definitief een knoop door te hakken.

Verder kan worden verwacht dat een ruimer criterium evenals in het VK zal leiden tot een grote toestroom van herzieningsaanvragen. In die gevallen steeds nieuwe onderzoeken doen, zou veel onrust creëren en ten onrechte uitstralen dat er iets mis is met de kwaliteit van de rechtspraak. Het zou verkeerde verwachtingen wekken bij veroordeelden. Daarnaast zou dit een voortdurende onzekerheid en onrust bij slachtoffers en nabestaanden en in de samenleving als geheel met zich meebrengen. Het vormt ook geen adequate inzet van rechterlijke en andere capaciteit. Ook in het Evaluatieonderzoek naar de Wet hervorming herziening ten voordele is de mogelijkheid van een ander criterium, zoals «gerede» of «serieuze» twijfel aan een veroordeling of de aanwijzing dat sprake is van een «unsafe conviction» uitdrukkelijk onderzocht en door het overgrote deel van de geïnterviewde deskundigen afgewezen. Er werd aangegeven dat een lagere maatstaf de verkeerde zaken zou kunnen aantrekken, namelijk die waarin de gewezen verdachte juist terecht is veroordeeld.

Een dergelijke open einde-regeling is naar mijn oordeel onwenselijk. Het vereiste van het ernstig vermoeden waarborgt twee dingen. Het drukt enerzijds uit dat het bij een dergelijk vermoeden noodzakelijk is de onherroepelijke veroordeling te herzien. Het is anderzijds nodig om de inzet van dit buitengewone rechtsmiddel te rechtvaardigen. Het past daarmee bij het systeem van de wet. Daarin liggen een onafhankelijke rechterlijke beoordeling, de correctie van rechterlijke oordelen in het stelsel van rechtsmiddelen en het buitengewoon karakter van de herziening van onherroepelijke uitspraken besloten.

Afweging

Resumerend kom ik terug op de overwegingen met betrekking tot het novumcriterium in de notitie van de SP-fractie. De daarin vervatte oproep dat alles in het werk moet worden gesteld om onterechte veroordelingen te voorkomen, onderschrijf ik volledig. Elke justitiële dwaling ís er één te veel.

De beste waarborg tegen onterechte veroordelingen is en blijft in de eerste plaats een zorgvuldig strafproces dat aan een definitieve einduitspraak voorafgaat. Dat begint met het opsporingsonderzoek. Veel herzieningsverzoeken plaatsen kanttekeningen bij de wijze waarop en de zorgvuldigheid waarmee het opsporingsonderzoek is verricht. Daarom moet aan de kwaliteit van het opsporingsonderzoek voortdurend aandacht worden besteed, opdat dit deugdelijk en state of the art wordt verricht wat betreft kennis en technologie. Ook moet opsporing gebeuren zonder tunnelvisie, dus met een open blik en ook met oog voor ontlastende informatie. Voor de strafprocedure geldt dat deze zo veel mogelijk moet zijn ingericht op tegenspraak. Hieraan draagt bij dat is voorzien in rechtsbijstand vanaf het eerste verhoor van de verdachte en dat de verdediging de mogelijkheid heeft tot het (doen) horen van getuigen of het inschakelen van deskundigen voor (tegen)onderzoek. Dit is temeer van belang aangezien de rechter in toenemende mate afhankelijk is geworden van deskundigeninzichten bij de interpretatie van bewijsmateriaal. Ook een kwalitatief goed systeem van gewone rechtsmiddelen is van groot belang om fouten te herstellen en om onjuiste veroordelingen te voorkomen. En bij dat alles is, ten slotte, een adequate herzieningsprocedure onmisbaar als veiligheidsventiel.

Alles overziende, deel ik echter het standpunt zoals vervat in de notitie van de SP-fractie, dat de herzieningsregeling niet voldoende (toegankelijk) zou zijn, niet. In de voorgaande beschouwingen heb ik nog eens op een rij gezet welke mogelijkheden er sinds de wetswijziging in 2012 zijn om een onherroepelijke veroordeling te kunnen herzien. Door de verruiming van het novumcriterium en de mogelijkheid om de procureur-generaal bij de Hoge Raad te verzoeken een nader onderzoek in te stellen inclusief advisering daarover door de ACAS, is de toegankelijkheid van de procedure per saldo ruimer geworden. Ik ben van mening dat de wet beantwoordt aan het doel om een betere balans te vinden tussen aan de ene kant (alsnog) adequate waarheidsvinding, ook als rechtsbescherming van de gewezen verdachte, en aan de andere kant rechtszekerheid, in welk kader van belang is dat uitgegaan mag en moet worden van de juistheid van de uitkomst van onherroepelijke oordelen in strafzaken. Dit wordt bevestigd in het vorig jaar afgeronde evaluatieonderzoek naar de hervorming van de herzieningsregeling. Er is geen reële aanleiding om te veronderstellen dat nu nog sprake zou zijn van een disbalans.

Ook rechtsvergelijking (zie de informatie in de bijlage) wijst erop dat de Nederlandse regeling op het punt van toegankelijkheid, integriteit en transparantie, een vergelijking met die in ons omringende landen goed kan doorstaan. Op basis van het voorgaande kom ik, alles afwegend, tot het oordeel dat er geen aanleiding is om het novumcriterium of onderzoeksmogelijkheden daarnaar verder te verruimen, waartoe in de notitie van de SP-fractie wordt opgeroepen.”

Van de kant van de Minister is dus – vooralsnog – geen steun voor het verruimen van de maatstaven voor herziening ten voordele. De kans dat de Hoge Raad wel een stap in die richting zou zetten, zoals volgens de ACAS nog tot de mogelijkheden lijkt te behoren, lijkt me gering.

Dat komt wat mij betreft – naast de door de Minister genoemde tegenargumenten – ook omdat het criterium dat de ACAS hanteert voor een ‘(potentieel) onveilige veroordeling’ niet zo gemakkelijk is te operationaliseren. Een onveilige veroordeling is volgens de definitie van de ACAS “een einduitspraak die een groter dan gebruikelijk risico op een onjuiste vaststelling van de relevante feiten in zich bergt, omdat de destijds gebruikte bewijsmiddelen, de destijds gebruikte bewijsconstructie en/of de destijds gebruikte bewijsoverwegingen in elk geval naar hedendaags inzicht serieus te nemen vragen oproepen in termen van betrouwbaarheid, deugdelijkheid en/of wetenschappelijke onderbouwing.” Dat roept de vraag op wat nu een groter dan ongebruikelijk risico is op een onjuiste vaststelling van de feiten. Dat risico laat zich naar ik meen niet kwantificeren, of men moet daarnaar een slag slaan. Ook de tegenstelling tussen hedendaags inzicht en – kennelijk – het ten tijde van de uitspraak heersende inzicht is een lastige kwestie. Vallen recente uitspraken dan buiten de boot? En wat zijn serieus te nemen vragen? Daarin sluipen ook normatieve, dus niet objectiveerbare elementen. Op één punt in de definitie valt echter wel een duidelijke overeenkomst met de maatstaven van de herziening zoals wij die kennen aan te wijzen: dat betreft de verwijzing naar de wetenschappelijke onderbouwing van de uitspraak. Die kwestie valt niet buiten de blik van de herziening ten voordele. Door de wijziging van het novumbegrip, waarbij de nieuwe (feitelijke) omstandigheid is vervangen door het begrip ‘nieuw gegeven’ is het wel degelijk mogelijk ook nieuwe wetenschappelijke inzichten aan een herzieningsaanvraag ten grondslag te leggen, ook al zijn er als gezegd zekere (nadere) eisen die de Hoge Raad daaraan stelt.

Resumerend op dit punt zie ik geen reden om in de onderhavige zaak af te wijken van de kaders die de Hoge Raad tot nu toe hanteert bij zijn beoordeling van herzieningszaken. Dat betekent dat ik in de onderhavige zaak uiteindelijk niet integraal de houdbaarheid van de bewezenverklaring aan de hand van het dossier zal beoordelen maar mij zal concentreren op de vraag of hetgeen in de aanvraag is gesteld volgens die jurisprudentiële lijn een novum in de zin van art. 457 lid 1 sub c Sv oplevert; dat is een gegeven dat bij het onderzoek op de terechtzitting aan de rechter niet bekend was en dat op zichzelf of in verband met de vroeger geleverde bewijzen met de uitspraak niet bestaanbaar schijnt, zodanig dat het ernstige vermoeden ontstaat dat indien dit gegeven bekend zou zijn geweest, het onderzoek van de zaak zou hebben geleid tot een vrijspraak van de gewezen verdachte.

8. De conclusies van de ACAS nader beschouwd

Tegen de achtergrond van de zojuist door mij ingenomen stelling lijkt het mij goed toch aandacht te besteden aan de voornaamste conclusies van de ACAS. Dat is om recht te doen aan haar uitgebreide onderzoek in de zaak, en aan de onmiskenbaar aanwezige problematiek die daarin speelt, maar ook om te kunnen signaleren om welke punten het in de onderhavige zaak thans niet gaat.

Ten tijde van haar advies was de ACAS uiteraard niet bekend met de nieuwe verklaring van [aanvrager] . De ACAS was bovendien juist belast met een onderzoek naar mogelijke nova. Op dat punt concludeert de ACAS (p. 26-29):

“Afronding

De Commissie heeft in haar tussenadvies reeds enkele bevindingen gepresenteerd, die erop duiden dat de veroordeling van verzoekers – en die van andere verdachten in deze zaak – als potentieel onveilig moet worden gekwalificeerd. De bevindingen van de Commissie na het uitbrengen van dat tussenadvies hebben dat beeld alleen maar versterkt. Dat beeld is verontrustend. Op hoofdlijnen kan het als volgt worden gekenschetst:

1. De betrokkenheid van verzoekers en de overige veroordeelden bij het bewezen verklaarde delict is in doorslaggevende mate gebaseerd op de bekennende verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] .

2. Forensisch-technisch onderzoek heeft er niet toe geleid dat verzoekers, de andere veroordeelden en/of [betrokkene 1] in verband kunnen worden gebracht met het delict.

3. De vaststelling van het gerechtshof dat tien mannen bij het delict betrokken zijn geweest en dat vijf mannen in of bij de woning zijn geweest, spoort niet met de voor het bewijs gebruikte verklaring van het slachtoffer [slachtoffer 2] , die heeft verklaard slechts één dader te hebben gezien.

Die hoofdlijnen waren reeds bekend ten tijde van de behandeling van de strafzaken in hoger beroep. Een novum kan hierin dus niet worden gevonden. In de loop van het onderzoek door de Commissie zijn deze hoofdlijnen evenwel aangevuld met de volgende karakteristieken, die aan het gerechtshof niet bekend waren:

4. De Duitse autoriteiten hebben op 19 november 1999 besloten [betrokkene 1] niet (verder) te vervolgen, in welk verband zij onder meer aandacht hebben besteed aan het door [betrokkene 1] en getuigen aan [betrokkene 1] toegedichte alibi en waarbij is overwogen dat [betrokkene 1] geloofwaardig heeft ontkend de Nederlandse taal te beheersen. Daarmee is een belangrijk nieuw gegeven beschikbaar, dat haaks staat op de door het gerechtshof gebruikte bewijsmiddelen en gepresenteerde overwegingen. Daarin ligt immers besloten dat [betrokkene 1] als schutter wordt aangemerkt; een schutter die volgens het slachtoffer [slachtoffer 2] een goede beheersing van de Nederlandse taal had.

5. Integrale kennisneming van de op band opgenomen verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] leert dat alle ingrediënten voor valse bekentenissen zich hebben gemanifesteerd. Systematische vergelijking van de op band opgenomen verhoren met de van die verhoren opgemaakte processen-verbaal wijst bovendien uit dat grote zorgen bestaan over de juistheid en de volledigheid van de processen-verbaal van verhoor.

De Commissie onderkent dat het gerechtshof uitvoerig aandacht heeft besteed aan de betrouwbaarheid en de rechtmatigheid van verkrijging van de door [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] afgelegde verklaringen. De overwegingen van het gerechtshof daaromtrent kunnen evenwel niet los worden gezien van de vaststelling dat het gerechtshof slechts kennis heeft genomen van een beperkt aantal fragmenten van de opnames van die verhoren. De Commissie heeft vastgesteld dat het gerechtshof slechts een fractie van de op beeld beschikbare verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] heeft gezien en dat de door het gerechtshof bekeken onderdelen van de verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] geen adequaat en representatief beeld geven van de verhoren die op band zijn opgenomen.

Het gerechtshof was dus niet bekend met de volledige inhoud van die opnames. Op basis van een integrale beoordeling van de opnames en aan de hand van een systematische vergelijking met de opgemaakte processen-verbaal van verhoor, komt de Commissie – mede op basis van de huidige wetenschappelijke inzichten over valse bekentenissen die ten tijde van de beoordeling door het gerechtshof evenmin in alle opzichten waren uitgekristalliseerd – tot het standpunt dat dit oordeel van het gerechtshof naar huidige wetenschappelijke inzichten thans niet meer houdbaar is. De Commissie heeft (onder meer) moeten vaststellen dat [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] niet uit eigen beweging met specifieke daderwetenschap zijn gekomen, dat zij daarentegen op relevante onderdelen zijn “gevoed” met daderinformatie door de verhorende verbalisanten, dat met name [aanvrager] ook in zijn bekennende verklaringen uitlatingen heeft gedaan die aantoonbaar onjuist zijn, dat [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] op geen enkel moment coherente en min of meer vloeiende (bekennende) verklaringen hebben afgelegd, dat sprake is geweest van structurele druk die op [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] is uitgeoefend, dat verhoortechnieken zijn toegepast die de kans op onjuiste veroordelingen vergroten en dat de processen-verbaal van verhoor geen adequaat beeld geven van de afgelegde verklaringen en de wijze waarop die tot stand zijn gekomen.

Tegen deze achtergrond krijgen andere vragen extra reliëf:

1. Wanneer en op basis waarvan is de verdenking tegen verzoekers, de overige veroordeelden en [betrokkene 1] ontstaan? [voetnoot 24]

2. Is nader onderzoek gedaan naar de aanwijzingen voor de betrokkenheid van een derde (Tekin Acar)? Zo ja: welke resultaten heeft dat opgeleverd? Zo neen: waarom niet?

3. Hoe kan worden verklaard dat [aanvrager] noch [medeveroordeelde 2] een goede beschrijving (kunnen) geven van de opvallende vormgeving van de woning?

4. Hoe kan worden verklaard dat direct na de overval volgens de door het gerechtshof gebruikte bewijsmiddelen zou zijn gesproken over één slachtoffer, indien voor de betrokkene(n) op dat moment kenbaar moet zijn geweest dat op beide slachtoffers is geschoten en op geen enkele wijze was of kon worden vastgesteld dat het slachtoffer [slachtoffer 2] wonderwel niet dodelijk is geraakt?

Conclusie van de Commissie

Gelet op dit alles, adviseert de Commissie om (a) de nog bij het NFI beschikbare DNA-sporen te doen vergelijken met de DNA-profielen uit de DNA-databank, (b) de twee bruikbare dactyloscopische sporen en de dactyloscopische sporen die destijds niet bruikbaar werden geacht - indien beschikbaar - (opnieuw) te doen vergelijken met de in HAVANK opgeslagen vingerafdrukken.

Tegen de achtergrond van de bevindingen van de Commissie, zoals die hiervoor zijn gepresenteerd, ziet zij geen aanleiding te adviseren nader onderzoek te verrichten naar (met name) de (totstandkoming van de) bekennende verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] . De Commissie meent dat met haar werkzaamheden voldoende tegemoet is gekomen aan de verzoeken die hiervoor (op p. 2-3) onder a-f zijn weergegeven.

Indien de resultaten van het nader DNA- en dactyloscopisch onderzoek geen wijziging aanbrengen in het door de Commissie geschetste beeld, geeft de Commissie aan de procureur-generaal bij de Hoge Raad in overweging een vordering tot herziening in te dienen en in dat kader de overige veroordeelden en de nabestaanden van de veroordeelde [medeveroordeelde 7] daarover te informeren. Naar het oordeel van de Commissie kunnen in dat geval in de beslissing van de Duitse autoriteiten in de strafzaak tegen [betrokkene 1] , in de resultaten van een integrale kennisneming van de opgenomen verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] , en in de resultaten van een systematische vergelijking van die verhoren met de daarvan opgemaakte processen-verbaal in elk geval even zovele nieuwe gegevens zoals bedoeld in artikel 457, eerste lid, onder c Sv worden gevonden.”

Duidelijk volgt uit deze afrondende conclusies van de ACAS dat zij dusdanige twijfels heeft over de juistheid van de bewezenverklaring dat de veroordeling als ‘(potentieel) onveilig’ moet worden aangemerkt. Als het gaat om de vraag wat in dat verband als novum zou kunnen dienen komt de ACAS tot een tweetal punten, respectievelijk genummerd als 4. en 5., kort gezegd de uitkomsten van het Duitse opsporingsonderzoek tegen de (mede)verdachte [betrokkene 1] en de integrale kennisname van de videobanden van de verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] en de vergelijking daarvan met de daarvan opgemaakte processen-verbaal.

Wat betreft dit eerste punt, (de uitkomsten van) het Duitse opsporingsonderzoek in de zaak [betrokkene 1] , kan vastgesteld worden dat dit punt geen deel uitmaakt van de huidige aanvraag tot herziening. Het lijkt mij echter goed daarover wel iets te zeggen. De medeverdachte [betrokkene 1] was immers in het Nederlandse opsporingsonderzoek betrokken als een van de (mogelijke) daders van de overval op de villa. Door [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] is [betrokkene 1] genoemd als degene die de dodelijke schoten zou hebben gelost. Het ACAS rapport verwijst met name naar dat laatste aspect. Niettemin moet opgemerkt worden dat het hof in zijn bewijsoverwegingen met betrekking tot de veroordeelden niet vaststelt dat [betrokkene 1] ook daadwerkelijk degene is geweest die zou hebben geschoten. Daarbij past wel de kanttekening dat het hof in de bewijsmiddelen wel passages uit verklaringen van de verdachten heeft opgenomen waaruit dat zou kunnen worden afgeleid. Ik doel op bewijsmiddel 25 waarin [aanvrager] verklaart: “In de woning van [medeveroordeelde 1] , na de inbraak op de [a-straat] te Arnhem, kreeg [medeveroordeelde 1] ruzie met [betrokkene 1] . [medeveroordeelde 1] verweet [betrokkene 1] dat hij de vrouw had neergeschoten.” en bewijsmiddel 30 waarin [medeveroordeelde 2] verklaart: “Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] zei:" [betrokkene 1] heeft een wijf doodgeschoten”.”

[betrokkene 1] zelf was echter niet in de Nederlandse vervolging betrokken – het verzoek om zijn uitlevering teneinde in Nederland vervolgd te worden was door de Duitse autoriteiten afgewezen. Blijkens het uitleveringsdossier dat door de ACAS is opgevraagd, is [betrokkene 1] in Duitsland uiteindelijk evenmin vervolgd. Door de Duitse Staatsanwalt is hij, nadat in zijn zaak een opsporingsonderzoek was ingesteld, buiten vervolging gesteld wegens onvoldoende aanwijzing van schuld. Dat enkele feit zou naar ik meen niet als novum kunnen gelden: dat betreft slechts een (andere) waardering van de feiten door een buitenlandse autoriteit. Dat kan men vergelijken met de – in herzieningszaken nogal eens opgevoerde grond – dat de (Nederlandse) rechter een medeverdachte heeft vrijgesproken of diens zaak door de officier van justitie is geseponeerd. Een dergelijke omstandigheid kan naar vaste jurisprudentie van de Hoge Raad niet als novum gelden.

De ACAS lijkt echter vooral te refereren aan de door de Duitse opsporingsautoriteiten onderzochte feiten in die (Duitse) strafzaak. Van dat feitelijk onderzoek kan blijken uit de Verfügung van de Duitse Staatsanwalt te Köln van 19 november 1999:

“d) Gegen den Beschuldigten [betrokkene 1] (weitere Personalien Bl. 90) ist das Ermittlungsverfahren wegen der ihm zur Last gelegten Taten vom 02.09.1998 in Arnheim/Niederlande, [a-straat 1] zum Nachteil der Geschädigten [slachtoffer 1] und [slachtoffer 2] , nämlich einen Mord in Tateinheit mit versuchtem Mord, gefährlicher Körperverletzung und schwerer räuberischer Erpressung begangen zu haben, gemäß § 170 Abs. 2 S. 1 StPO einzustellen.

Der Beschuldigte [betrokkene 1] bestreitet jegliche Beteiligung an den fraglichen Taten (vgl. Bl. 86 R, 90 f., 309 ff., 319 f. 370 d. A.). Er gibt an, er sei im Juli oder August 1998 in den Niederlanden gewesen, um dem gesondert verfolgten [medeveroordeelde 4] , niederländische Autokennzeichen mit Papieren zu bringen. Zur Tatzeit am 02.09.1998 sei er nicht in den Niederlanden, sondern in Bedburg bei einer Familienfeier gewesen.

Von den in den Niederlanden gesondert verfolgten [medeveroordeelde 2] und [aanvrager] wird der Beschuldigte [betrokkene 1] als vermutlicher Täter der Schüsse angegeben. [medeveroordeelde 2] erklärt, der gesondert verfolgte [medeveroordeelde 9] habe dies von dem Tatgeschehen berichtet (Bl. 41). Der gesondert verfolgte [aanvrager] hat sich dahingehend eingelassen, dass man am 02.09.1998 mit zwei Autos zu dem Haus der Geschädigten t'Leven gefahren sei, [betrokkene 1] sei zusammen mit den gesondert verfolgten [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 1] und [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 7] und [medeveroordeelde 9] auf das Grundstück am [a-straat 1] in Arnheim gegangen, während er selbst mit dem gesondert verfolgten [medeveroordeelde 8] (genannt [medeveroordeelde 8] ) bei seinem Auto an der Straße gewartet habe. Er habe nach einiger Zeit mehrere Knallgeräusche gehört, die anderen seien wenig später zurückgekommen und der [medeveroordeelde 9] habe dem Beschuldigten [betrokkene 1] bei Rückkehr im Auto vorgeworfen, dass er nicht habe schießen dürfen und dass dies eine große Dummheit gewesen sei. Auch [aanvrager] kann zum eigentlichen Tatgeschehen aus eigener Wahrnehmung keine Angaben machen (Bl. 59 x). Beide Zeugen vom Hörensagen haben im Übrigen ihre ursprünglichen Angaben bei späteren Vernehmungen widerrufen (Bl. 409 ff., 412, 419). Von entscheidender Bedeutung bei der Bewertung des Ermittlungsergebnisses ist, dass die Zeugin [slachtoffer 2] den Beschuldigten [betrokkene 1] bei einer Wahlgegenüberstellung vom 02.06.1999 nicht als Täter wiedererkannt hat (Bl. 354 ff.).

Die Zeugin [slachtoffer 2] hat außerdem bei ihrer zeugenschaftlichen Vernehmung am 02.06.1999 durch die Kriminalpolizei in Bergheim (Bl. 356 ff. d. A.) und bei einer Vernehmung bei der niederländischen Polizei vom 14.10.1998 (Bl. 268 d. A.) übereinstimmend ausgesagt, bei dem Täter, den sie gesehen habe, müsse es sich um einen Mann handeln, der die niederländische Sprache sehr gut beherrsche oder sie als Muttersprache spreche, da er in mindestens drei Situationen besondere niederländische Ausdrücke benutzt habe.

Der Beschuldigte [betrokkene 1] hat jedoch glaubhaft bestritten, der niederländischen Sprache mächtig zu sein. Dieses Bestreiten ist glaubhaft, da die gesondert verfolgten [medeveroordeelde 2] und [aanvrager] bei ihren Vernehmungen durch die niederländische Polizei (Bl. 141, 166 und 197 d. A.) jeweils übereinstimmend ausgesagt haben, dass der Beschuldigte [betrokkene 1] zwar Türkisch und gut Deutsch spreche, sie aber nicht wüßten, dass er der niederländischen Sprache mächtig sei.

Darüber hinaus haben die Zeugen [betrokkene 8] (Bl. 332 ff. d. A.) und [betrokkene 9] (Bl. 337 ff. d. A.) am 03.05.1999 ausgesagt, der Beschuldigte [betrokkene 1] habe sich am Tattag ab 18.00 Uhr im Hause des Zeugen [betrokkene 8] mit ihnen auf der Geburtstagsfeier der gemeinsamen Nichte [betrokkene 10] befunden, die dort zusammen mit ihrer Mutter aus der Türkei zu Besuch gewesen sei. Der Beschuldigte soll dort auch übernachtet haben. Eine Kopie des Ausweises der [betrokkene 10] wurde zur Akte gereicht (Bl. 343 d. A.). Ihr Geburtstag ist der 02.09.1991.

Auch wenn sich aufgrund des verwandschaftlichen Verhältnisses Zweifel an der Zuverlässigkeit der Alibizeugen ergeben, sind deren Angaben derzeit nicht entscheidend zu widerlegen.

Weitere zur Überführung geeignete Beweismittel stehen nicht zur Verfügung. Die Tatwaffe konnte nicht aufgefunden werden und auch die erst kürzlich in den Niederlanden durchgeführte Untersuchung an einem Kleidungsstück des Beschuldigten führte nicht zu den Beschuldigten belastenden Feststellungen.

e) Folgende - grundsätzlich - entscheidungspflichten Strafverfolgungsmaßnahmen liegen vor:

- Durchsuchungen der Wohnung des Beschuldigten am 12.04. und 29.04.1999 (vgl. Bl. 72 ff., 76, 331)

- Festnahme des Beschuldigten am 11.04.1999 (Bl. 13 d. A.)

- U-Haft vom 12.04.1999 bis zum 23.06.1999 aufgrund des Haftbefehls des Amtsgerichts Bergheim vom 12.04.1999 (Bl. 87, 370 f. 383)

2) Einstellung bzgl. des Beschuldigten [betrokkene 1] gemäß § 170 II StPO aus den Gründen des Vermerkes zu Ziffer 1 d)

(…)”

Met deze “Einstellung” is het Duitse opsporingsonderzoek tegen [betrokkene 1] derhalve beëindigd. De uit dat onderzoek gebleken feiten en omstandigheden kunnen echter niet zonder meer als onbekend bij het Arnhemse hof gelden. Het hof was in ieder geval geattendeerd op het feit dat op de jas van [betrokkene 1] geen bloed van de slachtoffers was aangetroffen. Dat [betrokkene 1] de Nederlandse taal niet of slechts gebrekkig beheerste volgt ook uit het dossier dat aan het hof ter beschikking stond. Evenzeer was het hof bekend met de stelling van [betrokkene 1] dat hij op 2 september 1998 niet in Nederland was (stamp-v p. 185: omdat zijn zus uit Antalya (Turkije) die tijd in Duitsland was en hij toen dag en nacht bij haar was. (Nr: 496)). Ook het volgens de Duitse autoriteiten doorslaggevende ontlastende bewijs met betrekking tot de rol van [betrokkene 1] , namelijk dat het slachtoffer [slachtoffer 2] bij een in Keulen gehouden Oslo-confrontatie op 2 juni 1999 [betrokkene 1] niet heeft herkend was aan het hof bekend (stamp-v p. 196).

Concluderend op dit punt meen ik dat de door de ACAS genoemde omstandigheid, dat [betrokkene 1] door de Duitse autoriteiten buiten vervolging is gesteld, terecht niet als novum in de herzieningsprocedure is aangevoerd.

Het tweede punt dat volgens de ACAS in haar advies als novum zou kunnen gelden is de integrale kennisneming van de opgenomen verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] . Als gezegd overweegt zij in haar advies:

“In de resultaten van een integrale kennisneming van de opgenomen verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] , en in de resultaten van een systematische vergelijking van die verhoren met de daarvan opgemaakte processen-verbaal [kunnen] in elk geval even zovele nieuwe gegevens zoals bedoeld in artikel 457, eerste lid, onder c Sv worden gevonden.”

De ACAS merkt daaromtrent voorts op:

“De Commissie heeft vastgesteld dat het gerechtshof slechts een fractie van de op beeld beschikbare verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] heeft gezien en dat de door het gerechtshof bekeken onderdelen van de verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] geen adequaat en representatief beeld geven van de verhoren die op band zijn opgenomen.

Het gerechtshof was dus niet bekend met de volledige inhoud van die opnames.”

De vaststelling waar de ACAS zich op beroept betreft klaarblijkelijk het gegeven dat op de terechtzitting van het hof slechts een beperkt aantal fragmenten van het op vele videobanden opgeslagen materiaal is vertoond. Op p. 10 van haar advies stelt zij namelijk:

“De Commissie heeft vastgesteld dat ter terechtzitting van 13 juni 2000 de volgende fragmenten van de opgenomen verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] op de zitting in hoger beroep zijn bekeken:

• 1e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:46-00:506;

• 2e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 02:10-02:13;

• 3e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 01:00-01:30;

• 7e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:50-01:16;

• 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:26-00:55;

• 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:55-01:12;

• 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 01:21-01:23;

• 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 01:30-01:31;

• 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 02:10-02:13;

• 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 02:24-02:43;

• 20e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:55-01:04;

• 5e verhoor van [aanvrager] , 01:20-01:40;

• 5e verhoor van [aanvrager] , 02:02-02:58.

Het gerechtshof heeft aldus kennis genomen van 3,65 uur van de opgenomen verhoren, waarbij de nadruk is gelegd op de opnames van het 18e verhoor van [medeveroordeelde 2] en het 5e verhoor van [aanvrager] .

[Voetnoot 6 Tijdsaanduiding weergegeven in uren en minuten.]”

Kennisneming van de processen-verbaal van de behandeling door het hof leert echter dat de vaststelling van de ACAS dat het hof slechts een fragmentarisch beeld heeft verkregen van de op band opgenomen verhoren naar ik meen op een onjuiste grondslag berust. Het is een misverstand dat het hof uitsluitend kennis zou hebben genomen van de op de terechtzitting op verzoek van de verdediging afgespeelde fragmenten van de opnamen.

Van belang is allereerst de vaststelling van het hof dat de videobanden deel uitmaken van het procesdossier. In het proces-verbaal van de zitting van 8 mei 2000, in de zaak [medeveroordeelde 1] , overweegt het hof onder meer het volgende:

“De voorzitter stelt aan de orde het verzoek van de verdediging tot het ter beschikking krijgen van copieën van videobanden met betrekking tot de verhoren door de politie van [aanvrager] , [medeveroordeelde 2] en verdachte, gedaan per fax op 28 april 2000.

(…)

Met betrekking tot videobanden:

De verdediging heeft verzocht om (copieën van) videobanden ter beschikking te stellen waarop verhoren van verdachten in deze strafzaak zijn opgenomen.

Het hof is van oordeel dat bedoelde videobanden onderdeel uitmaken van het dossier in deze strafzaak. Het is geldend recht dat de verdediging op de voet van artikel 51 van het Wetboek van Strafvordering alsmede in het licht van beginselen van een behoorlijke procesorde van het dossier en derhalve eveneens van bedoelde banden moet kunnen kennisnemen.”

Voorts vermeldt het proces-verbaal van diezelfde zitting de volgende mededeling van de voorzitter:

“Thans is de behandeling van de strafzaak aangevangen en bevindt het dossier, waaronder de bedoelde videobanden, zich onder de zittingsrechter. Het hof zal de komende weken benutten om het dossier te bestuderen en van de bedoelde beeldopnames kennis te nemen. Dit gegeven brengt in praktische zin mee dat het de verdediging - nog steeds - vrij staat om gedurende de tijd dat het onderzoek in deze strafzaak loopt, na afspraak met de rechter-commissaris, van deze video-opnames kennis te nemen, en de daarin opgenomen verhoren te bezien en te bestuderen.”

Daarenboven bevat het arrest van het hof op p. 2 de volgende overweging:

“Kennisgenomen hebbend van vele - audio-visueel vastgelegde - politieverhoren stelt het hof vast dat de verhoren veeleer worden gekenmerkt door een rustig verloop van het gesprek en bijbehorende opstelling van verbalisanten en verdachten dan door een intimiderend en bedreigende gang van zaken.”

Uit deze passages kan worden afgeleid dat het hof zich niet heeft beperkt tot kennisneming van de op de terechtzitting vertoonde fragmenten van de opgenomen verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] . Dat maakt dat – anders dan de ACAS aanneemt – ook dit tweede punt niet zonder meer als novum kan gelden in de herzieningsprocedure.

Onder hetzelfde punt 5. vermeldt het ACAS-advies, eveneens in verband met de video-opnamen, dat de van de verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] opgemaakte processen-verbaal geen adequaat beeld geven van hetgeen zich bij die verhoren heeft afgespeeld:

“Systematische vergelijking van de op band opgenomen verhoren met de van die verhoren opgemaakte processen-verbaal wijst bovendien uit dat grote zorgen bestaan over de juistheid en de volledigheid van de processen-verbaal van verhoor.”

In dat kader merk ik allereerst op dat de wijze waarop verhoren in processen-verbaal worden weergegeven aan verandering onderhevig is. Waar in het verleden – en ook in 1998-1999, ten tijde van het onderzoek in de onderhavige zaak – veelal de monoloogvorm gebruikt werd om het verhoor weer te geven in het proces-verbaal, is inmiddels de vraag-antwoordvorm gebruikelijker geworden. Sinds 1 maart 2017 houdt art. 29a lid 2, tweede volzin, Sv onder meer in dat dat de verklaring van de verdachte voor zo veel mogelijk wordt weergegeven in vraag- en antwoordvorm. In de monoloogvorm wordt het verhoor als een lopend verhaal van de verdachte gepresenteerd waarbij ogenschijnlijk geen of nauwelijks vragen worden gesteld door de verhoorder, terwijl tijdens het verhoor wel degelijk vragen zijn gesteld aan de verdachte. De vraag-antwoordvorm maakt betere controle mogelijk, doordat (een deel van) de vragen van de verbalisanten zijn weergegeven in het proces-verbaal. Echter, uit onderzoek van Malsch e.a. in 2015 is gebleken dat ook de in de vraag-antwoordvorm opgemaakte processen-verbaal het verhoor slechts zeer beperkt weergaven. De samenvatting van dit onderzoek van Malsch e.a. vermeldt op p. 11:

“Processen-verbaal geven het verhoor slechts zeer beperkt weer, zo blijkt uit de vergelijking tussen opnamen en pv’s. Gemiddeld bestrijken de onderzochte pv’s tussen de 2 en 37 procent van het verhoor. Pv’s vatten het verhoor dus zeer sterk samen. De hoofdvragen die zijn gesteld tijdens het verhoor worden meestal wél weergegeven (63 procent), maar van de vervolgvragen komt slechts 25 procent in het pv terecht. Van alle antwoorden die tijdens de verhoren zijn gegeven, komt 19 tot 21 procent terug in het pv. Daarnaast worden tal van andere interacties tussen verhoorders en verdachten weggelaten uit het pv, zoals opmerkingen, constateringen, gesprekken tussen verbalisanten en emoties. Van alle interacties bij elkaar wordt slechts 32 procent weergegeven in het pv.”

Waar dus de wijze van verbaliseren van de verhoren overeenkomt met de staande praktijk ten tijde van het politieonderzoek, is het feit dat destijds van de meeste van die verhoren ook audio-visuele opnamen zijn gemaakt een uitzondering in de jaren 1999-2000. Dat maakte het ook mogelijk voor het hof en de verdediging om kennis te nemen van de wijze van verhoren. Omtrent de wijze van verhoren en de naar aanleiding daarvan opgemaakte processen-verbaal is in de onderhavige zaak vervolgens ook uitgebreid gediscussieerd op de terechtzitting bij het hof. Onder meer zijn op de zittingen van 14, 20 juni en 23 juni 2000 een aantal (voor zover ik zie: allen die hier van belang zijn) verhorende opsporingsambtenaren als getuigen gehoord, en nadien ook nog de administratief coördinator [verbalisant 24] op 31 oktober 2000 en [verbalisant 11] , tactisch leider van het onderzoek, op 7 november 2000. Naar aanleiding van een verzoek om ook de analist [betrokkene 16] als getuige te horen overwoog het hof:

“Blijkens de toelichting op het verzoek tot het horen als getuige van de analist [betrokkene 16] is dit met name gericht op de verhoren van de verdachten, de wijze waarop deze hebben plaatsgevonden en zijn conclusies uit die verhoren.

Met betrekking tot de verhoren en de wijze waarop deze hebben plaatsgevonden zijn verdachte en zijn medeverdachten en de verhorende politieambtenaren als getuigen gehoord, hebben hof, advocaat-generaal en de verdediging kunnen kennisnemen van de vele van die verhoren vervaardigde video-opnamen en zijn degenen die de eindverantwoordelijkheid voor het politie-onderzoek droegen als getuigen ter terechtzitting in hoger beroep gehoord.

Voor wat betreft de conclusies die de verzochte getuige daaruit heeft getrokken merkt het hof op, dat getuigen niet gehoord worden omtrent gevolgtrekkingen die zij maken, doch omtrent hetgeen door hen zelf is waargenomen en ondervonden.

Het trekken van conclusies is uiteindelijk voorbehouden aan de rechter. Derhalve is de noodzaak tot het horen van de getuige niet gebleken.”

De algemene stelling van de ACAS dat de verbalisering van de verhoren ernstige twijfels oproepen is in het licht van de uitgebreide behandeling door het hof van de wijze van verhoren en de verbalisering daarvan niet als novum aan te merken. Daarbij is van belang dat (ook) de ACAS niet op concrete punten heeft aangegeven welke verklaring op welk punt op doorslaggevende wijze onjuist is geverbaliseerd, en dat dit punt aan het hof onbekend is gebleven.

Echter, ook indien slechts wordt gekeken naar de gedeelten van de verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] door de politie die op de terechtzitting van het hof zijn afgespeeld, kan naar ik meen niet met recht worden vastgehouden aan de stelling dat het door het hof vertoonde materiaal niet een representatieve afspiegeling vormt van de problematiek rond de verhoren door de politie. Die problematiek, die in de aanvraag uitvoerig wordt belicht, richt zich op twee aspecten:

Ten eerste de druk waaraan de verdachten door de politieambtenaren werden onderworpen om belastend te verklaren en ten tweede het feit dat door de verhorende opsporingsambtenaren stelselmatig werd gestuurd op de in de verhoren te verkrijgen informatie, waardoor de belastende verklaringen niet spontaan tot stand kwamen en hetgeen waarover werd verklaard niet meer als daderinformatie kon worden aangemerkt.

In gecondenseerde vorm bevatten de op de zitting vertoonde verhoren het volgende:

1e verhoor van [medeveroordeelde 2] , 00:46-00:50

In dit gedeelte van het verhoor houdt de verhorende opsporingsambtenaar [verbalisant 21] aan [medeveroordeelde 2] (nogmaals) voor dat zij al ettelijke maanden onderzoek doen en dat dat betekent dat hij veel over [medeveroordeelde 2] weet. [verbalisant 21] geeft aan dat hij denkt dat het goed is dat [medeveroordeelde 2] dat ook weet. Ook geeft [verbalisant 21] aan dat [medeveroordeelde 2] niet moet zeggen of hij bepaalde dingen wel of niet doet, want die kan hij straks weerleggen. [medeveroordeelde 2] moet daar goed over nadenken. [verbalisant 21] zegt dat hij niet mag liegen tegen [medeveroordeelde 2] . [medeveroordeelde 2] zegt dat hij nooit liegt. [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat [medeveroordeelde 2] niet alleen uit gaat, maar dat er ook nog een “handeltje” bij zit. [medeveroordeelde 2] ontkent dit. [verbalisant 21] wijst [medeveroordeelde 2] erop dat [medeveroordeelde 2] gezegd heeft dat hij niet zal liegen. Vervolgens maakt [verbalisant 21] de opmerking: “Elke keer als je liegt mag ik (er) dan een vinger afhakken of niet? Dan rook je straks niet meer hoor, hé. Dan rook je straks niet meer hoor.”

Na deze opmerking wordt nog tweemaal door [verbalisant 21] herhaald dat ze heel veel van [medeveroordeelde 2] weten en dat ze daarmee kunnen testen of [medeveroordeelde 2] liegt of niet. [medeveroordeelde 2] geeft (wederom) aan dat hij nooit liegt. [verbalisant 21] zegt (tot tweemaal toe) dat [medeveroordeelde 2] dat zegt, maar dat hij weet waar [medeveroordeelde 2] op dit moment mee bezig is.

2e verhoor van [medeveroordeelde 2] 02:10-02:13

In dit gedeelte van het verhoor geeft de verhorende opsporingsambtenaar [verbalisant 21] aan [medeveroordeelde 2] aan dat hij terug wil naar het moment van de vrouw met de honden, [getuige 5] . [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat [medeveroordeelde 2] daar wel eens langer in huis heeft gezeten. [medeveroordeelde 2] geeft - daarbij wrijvend in zijn ogen en gapend - aan dat dat niet zo is. [verbalisant 21] zegt dat dit dus wel zo is. [verbalisant 21] vraagt [medeveroordeelde 2] waarom dat niet zo is. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat het twintig minuten of zoiets was. [verbalisant 21] zegt dat dat al langer is, maar zegt dat [medeveroordeelde 2] er nog wel eens langer heeft gezeten en dat hij wel nee kan zeggen, maar dat het gewoon zo is. [verbalisant 21] vraagt met wie hij toen was. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat hij dat niet weet. [verbalisant 21] zegt dat hij moet proberen om daar heel goed over na te denken. [medeveroordeelde 2] geeft dan aan dat ze beter morgen door kunnen gaan met een tolk erbij. [verbalisant 21] vraagt of [medeveroordeelde 2] denkt dat het daardoor anders wordt met een tolk. [medeveroordeelde 2] zegt - zuchtend en wrijvend in zijn ogen - nee. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] hem perfect begrijpt. [medeveroordeelde 2] mompelt verder. [verbalisant 21] herhaalt dat [medeveroordeelde 2] hem perfect begrijpt. [medeveroordeelde 2] mompelt iets in de trant van “moeilijk terugzeggen”.

[medeveroordeelde 5] houdt [medeveroordeelde 2] vervolgens voor dat toen ze hem als getuige hebben gehoord ze de afspraak hebben gemaakt dat als [medeveroordeelde 2] hen niet snapt hij dat moet zeggen en dat het dan uitgelegd wordt. [medeveroordeelde 5] benoemt dat hij toen na het optypen van het hele verhaal en na voorlezing door de tolk slechts één woord in de verklaring hoefde te veranderen. [medeveroordeelde 2] gaapt wederom. [medeveroordeelde 5] zegt dat het best gaat en dat ze elkaar wel begrijpen. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat het beter gaat met een tolk.

[verbalisant 21] gaat vervolgens door en zegt dat [medeveroordeelde 2] daar (bij [getuige 5] ) een keer langer is geweest. [medeveroordeelde 2] antwoordt nee, waarop [verbalisant 21] zegt dat dat dus wel zo is. [medeveroordeelde 2] vraagt vervolgens “hoe lang?”, waarop Vincent antwoordt langer dan 20 minuten, zeker langer. [medeveroordeelde 2] zegt daarop “misschien wel.” [verbalisant 21] wil weten met wie [medeveroordeelde 2] toen was. [medeveroordeelde 2] mompelt iets van “niet zo lang”. [verbalisant 21] herhaalt zijn vraag. [medeveroordeelde 2] geeft na lang nadenken (24 seconden) aan dat hij met [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 7] was. [verbalisant 21] herhaalt de namen. [medeveroordeelde 2] zegt “die dag [onverstaanbaar]” en herhaalt de namen [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 7] . Daar voegt hij aan toen dat die andere jongen binnen was. [verbalisant 21] vraagt welke jongen hij bedoelt. [medeveroordeelde 2] kan zichtbaar niet op de naam komen en noemt de letter […] . [verbalisant 21] zegt vervolgens de naam [medeveroordeelde 5] en [medeveroordeelde 2] bevestigt dit. [verbalisant 21] vraagt of [medeveroordeelde 2] voor de deur heeft gestaan als [medeveroordeelde 5] binnen was, vraagt of [medeveroordeelde 2] ook binnen is geweest en geeft aan dat er lekker bier is gedronken die avond. [medeveroordeelde 2] zegt dat [medeveroordeelde 9] die avond [onverstaanbaar] bier heeft gedronken en ze toen gewoon zijn weggegaan. [medeveroordeelde 2] zegt dat ze er niet zo lang geweest zijn. [verbalisant 21] zegt dat ze langer zijn geweest. [medeveroordeelde 2] antwoordt met nee. [verbalisant 21] geeft aan dat het niet klopt. [medeveroordeelde 2] geeft aan misschien een half uurtje, niet zo lang. [verbalisant 21] zegt: nee langer. [medeveroordeelde 2] zegt nog iets in de trant van half uurtje is lang.

[verbalisant 21] vraagt waar ze bier hebben gehaald. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij denkt dat dit bij de benzinepomp was. [verbalisant 21] houdt hem voor dat hij het die dag bij een patatzaak heeft gehaald. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij denkt dat het bij een benzinepomp was. [verbalisant 21] geeft aan dat hij perfect weet waar [medeveroordeelde 2] het gehaald heeft, maar dat hij dat wel van [medeveroordeelde 2] wil horen.

3e verhoor van [medeveroordeelde 2] 1:00-1:02

In dit gedeelte van het verhoor gaat het over een VW Golf waar [medeveroordeelde 2] eerder over heeft verklaard. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij de kleur niet precies wist en dat ze het hem hebben gevraagd en dat hij toen wit, rood of zwart heeft gezegd. Verhoorder [verbalisant 23] corrigeert dit en zegt dat [medeveroordeelde 2] zwart of blauw heeft gezegd en dat dat heel wat anders is dan beige. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat hij op dit ogenblik de kleur van zijn eigen auto niet weet. [verbalisant 21] zegt dat dat op dit moment ook niet belangrijk is, maar dat het tussen die twee auto’s heel belangrijk is.

[medeveroordeelde 2] zegt dat hij weet van die ene Golf die is overgenomen door die ene jongen. [verbalisant 21] vraagt welke Golf dit is. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat het om een rode Golf gaat die [medeveroordeelde 5] ( [medeveroordeelde 5] ) aan een Turk had verkocht en [medeveroordeelde 2] heeft hem overgenomen van die Turk. [verbalisant 21] geeft vervolgens aan dat daar vlak voor die moord, in die periode, een donkere Golf is gezien. Hij wijst naar [medeveroordeelde 2] en zegt daarbij dat het die Golf is (AEH: daarbij kennelijk doelend op de eerder door [medeveroordeelde 2] genoemde zwarte of blauwe VW Golf). [medeveroordeelde 2] zegt dat hij het niet heeft gezien. [verbalisant 21] wijst met zijn vinger naar [medeveroordeelde 2] en [verbalisant 23] zegt ondertussen dat het feit (waarop [verbalisant 21] “juist” zegt) dat [medeveroordeelde 2] daar niet eerlijk over is ook iets zegt en dat je zo’n fout niet maakt. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat hij het echt niet weet, waarop [verbalisant 23] zegt dat [medeveroordeelde 2] het natuurlijk wel weet want hij heeft het zelf verteld. [verbalisant 21] geeft aan dat [medeveroordeelde 2] niet eerlijk is over de auto, over de periode waarin hij met de mannen omgaat en over [getuige 5] (waarbij [verbalisant 21] aangeeft dat dat ook nog komt) en dat het zich opstapelt. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij ze nooit heeft gezien. [verbalisant 21] zegt dat het straks allemaal in het nadeel van [medeveroordeelde 2] is en herhaalt dat het een stapeling is.

3e verhoor van [medeveroordeelde 2] 1:20-1:23

In dit gedeelte van het verhoor wordt [medeveroordeelde 2] gevraagd of hij erbij is geweest. Voorafgaand aan deze vraag is door de verhorende opsporingsambtenaar [verbalisant 21] (herhaaldelijk) benadrukt dat [medeveroordeelde 2] eerst het voorstel krijgt om in te breken, dat er op 2 september tijdens een inbraak een dooie valt, dat ze om half 10/half 11 bij [getuige 5] binnen komen, dat [medeveroordeelde 5] daar is en dat zij [medeveroordeelde 2] hebben horen zeggen “ik hoorde toen dat [medeveroordeelde 2] zei in dat vrijstaande huis was geen geld te halen”. [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat hij dat alleen maar kan weten als hij erbij was, waarop [medeveroordeelde 2] herhaalt dat hij zo’n uitspraak niet heeft gedaan en dat hij dat zeker weet.

Op de vraag van [verbalisant 21] of [medeveroordeelde 2] erbij is geweest antwoordt [medeveroordeelde 2] dat hij wel in dat huis bij [medeveroordeelde 5] was. [verbalisant 21] herhaalt dat hij daar bij was, maar vraagt of [medeveroordeelde 2] bij de inbraak is geweest. [medeveroordeelde 2] ontkent dit. [verbalisant 21] vraagt weer hoe [medeveroordeelde 2] aan die uitspraak komt. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij er echt niets van weet. [verbalisant 21] vraagt weer hoe [medeveroordeelde 2] aan die uitspraak komt. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat hij het echt niet weet. [verbalisant 21] herhaalt: “in dat vrijstaande huis was geen geld te halen” en zegt dat het huis vrijstaand was. [medeveroordeelde 2] zegt dat [medeveroordeelde 9] een keer had verteld dat in zo’n huis “mal” was, spul, en dat hij niet weet wat er daarna gebeurd is. [verbalisant 21] vraagt hoe [medeveroordeelde 2] dan weet dat daar geen geld te halen was. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij het niet weet en dat niet heeft gezegd. [verbalisant 21] herhaalt dat dit zijn uitspraak is. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij zoiets absoluut niet gezegd heeft. [verbalisant 21] zegt dat het wordt gehoord, dat ze zijn mond zien bewegen en dat ze het uit zijn mond horen en dat het op papier staat met een handtekening eronder. [verbalisant 21] zegt: “Wie zullen ze nou geloven? Daar gebeurt een moord, jij vertelt van tevoren dat je er in ieder geval met [medeveroordeelde 9] over praat - luisteren, alleen luisteren - jij hoort dat je er met [medeveroordeelde 9] over praat, die moord gebeurt.” [verbalisant 21] vraagt vervolgens of [medeveroordeelde 2] weet hoe laat die moord is gebeurd en zegt dan zelf “voor half 10”. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij het niet weet. [verbalisant 23] zegt dat [medeveroordeelde 2] wel weet dat het een avond was. [verbalisant 21] vervolgt en zegt dat [medeveroordeelde 2] het over een avond had en dat dat het eerste was wat [medeveroordeelde 2] zei “ik weet niet wat ik altijd ’s avonds met [medeveroordeelde 9] doe”. Wij hebben toen nog gezegd “hoezo ’s avonds?”. Die avond! [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij ’s ochtends opstond en naar zijn vrienden toe ging. [verbalisant 21] vraagt: welke vrienden? [medeveroordeelde 2] zegt iets over zitten in de auto met [medeveroordeelde 9] , soms met [medeveroordeelde 7] , en dat ze naar Nijmegen gingen. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] eromheen praat en dat [medeveroordeelde 2] de logica in het verhaal [moet zien] en het geen toeval kan zijn.

[verbalisant 21] herhaalt dat hij het met [medeveroordeelde 9] heeft over een inbraak op een huis op de [a-straat] . PUNT. Het volgende feit is dat er een inbraak wordt gepleegd en dat gaat uit de hand lopen en daar valt een dooie bij. PUNT. Daarna kom jij met de auto met de omschrijving van het slechte weer en dat het koud was bij [getuige 5] in huis en daar is [medeveroordeelde 5] ook. En dan doe jij deze uitspraak. Als je dat bij elkaar opstapelt dan kom je daar nooit meer onderuit. En dus - daarbij wijst [verbalisant 21] met beide vingers naar zijn slapen - moet je gaan nadenken. [medeveroordeelde 2] zegt dat het hem niet uitmaakt.

[verbalisant 21] vraagt of [medeveroordeelde 2] het schot heeft gelost en of hij die vrouw heeft doodgemaakt. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij er echt niets van weet en dat hij niet weet hoe hij een pistool of wapen moet gebruiken. [verbalisant 21] vraagt weer hoe hij dan aan die uitspraak komt.

3e verhoor van [medeveroordeelde 2] 1:30-1:31

In deze passage gaat het wederom over de uitspraak die [medeveroordeelde 2] in de woning van [getuige 5] zou hebben gedaan. [verbalisant 21] houdt voorafgaand aan de getoonde passage aan [medeveroordeelde 2] voor dat er in geen enkele krant heeft gestaan wat er uit de woning is weggenomen en dat [medeveroordeelde 2] het twee uur na de moord daar (AEH: in de woning van [getuige 5] ) weet te vertellen. Hij vraagt aan [medeveroordeelde 2] hoe dat kan en benadrukt zelf dat dat alleen maar kan als je erbij geweest bent. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij niet in dat huis is geweest [onverstaanbaar]. [verbalisant 21] vraagt - daarbij wijzend naar de map - hoe hij aan die informatie komt. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij het zich niet kan herinneren. [verbalisant 21] zegt dat het zijn verhaal is en hij het daar heeft verteld en vraagt nogmaals hoe [medeveroordeelde 2] dat dan weet. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij er echt niet met hen over heeft gesproken. [verbalisant 21] zegt dat dat een leugen is.

[medeveroordeelde 2] vertelt dat ze naar binnen zijn gegaan en [onverstaanbaar]. [verbalisant 21] vraagt vervolgens welke vriend [medeveroordeelde 2] bedoelt. [medeveroordeelde 2] zegt [medeveroordeelde 5] . [verbalisant 21] geeft aan dat [medeveroordeelde 5] geen Turks spreekt, dus dat het in het Nederlands gezegd is, en vraagt aan [medeveroordeelde 2] of dat zo is. [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat hij dus ook in het Nederlands moet praten, omdat [medeveroordeelde 5] geen Turks spreekt. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat zij met elkaar gesproken hebben en hij niet met ze heeft gesproken. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] wel met ze heeft gesproken en herhaalt dat [medeveroordeelde 2] heeft gezegd “in dat vrijstaande huis was niets te halen. Was geen geld te halen”. [verbalisant 21] vraagt of [medeveroordeelde 2] beseft wat er nu boven hem hangt. [medeveroordeelde 2] antwoordt [onverstaanbaar] dat hij niets heeft gedaan. [verbalisant 21] zegt dat hij dat niet doet, maar dat anderen het over [medeveroordeelde 2] hebben. Vervolgens houdt hij [medeveroordeelde 2] voor wat er zou gebeuren als zijn vrouw zou zeggen dat hij zijn haar gekleurd heeft in die tijd.

3e verhoor van [medeveroordeelde 2] 01:01-01:30

Het gedeelte van de band met de bovengenoemde passages is nogmaals (vrijwel) in zijn geheel afgespeeld. In de overige passages is o.a. te zien dat [medeveroordeelde 2] wordt voorgehouden dat meerdere mensen over hem verklaard hebben en zij allemaal hetzelfde verhaal vertellen, dat [medeveroordeelde 2] in de periode tussen eind augustus en 22 september meerdere malen met [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 9] is gezien en dat [medeveroordeelde 2] ook op 2 september met hun was en zij toen met de Peugeot bij [getuige 5] zijn geweest (zoals [medeveroordeelde 5] en [getuige 5] zouden hebben verklaard), dat er meermaals wordt geciteerd uit een door [medeveroordeelde 5] afgelegde verklaring over het bezoek aan de woning van [getuige 5] en de daar door [medeveroordeelde 2] gedane uitspraak, dat er herhaaldelijk wordt gevraagd hoe [medeveroordeelde 2] aan die uitspraak komt, dat er meermaals wordt benadrukt dat het om 2 september gaat en dat [medeveroordeelde 2] erbij was en dat steeds wordt benadrukt dat het een stapeling is. Ook wordt bij het voorhouden van de compositietekening van de schutter door [verbalisant 21] gezegd dat hij wel gelooft dat [medeveroordeelde 2] het is en dat de tekening getekend is door de vrouw die het overleefd heeft.

7e verhoor [medeveroordeelde 2] 0:50-1:16

In dit gedeelte van het verhoor begint medeverhoorder [verbalisant 23] over het feit dat meerdere personen over [medeveroordeelde 2] verklaren. Verhoorder [verbalisant 21] geeft vervolgens aan [verbalisant 23] aan dat ze het op een andere manier gaan doen. [verbalisant 21] houdt [medeveroordeelde 2] voor dat [medeveroordeelde 9] een bepaalde periode heel bang geweest is en probeert aan de hand van verschillende momenten (o.a. verkoop auto [medeveroordeelde 2] , vakantie [medeveroordeelde 2] , ruzie [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 2] ) een tijdlijn te creëren en de bij [medeveroordeelde 9] ontstane bangheid te koppelen aan 2 september en het bezoek aan de woning van [getuige 5] . Ook is te zien dat [medeveroordeelde 2] aan de verhoorders vraagt of zij al geluncht hebben, waarop [verbalisant 21] antwoordt dat het kwart over vier is. [medeveroordeelde 2] geeft daarop aan dat hij nog niets gegeten heeft en vraagt hoe dat kan. De verhoorders reageren dat ze daar in het huis van justitie (AEH: huis van bewaring) voor moeten zorgen. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat hij daar niets heeft gegeten. Verhoorder [verbalisant 21] geeft aan dat ze zo wel wat voor hem regelen, terwijl [verbalisant 23] aangeeft dat hij verwacht dat ze zo ook wel warm eten krijgen en dat [medeveroordeelde 2] , net als hijzelf, wel wat kan hebben. Vervolgens wordt doorgegaan met het verhoor.

Aan het slot van de getoonde passage gaat het over de ruzie van [medeveroordeelde 2] en zijn broer [medeveroordeelde 4] met hun broer [medeveroordeelde 1] , waarbij [medeveroordeelde 2] op de vraag van [verbalisant 21] waarom [medeveroordeelde 4] ook ruzie met [medeveroordeelde 1] heeft, vraagt of het om een videoband gaat. Vervolgens wordt [medeveroordeelde 2] geconfronteerd met het feit dat [medeveroordeelde 1] zegt dat zijn vrouw verkracht zou zijn door zijn broers [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] en wordt [medeveroordeelde 2] voorgehouden dat het vreemd is dat meerdere mensen ( [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 9] , kale [medeveroordeelde 4] ) hiervan gehoord hebben en [medeveroordeelde 2] daar niets over heeft gehoord. Ook wordt door [verbalisant 21] - na de opmerking van [medeveroordeelde 2] hoe het kan dat je de vrouw van je broer gaat verkrachten, daar een videofilm van maakt en deze bij een pompstation uitdeelt of verkoopt - opgeworpen dat [medeveroordeelde 9] ook zulke trekjes heeft en dat hij dit kan doen om mensen te dwingen. Dit laatste gedeelte over de videoband is niet in het van het verhoor opgemaakte proces-verbaal gerelateerd.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 00:26-00:55

Deze passage betreft een verhoor dat niet is geverbaliseerd. Het verhoor is door (onderzoeksleider) [verbalisant 18] afgenomen en [medeveroordeelde 2] is voorzien van de bijstand van een tolk.

De passage start met het voorhouden aan [medeveroordeelde 2] dat zijn opmerking dat hij er misschien wel is geweest onzin is en dat [medeveroordeelde 2] dat gewoon weet. [verbalisant 18] zegt dat [medeveroordeelde 2] niet zo om de feiten heen moet draaien, dat hij het voor zichzelf niet zo moeilijk moet maken, dat hij de verklaring moet herstellen, dat hij het zelf moet weten. [verbalisant 18] wijst [medeveroordeelde 2] erop dat hij problemen maakt voor zichzelf. [verbalisant 18] geeft aan dat zij nu kunnen bewijzen dat [medeveroordeelde 2] chauffeur van de auto was, maar als [medeveroordeelde 2] gaat wijzigen ( [verbalisant 18] wijst met zijn vinger naar [medeveroordeelde 2] ) kunnen zij wel eens wat anders gaan bewijzen. [verbalisant 18] zegt dat het om de waarheid gaat. Als [medeveroordeelde 2] alleen maar chauffeur is geweest krijgt hij een andere straf dan diegene die geschoten heeft en een andere straf dan degene die binnen is geweest. [verbalisant 18] wijst [medeveroordeelde 2] erop dat hij nu eerst gezegd heeft dat hij erbij was, dat nu gaat veranderen en nou een probleem krijgt. [verbalisant 18] waarschuwt dat er nog maar één hoeft te zijn die zegt dat hij ook binnen was en hij dan een probleem heeft. [verbalisant 18] vraagt of [medeveroordeelde 2] dat snapt en steekt daarna vingers in de lucht en zegt “drie jaar, vijf jaar, tien jaar, vijftien jaar”.

Achtereenvolgens is te zien dat [medeveroordeelde 2] zegt dat hij zal accepteren dat hij erbij is geweest maar niks weet van hun planning, dat hij zich afvraagt wat er gebeurt als hij toegeeft dat hij erbij is geweest en zijn verklaring in Velp accepteert en anderen later zeggen dat hij er niet bij is geweest, dat hij niets van de plannen weet maar wel bij hun in de auto gezeten kan hebben, dat hij erbij blijft dat hij zich niet kan herinneren dat ze daar een inbraak gepleegd hebben en hij gewoon verteld heeft wat hij van anderen heeft gehoord, dat wat hij in Velp heeft verteld over het terugkeren van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] in de auto wel waar is, dat hij nooit samen met die mensen ergens heen is geweest voor een inbraak of wat dan ook, dat hij zich niets meer kan herinneren, dat het mogelijk zou kunnen zijn maar hij niks van hun planning weet, dat hij daar niet geweest is, dat hij vraagt wat er gebeurt als hij zegt dat hij chauffeur was en anderen vertellen dat hij geen chauffeur was, dat hij zijn straf zal accepteren, dat als hij er wel geweest is hij niks heeft gehoord over diefstal of een inbraak, dat wat hij in Velp heeft verteld over wat [medeveroordeelde 1] in de auto zou hebben gezegd best een leugen kan zijn en dat hij dat verzonnen heeft, dat hij dat verzonnen heeft omdat gevraagd werd waarom hij zijn broer niet helpt, dat hij het zo heeft kunnen vertellen omdat hij de straat kent, dat [aanvrager] en de anderen allemaal liegen en hij niets met ze te maken heeft, dat hij er absoluut niets van weet, dat hij niet liegt en de waarheid zegt, dat hij het verteld heeft zoals hij het verteld heeft en hij die ene straat kent maar de rest niet weet, dat hij echt niets weet van wie het gedaan heeft, dat zijn hoofd toch niet meer goed is, dat hij het niet weet en ze de waarheid gewoon boven tafel moeten krijgen, dat hij van [medeveroordeelde 9] gehoord heeft wie de woning in zijn gegaan, dat hij dat toch al verteld heeft (“ [medeveroordeelde 8] en [betrokkene 1] ”), dat hij niets weet van [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] maar dat het best kan maar misschien dat het [medeveroordeelde 5] was, dat hij niet weet hoeveel auto’s er waren, dat [medeveroordeelde 9] verteld heeft dat er één auto was en hij van de andere auto niets weet, dat hij dacht dat ze het over de VW Golf hadden die hij van een Turk had gekocht en toen model 80/85 heeft gezegd, dat ze hem toch niet geloven, dat hij niets met die mensen te maken heeft en ook niet bij zo’n inbraak geweest is, dat hij hen de waarheid verteld heeft, dat ze hem gewoon kunnen confronteren met de vrouw en zij dan wel zegt of hij geschoten heeft of niet en dat hij wel kan zeggen dat zijn broer [medeveroordeelde 1] nooit de schutter geweest kan zijn.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 00:55-01:12

Net als voorgaande passage gaat het ook hier nog om het gedeelte van het verhoor dat niet is geverbaliseerd. In deze passage van het verhoor is onder meer te zien dat [verbalisant 18] aan [medeveroordeelde 2] voorhoudt dat zij het hele verhaal kennen en dat [verbalisant 18] aan [medeveroordeelde 2] vraagt waar de brandkast moest blijven. [medeveroordeelde 2] geeft tweemaal aan dat hij echt niets van brandkasten weet. [medeveroordeelde 2] verklaart wederom dat hij alles heeft verteld wat hij gehoord heeft, dat hij alleen maar de namen heeft doorgegeven die hij van [medeveroordeelde 9] gehoord had en verder niet, dat hij niets afweet van hoe zij daar zijn gekomen (met een busje of wat anders) en dat hij gewoon de waarheid vertelt. [verbalisant 18] deelt onder andere mee dat hij keihard durft te zeggen dat [medeveroordeelde 2] liegt. Daarbij wordt door hem herhaaldelijk met stemverheffing gesproken en geschreeuwd.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 01:21-01:23

In deze passage van het verhoor geeft [medeveroordeelde 2] aan dat hij ook niet meer weet wat wel en wat niet meer waar is en dat niemand naar hem luistert. Verhoorder [verbalisant 21] geeft aan dat hij wel naar [medeveroordeelde 2] luistert en dat hij hem er elke keer van probeert te overtuigen dat het beter voor hem is om in één keer die verklaring af te leggen. Dat dat ook is wat zijn baas heeft gezegd. Als ze in één keer zijn verklaring erop kunnen zetten van begin tot eind, dan zijn ze klaar met hem en hoeven ze er later niet weer op terug te komen. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij verder niets weet. Dat hij niet weet wat ze gedaan hebben. [medeveroordeelde 2] vraagt waarom hij dan weer terug moet komen. [verbalisant 21] geeft aan dat als [medeveroordeelde 2] rust wil hebben en wil dat de beperkingen er zo snel mogelijk af gaan, dat [medeveroordeelde 2] moet zorgen dat het zo snel mogelijk duidelijk wordt en dat [medeveroordeelde 2] dit zelf in de hand heeft, waarop [medeveroordeelde 2] antwoordt “wat kan een onschuldig persoon nog meer vertellen?”. [verbalisant 21] reageert daarop door te zeggen dat [medeveroordeelde 2] zo onschuldig niet is en dat hij in Velp heeft gezegd dat hij als chauffeur erbij is geweest. [medeveroordeelde 2] zegt: “chauffeur zijn…heb je nooit gehoord van een vriend van je, in de vorm van gaan we ergens heen ofzo?” [verbalisant 21] zegt dat hij zich dat nog enigszins kan voorstellen, maar dat hij meent wat hij zegt. [verbalisant 21] herhaalt dat zijn baas ook heeft gezegd om in één keer het hele verhaal te vertellen met daarin zoveel mogelijk details zodat ze later niet terug hoeven te komen. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij toen (de tolk zegt: Velp denk ik) alles heeft verteld en hij verder geen details weet. [verbalisant 23] vraagt: “dus je bent die dag wel aanwezig geweest bij die inbraak op de [a-straat] ? Je was toen chauffeur?”.

[medeveroordeelde 2] zegt dat dat klopt en dat [medeveroordeelde 1] zei: kom we gaan. [medeveroordeelde 2] zegt dat zoals hij het toen [AEH: in Velp] verteld heeft wel de waarheid is. Op de vraag van [medeveroordeelde 5] van welke auto [medeveroordeelde 2] chauffeur was antwoordt [medeveroordeelde 2] dat hij dat niet meer weet.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 02:10-02:13

In deze passage van het verhoor gaat het over de vraag waarom [medeveroordeelde 3] erbij was. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat het een vermoeden van hem is dat als het om “mal” zou gaan, dat [medeveroordeelde 3] erbij geweest zou kunnen zijn. [medeveroordeelde 2] zegt dat hij hem niet kan beschuldigen. Verhoorder [verbalisant 23] vraagt waarom [medeveroordeelde 2] zijn naam dan noemt als hem wordt gevraagd wat hij weet over een witte auto, waarop [medeveroordeelde 2] antwoordt dat [medeveroordeelde 9] heel veel vrienden had en dat “hij” dus ook iemand anders geweest kan zijn, maar dat de naam van [medeveroordeelde 3] vandaag genoemd werd “dus ik dacht [onverstaanbaar]”. Op de vraag van [verbalisant 23] of [medeveroordeelde 2] [medeveroordeelde 3] niet gezien heeft en [medeveroordeelde 3] niet achter hem aan is gereden antwoordt [medeveroordeelde 2] nee. Verderop in het verhoor herhaalt [medeveroordeelde 2] dat hij [medeveroordeelde 3] niet beschuldigt en dat het [medeveroordeelde 3] geweest kan zijn of iemand anders. [medeveroordeelde 2] herhaalt dat [medeveroordeelde 9] veel mensen kent en [medeveroordeelde 3] en twee vrienden van [medeveroordeelde 3] erbij horen en [medeveroordeelde 2] daarom denkt dat als [medeveroordeelde 3] daar op de avond van 2 september geweest is dat het [medeveroordeelde 3] was met die twee andere jongens.

18e verhoor [medeveroordeelde 2] 02:24-02:43

In dit gedeelte van het verhoor geeft verhoorder [verbalisant 21] aan dat [medeveroordeelde 2] ook het laatste gedeelte mee moet pakken. [medeveroordeelde 2] geeft aan dat hij wel tot een uur of 11, 12 wacht en dat hij dan lekker naar bed kan. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] nog een klein stukje moet invullen, waarop [medeveroordeelde 2] zegt dat hij het gaat vertellen als ze bellen dat hij teruggebracht kan worden. [verbalisant 21] geeft aan dat hij alleen kan bellen om te vragen tot hoe laat hij [medeveroordeelde 2] terug kan brengen. Ze spreken af dat als [verbalisant 21] terugkomt, het ook in één keer goed moet zijn (“Wat een koehandel!”). De tolk geeft ondertussen aan dat hij denkt dat [medeveroordeelde 2] niets gaat zeggen, maar dat hij het ook wel wil weten en naar huis wil. Vervolgens gaat het over de vraag of [medeveroordeelde 2] [medeveroordeelde 3] bij de woning van [medeveroordeelde 1] gezien heeft. [medeveroordeelde 2] geeft op de vragen van de verbalisanten steeds het antwoord “waarschijnlijk”. Als [medeveroordeelde 2] op de vraag met wat voor auto hij [medeveroordeelde 3] heeft gezien over een busje spreekt zegt [verbalisant 21] dat het een busje is. Op de vraag of de kleur van de bus oranje met paarse stippen is antwoordt [medeveroordeelde 2] ook met “waarschijnlijk wel”. Op enig moment vraagt [medeveroordeelde 2] weer of ze alsjeblieft willen bellen. [verbalisant 21] zegt dat [medeveroordeelde 2] nog niet klaar is en het netjes af moet maken. Er wordt steeds benadrukt dat [medeveroordeelde 2] wel weet of [medeveroordeelde 3] is meegereden of niet. Nadat [verbalisant 21] terugkomt van het bellen zegt hij dat er een mogelijkheid is voor vanavond, maar dat dit grotendeels aan [medeveroordeelde 2] zelf ligt. [medeveroordeelde 2] blijft bij zijn standpunt dat [medeveroordeelde 3] waarschijnlijk wel is meegereden, maar hij dat niet zeker weet. [verbalisant 21] herhaalt dat zijn baas die middag al heeft gezegd dat uit die woning een brandkast gehaald moest worden. [verbalisant 21] zegt dat als [medeveroordeelde 2] hem zou kunnen vertellen wie van de groep weet dat er in dat huis een brandkast zit hij daarmee punten scoort. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat dat 100% [medeveroordeelde 9] moet zijn geweest. [medeveroordeelde 9] zou waarschijnlijk wel weten wie hier in en uit gaat en dat hij van de mensen die hier in en uit gaan gehoord heeft dat hier binnen “mal” ligt.

20e verhoor [medeveroordeelde 2] 00:55-01:04

In deze passage van het verhoor wordt door de verhoorders geprobeerd om een logische volgorde in het verhaal van [medeveroordeelde 2] aan te brengen. Het gaat onder meer over het moment waarop [medeveroordeelde 2] heeft gehoord dat er zou worden ingebroken op de [a-straat] , over het moment dat hij bij het huis van [medeveroordeelde 1] aankwam, welke mensen hij daar toen gezien heeft, met welke auto’s zij vanaf de woning van [medeveroordeelde 1] zijn vertrokken en wie in welke auto zat. Op enig moment vraagt verhoorder [verbalisant 23] of [medeveroordeelde 2] niet iemand vergeten is te noemen in het rijtje en zegt [verbalisant 23] dat hij iemand mist. Daarbij zegt hij “Allemagne”. [medeveroordeelde 2] zegt vervolgens “A” en probeert op de naam te komen en noemt dan [betrokkene 1] . [verbalisant 23] vraagt dan of [betrokkene 1] er wel bij was, waarop [medeveroordeelde 2] antwoordt dat [betrokkene 1] er ook wel bij was. [verbalisant 23] vraagt vervolgens of [medeveroordeelde 2] de achternaam van [betrokkene 1] weet. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij dat niet weet. [verbalisant 23] vraagt daarop of het [betrokkene 1] uit Duitsland is. [medeveroordeelde 2] bevestigt dit. [verbalisant 23] zegt vervolgens “Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [aanvrager] , kale [medeveroordeelde 4] en [betrokkene 1] naar de Mercedes liepen, zei je he?” [medeveroordeelde 2] zegt daarop dat hij zag dat ze met z’n allen naar de auto toe gingen, maar dat hij niet weet of ze allemaal ingestapt zijn, omdat hij dat niet heeft gezien. Halverwege de getoonde passage had [medeveroordeelde 2] verklaard dat hij [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 8] , [aanvrager] , [medeveroordeelde 3] , [medeveroordeelde 1] , [medeveroordeelde 7] en twee personen waarvan hij de naam niet kent had gezien, dat [medeveroordeelde 3] en de twee voor [medeveroordeelde 2] onbekenden naar de auto van [medeveroordeelde 3] liepen, de anderen naar een Mercedes liepen en dat hij met [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] naar een auto liep.

5e verhoor van [aanvrager] , 01:20-01:40

In dit gedeelte van het verhoor wordt [aanvrager] er door verhoorder [verbalisant 5] op gewezen dat hij geen mooie verhalen moet vertellen, maar dat hij het verhaal goed moet vertellen en dat ze samen de zaak moeten oplossen. [aanvrager] en [verbalisant 5] schudden elkaar de hand. [aanvrager] wil dat Ben hem vragen stelt waarop hij kan antwoorden. [verbalisant 5] zegt dat hij geen vragen meer gaat stellen en dat [aanvrager] moet vertellen wat er is gebeurd. [verbalisant 5] geeft ook aan dat hij niet kwaad meer is. Op enig moment wordt [aanvrager] er door [verbalisant 5] van “beschuldigd” dat hij heeft gelogen over het tanken bij de benzinepomp op 2 september 1998, waar de tankpas van [aanvrager] weigerde en de andere mannen niet genoeg geld hadden om de rekening te betalen. Daarbij houdt [verbalisant 5] aan [aanvrager] voor dat de man van het tankstation zegt dat [aanvrager] 3 a 4 dagen later al kon betalen. Ook wordt [aanvrager] gewaarschuwd dat hij zichzelf in de problemen brengt en anderen, die wel praten, dadelijk (nog ergere) dingen over hem kunnen gaan zeggen, zoals dat [aanvrager] erbij is geweest. [aanvrager] blijft herhalen dat hij onschuldig is en dat hij niets heeft gedaan en ook dat hij een beetje heeft verteld maar verder niets weet. [aanvrager] vraagt wederom of [verbalisant 5] hem vragen wil stellen waarop hij dan kan antwoorden. [verbalisant 5] geeft aan dat [aanvrager] eerder op vragen verschillende antwoorden heeft gegeven en dat dat niet werkt. Ook houdt [verbalisant 5] hem voor dat [aanvrager] in het voorgeleidingsrapport van de advocaat heeft kunnen lezen dat anderen, waaronder [medeveroordeelde 9] , dingen over [aanvrager] zeggen (“En dadelijk zegt ie hele vreemde dingen over jou. Wat dan?”). [verbalisant 5] oppert dat [aanvrager] misschien wel schuld heeft en hij misschien wel … [aanvrager] geeft aan dat als hij iets weet dat hij dat zegt en dat hij graag wil helpen. [aanvrager] begint er vervolgens - na een stilte van 40 seconden - over dat ze op 2 september (1998) naar Eindhoven zijn geweest. [verbalisant 5] geeft aan dat dit flauwekul is en dat zij doorgaan en dat de anderen [AEH: verdachten] ook doorgaan over [aanvrager] . [verbalisant 5] vraagt of [aanvrager] een moordenaar is en of hij een mens zou kunnen doodschieten. [aanvrager] antwoordt op beide vragen ontkennend. Op de mededeling van Ben dat zij weten wie de schutter is antwoordt [aanvrager] “kan best [medeveroordeelde 9] of [medeveroordeelde 1] doen”. [verbalisant 5] hamert erop dat [aanvrager] erbij is geweest en dat hij heeft geholpen. [aanvrager] geeft aan dat hij bedoelt dat [medeveroordeelde 9] of [medeveroordeelde 1] tot zoiets in staat zouden kunnen zijn. [verbalisant 5] zegt dat dit een onzinverhaal is en dat [aanvrager] bij hun is geweest, dat men over [aanvrager] vertelt, dat [medeveroordeelde 9] weet wie het gedaan heeft en dat [verbalisant 5] het ook van [aanvrager] wil weten. Als [aanvrager] weer aangeeft dat hij niks van de zaak weet, geeft [verbalisant 5] aan dat [aanvrager] alles weet, dat anderen zelfs gezegd hebben dat [aanvrager] erbij was en dat [aanvrager] liegt over 2 september. [verbalisant 5] merkt op dat [aanvrager] misschien wel liegt omdat hij misschien wel de moordenaar is. [aanvrager] herhaalt dat hij niets van de zaak weet en [verbalisant 5] geeft aan dat hij [aanvrager] niet gelooft en dat hij er niet van houdt dat mensen tegen andere mensen zeggen dat ze liegen - zoals [aanvrager] doet - terwijl ze op hetzelfde moment zelf liegen.

5e verhoor van [aanvrager] , 02:02-02:58

In dit tweede gedeelte van het vijfde verhoor komt de omslag naar een bekennende verklaring van [aanvrager] tot stand. Het verhoor wordt onderbroken door onderzoeksleider [verbalisant 18] , die de twee andere verhoorders maant er maar mee te stoppen. [aanvrager] antwoordt op de vraag van [verbalisant 18] waar hij op 2 september was dat hij in Nijmegen was, waarop [verbalisant 18] vraagt waar [aanvrager] in Arnhem was toen. [aanvrager] zegt Arnhem-Zuid. [verbalisant 18] zegt dat [aanvrager] eerst maar eens moet gaan nadenken en hij er zo geen tijd aan besteedt. [verbalisant 18] zegt tegen de andere verhoorders dat ze [aanvrager] maar weer even terug moeten zetten, want aan deze flauwekul doet hij niet mee. Iedereen loopt vervolgens uit beeld. Na een kennelijke pauze wordt de opname voortgezet. Het verhoor wordt voortgezet door [verbalisant 5] en [verbalisant 4] zit achter de computer.

[aanvrager] geeft aan dat hij serieus helemaal niks van deze zaak afweet. Te zien is dat [verbalisant 5] zich opwindt (“Gelul! Echt gelul!”) en op de tafel slaat. Hij zegt tegen [aanvrager] dat [aanvrager] hem zit op te naaien en dat hij weet dat [aanvrager] daar op 2 september is geweest. Hij houdt [aanvrager] voor dat [medeveroordeelde 2] zegt dat [aanvrager] daar op 2 september is geweest, dat [aanvrager] op de uitkijk heeft gestaan en [aanvrager] erbij was. Ook meldt [verbalisant 5] dat [medeveroordeelde 9] zegt dat [aanvrager] daar op 2 september geweest is. “Jij! Bent! Er! Bij!”. [aanvrager] ontkent dat hij daar geweest is. [verbalisant 5] buigt over [aanvrager] heen, slaat op tafel en zegt: “Aan de [a-straat] ! Je bent bij dat huis geweest waar die mevrouw vermoord is! Of niet?” [aanvrager] ontkent wederom dat hij daar geweest is. [verbalisant 5] houdt [aanvrager] voor dat hij in de auto heeft zitten wachten (“De rol die jij zogenaamd niet wil doen.”). [aanvrager] zegt dat dit niet zo is en het hem niks lijkt. [verbalisant 5] zegt dat [aanvrager] dit wel gedaan heeft en vraagt of [aanvrager] wel eens de foto heeft gezien van de vent die het gedaan heeft en hoe lang [aanvrager] zijn baard al heeft; “misschien ben jij wel degene die de moordenaar is. Je bent daar toch ook geweest!” (…) “Nou, haal die baard er maar eens af, je lijkt er toch perfect op, of niet?”. Ook zegt [verbalisant 5] dat [aanvrager] buiten heeft staan wachten. [aanvrager] ontkent dat hij de schutter is geweest en dat hij daar geweest is. [verbalisant 5] zegt dat het aan [aanvrager] is om te bewijzen dat hij er op dat moment niet was en dat hij denkt dat [aanvrager] dat niet redt. [verbalisant 5] houdt [aanvrager] voor dat [aanvrager] op 2 september een paar keer getankt heeft en dat dat allemaal klopt en dat hij de anderen niet op een leugen kan betrappen. [aanvrager] herhaalt dat hij niks weet en dat hij daar niet is geweest. [verbalisant 5] zegt dat [aanvrager] er wel is geweest; “je was toch ook een van de chauffeurs, of niet?”. [verbalisant 5] noemt daarbij de namen van [medeveroordeelde 2] , [betrokkene 1] en [medeveroordeelde 9] . Veel geschreeuw over en weer over de vraag of [aanvrager] daar op 2 september is geweest. [aanvrager] blijft ontkennen dat hij daar geweest is. [verbalisant 5] zegt: “Jawel, jij was daar. 2 september, woensdag 2 september, ben jij daar geweest. Jij weet exact wat daar gebeurd is. Ja? Maar jouw rol, jouw rol is misschien maar heel klein geweest, hè? Misschien ben jij wel niet de moordenaar, ja? Misschien ben jij wel helemaal niet de moordenaar! Is het dan niet belangrijk dat jij mij precies vertelt wat er gebeurd is, als jij niet de moordenaar bent? Want wie krijgt de zwaarste straf? Wie krijgt de zwaarste straf? [aanvrager] [ [aanvrager] ], wie krijgt de zwaarste straf?”. Als [verbalisant 5] wederom vraagt wie de zwaarste straf krijgt, antwoordt [aanvrager] : “ [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 9] hebben eh villa gedaan.” [verbalisant 5] voegt toe dat [aanvrager] op de uitkijk heeft gestaan en verhoorder [verbalisant 4] zegt dat [betrokkene 1] erbij was. [aanvrager] zegt weer dat hij helemaal niks van de zaak weet. Verhoorder [verbalisant 5] herhaalt dat [aanvrager] er wel bij geweest is en dat dat op papier staat en dat dat niet zomaar wordt verteld. De verhoorders wijzen [aanvrager] er meermaals op dat hij maar zit te denken en dat hij dat niet moet doen maar dat hij moet praten. Ze willen weten welke rol hij gespeeld heeft. [verbalisant 5] houdt [aanvrager] wederom voor dat anderen zeggen dat [aanvrager] daar geweest is en dat [aanvrager] en de anderen niet in café [B] zaten. Ook waarschuwen de verhoorders dat anderen kunnen gaan verklaren dat [aanvrager] binnen is geweest. Vanaf dit moment stopt [aanvrager] met ontkennen dat hij daar op 2 september is geweest en hij van niets weet. [aanvrager] zegt dat hij alleen chauffeur was en “hun” te hebben achtergelaten en daar is blijven staan en dat “hun” gezegd hebben dat zij over een half uur/drie kwartier terug zouden komen. [aanvrager] zegt dat hij met “hun” [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 1] bedoeld. Ook zegt hij dat hij niet weet wat “hun” binnen hebben gedaan. [verbalisant 4] zegt “s avonds” en [aanvrager] bevestigd dat.

Achtereenvolgens wordt [aanvrager] door de verhoorders - waaronder onderzoeksleider [verbalisant 18] die tijdens het verhoor een aantal keren binnenkomt - over verscheidene dingen bevraagd. Het voert te ver om dat hier allemaal in detail op te sommen. Wat onder meer opvalt is dat [aanvrager] tijdens het verhoor wisselend verklaart over de groepssamenstelling (die binnen is geweest) en de gebruikte auto’s en dat daar van de kant van de verhoorders sturing plaatsvindt door te melden dat er nog personen worden gemist, er meerdere auto’s waren en het door [verbalisant 18] zelfs voorzeggen van de kleur van de andere auto (“Blauw is goed. Ik zal je helpen.”). Tevens deelt [verbalisant 18] mee dat de woning een oprit heeft.

Op enig moment wordt door [verbalisant 18] gezegd: “Want alleen wij kunnen bewijzen of jij binnen bent geweest of niet! Wij kunnen bewijzen of jij twintig jaar gevangenisstraf moet hebben, of twee jaar! Of misschien minder, of misschien meer, dat weet ik niet, ik ben geen rechter! Dat kunnen wij alleen maar voor jou doen en daarvoor zitten hun hier! En nog presteer je het om te liegen! Ik ga hier weg, ik loop nu weg, je mag van mij nog even doorgaan maar alsjeblieft zeg de waarheid, als je hun weer voor zit te liegen scheid ik er uit en haal ik die baard eraf en dan pak ik de compositietekening en zeg ik: hier heb je de moordenaar! Wat het is duidelijk dat je er dus bij bent geweest, dat is honderd procent duidelijk!”. Verder valt onder meer nog op dat er sprake is van een vragenvuur, dat [aanvrager] weinig bedenktijd krijgt doordat de verhoorders steeds opmerkingen maken in de trant van “Niet denken, zeggen!”, het verhaal van [aanvrager] dat hij tijdens het wachten op de anderen naar de [d-straat] is gegaan door [verbalisant 5] als onzinverhaal en leugen wordt afgedaan, [aanvrager] een hand van de verhoorders krijgt op het moment dat hij zegt dat hij de waarheid vertelt en er als het ware met de fotobladen van de verdachten wordt gekwartet, met als resultaat dat [aanvrager] verklaart dat [betrokkene 1] er ook bij was en [betrokkene 1] met een 9 mm Browning geschoten heeft.

Door de verdediging is in (tenminste) drie van de (tegelijkertijd door het hof behandelde) zaken uitgebreid aandacht besteed aan een aantal problematische aspecten die aan de wijze van verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] zijn verbonden, in het bijzonder ook aan de sturing door de politie. Daarbij is mede een beroep gedaan op een op verzoek van de verdediging uitgebracht rapport van dr. Rassin, destijds verbonden aan de Universiteit Maastricht.

In dit verband is in de zaak [medeveroordeelde 9] in het pleidooi door de raadsman het volgende aangevoerd:

“d. In zijn rapport van 8 juni 2000 merkt de heer Rassin op dat de verklaringen van zowel [aanvrager] als [medeveroordeelde 2] niet betrouwbaar zijn. Niet betrouwbaar betekent in deze context niet stabiel in tijd en interne consistentie. De heer Rassin wijst er op dat het moeilijk voorstelbaar is dat de verdachten volledig correcte, gedetailleerde herinneringen aan het gebeurde onderhielden ten tijde van hun verhoren. Hij wijst op de mogelijkheid van post-hoc informatie. Met name wijs ik U op zijn opmerking op pagina 3 onder 2, waar hij schrijft:

"De gedachte dat verdachten zich in latere verhoren meer details herinneren dan in eerdere is onwaarschijnlijk, vooral wanneer het gaat om de hoeveelheden informatie waarvan in de onderhavige verklaringen sprake is".

En dat is nou precies wat vreemd is aan de verklaringen van [aanvrager] . Hij legt een verklaring af, de verbalisanten geven aan wat daar niet aan klopt en in datzelfde of een later verhoor wordt zijn eerdere verklaring in overeenstemming gebracht met de nieuwe informatie.

De verbalisanten spelen hier een belangrijke rol in. Zij geven immers aan waar de gegeven verklaring niet overeenstemt met informatie die zij hebben. Ik wil hiervan het volgende voorbeeld geven:

Dit is een fragment van band 6, 5e verhoor van [aanvrager] :

"Je wilt nu vertellen wat er is gebeurd op 2 september. Begin nu maar gewoon bij het begin. Als jullie dus uit Nijmegen vertrekken. Weet je dan waarover het gaat?

[aanvrager] : Ik weet niet... ik dacht dat we bij [medeveroordeelde 1] op bezoek gingen.

Verbalisant: Dat werd je gezegd?

[aanvrager] : Ze hebben me verteld dat we naar [medeveroordeelde 1] toegingen.

Verbalisant: Vanuit café [B] ?

[aanvrager] : Ja, vanuit café [B] .

Verbalisant: Met jouw Mercedes?

[aanvrager] : ja.

Verbalisant: Hoe laat was dat ongeveer, kun je je dat nog herinneren?

[aanvrager] : Kwart voor tien zo.

Verbalisant: 's Avonds?

[aanvrager] : Ja.

Verbalisant: Ik wil je er even op attenderen dat je nog getankt hebt om 10 voor 9. Ik wil je een beetje helpen. Op 10 voor 9 heb je nog getankt bij de Texaco.

[aanvrager] : Nee, ik heb getankt en toen ben ik teruggekeerd naar het café.

Verbalisant: Is het niet zo dat je na die tijd getankt hebt?

[aanvrager] : Kan wel, maar ik kan me niet goed herinneren.

Verbalisant: Maar anders klopt het niet he? Als je ... ik denk namelijk dat je veel eerder... veel eerder al.

[aanvrager] : U bedoelt naar Arnhem?

Verbalisant: Ja.

[aanvrager] : Half 9?

Verbalisant: Je gaat nu een beetje gokken, daar komen we wel een keer op terug. Het juiste tijdstip weet je niet meer, laten we dat zo opschrijven want ik wil niet dat je gaat gokken, want daar hebben we niets aan.

[aanvrager] : ik moet nadenken.

Verbalisant: Juist, eerst de ruwe vorm en dan gaan we schaven en ? (onverstaanbaar). Het is natuurlijk moeilijk of niet? Het is moeilijk voor je.

Belangrijk punt is dan nog dat [aanvrager] er alles aan doet het de verbalisanten naar de zin te maken. Of dit hem vatbaarder maakt voor het "corrigeren" van verklaringen weet ik niet. Daarvoor zou psychologisch onderzoek van [aanvrager] nodig zijn en daartoe is hij niet bereid. Ik sluit ook niet uit dat [aanvrager] zelf wel degelijk in zijn eigen verhalen is gaan geloven. Dat maakt ze alleen nog niet waar in objectieve zin.”

In de zaak [medeveroordeelde 1] is het volgende bij pleidooi door de raadsman aangevoerd:

“Aan de stukken is een rapport d.d. 08-06-2000 van de faculteit der psychologie van de Universiteit Maastricht gevoegd.

In genoemd rapport wordt gerapporteerd omtrent de verklaringen zoals afgelegd door [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] .

Daarin wordt geconcludeerd:

"Samengevat kan ik u mededelen dat vanuit gedragswetenschappelijk invalshoek de verklaringen van [medeveroordeelde 1] en [aanvrager] als niet betrouwbaar kunnen worden bestempeld."

en:

"Zoals gezegd, is op dit moment niet uit te sluiten dat deze verklaringen zijn vertekend onder invloed van suggestieve verhoren en "verfraaide" formuleringen in de processen-verbaal."

Weliswaar wordt tevens aangegeven, dat niet gezegd wordt dat hetgeen is verklaard dùs onjuist is, maar de kern van het verhaal is toch duidelijk dat de wijze van verhoor, het door de politie geen oog hebben voor alternatieve verklaringen en het bij uitsluiting gebruiken van de verklaringen van [medeveroordeelde 2] en [aanvrager] als onjuist en gevaarlijk wordt bestempeld.

De in het rapport gesignaleerde gevaren zijn m.i. alleen maar groter geworden door hetgeen later tijdens het onderzoek ter zitting van Uw Hof is gebleken omtrent de wijze van verhoor van [aanvrager] door de politie en door hetgeen bekend is geworden van [aanvrager] en zijn handelen (bijvoorbeeld de truc met de zogenaamde brief van [betrokkene 17] ).”

En tenslotte bevat het pleidooi van de raadsman in de zaak [medeveroordeelde 2] het volgende:

“In de uiteenlopende verhoren werden personen veelvuldig geconfronteerd met informatie afkomstig uit andere verhoren.

Dat kon ook goed en handig aangezien de analist “collages” van stukjes verklaringen naast elkaar had gezet waarmee men vervolgens aan de slag kon.

Zo werden ook keer op keer de verklaringen van [aanvrager] “ gecorrigeerd”.

[aanvrager] blz 9: “ Eventuele fouten in de verklaringen die ik bij de politie heb afgelegd zijn soms door de politie, soms door mijzelf gecorrigeerd”,

“ We deden dat in onderling overleg “

In onderling overleg maakte men er dus een mooi en sluitend verhaal van !

Uiteraard geholpen door de samenvattingen en aanwijzingen van de analist.

In onderling overleg ? Waarheidsvinding of dwangmatig rondbreien van een zaak ?

[aanvrager] blz 9; “Er werden dan soms dingen aan de verklaring toegevoegd”.

Met belangrijkste pijler van het bewijs werden niet alleen de verklaringen met grote regelmaat aangepast en gecorrigeerd neen, ook [aanvrager] werd flink met informatie gevoed overeenkomstig het vermoeden van deskundige Rassin.

[aanvrager] blz 11; “ De politie kwam met namen en en foto’s ; er was dus al door anderen verklaard.”

“ Ik ben pas later gaan verklaren”.

Na gevoed te zijn met informatie, [aanvrager] geeft zelf aan dat de politie met namen en foto’s kwam is vervolgens gaan verklaren.

Niet vanwege de nobele inslag die het OM er gaarne aan toedicht neen hij geeft aan:

[aanvrager] blz 11: “ Ik ben pas later gaan verklaren”.

“Dat kwam ook wel door de verhoortechnieken van de politie”.

En op de verhoortechnieken die ten grondslag hebben gelegen aan het zogenaamde bekennen van [aanvrager] kom ik later nog.

Ook Rassin constateert tijdens zijn onderzoek dat er veelvuldig “kruisbestuiving” van informatie heeft plaatsgevonden.

Rassin blz 3: “ Met betrekking tot het politiefunctioneren kan worden opgemerkt dat - voor zover de verdachten nog niet waren blootgesteld aan post-hoc informatie - dit vrijwel zeker is gebeurd tijdens de verhoren. In de processen-verbaal zijn vele voorbeelden te vinden van gesprekken waarin verhoorders de verdachte confronteren met informatie”

Voorbeeld 1: Verhoor [medeveroordeelde 1] 6 april 1999: (bijlage 382 blz 1132):

“ Omdat u weet dat [medeveroordeelde 5] er mee te maken heeft heb ik zijn naam zojuist ook genoemd”.

“ Omdat [medeveroordeelde 5] mij beschuldigt denk ik dat hij er zelf mee te maken heeft”.

Duidelijke voorbeelden van het overdragen van informatie die men vervolgens in de verklaring (of latere verklaringen) als waarheid terug vindt.

Alles wijst erop dat ook [aanvrager] aangepakt is.

Hem is voorgehouden dat mensen uit de groep hem belast hadden. Vervolgens “pakt hij hen terug” en belast hen.

[aanvrager] verklaart immers bij Uw Hof blz 11: “ Ik heb gesproken naar aanleiding van de verklaring die door [medeveroordeelde 9] was afgelegd”.

En dan heeft men ook hier een duidelijk voorbeeld van het probleem dat Rassin signaleert.

Ook [aanvrager] is volgestopt met informatie die hij vervolgens zelf aanvult.”

In zijn arrest heeft het hof enkele overwegingen gewijd aan het karakter van de verhoren, waaruit blijkt dat het hof een aantal problematische kanten heeft onderkend, die zich laten afleiden uit de weergegeven fragmenten. Onder 1.1 overweegt het hof:

“1.1 Betwist is dat verdachten hun verklaringen in vrijheid hebben afgelegd. De uitgeoefende druk zou in de weg staan aan de betrouwbaarheid van het door verdachten verklaarde.

Het hof heeft waargenomen dat het verzoek om medische hulp niet (direct) is gehonoreerd en dat verdachten soms langdurig zijn verhoord. Voorts is op een bepaald moment door een verbalisant aan een verdachte gevraagd of men bij elke leugen een vinger mocht afhakken. Tijdens meerdere verhoren hebben verbalisanten op verschillende momenten met stemverheffing gesproken, met de hand op tafel geslagen, zijn zij dicht bij de verdachte gaan zitten of staan en is een verdachte benaderd door een arm om hem heen te leggen.

Tenslotte staat vast dat tijdens één verhoor door een verbalisant is gezegd dat de politie ervoor kan zorgen dat de verdachte twintig jaren krijgt opgelegd alsmede dat het mogelijk is om verdachtes gezichtsprofiel te laten passen in de in het dossier aanwezige compositietekening.

Het hof is van oordeel dat voormelde feiten en omstandigheden niet structureel hebben plaatsgevonden. Het geringe aantal momenten dat van een zekere druk sprake was weegt niet op tegen de grote hoeveelheid uren die de verdachten zijn verhoord. Het hof merkt de incidentele uitlatingen, waaraan de verdediging refereert, niet aan als ernstig maar plaatst deze in de context van het gebruikelijke verhoor in een zware strafzaak op grond waarvan een zekere verbale en non-verbale druk toelaatbaar is en gericht op het verkrijgen van een in vrijheid afgelegde verklaring. Van de politieverhoren kan niet worden gezegd dat er een ontoelaatbare druk op verdachten uitging die hun verklaringsvrijheid op onaanvaardbare wijze heeft geschonden.

Kennisgenomen hebbend van vele - audio-visueel vastgelegde -politieverhoren stelt het hof vast dat de verhoren veeleer worden gekenmerkt door een rustig verloop van het gesprek en bijbehorende opstelling van verbalisanten en verdachten dan door een intimiderend en bedreigende gang van zaken. Het hof is voorts van oordeel dat het - al dan niet tijdelijk - weigeren van medische zorg gelegen is in de pleitbare inschatting van verbalisanten dat nog geen directe zorg was geboden danwel dat medische zorg aanstaande was.

Voormelde uitlatingen van verbalisanten die betrekking hebben op het ervoor zorgen dat de verdachte twintig jaren krijgt opgelegd en dat diens profiel kan worden ingepast in de compositietekening zijn naar het oordeel van het hof wellicht minder professioneel maar zijn binnen de context van de andere verhoormomenten als incidenteel en niet onrechtmatig aan te merken.

Voorts staat de lengte van de verhoren niet in de weg aan het oordeel dat zorgvuldig is verhoord nu de verhoren veelvuldig zijn onderbroken en de onderbrekingen veelal gepaard gingen met het nuttigen van voedsel.”

Daarnaast heeft het hof in zijn arrest onder 1.3. aandacht besteed aan het ‘weghouden’ van een tolk bij een gedeelte van de verhoren.

Daarenboven heeft het hof kennelijk ook onderkend dat met name uit (het tweede gedeelte van) het vijfde verhoor van [aanvrager] kan worden afgeleid dat de verhorende verbalisanten sturend hebben opgetreden, in die zin dat bepaalde ‘daderinformatie’ als het ware is voorgezegd aan [aanvrager] . Onder 1.4 overweegt het hof als volgt:

“1.4 De verdediging heeft de betrouwbaarheid van met name de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] betwist. De betrouwbaarheid van de persoon van [aanvrager] is ernstig in twijfel getrokken terwijl van [medeveroordeelde 2] is gesteld dat deze een zwakke persoonlijkheid bezit. De leugenachtigheid van [aanvrager] zou het waarheidsgehalte van zijn verklaringen sterk verminderen, hetgeen zou moeten blijken uit de vele innerlijke tegenstrijdigheden in de door hem afgelegde verklaringen.

[medeveroordeelde 2] daarentegen zou door zijn persoonlijkheidsstructuur (gedeeltelijke) bekentenissen hebben afgelegd die niet stroken met de waarheid.

Het hof stelt vast dat de verdediging tijdens de zittingen in hoger beroep in ruime mate in de gelegenheid is geweest om de verklaringen van met name [aanvrager] adequaat aan een kritisch onderzoek te onderwerpen. De verdediging heeft [aanvrager] indringend kunnen bevragen en van die mogelijkheid is overvloedig gebruik gemaakt.

De verklaringen die [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] hebben afgelegd zijn innerlijk consistent gebleken. Daarbij heeft [aanvrager] ter terechtzitting in hoger beroep toegegeven dat hij - toen hij zichzelf nog wilde ontlasten - meermalen tegen de politie onwaarheden heeft verteld. In de latere verhoren zou hij verklaringen hebben bijgesteld en aangevuld, waardoor uiteindelijk een waarheidsgetrouw beeld van de gebeurtenissen op 2 september 1998 zou zijn ontstaan. Niet alle discrepanties in zijn verhoren kunnen door deze uitleg worden verklaard.

Niettemin acht het hof deze gang van zaken voldoende betrouwbaar; mede door tijdsverloop kunnen bepaalde herinneringen inaccuraat zijn. Immers, verdachten zijn ongeveer een half jaar na het delict aangehouden. Dat gegeven staat evenwel niet aan de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in de weg. Het hof wijst er bovendien op dat [aanvrager] zich door zijn eigen verklaringen ernstig heeft belast, hetgeen het betrouwbaarheidsgehalte van zijn verklaringen ten goede komt.

Het hof oordeelt de verklaringen van [aanvrager] als betrouwbaar en dientengevolge bruikbaar voor het bewijs aangezien ze op meerdere punten bevestigd worden door de verklaringen van [medeveroordeelde 2] . Deze verklaart gedetailleerd over zijn rol en die van andere verdachten. Als motief voor zijn bekennende verklaring voert [medeveroordeelde 2] zijn hoop op strafvermindering aan, hetgeen een betrouwbare uitleg vormt voor zijn bekentenissen. Als overeenkomst met de verklaringen van [aanvrager] wijst het hof op de verklaring van [medeveroordeelde 2] dat hij op 2 september 1998 in een donkerblauwe Golf reed. [medeveroordeelde 2] heeft verschillende van de verdachten aangewezen als zijnde degenen die bij de voorbereiding en uitvoering van de overval op 2 september 1998 betrokken waren. Hij heeft gedetailleerd verklaard over de personen die zijn meegegaan naar de [a-straat 1] alsmede over degenen die in of bij de auto's zijn blijven wachten en over de personen die in de richting van het huis zijn gelopen. Voorts heeft hij informatie verschaft over de plaats waar de betrokken voertuigen geparkeerd waren.

Deze daderinformatie spoort in hoge mate met de informatie uit de bekennende verklaringen van [aanvrager] .”

Uit het voorgaande kan naar ik meen afgeleid worden dat het hof – mede door de inbreng van de kant van de verdediging – uitgebreid heeft stilgestaan bij de waarde die aan de bekennende verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] zoals afgelegd bij de politie kan worden gehecht. Wat betreft de verklaring van [medeveroordeelde 2] was daartoe aanleiding, aangezien hij zijn bij de politie afgelegde bekennende verklaring aldaar later alweer had ‘ingetrokken’. Ook bij de rechtbank ontkende [medeveroordeelde 1] elke betrokkenheid bij de overval, terwijl hij zich bij het hof beriep op zijn zwijgrecht. Ten aanzien van de bekennende verklaring van [aanvrager] was de situatie anders: hij heeft, als getuige door het hof gehoord, immers volhard in zijn eerdere bij de politie afgelegde bekentenis. Toch heeft het hof gezien de gang van zaken bij het hof op de terechtzitting en gelet op de overwegingen in zijn arrest ook de waarde van die (meermalen herhaalde) bekentenis wel degelijk onderzocht.

Dat brengt mij op het volgende punt dat in zowel het ACAS-advies als in het boek van Israëls c.s. wordt benadrukt, namelijk dat er sprake is van nieuw wetenschappelijk inzicht in de relatieve waarde van bekennende verklaringen en dat het hof daarmee, toen het in het jaar 2000 arrest wees, (nog) onbekend was. Volgens de aanvraag zou dat aanleiding moeten zijn om aan de nieuwe verklaring van [aanvrager] , meer gewicht toe te kennen.

De ACAS schrijft in dit verband het volgende (p. 27-28):

“5. Integrale kennisneming van de op band opgenomen verhoren van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] leert dat alle ingrediënten voor valse bekentenissen zich hebben gemanifesteerd. Systematische vergelijking van de op band opgenomen verhoren met de van die verhoren opgemaakte processen-verbaal wijst bovendien uit dat grote zorgen bestaan over de juistheid en de volledigheid van de processen-verbaal van verhoor. (…)

Op basis van een integrale beoordeling van de opnames en aan de hand van een systematische vergelijking met de opgemaakte processen-verbaal van verhoor, komt de Commissie – mede op basis van de huidige wetenschappelijke inzichten over valse bekentenissen die ten tijde van de beoordeling door het gerechtshof evenmin in alle opzichten waren uitgekristalliseerd – tot het standpunt dat dit oordeel van het gerechtshof naar huidige wetenschappelijke inzichten thans niet meer houdbaar is. (…)”

Ter onderbouwing van de stelling dat sprake is van nieuw wetenschappelijk inzicht over valse bekentenissen verwijst de aanvraag naar een groot aantal, voor het merendeel Amerikaanse publicaties, die inderdaad grotendeels dateren van na het jaar 2000. Het meest spectaculair is in dit verband de verwijzing naar Brandon L. Garret, Convicting the Innocent: Where criminal prosecutions Go Wrong, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press 2011. In dit boek analyseert Garrett de eerste 250 gerechtelijke dwalingen die in de V.S. door middel van 'DNA-exonerations' zijn blootgelegd. Hij trof in 40 van de 250 zaken gefingeerde bekentenissen aan.

Onmiskenbaar is de aandacht voor veroordelingen die (ten onrechte) gebaseerd zijn op valse bekentenissen sinds 2000 ook ten onzent gegroeid, met name door wat men in de wandelgangen benoemt als ‘rechterlijke dwalingen’, zoals de Schiedammer Parkmoord en de Puttense moordzaak, die dateren van na het jaar 2000. De in de aanvraag besloten liggende stelling dat voordien de Nederlandse strafrechter in het algemeen en dus ook het hof Arnhem in 2000 niet of nauwelijks met dit fenomeen bekend was zou ik echter niet willen onderschrijven. Ik wijs daartoe alleen al op de totstandkoming in 1926 van de bepaling van art. 341 lid 4 Sv, luidende: “Het bewijs dat de verdachte het telastegelegde feit heeft begaan, kan door den rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de opgaven van den verdachte.” Die bepaling beoogt immers in te scherpen dat een bekentenis van de verdachte ook wel onjuist kan zijn. Ook het in de aanvraag genoemde boek van Crombag, van Koppen en Wagenaar “Dubieuze zaken” dateert al van 1992. In dat boek is tevens aandacht besteed aan onterechte bekentenissen.

Niettemin moet het probleem niet worden onderschat, schrijft ook Tersago in zijn recente Antwerpse dissertatie, die een veelomvattende studie inhoudt naar de rol van verklaringen van de verdachte voor het bewijs. Ik citeer – met weglating van de voetnoten - enkele passages uit zijn boek:

“Casusvoorbeelden wereldwijd tonen evenwel aan dat niet alleen schuldige, maar ook onschuldige verdachten soms bekentenissen afleggen. Deze valse bekentenissen worden niet altijd gedetecteerd en kunnen ertoe bijdragen dat een onschuldige onterecht wordt veroordeeld en bestraft (p. 223-224).

(…)

De analyse van aangetoonde rechterlijke dwalingen en van dossiers waarin valse bekentenissen werden afgelegd, alsook gevalstudies tonen duidelijk aan dat valse bekentenissen in sommige gevallen wel degelijk tot veroordelingen van onschuldige verdachten kunnen leiden. Met zekerheid bepalen of een bekentenis accuraat is, is onmogelijk. Een valse bekentenis is immers het resultaat van een combinatie van risicofactoren waarbij de concrete kenmerken enorm van belang zijn (p. 228).

(…)

Valse bekentenissen zijn het resultaat van een complex samenspel van verschillende factoren in de context van een (politie)verhoor. Toch zijn er enkele situationele en persoonlijke risicofactoren die het risico op valse bekentenissen vergroten en die de aandacht van de strafrechter zouden moeten trekken. Bepaalde kenmerken van het verhoor kunnen de druk zo opdrijven dat de verdachte eerder wil ontsnappen aan die benarde situatie, zonder veel rekening te houden met de nadelen op langere termijn, die door de verhoorder kunnen worden verbloemd en geminimaliseerd. Bepaalde persoonlijke kenmerken van de verdachte maken hem daarenboven nog minder bestand tegen deze druk (…).

Het feit dat deze situationele en persoonlijke risicofactoren aanwezig zijn in een concreet strafdossier, wil echter niet zeggen dat er automatisch sprake is van een valse bekentenis. Enkel het risico op valse bekentenissen vergroot, zeker wanneer er sprake is van een combinatie van risicofactoren. Een verdachte die bijvoorbeeld extra vatbaar is voor suggesties en pressie van de verhoorders kan perfect waarheidsgetrouwe verklaringen afleggen. Wanneer een indringend verhoor van zulke verdachte echter tot een bekentenis leidt, bestaat er een risico dat de bekentenis eerder het gevolg is van de suggestibiliteit van de verdachte dan van diens betrokkenheid bij de feiten. Langs de andere kant wil dit ook niet zeggen dat het ontbreken van deze risicofactoren per definitie leidt tot waarheidsgetrouwe bekentenissen. Hoewel kwetsbare verdachten bijvoorbeeld een aanzienlijk aandeel uitmaken van de onschuldigen die valse bekentenissen aflegden, is de grote meerderheid vals bekennende verdachten perfect gezond en meerderjarig. Een enkele controle van deze risicofactoren kan dus niet volstaan, maar niettemin moeten ze een belangrijk onderdeel van de rechterlijke toetsing uitmaken. Het is dan ook noodzakelijk dat de strafrechter zich bewust is van deze risicofactoren en hier ook daadwerkelijk op let. Wanneer deze risicofactoren aanwezig zijn, zeker in combinatie met elkaar, vergroot het risico op valse bekentenissen en dus ook alternatief scenario voor de bekentenis, namelijk dat ze onder druk is afgelegd. Hoe meer risico’s de bekentenis met zich meedraagt, hoe minder ze kan discrimineren tussen het schuldige scenario en het onschuldige scenario, hoe kleiner de bewijswaarde van die bekentenis (p. 236-237).

(…)

Bepaalde verhoortechnieken kunnen het risico op valse bekentenissen dus vergroten. Dat is niet alleen het geval voor geweld en bedreigingen, maar kan ook door het gebruik van meer subtiele, psychologische verhoortechnieken. Deze worden vooral gelinkt aan de Amerikaanse Reid-techniek, waarvan sommige aspecten ook doorgang vinden in de Europese en Belgische verhoorlokalen. In de Reid-techniek wordt de verdachte bestookt met beschuldigingen, wordt hij geconfronteerd met (vals) bewijs en worden zijn verweren abrupt afgeblokt om hem ervan te overtuigen dat zijn veroordeling onvermijdelijk is en ontkennen geen zin meer heeft. In de volgende fase worden dan de voordelen van een bekentenis in de verf gezet, terwijl de nadelen worden geminimaliseerd zodat bekennen zonder veel gezichtsverlies kan gebeuren en niet zo nadelig lijkt voor de verdachte. Het is vooral de interactie tussen deze maximaliserende en minimaliserende verhoortechnieken die niet alleen schuldige, maar ook onschuldige verdachten tot bekentenissen kan bewegen. Daarnaast kunnen ook bepaalde omstandigheden van het verhoor, zoals de lange duur van het verhoor en de vrijheidsberoving van de verdachte (cf. sociale isolatie) het risico op valse bekentenissen vergroten omdat deze omstandigheden de verdachte kunnen vermoeien en de ontsnappingsdrang kunnen doen toenemen. Strafrechters moeten dus aandachtig zijn voor deze verhoortechnieken en -omstandigheden, die volgens omstandig wetenschappelijk onderzoek het risico op valse bekentenissen kunnen vergroten (p. 238-239).”

Kort gezegd kunnen dus situationele factoren, zoals de wijze van verhoren, en persoonlijke factoren bijdragen aan het tot stand komen van een valse bekentenis. Van belang is dat het gaat om factoren die het risico op een valse bekentenis verhogen. Dat een bekentenis vals is, kan niet slechts op basis van het vóórkomen van die factoren worden bepaald. De bekentenis kan immers ook juist zijn, ondanks de genoemde factoren.

Voor de strafrechter beveelt Tersago een tweetal ‘verankeringsroutes’ aan, om onterechte veroordelingen op basis van een bekentenis van de verdachte zoveel mogelijk te voorkomen. De eerste verankeringsroute is zorgvuldig onderzoek naar de totstandkoming van de verklaring van de verdachte (p. 290). De tweede verankeringsroute, die door de strafrechter daarna moet worden gevolgd, is de ‘positionering van de verdachtenverklaring ten aanzien van het overige bewijs.’ (p. 294-295). Daaronder verstaat Tersago het volgende:

“Een enkel onderzoek van de totstandkoming van de verdachtenverklaring kan niet volstaan om de bewijsbeslissing voldoende veilig te verankeren in de werkelijkheid. Het is niet, zoals hierboven toegelicht, omdat een verdachtenverklaring vrijwillig is afgelegd en er geen risicofactoren voor valse bekentenissen aanwezig zijn, dat er automatisch sprake is van een accurate verdachtenverklaring en vice versa. De toetsing aan het overige bewijs is een belangrijk onderdeel van de beoordeling van de accuraatheid van de verdachtenverklaring. De voornaamste strategie van mensen om de accuraatheid van informatie te controleren, is immers door deze te toetsen aan andere informatiebronnen. Mensen zijn gemiddeld 20% beter in staat te om de accuraatheid van verklaringen correct te beoordelen wanneer ze kennis hebben van contextuele informatie over de verdachte en het misdrijf (bv. een strafdossier ) dan wanneer ze enkel over de verklaring zelf beschikken. De verdachtenverklaring moet daarom worden verankerd door de positionering van de verklaring ten opzichte van het andere bewijs grondig te onderzoeken.

Niettemin is ook deze positionering niet 100% veilig. De overeenstemming tussen de verklaring en het andere bewijs is niet automatisch een synoniem voor accuraatheid. In de eerste plaats biedt dit geen absolute zekerheid wanneer de schuldige verdachte zijn aandeel in de feiten minimaliseert of wanneer een onschuldige verdachte een valse bekentenis aflegt om de echte dader – die hem met daderkennis kan voeden – te beschermen. Daarnaast kunnen schuldige verdachten hun ontkenning zo goed mogelijk afstemmen op de feiten en het bewijs om geloofwaardig over te komen, maar ook onschuldige verdachten kunnen deze informatie implementeren in hun (valse) bekentenis.”

Wat de eerste verankeringsroute die Tersago aanbeveelt betreft, valt te concluderen dat het hof zich – avant la lettre – van het bestaan van die route bewust is geweest. Het hof heeft onderzoek verricht naar de wijze waarop de bekentenissen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] tot stand zijn gekomen en daartoe kennis genomen van de audiovisuele opnamen van de verhoren door de politie en wel – zoals ik eerder stelde – in ruimere mate dan de ACAS veronderstelt. Het kan niet anders dan dat het hof zich daarbij bewust is geweest van de risicofactoren die de kans op een valse bekentenis doen toenemen, zoals de druk waaraan de verdachten zijn blootgesteld, en ook van de wijze van verhoren, waarbij op een aantal punten ‘sturend’ is ondervraagd door de politie en zogenaamde daderinformatie als het ware op voorhand is weggegeven. Ook zal het hof zich er van bewust zijn geweest dat niet van alle verklaringen opnamen zijn gemaakt – met name niet van de bekennende verklaring van [medeveroordeelde 2] , die hij ter gelegenheid van zijn 15e verhoor als verdachte op 13 april 1999 in Velp heeft afgelegd. Daarenboven hebben het hof en de verdediging [aanvrager] en [medeveroordeelde 1] ook nog uitgebreid ondervraagd over de totstandkoming van hun verklaringen en met name [aanvrager] geconfronteerd met een aantal inconsistenties. Niettemin heeft het hof de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 1] betrouwbaar geacht.

In dit verband lijkt het mij goed de verklaring die [aanvrager] ter terechtzitting van 13 juni 2000 heeft afgelegd integraal weer te geven:

“De voorzitter deelt de wederom voor het hof verschenen getuige [aanvrager] mede dat hij staat onder het verband van de door hem ter terechtzitting van dit hof van 29 mei 2000 afgelegde belofte.

De getuige verklaart aan het hof kenbaar te zullen maken als hij behoefte heeft aan een tolk.

Vervolgens worden de volgende fragmenten van video-opnamen getoond:

- vijfde verhoor [aanvrager] 0120 - 0140;

- vijfde verhoor [aanvrager] 0202 - 0258;

Tijdens het tonen van de video-opnamen worden door de medeverdachten [medeveroordeelde 5] en [medeveroordeelde 7] diverse gebaren en opmerkingen gemaakt zoals het opsteken van de middelvinger en "Deze bullshit geloof je toch niet!".

Het onderzoek wordt hierop enige tijd onderbroken.

Na hervatting van het onderzoek verzoekt de voorzitter de in de gehoorzaal aanwezige getui-gen/verbalisanten de zaal te verlaten.

Het hof gaat vervolgens over tot het horen van de getuige [aanvrager] .

De getuige [aanvrager] verklaart - zakelijk weergegeven - als volgt:

Op vragen van de jongste raadsheer antwoord ik als volgt:

Het geven van een toelichting of aanvulling op het verhoor van de tweede dag vind ik niet nodig: u hebt dat zelf kunnen zien.

Met betrekking tot de vraag wanneer en hoe de omslag tot stand kwam van ontkennen naar bekennen antwoord ik dat ik weinig keus had, want de politie zei genoeg bewijs te hebben. Het was toen voor mij duidelijk dat ze voldoende bewijs hadden.

Op de vraag of ik mij onder druk gezet voelde door de politie antwoord ik dat dat niet het geval was. Ik ben geleidelijk gaan bekennen en heb verteld wat ik wist. De door de politie gebruikte methode van verhoren is naar mijn mening beter dan de methoden die door de Turkse politie worden toegepast. Ik ben niet gefolterd of iets dergelijks. De politiemensen waren volgens mij ervaren. Met de manier waarop het verhoor tot stand is gekomen is niets mis. Ik heb natuurlijk wel een bepaalde druk gevoeld, maar ik vond dat niet ongeoorloofd. Ik vind het normaal dat je bij een dergelijk verhoor een bepaalde druk voelt.

Op vragen van de oudste raadsheer antwoord ik als volgt:

Bij het vijftiende verhoor begon mijn geweten te spreken en kwam alles stukje bij beetje boven. Ik herinnerde mij alles ook niet direct.

Op vragen van mr Coppoolse antwoord ik als volgt:

[medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 9] hadden over mij verklaard, maar ik wist niet wat ze verklaard hadden. Later is mij door mijn advocaat verteld dat er verklaringen in het dossier lagen. Ik vond dat ik toen de waarheid maar moest gaan verklaren anders werd het alleen maar erger. Ik moest maar vertellen wat ik wist. Over de verklaring dat ik de schuld op mij zou nemen heb ik niet nagedacht. Bij gelegenheid van mijn voorgeleiding heb ik even met mijn advocaat gesproken. [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 2] zouden belastend over mij verklaard hebben. Zij zouden gezegd hebben: [aanvrager] is bij de overval aanwezig geweest. In hoofdlijnen begreep ik toen wel wat er aan verklaringen zou liggen. Van mijn advocaat begreep ik dat er verklaard was dat ik als chauffeur bij de overval was geweest. Ik heb met mijn advocaat besproken wat ik bij de rechter-commissaris zou gaan verklaren. Ik heb niet naar de verklaring van [medeveroordeelde 9] gevraagd. Ik had maar vijf minuten om met mijn advocaat te praten. De processen-verbaal van de verhoren door de rechter-commissaris heb ik nooit onder ogen gehad, laat staan Turkse vertalingen. Ik voelde me door de anderen verraden, met name door [medeveroordeelde 9] , omdat hij al een verklaring had afgelegd. Ik wist niet wat [medeveroordeelde 9] verklaard had. Ik voelde me vrij om te verklaren. Ik voelde me eigenlijk gedwongen te vertellen wat ik wist. Ik had niet het plan of de intentie de schuld op mij te nemen. Daar was wel een afspraak over gemaakt. Ik ben voor mijn eigen verklaring verantwoordelijk. Ik voel het niet zo dat ik verraad zou plegen als ik de waarheid zou zeggen. Ik ben niet de enige die verraad heeft gepleegd. Ik heb gezegd dat anderen eerder dan ik namen hebben genoemd. In voorgaande verklaringen heb ik fouten gemaakt. Die zijn door mij zelf of door de politiemensen gecorrigeerd. Naar mijn mening is een proces-verbaal een opbouw van verklaringen. De verhorende politiemensen hebben wel gezegd dat ik loog. De politie heeft belang bij het verkrijgen van verklaringen. Ik had een bepaalde verdedigingstactiek. Naar mijn mening heb ik bij de politie niet gelogen. De politie heeft een bepaalde ondervragingstechniek, daar hebben zij voor geleerd.

In het begin had ik mij zelf verplicht alles te ontkennen. In het begin heb ik dus tegen de politie gelogen, in mijn latere verklaringen heb ik dat niet gedaan. Onvolledigheden die later zijn aangepast zie ik niet als fouten in een verklaring. Met betrekking tot diverse auto's die genoemd zijn verklaar ik nu dat [medeveroordeelde 5] in een Ford Scorpio reed, [medeveroordeelde 7] had een Mitsubishi en er was nog een BMW die van een vriend was. Later heb ik ook een Volkswagen genoemd.

Er zijn ook verklaringen gecorrigeerd naar aanleiding van het tijdsverloop. De drie auto's die ik genoemd heb had ik toen in mijn hoofd. Later is dat gecorrigeerd omdat ik mij dat ondertussen bedacht had.

U brengt de mij door de politie voorgehouden foto's ter sprake. Daar is later een foto van [betrokkene 1] bijgekomen. Er miste een foto. Later werd er een foto bij gelegd. Dat was een foto van een vriend van mij, [betrokkene 11] . Ik heb die foto er uit gehaald omdat hij er niets mee te maken had. Hij was op 2 september 1998 helemaal niet bij ons. De foto lag op tafel en ik heb gezegd dat die foto er uit moest omdat hij er niet bij hoorde. Ik heb later aangegeven wie er die dag bij waren geweest. De foto van [betrokkene 1] is er bij gekomen en de foto van mijn vriend heb ik er uit gehaald. De foto's van de mensen uit mijn groep heb ik bij elkaar gelegd. Ik had in eerste instantie niet gezien dat de foto van die vriend er ook tussen zat. Die foto heb ik er dus uit gehaald.

Het onderzoek wordt enige tijd onderbroken voor het gebruiken van een maaltijd.

Na hervatting van het onderzoek verklaart de getuige [aanvrager] - zakelijk weergegeven -:

Op vragen van mr Coppoolse antwoord ik als volgt:

De politieverhoren zijn wel eens vijf tot tien minuten onderbroken geweest. Op de gang is toen besproken dat de tolk naar huis moest. De politie is toen wel met het verhoor doorgegaan. Door de tolk is de verklaring - later - wel in het Turks vertaald. Toen ik werd aangehouden was ik al uit Nijmegen weg. Op 7 april 1999 kreeg ik een brief van de politie en op 8 april 1999 heb ik mij bij de politie gemeld. Ik had toen al geen contact meer met de anderen van de groep. Na mijn verhuizing heb ik geen contact met mijn vrouw of familie gehad, wel met mijn moeder en mijn zus. Over de verhoren door de politie kan ik zeggen dat zij mij niet slecht behandelden. Ik had geen bijzondere band met de politiemensen die mij verhoorden.

Op vragen van de verdachte [medeveroordeelde 8] antwoord ik als volgt:

Alle namen van de personen uit de groep heb ik genoemd. Ik heb de naam [medeveroordeelde 8] genoemd omdat hij er die dag, 2 september 1998, ook bij was. Op vragen of er plannen zijn gemaakt om mijn vrouw in het ziekenhuis te bezoeken antwoord ik dat ik met anderen uit de groep naar Eindhoven ben geweest.

Op vragen van mr Teekens antwoord ik als volgt:

In het begin heb ik met betrekking tot de door de groep gebruikte auto's gelogen en verklaard dat er een Peugeot, een Ford Scorpio en een Mitsubishi waren. Een Mercedes of een witte bus heb ik niet genoemd. In een latere verklaring heb ik dat gecorrigeerd en twee auto's genoemd. Die andere auto's waren er dus niet bij. Ik heb verteld wat ik me op moment herinnerde. Het betreffende verhoor duurde tot 00.30/00.45 uur. De volgende ochtend heb ik verder verklaard.

Bij gelegenheid van het vijfde politieverhoor heb ik de naam [medeveroordeelde 7] genoemd; dat gebeurde naar aanleiding van een foto die me werd getoond. Uit andere foto's die me werden getoond haalde ik de foto van een vriend; ik heb die foto er uit gehaald omdat die vriend er niets mee te maken had.

[medeveroordeelde 2] is het huis binnen gegaan. [medeveroordeelde 1] is naar het huis gereden. Ik kon mij soms niet helemaal goed herinneren wat ik al verklaard had in de diverse verhoren. Ik heb verklaard wat ik voor waar hield. Alles wat ik gezegd heb klopt; dingen die bij nader inzien niet klopten heb ik later gecorrigeerd.

Op vragen van [medeveroordeelde 7] antwoord ik als volgt:

Ik heb de naam van [medeveroordeelde 7] niet genoemd met betrekking tot de rit naar Eindhoven. Ik heb [medeveroordeelde 7] ontmoet op het feestje ter gelegenheid van de vrijlating van [medeveroordeelde 1] . Ik ben een maal bij [medeveroordeelde 7] thuis geweest. [medeveroordeelde 7] had toen een Mitsubishi, waar [medeveroordeelde 1] meestal in reed.

Er is mij door de politie nooit een verklaring van [medeveroordeelde 7] of [medeveroordeelde 9] voorgelezen.

Ik was tijdens de politieverhoren erg ziek. Ik had griep en koorts.

Op vragen van mr Zwarts antwoord ik als volgt:

Toen de politie het fotoboek erbij haalde heb ik stuk voor stuk de foto's er uit gehaald van de personen die er op 2 september 1998 bij waren. Er was toen nog een andere stapel met foto's. Daaruit heb ik de foto van een vriend van mij gehaald. Met betrekking tot de foto van [medeveroordeelde 5] heb ik gezegd: "Deze man was er niet bij".

Ik heb alleen foto's aangewezen van personen die op 2 september 1998 ter plaatse van het huis aan de [a-straat] zijn geweest. Het is wel mogelijk dat ik later de foto van [medeveroordeelde 5] heb aangewezen.

Naar aanleiding van de mij voorgehouden foto's heb ik eerdere verklaringen bijgesteld en gecorrigeerd.

Op nadere vragen van [medeveroordeelde 7] antwoord ik als volgt:

[medeveroordeelde 7] behoorde op 2 september 1998 ook tot de groep. Degenen die op die datum in de woning van [medeveroordeelde 1] waren hebben daar op een slaapkamer drugs gebruikt. Omdat ik daar in verband met mijn astma niet tegen kan ben ik naar beneden gegaan. Ik heb [medeveroordeelde 7] toen ook in de woning van [medeveroordeelde 1] gezien. Ik heb [medeveroordeelde 7] op die datum in de woning van [medeveroordeelde 1] en bij de villa aan de [a-straat] gezien.

Op vragen van mr Van der Biezen antwoord ik als volgt:

Op de dag voordat ik naar de politie ben gegaan ben ik naar een controle van het GAK geweest. Ik was toen ziek. Ik had griep en lag op bed.

Ik ben steeds twee tot drie uur door de politie ondervraagd. De verhoren werden wel onderbroken. De verhoren gingen door tot in de nacht; soms tot ongeveer 01.00 uur. De volgende morgen ging men dan om 09.00 uur weer door. Tijdens de verhoren heb ik geen medicijnen gehad.

Er werd mij gezegd dat ontkennen in mijn nadeel zou werken, maar ik had wel het recht om te zwijgen. Er werd mij zelfs voorgehouden dat men mij als de moordenaar zou kunnen gaan zien. Ik ben alleen maar als chauffeur opgetreden en ik was eigenlijk wel bang door hetgeen de politie mij voorhield. Ik denk dat het een bepaalde tactiek van de politie was.

De stelling van de politie dat men mij als de moordenaar zou gaan zien was voor mij reden om te gaan verklaren. Naar mijn mening had de politie voldoende bewijs tegen mij. Ik vind niet dat er gesteld kan worden dat ik met de politie samenwerkte. Bepaalde dingen die ik me in een later stadium herinnerde heb ik aan mijn verklaringen toegevoegd.

Op de vraag of ik met betrekking tot de door mij genoemde auto's gokte naar de waarheid antwoord ik ontkennend. In een volgende verklaring heb ik me de Volkswagen herinnerd en dat dus aan de verklaring toegevoegd.

Met betrekking tot [medeveroordeelde 2] heb ik verklaard dat hij als eerste de woning aan de [a-straat] binnenging. Ik was tijdens dat verhoor ziek, moe en voelde mij onder een bepaalde druk staan. In een andere verklaring heb ik gezegd dat [medeveroordeelde 2] buiten de woning aan de [a-straat] is gebleven. Die tweede versie was een correctie op de eerste versie. De politie nam de verklaringen pas later op. Er werd altijd eerst een min of meer algemeen verhaal gehouden. Er kwamen veel vragen op me af die later pas goed op papier zijn gezet.

Op de vraag of ik heb zitten liegen om de politie te behagen antwoord ik dat ik de feiten zo duidelijk mogelijk op papier wilde hebben. Ik moet ook zeggen dat ik wel bang was voor een lange gevangenisstraf; ik zou mijn kind dan niet meer zien. Met betrekking tot [medeveroordeelde 2] is het dus gegaan zoals ik in het laatste stadium bij de politie heb verklaard.

Op een bepaald moment kwamen er veel vragen; de vragen tuimelden bij wijze van spreken over elkaar heen. De veelheid van vragen had tot gevolg dat ik voelde dat de politie gewonnen had en de waarheid boven tafel kreeg.

Ik ben ook in Doetinchem verhoord. Daar zijn geen video-opnamen van gemaakt. Ik heb toen nog eerder afgelegde verklaringen gecorrigeerd. Alle details kunnen niet ineens samengevat worden. Ik wilde de waarheid vertellen en heb aangegeven wat gecorrigeerd moest worden.

Op vragen van [medeveroordeelde 2] antwoord ik als volgt:

[medeveroordeelde 2] was de bestuurder van de blauwe Volkswagen Golf. Ik weet niet wie er eerder in die auto heeft gezeten.

Bij gelegenheid van het terugbrengen van mij naar het Huis van Bewaring op 31 mei jl. heb ik met [medeveroordeelde 3] gesproken. Ik heb toen niet gezegd dat ik er niets mee te maken had. Ik ben niet bang. Over het intrekken van verklaringen is toen niet gesproken.”

In zowel de opgenomen politieverhoren als in de zojuist aangehaalde verklaring van [aanvrager] ter zitting over de totstandkoming van zijn bekennende verklaring zijn zonder meer risicofactoren te onderkennen, die bij zouden kunnen dragen aan een valse bekentenis. Ik noem de druk die is uitgeoefend, het voorhouden dat andere verdachten ook al hebben verklaard of dat nog zouden kunnen doen, en de maximaliserende-minimaliserende methode waarover Tersago ook schrijft, waardoor het toegeven van een ondergeschikte rol voor de verdachte aantrekkelijk gaat lijken, teneinde een zwaardere straf te ontlopen. Onbekend daarmee is het hof bepaald niet gebleven. De conclusie die het hof heeft getrokken, namelijk dat met name de verklaring van [aanvrager] betrouwbaar wordt geoordeeld is echter ook niet onbegrijpelijk, aangezien de genoemde factoren ook faciliterend kunnen zijn voor het tot stand komen van een ‘ware’ bekentenis. Het op de zitting horen van [aanvrager] zelf over die ‘risicofactoren’ levert voor dat laatste zeker aanwijzingen op.

Vervolgens heeft het hof ook de tweede ‘verankeringsroute’ gevolgd, die door Tersago is betiteld als de ‘positionering van de verdachtenverklaring ten aanzien van het overige bewijs.’

Het hof overweegt in zijn arrest (p. 4-5) op dit punt als volgt:

“De verklaringen die [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] hebben afgelegd zijn innerlijk consistent gebleken. Daarbij heeft [aanvrager] ter terechtzitting in hoger beroep toegegeven dat hij - toen hij zichzelf nog wilde ontlasten - meermalen tegen de politie onwaarheden heeft verteld. In de latere verhoren zou hij verklaringen hebben bijgesteld en aangevuld, waardoor uiteindelijk een waarheidsgetrouw beeld van de gebeurtenissen op 2 september 1998 zou zijn ontstaan. Niet alle discrepanties in zijn verhoren kunnen door deze uitleg worden verklaard.

Niettemin acht het hof deze gang van zaken voldoende betrouwbaar; mede door tijdsverloop kunnen bepaalde herinneringen inaccuraat zijn. Immers, verdachten zijn ongeveer een half jaar na het delict aangehouden. Dat gegeven staat evenwel niet aan de betrouwbaarheid van zijn verklaringen in de weg. Het hof wijst er bovendien op dat [aanvrager] zich door zijn eigen verklaringen ernstig heeft belast, hetgeen het betrouwbaarheidsgehalte van zijn verklaringen ten goede komt.

Het hof oordeelt de verklaringen van [aanvrager] als betrouwbaar en dientengevolge bruikbaar voor het bewijs aangezien ze op meerdere punten bevestigd worden door de verklaringen van [medeveroordeelde 2] . Deze verklaart gedetailleerd over zijn rol en die van andere verdachten. Als motief voor zijn bekennende verklaring voert [medeveroordeelde 2] zijn hoop op strafvermindering aan, hetgeen een betrouwbare uitleg vormt voor zijn bekentenissen. Als overeenkomst met de verklaringen van [aanvrager] wijst het hof op de verklaring van [medeveroordeelde 2] dat hij op 2 september 1998 in een donkerblauwe Golf reed. [medeveroordeelde 2] heeft verschillende van de verdachten aangewezen als zijnde degenen die bij de voorbereiding en uitvoering van de overval op 2 september 1998 betrokken waren. Hij heeft gedetailleerd verklaard over de personen die zijn meegegaan naar de [a-straat 1] alsmede over degenen die in of bij de auto's zijn blijven wachten en over de personen die in de richting van het huis zijn gelopen. Voorts heeft hij informatie verschaft over de plaats waar de betrokken voertuigen geparkeerd waren.

Deze daderinformatie spoort in hoge mate met de informatie uit de bekennende verklaringen van [aanvrager] .

Naar het oordeel van het hof zijn de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] zeer gedetailleerd en bevatten concrete redenen van wetenschap die bovendien steun vinden in verklaringen van anderen danwel in ander bewijsmateriaal.

[aanvrager] heeft verklaard dat hij op 2 september 1998 met pech aan zijn auto langs de kant van de weg kwam te staan, waarna [medeveroordeelde 1] door [aanvrager] is gebeld die vervolgens met de auto van zijn vader [aanvrager] is komen helpen. Nadat beide voertuigen weer verder reden is benzine getankt bij een tankstation. De betaling van de benzine met behulp van de tankpas van [aanvrager] was niet succesvol aangezien de pas van [aanvrager] was geblokkeerd. Daarna heeft [aanvrager] zijn mobiele telefoon bij het tankstation als onderpand achtergelaten. Voor deze verklaring van [aanvrager] is steun te vinden in de verklaringen van [medeveroordeelde 1] , diens vader en [medeveroordeelde 4] alsmede in de informatie van de op 2 september 1998 bij het tankstation werkzame [getuige 4] .

De verklaringen van [aanvrager] en Setket [medeveroordeelde 1] dat een deel van de verdachten in de blauwe Golf bij de woning arriveerden waarin is ingebroken, wordt gestaafd door de waarneming van de getuige [getuige 1] die op 2 september 1998 tussen 19.30 uur en 19.45 uur heeft gezien dat een donkerblauwe of mogelijk zwarte Golf, oud model, de oprit van het pand [a-straat 1] opreed.

[aanvrager] heeft verklaard dat hij na het parkeren van zijn Mercedes aan de [a-straat 1] de kofferbak heeft opengemaakt. Deze verklaring vindt steun in de getuigenverklaring van [getuige 2] die een man bij een openstaande kofferbak van een Mercedes heeft zien staan.

[aanvrager] heeft voorts verklaard dat de voorzijde van het huis van de familie […] bij schemer of duisternis verlicht werd door een lamp die werd aangeschakeld door middel van een sensor. De sensor zou reageren na detectie van bewegingen. [aanvrager] verklaart deze waarneming te hebben gedaan vanachter het huis en vanuit deze positie te hebben gezien dat op 2 september 1998 een vrouw het huis aan de voorzijde naderde waarna de lamp aanging. Deze waarnemingen van de werking van de buitenlamp zijn bevestigd door het politieonderzoek waaruit bovendien naar voren kwam dat het mogelijk is vanaf de achterzijde van het huis waar te nemen wat aan de voorzijde van het huis gebeurt doordat de hal van de woning zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde is voorzien van niet afgedekt helder glas.

Het hof stelt verder vast dat [aanvrager] een beschrijving geeft van de plafondschilderingen van de koepels aan het viaduct over de [c-straat] . Deze informatie van de situatie ter plaatse is niet algemeen bekend en staaft op een ander onderdeel de verklaringen van [aanvrager] .

Setket [medeveroordeelde 1] verklaart dat hij na de inbraak aan de [a-straat 1] met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] naar het huis van [getuige 5] (die hij overigens niet kende) is gereden en daar verdachte [medeveroordeelde 5] zag. Deze lezing van de feiten vindt steun in de verklaring van [medeveroordeelde 5] die vertelt dat hij op 2 september 1998 in de woning van [getuige 5] was en daar [medeveroordeelde 9] , Setket [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 4] zag en hij [medeveroordeelde 2] hoorde zeggen: "In dat vrijstaande huis was geen geld te halen”

Het eerste aspect dat het hof betrekt bij zijn beoordeling van de betrouwbaarheid van de verklaring van [aanvrager] is de overeenkomst met de ‘gedetailleerde’ verklaring van [medeveroordeelde 2] over zijn rol en die van andere verdachten. Als bewijsmiddel 30 is in de aanvulling bij het arrest (een deel van) de verklaring van [medeveroordeelde 2] , van 4 mei 1999 opgenomen, luidend als volgt:

“Bij het huis van [medeveroordeelde 1] , voor de ingang van de flat, zag ik een aantal mensen staan. Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] met het lange haar, kale [medeveroordeelde 4] , [aanvrager] , [betrokkene 1] uit Duitsland, [medeveroordeelde 3] , [medeveroordeelde 7] en mijn broer [medeveroordeelde 1] daar stonden.

De auto van [medeveroordeelde 3] was een busje.

Ik zag dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] , [aanvrager] , kale [medeveroordeelde 4] en [betrokkene 1] naar de Mercedes van [aanvrager] liepen. Ik ben met [medeveroordeelde 1] meegelopen naar een Volkswagen Golf. Ik kreeg de sleutels van de auto van [medeveroordeelde 1] . Ik ging achter het stuur zitten. [medeveroordeelde 1] ging op de passagiersstoel zitten en [medeveroordeelde 7] ging achter in de auto zitten. [medeveroordeelde 1] zei dat de inbraak met z'n allen gepleegd zou worden en zei dat ik in de richting van de [a-straat] moest rijden. [medeveroordeelde 1] zei dat ik buiten kon wachten tot zij terug zouden komen. Ik reed naar de [a-straat] . Toen we op die weg reden zei [medeveroordeelde 1] tegen mij dat ik moest stoppen. Ik zag dat de Mercedes van [aanvrager] in de richting van Apeldoorn, aan de rechterzijde van de weg stond.

Nadat ik gestopt was zijn [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] uit de auto gestapt. Nadat [medeveroordeelde 7] was uitgestapt, pakte hij uit de kofferbak van de auto een tas.

Ik zag dat [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] terug kwamen lopen. Ik zag dat ze snel liepen.

Ik zag dat [medeveroordeelde 7] de tas weer bij zich droeg. [medeveroordeelde 7] ging weer achterin zitten. [medeveroordeelde 1] ging weer naast mij zitten. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] zei:" [betrokkene 1] heeft een wijf doodgeschoten".

Vanaf de [a-straat] ben ik weer naar de woning van [medeveroordeelde 1] gereden. Na ongeveer 2 minuten vertrok ik uit de woning. Toen ik wegging was [medeveroordeelde 7] nog in de woning van [medeveroordeelde 1] . [medeveroordeelde 9] en kale [medeveroordeelde 4] kwamen mij achterop en zeiden dat ik hen ergens naar toe moest rijden. Ze zeiden dat ze naar een vrouw wilden gaan. Ik stuurde de auto naar een woning, op aanwijzing van [medeveroordeelde 9] . We zijn daar uitgestapt en de woning van die vrouw binnengegaan. De vrouw heeft twee honden, waarvan er een maar drie poten heeft. In die woning was [medeveroordeelde 5] aanwezig. [medeveroordeelde 9] heeft met [medeveroordeelde 5] staan praten.

Ik heb [medeveroordeelde 3] of zijn auto niet gezien in de nabijheid van de woning waar ingebroken werd. Later die avond, vroeg ik [medeveroordeelde 9] waarom [medeveroordeelde 3] er ook bij was. [medeveroordeelde 9] zei toen dat dat was voor het geval er iets zwaars uit de woning meegenomen moest worden.”

In de aanvraag wordt deze verklaring ter discussie gesteld, vooral aan de hand van het boek van Israëls c.s. Ik citeer uit de aanvraag de punten waaruit van de ongeloofwaardigheid van deze verklaring zou moeten blijken (met weglating van voetnoten en randnummering):

“3.2.4.6 Verhoor 4 mei 1999

Op 4 mei 1999 wordt [medeveroordeelde 2] wederom verhoord en dit is voorlopig het laatste verhoor van [medeveroordeelde 2] tot aan zijn verklaring van september.

Uit de analyse van dr. Israëls blijkt dat de verhoorders rekening hebben gehouden met de eerdere opstelling van [medeveroordeelde 2] in eerdere verhoren, waarin hij namelijk steeds begon met een algehele ontkenning.

[medeveroordeelde 2] houdt het ook twintig minuten vol om te blijven ontkennen, maar als de verhoorders het verhaal over 2 september 1998 chronologisch onder elkaar proberen te krijgen, komt er meer vorm in de verklaring van [medeveroordeelde 2] .

Dr. Israëls schrijft over dit verhoor:

"Vervolgens proberen de verhoorders om het verhaal over 2 september 1998 strikt chronologisch van [medeveroordeelde 2] te horen te krijgen. Stapje voor stapje lopen ze de gebeurtenissen door. leder antwoord moet uit [medeveroordeelde 2] getrokken worden."

Op pagina 175 en 176 beschrijft dr. Israëls hoe deze verklaring verloopt en op pagina 177 concludeert hij:

"De wisselvalligheid van het vorige verhoor ontbreekt hier. Vanaf het moment waarop zijn eerdere bekennende verklaring wordt voorgelezen, ontkent hij niet meer. Toch is duidelijk dat de verhoorders hem zeker niet op alle punten geloven en [medeveroordeelde 2] geeft daar inderdaad alle aanleiding toe. Hij antwoordt niet op de vraag of hij nu de waarheid spreekt ('dat moeten jullie zelf maar uitzoeken'). Hij kondigt aan dat hij vanaf nu nog alleen maar leugens zal vertellen. Hij zegt dat hij gaat liegen als de pijnen in zijn hoofd terugkeren en de verhoorders vragen wijselijk niet of hun vasthoudende wijze van verhoren leidt tot terugkeer van die pijnen; ze zijn ongetwijfeld al blij genoeg dat hij weer gestopt is met ontkennen. Opnieuw hebben we te maken met een bekennende verklaring die een weinig overtuigende indruk maakt.

Het proces-verbaal volgt nauwgezet het verhoor. In het verhoor lopen de verhoorders stapje voor stapje de gebeurtenissen langs en moeten ze steeds ieder antwoord uit [medeveroordeelde 2] trekken. In het proces-verbaal daarentegen heeft het verslag van dit verhoor de vorm gekregen van een doorlopend verhaal van [medeveroordeelde 2] , alsof hij alles gewoon achter elkaar vertelt. De scepsis van de verhoorders is in dit proces-verbaal niet zichtbaar. Wel staat ook in dit proces-verbaal keurig genoteerd dat [medeveroordeelde 2] zegt dat hij gaat liegen als hij hoofdpijnen krijgt."

Ook uit deze conclusie van dr. Israëls blijkt wederom dat de verslaglegging van het verhoor niet juist: terwijl de informatie juist uit [medeveroordeelde 2] getrokken moet worden, lijkt het proces-verbaal een indruk te wekken van een vloeiend en doorlopend verhaal. Ook dit maakt dat de beoordeling van de geloofwaardigheid van de verklaring van [medeveroordeelde 2] , niet ten volle op waarde ingeschat is kunnen worden door de rechter indien de rechter zich beperkt heeft tot het lezen van het proces-verbaal.”

Deze verklaring van 4 mei 1999 (bijlage 499) staat echter niet alleen, maar bouwt als het ware voort op de eerste bekennende verklaring van [medeveroordeelde 2] , ter gelegenheid van zijn 15e verhoor als verdachte, op 13 april 1999, afgelegd op het politiebureau van Velp (bijlage 430). Deze verklaring is niet op video opgenomen, omdat op het politiebureau in Velp daarvoor de faciliteiten ontbraken.

Deze eerdere verklaring luidt als volgt:

“Ik weet dat ik niet tot antwoorden verplicht ben. Ik hoor van u dat er momenteel 8 mensen voor deze zaak vast zitten. Dat is goed, want dan kom ik eerder vrij. Ik heb eerder verklaard dat ik iets heb gehoord over de moord op de [a-straat] . Ik heb die wetenschap van een ander en daarover heb ik reeds verklaard.

Ik wil u nu een verklaring afleggen over hetgeen er op de avond van 2 september 1998 is gebeurd op de [a-straat] .

Op woensdag, 2 september 1998, omstreeks 20.15 uur kwam ik lopend aan bij de woning van mijn broer [medeveroordeelde 1] aan de [f-straat 1] te Arnhem. Het was donker en ik weet nog dat het koud en nat weer was. Ik neem aan dat het niet al te hard geregend heeft want dan was ik niet lopend naar de woning van [medeveroordeelde 1] gegaan. Ik had geen afspraak met [medeveroordeelde 1] of zo. Ik was gewoon een eindje gaan lopen en kwam toen bij de woning van [medeveroordeelde 1] uit. Ik kwam aangelopen bij de woning van [medeveroordeelde 1] en zag toen een aantal personen voor de flat staan. Het waren [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 7] en [medeveroordeelde 1] . [aanvrager] stond daar ook en had zijn grijze Mercedes bij zich. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] tegen mij zei dat ze net weg wilden gaan. [medeveroordeelde 1] zei tegen mij:"Kom, dan gaan we ergens heen." Verder zei [medeveroordeelde 1] niets tegen mij en ik vroeg het hem ook niet. Dat is in Turks gebruik ook niet gebruikelijk. Ik kreeg autosleutels van een auto. Ik weet werkelijk niet wat voor merk, type of kleur deze auto was. Ik heb in een van mijn eerdere verklaringen gesproken over een VW Golf. Ik herinner mij nu dat het inderdaad een donkerkleurige VW Golf was waarvan ik de sleutels kreeg. Ik herkende de auto niet. De auto stond geparkeerd iets voorbij de woning van [medeveroordeelde 1] . Ik dacht dat we naar een coffeeshop zouden gaan of zo. Ik stapte achter het stuur van deze auto en naast mij nam [medeveroordeelde 1] plaats. [medeveroordeelde 7] nam op de achterbank plaats en wij reden weg. De Mercedes reed voor mij uit en ik ben daar gewoon achteraan gereden. In de Mercedes zaten de anderen. Wij reden de oude rijnbrug over en reden in de richting van Apeldoorn. Ik heb [medeveroordeelde 1] nog een keer gevraagd:" Waar gaan we heen?" [medeveroordeelde 1] antwoordde mij:" Rijd nou maar." Op een gegeven moment zei [medeveroordeelde 1] tegen mij stop maar. Dat was bij een inrit en ik weet wel dat ik die inrit ben ingereden. Ik deed dit op aanwijzing van [medeveroordeelde 1] en reed die inrit in die voor mij rechts was gelegen. Boven op de inrit moest ik stoppen en stapten [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] uit. Ik snapte niet wat er aan de hand was of wat de bedoeling was. [medeveroordeelde 1] zei mij dat ik weg moest gaan en ergens moest parkeren. Ik weet wel dat er een huis aan de inrit gelegen was. Ik heb er niet echt op gelet maar heb wel gezien dat het een metselstenen wand was die ik van het gebouw zag. Ik heb gezien dat er struiken en bomen om de woning heen stonden.

Ik heb de auto achteruit van de oprit afgereden en ben achteruit de rijbaan opgereden en heb de auto aan de rechterzijde van de rijbaan geparkeerd in de berm tussen het fietspad en de rijbaan. Ik kan mij herinneren dat ik voordat ik de oprit opreed, de Mercedes nog voor mij heb zien rijden. Nadat ik zelf de auto geparkeerd had zag ik dat de Mercerdes geparkeerd stond in de berm rechts naast het fietspad. Dat was voor mij gezien, voorbij de woning. De Mercedes stond met de voorzijde in de richting van Apeldoorn geparkeerd. Ik kon zien dat er maar een persoon in de auto zat en die zat achter het stuur. Ik vulde toen voor mijzelf in dat dat [aanvrager] was. De inzittenden waren dus uitgestapt maar dat heb ik niet gezien. Ik kan mij niet herinneren dat deze Mercedes nog eens verderop is gaan staan of dat deze is weggereden.

Ik weet niet meer hoe lang [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 7] wegbleven maar toen zij terugkwamen was [medeveroordeelde 1] door het dolle heen. [medeveroordeelde 1] vloekte veel en riep:"Pooier, eerloze man." [medeveroordeelde 1] nam naast mij plaats en [medeveroordeelde 7] ging weer achterin zitten. [medeveroordeelde 1] zei:" Rij maar door, wegwezen hier." Ik begreep dat er iets moest zijn gebeurd maar begreep niet goed wat. [medeveroordeelde 1] zei:"De pooier, [betrokkene 1] , heeft een vrouw doodgeschoten, dat hoerenkind." Ik was hier verbaasd over en vroeg wat er dan aan de hand was en waarom hij zo kwaad was. [medeveroordeelde 1] was vuurrood en enorm opgewonden. Ik werd zelf ook kwaad op [medeveroordeelde 1] en vroeg hem waarom ik ben meegenomen naar die woning. [medeveroordeelde 1] zei:"Dat kon ik ook niet weten." Onderwijl reed ik, naar ik meen terug naar de woning van [medeveroordeelde 1] . U vraagt mij wat [medeveroordeelde 7] tijdens de rit terug heeft verteld.

[medeveroordeelde 7] praatte wel in zichzelf maar ik was te verbouwereerd over wat [medeveroordeelde 1] mij had verteld om te horen wat hij nu precies zei.

Voor de woning van [medeveroordeelde 1] parkeerde ik de auto en ik ben even mee naar binnen gegaan. Ik zei nog tegen [medeveroordeelde 1] :" Ik heb vier kinderen, waarom doen jullie mij dit aan. Waarom heb je niet gezegd dat je naar een inbraak ging en heb je mij laten deelnemen." De anderen zijn volgens mij ook naar de woning van [medeveroordeelde 1] gekomen. Dat weet ik niet zeker want ik heb ze niet gezien. Ik ben namelijk maar heel kort bij [medeveroordeelde 1] gebleven. De vrouw van [medeveroordeelde 1] was in die periode in Turkije op bezoek en dus was er niemand thuis die ons heeft zien binnenkomen. Ik weet niet meer hoe laat ik de woning van [medeveroordeelde 1] verlaten heb, maar ik ben maar een paar minuten binnen geweest. Vervolgens ben ik lopend naar huis gegaan. Ik heb thuis niets verteld.

Toen ik later hoorde dat [medeveroordeelde 1] in de gevangenis zat vulde ik in dat [medeveroordeelde 1] voor de moord was aangehouden.

Toen ik voor de woning op de [a-straat] stond te wachten heb ik geen schoten gehoord. Ik weet niet wat ik gedaan zou hebben als ik ze wel had gehoord.

Later was ik eens een keer met [medeveroordeelde 9] onderweg naar Amsterdam. Ik heb hierover al eens verklaard. Tijdens deze rit vroeg ik aan [medeveroordeelde 9] wat er aan de hand was geweest. [medeveroordeelde 9] antwoordde mij toen dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 8] en [betrokkene 1] binnen in die woning aan de [a-straat] waren geweest. Ik vroeg waarom [medeveroordeelde 1] was meegenomen. [medeveroordeelde 9] antwoordde toen:" Ja hij was er wel bij maar hij is niet zo lang binnen gweest want hij is weggerend." Ik heb [medeveroordeelde 9] niet gevraagd naar het schieten. Omdat [medeveroordeelde 1] mij al had verteld dat [betrokkene 1] had geschoten.

Ik heb dit hele verhaal veel eerder willen vertellen bij de politie maar dat durfde ik niet omdat mijn broer erbij betrokken was. Ik ben op de hoogte van het verschoningsrecht en daar heb ik gebruik van gemaakt. Ik hoor van U dat de compositiefoto sterk gelijkend is op mijn broer [medeveroordeelde 1] . Mijn broer [medeveroordeelde 1] is vermoedelijk in de woning geweest en daar is toen iemand doodgeschoten. Dat was echter niet mijn broer [medeveroordeelde 1] die dat deed, maar [betrokkene 1] . Ofschoon ik gebruik kan maken van mijn verschoningsrecht vertel ik u dit toch omdat ik van [medeveroordeelde 1] heb gehoord dat [betrokkene 1] degene is geweest die heeft geschoten.”

Als gezegd heeft het hof aan de onder de bewijsmiddelen opgenomen verklaring van [medeveroordeelde 2] vooral de waarde toegekend dat deze op een aantal punten de verklaring van [aanvrager] ondersteunt. Kennisneming van die verklaring, ook in verband met de eerdere in Velp door [medeveroordeelde 2] afgelegde verklaring leert dat een dergelijke waarde wel kan worden toegekend aan hetgeen [medeveroordeelde 2] heeft verklaard. Dat daarmee niet het volledige inzicht in de gang van zaken bij de overval wordt geleverd zal het hof beslist ook hebben onderkend. Dat [medeveroordeelde 2] zelf daarnaast ook grotendeels ontkennend heeft verklaard heeft het hof uiteraard ook kunnen constateren, mede aan de hand van de op de zitting vertoonde opnames van zijn verhoren.

In het kader van de verankering van de verdachtenverklaringen besteedt het hof vervolgens in het bijzonder aandacht aan zes specifieke elementen in de verklaringen van [aanvrager] en/of [medeveroordeelde 2] , te weten – kort gezegd – de autopech van [aanvrager] , de blauwe Volkswagen Golf, het openen van de kofferbak van de Mercedes, de sensorlamp, de plafondschilderingen van de koepels aan het viaduct over de [c-straat] en het bezoek van [medeveroordeelde 2] , [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] aan de woning van [getuige 5] . Zowel in het boek van Israëls c.s. als in het ACAS-advies is de houdbaarheid van de genoemde zes elementen gemotiveerd bestreden. Op die verankering van de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] ten opzichte van het overige bewijs zal ik hieronder in detail ingaan.

9. Zes ankerpunten

Autopech

Met betrekking tot het eerste ankerpunt in de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] overweegt het hof als volgt:

“ [aanvrager] heeft verklaard dat hij op 2 september 1998 met pech aan zijn auto langs de kant van de weg kwam te staan, waarna [medeveroordeelde 1] door [aanvrager] is gebeld die vervolgens met de auto van zijn vader [aanvrager] is komen helpen. Nadat beide voertuigen weer verder reden is benzine getankt bij een tankstation. De betaling van de benzine met behulp van de tankpas van [aanvrager] was niet succesvol aangezien de pas van [aanvrager] was geblokkeerd. Daarna heeft [aanvrager] zijn mobiele telefoon bij het tankstation als onderpand achtergelaten. Voor deze verklaring van [aanvrager] is steun te vinden in de verklaringen van [medeveroordeelde 1] , diens vader en [medeveroordeelde 4] alsmede in de informatie van de op 2 september 1998 bij het tankstation werkzame [getuige 4] .”

Deze bewijsoverweging steunt onder meer op de bewijsmiddelen 11, 13, 17, 33 en 34. Ik verwijs voor de inhoud daarvan kortheidshalve naar de weergave daarvan [in het arrest van het hof]. In de aanvraag wordt dit door het hof genoemde punt van ondersteuning van de verklaringen van [aanvrager] niet bestreden. Het ACAS-advies, waarnaar de aanvraag verwijst, behandelt dit punt wel. De ACAS merkt hierover het volgende op:

“Het gerechtshof heeft zes specifieke onderdelen benoemd uit de verklaringen van [aanvrager] en/of [medeveroordeelde 2] die steun zouden vinden in ander bewijsmateriaal. Over die zes onderdelen merkt de Commissie het volgende op.

Het eerste onderdeel heeft betrekking op de verklaring van [aanvrager] dat hij op 2 september 1998 met pech langs de kant van de weg is komen te staan, dat [medeveroordeelde 1] hem toen is komen helpen en dat vervolgens is getankt bij een benzinestation. Volgens het gerechtshof vindt dat onderdeel van de bewezenverklaring steun in de verklaringen van [medeveroordeelde 1] , diens vader, [medeveroordeelde 4] , en de bij het tankstation werkzame getuige [getuige 4] . De Commissie merkt hierover in de eerste plaats op dat uit de bewijsmiddelen blijkt dat dit tanken op 2 september 1998 rond 17.00 uur plaatsvond - dat wil zeggen enkele uren vóór het delict. De Commissie heeft voorts vastgesteld dat dit tankstation is gevestigd aan het Salvatorplein in Arnhem-Zuid, terwijl de overvallen woning aan de [a-straat] in Arnhem-Noord is gesitueerd. De Commissie kan daarom niet inzien hoe de steun die dit onderdeel uit de verklaringen van [aanvrager] vindt in ander bewijsmateriaal kan bijdragen aan de vaststelling dat de veroordeelden en [betrokkene 1] betrokken zijn geweest bij het delict.”

Bezien vanuit de bewijsvraag heeft de overweging van het hof over het tankincident, waaromtrent de ACAS kritisch is, inderdaad geen rechtstreekse redengevende kracht. Niettemin meen ik dat in de context waarin het hof deze overweging plaatst daaraan wel enige waarde toekomt. Zij toont aan dat de verklaring van [aanvrager] , waaruit afgeleid kan worden dat hij zich enkele uren voorafgaand aan het delict met twee (destijds) medeverdachten in de niet al te verre nabijheid van de plaats delict heeft bevonden, ondersteund wordt door andere controleerbare gegevens. Dat het hof deze vaststelling heeft aangemerkt als ondersteuning voor de betrouwbaarheid van de verklaringen van [aanvrager] (die op andere punten uiteraard wel rechtstreeks redengevend zijn voor het bewijs) is niet geheel onbegrijpelijk. In het kader van de herzieningsaanvraag, waar een en ander niet wordt aangevochten, valt daarover niet veel meer te zeggen.

Blauwe VW Golf

De verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] dat een deel van de verdachten in de blauwe Golf bij de woning arriveerden waarin is ingebroken, worden volgens het hof gestaafd door de waarneming van de getuige [getuige 1] die op 2 september 1998 tussen 19.30 uur en 19.45 uur heeft gezien dat een donkerblauwe of mogelijk zwarte Golf, oud model, de oprit van het pand [a-straat 1] opreed.

Deze bewijsoverweging steunt op de bewijsmiddelen 9, 11, 21, 23 en 30. Ik verwijs voor de inhoud daarvan kortheidshalve naar de weergave daarvan [in het arrest van het hof].

In de aanvraag worden de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] onder meer op het punt van het arriveren bij de woning aan de [a-straat] in een (blauwe) Volkswagen Golf, bestreden. Gesteld wordt dat uit de analyse van de videoverhoren door dr. Israëls blijkt dat omtrent de wetenschap bij [medeveroordeelde 2] over de blauwe Volkswagen niets bekend is. Wel zou in ieder geval uit de analyse van de verhoren van [aanvrager] blijken dat hij niet vanuit eigen wetenschap de blauwe Volkswagen noemt.

Het ACAS-advies, waarnaar de aanvraag verwijst, behandelt dit punt ook. De ACAS merkt hierover het volgende op:

“Tijdens de verhoren is bij herhaling door de verhorende verbalisanten aan [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] informatie verschaft die delictgerelateerd was of kon zijn ("daderwetenschap"). De Commissie volstaat met enkele voorbeelden, waar er meer van zijn te benoemen:

(…)

• In het tweede gedeelte van het 5e verhoor, waarin [aanvrager] de omslag heeft gemaakt naar een bekennende verklaring, heeft [aanvrager] aanvankelijk verklaard dat gebruik is gemaakt van twee auto's op 2 september 1999 (bedoeld zal zijn: 1998, AEH): naast de door hem bestuurde Mercedes, heeft hij achtereenvolgens een Mercedes, een Ford Scorpio, een Peugeot 205, een Mitsubishi en een BMW als tweede auto genoemd. Steeds is hem daarop door de verbalisanten voorgehouden dat hij daarover liegt. Door de verbalisanten is vervolgens de kleur van de auto genoemd ("blauw is goed, ik zal je helpen") die op de oprit van de woning heeft gestaan. Pas daarna heeft [aanvrager] consequent gesproken over een blauwe auto. In het 6e verhoor is [aanvrager] opnieuw gevraagd naar de gebruikte auto's. [aanvrager] heeft toen aanvankelijk wederom gesproken over achtereenvolgens een Mitsubishi, een Opel Senator en een Peugeot. Pas nadat een verbalisant aan [aanvrager] heeft medegedeeld te hebben gelezen dat [medeveroordeelde 1] een Volkswagen Golf had, heeft [aanvrager] verklaard dat van een Volkswagen Golf gebruik is gemaakt. De aanvankelijk door [aanvrager] genoemde kleuren van deze Volkswagen Golf (rood, wit) zijn door de verbalisanten gecorrigeerd (blauw).

(…)

• De belangrijkste elementen in de als bewijsmiddel 30 gebruikte passages uit de verklaring die [medeveroordeelde 2] op 4 mei 1999 heeft afgelegd, zijn hem tijdens de verhoren van 22 april 1999 en 3 mei 1999 nadrukkelijk door de verbalisanten voorgehouden. Dat geldt bijvoorbeeld voor (…) het gebruik van een Volkswagen Golf (…).

(…)

De Commissie heeft zich - indachtig de opmerkingen van de advocaat-generaal Aben in zijn vordering tot herziening in de zaak van "De zes van Breda" - bovendien de vraag gesteld of de bekennende verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] , die voor het bewijs zijn gebruikt, een treffende gelijkenis vertonen en onafhankelijk van elkaar tot stand zijn gekomen. De Commissie beantwoordt die vragen ontkennend.

Allereerst moet worden vastgesteld dat de verklaringen niet onafhankelijk van elkaar tot stand zijn gekomen. Hiervoor is al opgemerkt dat [aanvrager] vanaf het eerste verhoor, deels ten onrechte, is voorgehouden dat [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 1] en [medeveroordeelde 2] voor hem belastende verklaringen hebben afgelegd en dat hem tijdens verhoren ook is voorgehouden dat "anderen" namen van betrokkenen hebben genoemd die [aanvrager] volgens de verbalisanten leugenachtig achterwege zou laten. De verklaring van [medeveroordeelde 1] over een door hem in gebruik zijnde Volkswagen Golf is expliciet benoemd tijdens een verhoor van [aanvrager] . Daarenboven hebben de verbalisanten in zowel de verhoren van [aanvrager] als in de verhoren van [medeveroordeelde 2] delictgerelateerde informatie verstrekt.

(…)

Het gerechtshof heeft zes specifieke onderdelen benoemd uit de verklaringen van [aanvrager] en/of [medeveroordeelde 2] die steun zouden vinden in ander bewijsmateriaal. Over die zes onderdelen merkt de Commissie het volgende op.

(…)

Het tweede onderdeel heeft betrekking op de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] dat enkele verdachten in een blauwe Volkswagen Golf zijn gearriveerd. Volgens het gerechtshof vindt dat onderdeel steun in een waarneming van de getuige [getuige 1] . De Commissie stelt, met verwijzing naar haar voorafgaande beschouwingen, vast dat [aanvrager] noch [medeveroordeelde 2] uit eigen beweging heeft verklaard over het gebruik van een blauwe Volkswagen Golf. Een verbalisant heeft tijdens het tweede, niet geverbaliseerde maar wel opgenomen verhoor van [medeveroordeelde 2] op 22 april 1999 opgemerkt dat [aanvrager] als eerste heeft gesproken over een blauwe Volkswagen Golf. De Commissie heeft evenwel aan de hand van de opgenomen verhoren kunnen vaststellen dat die informatie hem is aangereikt door de verbalisanten, nadat [aanvrager] aanvankelijk tal van andere automerken en twee andere kleuren heeft genoemd. De Commissie heeft bovendien aan de hand van de opgenomen verhoren kunnen vaststellen dat de verbalisanten ook aan [medeveroordeelde 2] de informatie over het veronderstelde gebruik van een blauwe Volkswagen Golf hebben aangereikt. Van daderwetenschap, die zou worden bevestigd door de waarneming van de getuige [getuige 1] , is dan ook geen sprake: de verbalisanten hebben juist de waarneming van de getuige [getuige 1] in de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] ingebracht. De Commissie voegt daar nog aan toe dat de getuige [getuige 1] nadrukkelijk heeft verklaard dat de persoon die hij bij de desbetreffende Volkswagen Golf heeft gezien een getinte huidskleur heeft, een Indisch / Pakistaans type zou zijn, geen baard of snor had en zeker niet van Turkse of Marokkaanse afkomst is. Het door [getuige 1] gegeven signalement lijkt niet te passen bij een van de veroordeelden en evenmin bij [betrokkene 1] .”

Over de verklaring van [aanvrager] dat bij de overval een blauwe Volkswagen Golf betrokken was, is gerede twijfel mogelijk, aangezien zijn bekennende verklaring op dit punt in grote mate gestuurd lijkt te zijn. Hij noemt immers in zijn vijfde verklaring – die door het hof op de zitting is vertoond – diverse automerken, met daaraan gekoppeld verschillende kleuren, waarna de ondervrager hem voorhoudt: “Blauw is goed”. Waar hij later over een blauwe Golf verklaart kan dat dus zijn ingegeven door die opmerking. Daartegenover kan worden gesteld dat [aanvrager] in zijn latere verklaring als getuige op de terechtzitting van het hof niet is teruggekomen op dit punt. Hij heeft aldaar immers met betrekking tot het noemen van de auto het volgende verklaard:

“Bepaalde dingen die ik me in een later stadium herinnerde heb ik aan mijn verklaringen toegevoegd.

Op de vraag of ik met betrekking tot de door mij genoemde auto's gokte naar de waarheid antwoord ik ontkennend. In een volgende verklaring heb ik me de Volkswagen herinnerd en dat dus aan de verklaring toegevoegd.”

Zowel de aanvraag als het ACAS-advies hanteren de aanname dat (ook) [medeveroordeelde 2] niet uit eigen beweging over de blauwe Golf, die betrokken zou zijn bij de overval heeft verklaard, maar dat deze veronderstelde wetenschap over de auto hem door de politie is aangereikt. De ACAS wijst daarbij concreet op de omstandigheid dat de in bewijsmiddel 30 opgenomen passage over het gebruik van een Volkswagen Golf door de verbalisanten tijdens de verhoren van 22 april 1999 en 3 mei 1999 nadrukkelijk aan [medeveroordeelde 2] is voorgehouden. De verhoren waaraan de ACAS hier refereert liggen alle ná het moment waarop [medeveroordeelde 2] voor het eerst zijn betrokkenheid bij het misdrijf heeft bekend, te weten op 13 april 1999 (vijftiende verhoor, bijlage 430). In dat niet opgenomen, maar wel geverbaliseerde, verhoor verklaart [medeveroordeelde 2] , voor zover hier van belang, onder meer het volgende:

“(…) Ik wil u nu een verklaring afleggen over hetgeen er op de avond van 2 september 1998 is gebeurd op de [a-straat] .

Op woensdag, 2 september 1998, omstreeks 20.15 uur kwam ik lopend aan bij de woning van mijn broer [medeveroordeelde 1] aan de [f-straat 1] te Arnhem. Het was donker en ik weet nog dat het koud en nat weer was. Ik neem aan dat het niet al te hard geregend heeft want dan was ik niet lopend naar de woning van [medeveroordeelde 1] gegaan. Ik had geen afspraak met [medeveroordeelde 1] of zo. Ik was gewoon een eindje gaan lopen en kwam toen bij de woning van [medeveroordeelde 1] uit. Ik kwam aangelopen bij de woning van [medeveroordeelde 1] en zag toen een aantal personen voor de flat staan. Het waren [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 8] , [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 7] en [medeveroordeelde 1] . [aanvrager] stond daar ook en had zijn grijze Mercedes bij zich. Ik hoorde dat [medeveroordeelde 1] tegen mij zei dat ze net weg wilden gaan. [medeveroordeelde 1] zei tegen mij:"Kom, dan gaan we ergens heen." Verder zei [medeveroordeelde 1] niets tegen mij en ik vroeg het hem ook niet. Dat is in Turks gebruik ook niet gebruikelijk. Ik kreeg autosleutels van een auto. Ik weet werkelijk niet wat voor merk, type of kleur deze auto was. Ik heb in een van mijn eerdere verklaringen gesproken over een VW Golf. Ik herinner mij nu dat het inderdaad een donkerkleurige VW Golf was waarvan ik de sleutels kreeg. Ik herkende de auto niet. De auto stond geparkeerd iets voorbij de woning van [medeveroordeelde 1] . Ik dacht dat we naar een coffeeshop zouden gaan of zo. Ik stapte achter het stuur van deze auto en naast mij nam [medeveroordeelde 1] plaats. [medeveroordeelde 7] nam op de achterbank plaats en wij reden weg. De Mercedes reed voor mij uit en ik ben daar gewoon achteraan gereden. (…)”

In deze verklaring spreekt [medeveroordeelde 2] over een donkerkleurige Volkswagen Golf. Niettemin zou twijfel kunnen blijven bestaan of dit gegeven hem (ook) hier niet is aangereikt door de verhorende verbalisanten. Dat laat zich niet vaststellen, aangezien deze verklaring, die op het politiebureau in Velp tot stand is gekomen, niet op video is opgenomen – de faciliteiten daarvoor ontbraken in Velp. Ik heb echter aan de hand van eerdere opnames kunnen vaststellen dat [medeveroordeelde 2] reeds in een veel eerder stadium, te weten ter gelegenheid van zijn tweede verhoor als verdachte op 29 maart 1999 , geheel en al uit eigen beweging tegenover de politie heeft verklaard dat hij rond de tijd van de overval op 2 september 1998 de beschikking had over een blauwe Golf, die was gestald bij zijn broer [medeveroordeelde 1] . Ik citeer hier uit een woordelijk verslag van dat verhoor het volgende:

“Verhoorder: Weet jij nog met wat voor auto’s jij daar (AEH: bij [getuige 5] ) geweest bent?

[medeveroordeelde 2] (nadenkend): euh…ik heb één keer van hem auto…die Ford Senator ik heb gehaald van hem

Verhoorder: ja

[medeveroordeelde 2] : ik heb paar dagen gereden. Was die versnelling kapot.

Verhoorder: versnellingsbak kapot ja.

[medeveroordeelde 2] : ik heb die terugbrengen.

Verhoorder: hmm…dat was naar [medeveroordeelde 5] he?

[medeveroordeelde 2] : ja

Verhoorder: je bent één keer met die Ford zeg je van [medeveroordeelde 5] bij die mevrouw geweest

[medeveroordeelde 2] : ja bij deur auto laten.

Verhoorder: was je toen alleen?

[medeveroordeelde 2] : nee, toen was [medeveroordeelde 9] ook mee.

[niet goed te verstaan gemompel verhoorder]

Verhoorder: één keer de auto ja. De volgende keren, met welke auto’s ben je er nog meer geweest?

[medeveroordeelde 2] (na lang nadenken): euh…Golf denk ik.

- andere verbalisant praat er tussendoor om wat eerder gezegd is goed op te kunnen schrijven -

Verhoorder: Wat voor Golf?

[medeveroordeelde 2] : blauw of grijs.

- het gaat wederom even over de eerste auto de Ford Scorpio -

Verhoorder: de volgende keer was je, zeg je, met een Volkswagen Golf.

[medeveroordeelde 2] : Golf.

Verhoorder: blauwe?

[medeveroordeelde 2] : of zwart of zoiets.

Verhoorder: blauw of zwart.

[medeveroordeelde 2] : Kleine Golf.

Verhoorder: ja…oude of een nieuwe Golf?

[medeveroordeelde 2] : oude denk ik. Hij is ook kapot.

Verhoorder: van wie was die auto?

[medeveroordeelde 2] : van [medeveroordeelde 9] . Op vrouw naam of weet ik niet die auto staan.

Verhoorder: blauwe of … en die auto was van [medeveroordeelde 9] ?

[medeveroordeelde 2] : ja

Verhoorder: of van zijn vrouw?

[medeveroordeelde 2] : of van. Welke naam weet ik niet.

Verhoorder: heb je daar lang in gereden?

[medeveroordeelde 2] : een week of twee weken.

Verhoorder: je weet toevallig geen kenteken of wel?

[medeveroordeelde 2] : nee…sloop, weggooien.

Verhoorder: he?

[medeveroordeelde 2] : sloop.

(…)

Verhoorder: het type van die Golf, was dat zo’n hele oude?

[medeveroordeelde 2] : hele oude ja.

Verhoorder: hele oude?

[medeveroordeelde 2] : 83 of 80. Zoiets. 83 of 80.

Verhoorder: model 80.

[medeveroordeelde 2] : 80 of 83.

Verhoorder: En heb je er een week mee gereden ongeveer?

[medeveroordeelde 2] : ongeveer een week ja.

Verhoorder: en die had [medeveroordeelde 9] gekocht? En dan een week later doet ie hem weer weg?

[medeveroordeelde 2] : nee, weet niet wanneer gekocht.

Verhoorder: maar jij zegt ik heb er een week in gereden, dus die had ie al.

[medeveroordeelde 2] : ik heb deze gehaald ja (verder niet goed te verstaan)

Verhoorder: waar heb jij die Golf vandaan gehaald?

[medeveroordeelde 2] : weet ook niet, heb niet gevraagd.

Verhoorder: waar heb je die Golf voor het eerst gezien dan?

[medeveroordeelde 2] : euh…(lang nadenken en gemompel) denk ik heb in Nijmegen gehaald ja.

Verhoorder: dat denk je?

[medeveroordeelde 2] : ja

Verhoorder (2): jij hebt hem gehaald zeg je?

[medeveroordeelde 2] : nee gewoon ophalen met andere auto (verder slecht te verstaan)

Verhoorder: je weet niet meer waar je hem gehaald hebt?

Verhoorder (2): je hebt vaker in die auto gereden?

[medeveroordeelde 2] : euh..

Verhoorder (2): is dat één keer geweest dat je erin gereden hebt?

[medeveroordeelde 2] : nee bij mijn broer deur opgehaald die auto.

Verhoorder: bij jouw broer?

[medeveroordeelde 2] : ja

Verhoorder: Hier eeeuh…

[medeveroordeelde 2] : in Arnhem. Zuid.

Verhoorder: Zuid? [medeveroordeelde 4] ?

[medeveroordeelde 2] : nee nee [medeveroordeelde 1]

Verhoorder: [medeveroordeelde 1]

(…)

Verhoorder: dus je hebt de blauwe Golf bij [medeveroordeelde 1] opgehaald?

[medeveroordeelde 2] : ja [medeveroordeelde 1] heeft geleend soms. [medeveroordeelde 1] (verder niet goed te verstaan)

Verhoorder: wel gek dat dat niet…je zit heel lang te denken en dan in een keer bedenk je dat ie van je…

[medeveroordeelde 2] : ja ik heb…omdat euh…beetje problemen gehad. En euh..

Verhoorder: ja..met wie?

[medeveroordeelde 2] : met [medeveroordeelde 1] . Hij komt mij zeggen ja ik heb auto daar en zet die auto achter mij voor de deur. Daar ik heb gehaald die auto.

Verhoorder: van wie was die auto dan?

[medeveroordeelde 2] : van [medeveroordeelde 9] .

Verhoorder: die auto was van [medeveroordeelde 9] .

[medeveroordeelde 2] : ja

Verhoorder: en die stond…

[medeveroordeelde 2] : nou mijn broer soms reed die auto.

Verhoorder: dus [medeveroordeelde 1] heeft de blauwe Golf van [medeveroordeelde 9] geleend en die heeft ie bij jouw broer, Ali of [medeveroordeelde 1] , bij de deur?

[medeveroordeelde 2] : bij [medeveroordeelde 1] deur.

Verhoorder: en daar heb je hem weer weggehaald?

[medeveroordeelde 2] : ik heb daar weghalen ja.

Verhoorder: en toen heb jij hem meegenomen?

[medeveroordeelde 2] : ja.

Verhoorder: toen kreeg je de sleutel van [medeveroordeelde 1] ?

[medeveroordeelde 2] : hij sleutel…kreeg sleutel van [medeveroordeelde 9] .

Verhoorder: van [medeveroordeelde 9] ?

[medeveroordeelde 2] : [slecht te verstaan] niet [medeveroordeelde 1] .

Verhoorder: hoe kan [medeveroordeelde 1] dan in die auto rijden?

[medeveroordeelde 2] : ik weet ook niet.

Verhoorder: oké. In ieder geval een blauwe of een zwarte. Oud model.

[medeveroordeelde 2] : oud model ja.

Verhoorder: kenteken weet je niet. En die Golf die is na die tijd…na een week. Je zegt ik heb er dan nog een week mee gereden?

[medeveroordeelde 2] : ongeveer een week ja.

Verhoorder: ongeveer een week. Hoe lang heeft [medeveroordeelde 1] ermee gereden, weet je dat?

[medeveroordeelde 2] : tot die dagen ik heb niks geen… (slecht te verstaan) die dag hij komt mij ophalen zonder auto en dan komt lopen of met [medeveroordeelde 4] samen komt aan mijn deur vraagt hij ja wij … moeten naar Nijmegen of Amsterdam gaan ze. Komt ophalen (slecht te verstaan) auto gepakt en wij rijd Amsterdam. Die dag ik heb hun samen gaan.

Verhoorder: met die Golf naar Amsterdam?

[medeveroordeelde 2] : ik weet niet welke precieze dag.

Verhoorder: het is in ieder geval na de dag…

Verhoorder: jij zegt ik haalde de Golf op bij [medeveroordeelde 1] .

[medeveroordeelde 2] : ja

Verhoorder: en ik heb op dat moment ruzie met [medeveroordeelde 1] . Dus het is na 22 augustus, want toen heeft hij jouw met dat pistool geslagen.

[medeveroordeelde 2] : na 22 augustus.

Verhoorder: na 22 augustus. En in die periode daarna rijdt hij in die Golf en jij ook een week in die Golf.

[medeveroordeelde 2] : ja ik heb die vaak gepakt die Golf.

(…)”

In het proces-verbaal dat van dit verhoor is opgemaakt is dit gedeelte als volgt – correct – gerelateerd:

“Ook ben ik een keer met een Volkswagen Golf, een zwarte of een blauwe, bij de woning van de vrouw met de honden geweest. Die auto was van [medeveroordeelde 9] denk ik. Volgens mij stond die auto op naam van zijn vrouw. Ik weet wel dat die auto naar de sloop is gegaan. (…) Deze auto is ongeveer een week gebruikt. De Volkswagen Golf was door mijn broer [medeveroordeelde 1] geleend van [medeveroordeelde 9] . Ik kreeg de sleutels van die Golf van [medeveroordeelde 9] en ik heb de auto toen opgehaald bij de woning van [medeveroordeelde 1] . Ik heb u al verteld dat ik ruzie had met [medeveroordeelde 1] en dat we ook gevochten hebben. U zegt mij dat dat op 22 augustus 1998 was. Het was dus na deze datum dat ik de auto bij [medeveroordeelde 1] opgehaald heb want ik weet nog dat ik op dat moment ruzie had met [medeveroordeelde 1] .”

De conclusie met betrekking tot het noemen van de blauwe/donkerkleurige VW Golf door [medeveroordeelde 2] is dat deze wetenschap van de Golf hem niet door de politie is aangereikt, maar dat [medeveroordeelde 2] in een vroeg stadium van de verhoren spontaan heeft aangegeven dat hij rond de tijd van de overval de beschikking had over een dergelijke Golf en dat hij daar later op terugkomt. Waar in latere verhoren door de politie is gerefereerd aan een dergelijke Golf, is aannemelijk dat zij daarbij slechts hebben verwezen naar het eerdere noemen van die Golf door [medeveroordeelde 2] . Anders dan in het boek van Israels c.s. en het rapport van de ACAS meen ik dat de verwijzing naar de overeenkomst in verklaringen tussen [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] dus wel valide is, in die zin dat daarin een ondersteuning kan worden gevonden voor de betrouwbaarheid van de verklaringen van [aanvrager] .

Geopende kofferbak Mercedes

Het hof noemt als derde punt van ondersteuning van de verklaringen van [aanvrager] het openen van de kofferbak van de Mercedes. Het overweegt daarover:

“ [aanvrager] heeft verklaard dat hij na het parkeren van zijn Mercedes aan de [a-straat 1] de kofferbak heeft opengemaakt. Deze verklaring vindt steun in de getuigenverklaring van [getuige 2] die een man bij een openstaande kofferbak van een Mercedes heeft zien staan.”

Deze bewijsoverweging steunt op de bewijsmiddelen 10 en 27. Ik verwijs voor de inhoud daarvan kortheidshalve naar de weergave daarvan [in het arrest van het hof].

In de herzieningsaanvraag wordt opgemerkt dat het hof, ter onderbouwing van de betrouwbaarheid van de bekentenissen van [aanvrager] , onder meer de wetenschap bij [aanvrager] over het openen van de kofferbak van de Mercedes heeft aangemerkt als daderwetenschap. In de aanvraag wordt aangevoerd dat dr. Israëls na onderzoek van de videobanden tot de analyse is gekomen dat deze daderwetenschap in oorsprong vanuit de verbalisanten is gekomen of puur door gissingen door [aanvrager] is ingevuld of niets met het misdrijf te maken hebben gehad. Deze analyse is, zoals hiervoor al opgemerkt, neergelegd in het als productie 2 aan de aanvraag gehechte boek.

Met betrekking tot het openen van de kofferbak houdt het boek het volgende in:

(p. 15-16)

“Er is nog een getuige die iets vertelt waarvan de politie denkt dat het te maken heeft met het misdrijf. Deze man reed op de avond van het misdrijf rond zeven uur samen met zijn vrouw over de [a-straat] de stad uit. Direct na het passeren van de villa reed hij over het viaduct over de [c-straat] (…) en even later aarzelde hij om te stoppen op de parallelweg. Hij zag daar langs de kant van de weg een oudere grijsachtige of zilverkleurige auto met open kofferbak staan. Bij de kofferbak stond een man van een jaar of veertig met donker haar. Hij droeg een veelkleurig colbertjasje. De man hoorde volgens deze getuige duidelijk niet thuis in deze omgeving van grote chique huizen. Uiteindelijk besloot de getuige om door te rijden naar een iets verderop gelegen benzinestation. Daar kwam hij, blijkens de beelden van de bewakingscamera, aan om 19.10 uur.

Heeft deze waarneming iets te maken met het misdrijf? De man moet dit gezien hebben kort vóór tien over zeven. De blauwe Volkswagen Golf zou pas ongeveer een half uur later de oprit van de villa zijn ingereden. De belangrijkste verdachte die is gaan bekennen, bezat echter een oude zilvergrijze Mercedes 190, en de politie dacht dat dit misschien de oudere auto uit deze getuigenverklaring zou kunnen zijn.”

(p. 135-136)

“Vanaf 11 april 1999 worden de verhoren van [aanvrager] niet meer opgenomen en beschikken we dus alleen over processen-verbaal van zijn verhoren. Die processen-verbaal leren hoe het lukt om [aanvrager] geleidelijk aan steeds meer te laten zeggen wat de verhoorders graag willen horen. Er valt echter bij gebrek aan opnames niets meer te zeggen over de wijze waarop deze verklaringen tot stand zijn gekomen. De meest redelijke aanname lijkt dat de werkwijze van de politie in deze latere verhoren vergelijkbaar is geweest met de eerdere verhoren die wel zijn opgenomen, en dat betekent dat [aanvrager] via gokken en sturend verhoren is toegepraat naar de door de verhoorders gewenste antwoorden. Het is redelijk om aan te nemen dat de geloofwaardigheid van deze latere verklaringen van [aanvrager] gelijk is aan die van de eerdere verklaringen die we wél konden onderzoeken, en dat zou betekenen dat ook deze latere verklaringen van [aanvrager] alleen iets zeggen over het vermogen van de politie om een verdachte die van niets weet, toch in hoge mate de juiste dingen te laten verklaren. Omdat de geloofwaardigheid van deze verklaringen niet beoordeeld kan worden, zal de inhoud van deze latere bekennende verklaringen slechts betrekkelijk beknopt besproken worden.

(…)

Op 12 april 1999 verandert [aanvrager] weer zijn verhaal over wat hij tijdens het misdrijf had gedaan terwijl hij buiten met de auto wachtte. Aanvankelijk had hij gezegd dat hij toen even heen en weer was gereden naar de [d-straat] . Toen de verhoorders dat niet geloofden, had hij gezegd dat hij al die tijd in de auto had zitten wachten. Toen hij zei dat hij een grasveld had gezien en de verhoorders antwoordden dat hij dit zittend in de auto nooit had kunnen zien, zei hij dat hij ook nog even de auto uit was geweest, en nu, op 12 april, zegt hij dat hij tijdens het wachten ook nog zijn auto verplaatst heeft. Hij was het nabijgelegen viaduct over gereden (…) en hij had zijn auto geparkeerd op een zijweg. Deze wijziging in het verhaal lijkt goed te passen bij de eerder besproken getuige (…), die op 2 september 1998 kort vóór 19.10 uur iets voorbij het viaduct op de parallelweg een oude zilvergrijze auto met open kofferbak had zien staan. Proberen de verhoorders [aanvrager] hier naartoe te praten?”

(p. 138-139)

“Drie weken later, op 18 mei 1999, gaat [aanvrager] met zijn twee verhoorders [verbalisant 5] en [verbalisant 4] naar de [a-straat] , naar de plekken waar hij naar eigen zeggen op 2 september 1998 geweest is. In een uitvoerig proces-verbaal beschrijven de verbalisanten wat [aanvrager] tijdens dit uitstapje allemaal vertelt. Op aanwijzing van [aanvrager] rijden ze de route van 2 september 1998 na vanuit het huis van [medeveroordeelde 1] naar de [a-straat] . (…) Vooral over het wachten tijdens het misdrijf op de [a-straat] vertelt [aanvrager] vervolgens allerlei nieuwe dingen.

(…)

Tijdens het wachten stapte [aanvrager] op een gegeven moment uit, deed de kofferbak open om te kijken naar de autoband die eerder die dag vernield was en deed de kofferbak weer dicht. (De lezer herinnert zich de getuige die zei hoe hij op 2 september 1998 kort na 19.00 uur een oude grijze auto had gezien met een kofferbak die open stond.)”

(p. 198)

“De officier noemt in haar requisitoir wel de oude grijze auto met open kofferbak die gezien is op de zijweg van de [a-straat] aan de andere kant van het viaduct. In latere verhoren verklaart [aanvrager] immers dat hij zijn grijze Mercedes verplaatst heeft en dat hij toen ook de kofferbak had geopend, en op deze manier zou deze getuigenverklaring precies passen bij de verklaring van [aanvrager] . In werkelijkheid kan dit echter niet of nauwelijks. Het is erg onwaarschijnlijk dat [aanvrager] , als hij inderdaad bij het misdrijf gewacht heeft, zijn auto zo verplaatst zou hebben dat hij niet meer zichtbaar was voor de daders als zij uit de villa zouden komen. Bovendien: het de inrit oprijden van de blauwe Volkswagen Golf kan behoorlijk precies in de tijd worden geplaatst: tussen half acht en kwart voor acht. De man die de open kofferbak heeft gezien, is vervolgens doorgereden naar een benzinestation. Daar komt hij volgens de bewakingscamera om 19.10 uur aan. Hij moet dus vóór tien over zeven de open kofferbak hebben gezien. Dat is te vroeg indien de daders pas na half acht zijn komen aanrijden. De officier lost dit probleem enigszins op door deze observatie in de tijd te plaatsen, niet - zoals correct zou zijn - tussen 19.00 en 19.10 uur, maar 'tussen 19.00 uur en 19.30'. Ze zou echter moeten weten dat deze observatie met zekerheid vóór 19.10 uur is gedaan. Voor de strafzaak als geheel maakt dit detail overigens weinig uit: er is hoe dan ook weinig aanleiding om te denken dat deze waarneming iets te maken heeft met het misdrijf.”

Verder wordt in het ACAS-advies, waarnaar de aanvraag verwijst, over dit punt het volgende opgemerkt:

“Het gerechtshof heeft zes specifieke onderdelen benoemd uit de verklaringen van [aanvrager] en/of [medeveroordeelde 2] die steun zouden vinden in ander bewijsmateriaal. Over die zes onderdelen merkt de Commissie het volgende op.

(…)

Het derde onderdeel heeft betrekking op de verklaring van [aanvrager] dat hij na het parkeren van de door hem bestuurde Mercedes de kofferbak van zijn auto heeft opengemaakt. Dat onderdeel zou zijn bevestigd in de verklaring van de getuige [getuige 2] . De Commissie heeft vastgesteld dat [aanvrager] pas op 18 mei 1999 voor het eerst tijdens een reconstructie heeft verklaard dat hij de kofferbak van de Mercedes heeft opengemaakt. De uitlatingen van [aanvrager] tijdens de reconstructie zijn niet opgenomen. De Commissie kan derhalve niet vaststellen of [aanvrager] hierover uit eigen beweging heeft verklaard. Zij kan wel vaststellen dat [aanvrager] daarover niet uit eigen beweging heeft verklaard tijdens zijn bekennende verklaringen van 9 en 10 april 1999.”

Uit het voorgaande komt naar voren dat met betrekking tot het openen van de kofferbak in feite twee aspecten aan de orde zijn, namelijk de vraag of de waarnemingen van de getuige [getuige 2] iets te maken hebben met het bewezenverklaarde feit en in hoeverre [aanvrager] hierover uit eigen beweging heeft verklaard.

Ik begin met dat laatste punt. Er kan namelijk, zoals de ACAS ook schrijft in haar advies, inderdaad niet worden vastgesteld hoe [aanvrager] is gekomen tot zijn verklaring over het openen van de kofferbak. Enerzijds is daarmee niet uitgesloten dat hij hierover niet uit eigen beweging heeft verklaard. Anderzijds is het even goed mogelijk dat hij hierover wel uit eigen beweging heeft verklaard. In dat kader merk ik op dat [aanvrager] , zoals de ACAS schrijft, tijdens de reconstructie voor het eerst heeft verklaard dat hij de kofferbak van de Mercedes heeft opengemaakt. Meer in het bijzonder houdt het proces-verbaal van bevindingen met betrekking tot de reconstructie in dat [aanvrager] aangaf:

“– Dat hij op de plaats waar hij zijn auto had geparkeerd uitstapte. Dat hij om zijn auto liep, om te kijken of zijn banden nog in orde waren. Dat toen hij om zijn auto had gelopen de kofferbak van die auto opende om te zien hoe de band van zijn auto eerder die dag was vernield.”

Dat op 2 september 1998 de band van de auto van [aanvrager] is vernield, wordt ondersteund door een zich in het dossier bevindende aangifte van [aanvrager] . Deze op 3 september 1998 gedane aangifte houdt in dat op 2 september 1998 tussen 15:00 uur en 17:30 uur in Nijmegen de rechtervoorband van de Mercedes van [aanvrager] is vernield, doordat de band lek is gestoken en open is gesneden. Daarnaast vindt de tijdens de reconstructie afgelegde verklaring van [aanvrager] ook steun in de bewijsmiddelen met betrekking tot de autopech op 2 september 1998, welke hiervoor reeds aan de orde zijn gekomen. Ik wijs daarbij in het bijzonder op de verklaring van [medeveroordeelde 1] (bewijsmiddel 33) en [medeveroordeelde 4] (bewijsmiddel 34), die onder meer inhouden dat op weg naar Arnhem de band van de Mercedes van [aanvrager] knapte en dat [medeveroordeelde 1] de band van de Mercedes heeft verwisseld.

Hoewel dus niet kan worden vastgesteld of [aanvrager] uit eigen beweging heeft verklaard over het openen van de kofferbak en er daarmee alle aanleiding bestaat om voorzichtig om te gaan met de verklaring van [aanvrager] over het openen van de kofferbak, staat dit mijns inziens niet in de weg aan de overweging van het hof dat de verklaring van [aanvrager] dat hij na het parkeren van zijn Mercedes aan de [a-straat 1] de kofferbak heeft opengemaakt steun vindt in de getuigenverklaring van [getuige 2] .

Het eerste punt, het tijdstip van de waarneming van de getuige [getuige 2] , acht ik echter van groter belang. De politie heeft aan de hand van camerabeelden van het tankstation gelegen op de [a-straat] 105 te Arnhem vastgesteld dat de getuige [getuige 2] om 19.10 uur het terrein van het tankstation opreed. Daaruit volgt dat de getuige [getuige 2] de auto met de geopende kofferbak moet hebben gezien tussen 19.00 uur en 19.10 uur, hetgeen de vraag oproept in hoeverre de getuige daadwerkelijk de door [aanvrager] bestuurde Mercedes heeft gezien. De bewijsvoering van het hof houdt immers ook in dat de getuige [getuige 1] op 2 september 1998 rond 19.30-19.45 uur een donkerblauwe of mogelijk zwarte Volkswagen Golf de oprit van de villa zag inrijden, terwijl uit de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] kan worden opgemaakt dat [aanvrager] de Mercedes pas heeft geparkeerd op de parallelweg langs de [a-straat] nadat de door [medeveroordeelde 2] bestuurde Volkswagen Golf was gestopt op de [a-straat] . In dat licht bezien is het oordeel van het hof dat de verklaring van [aanvrager] dat hij na het parkeren van zijn Mercedes aan de [a-straat 1] de kofferbak heeft opengemaakt steun vindt in de getuigenverklaring van [getuige 2] die een man bij een openstaande kofferbak van een Mercedes heeft zien staan, weinig sterk. Daar komt nog bij dat, anders dan het hof overweegt, de verklaring van [getuige 2] niet inhoudt dat hij een man bij een openstaande kofferbak van een auto van het merk Mercedes heeft zien staan. Een blik op het proces-verbaal van verhoor van de getuige [getuige 2] leert dat hij enkel heeft gesproken over een personenauto en dan meer in het bijzonder “een ouder type auto, grijsachtig danwel zilverkleurig”. Dat alles maakt alleszins mogelijk dat de getuige [getuige 2] een andere auto heeft gezien dan de Mercedes die door [aanvrager] werd bestuurd. Dat maakt de conclusie dat de verklaring van [aanvrager] , dat hij op enig moment de kofferbak van zijn auto heeft geopend, echter niet per se onbetrouwbaar.

Sensorlamp

Als vierde punt van ondersteuning van de verklaringen van [aanvrager] en noemt het hof de sensorlamp bij de villa.

Het hof overweegt daaromtrent:

“ [aanvrager] heeft voorts verklaard dat de voorzijde van het huis van de familie […] bij schemer of duisternis verlicht werd door een lamp die werd aangeschakeld door middel van een sensor. De sensor zou reageren na detectie van bewegingen. [aanvrager] verklaart deze waarneming te hebben gedaan vanachter het huis en vanuit deze positie te hebben gezien dat op 2 september 1998 een vrouw het huis aan de voorzijde naderde waarna de lamp aanging. Deze waarnemingen van de werking van de buitenlamp zijn bevestigd door het politieonderzoek waaruit bovendien naar voren kwam dat het mogelijk is vanaf de achterzijde van het huis waar te nemen wat aan de voorzijde van het huis gebeurt doordat de hal van de woning zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde is voorzien van niet afgedekt helder glas.”

Deze bewijsoverweging steunt op de bewijsmiddelen 11 en 20. Ik verwijs voor de inhoud daarvan kortheidshalve naar de weergave daarvan [in het arrest van het hof].

In de aanvraag wordt dit door het hof genoemde vierde punt van ondersteuning van de verklaringen van [aanvrager] niet bestreden. Het ACAS-advies, waarnaar de aanvraag verwijst, behandelt dit punt wel. De ACAS merkt hierover het volgende op:

“Het vierde onderdeel heeft betrekking op de verklaring van [aanvrager] dat de voorzijde van de woning bij schemer of duisternis wordt verlicht door een lamp die via een sensor wordt ingeschakeld. Dat onderdeel vindt volgens het gerechtshof bevestiging in politieonderzoek. Dat politieonderzoek is weergegeven in bewijsmiddel 20. Daarin is opgenomen dat verbalisanten op 30 juni 1999 omstreeks 22.30 uur een onderzoek hebben ingesteld naar de werking van de buitenlamp die is bevestigd aan de overvallen woning. Zij hebben gerelateerd dat die buitenlamp werkt vanaf het invallen van de schemering / duisternis. De Commissie heeft op basis van de tijd waarop de zon op 2 september 1998 in Arnhem is ondergegaan (20:22 uur) vastgesteld dat op die dag tussen 19.00 uur en 20.00 uur, nog geen schemering of duisternis is ingevallen. De Commissie merkt in dit verband voorts op dat [aanvrager] in zijn verklaringen aanvankelijk steevast heeft gezegd dat de overval plaatsvond toen het al donker was, waarbij hij verschillende tijdstippen heeft genoemd die ver na het daadwerkelijke tijdvak liggen.”

De strekking van deze opmerking van de ACAS is dunkt mij dat zij het onaannemelijk acht dat ten tijde van de overval op de villa de sensorlamp bij de woning werd ingeschakeld aangezien het op of rond dat tijdstip nog niet donker was. De waarneming van de verbalisanten dat de lamp op 30 juni 1999 om 22.30 uur wel aanging en ook zichtbaar zou kunnen zijn voor [aanvrager] zou aldus in wezen irrelevant zijn.

Bij deze opmerking van de ACAS valt een belangrijke kanttekening te maken. Allereerst is van belang dat ten tijde van de overval op de woning het weer in Arnhem geheel bewolkt en regenachtig was. Dat is te zien op de opnames die in de media verschenen van de hulpdiensten die vertrekken van de villa en blijkt ook uit de historische weergegevens van de KNMI. In Deelen, minder dan 10 km verwijderd van de [a-straat] in Arnhem, bedroeg op die dag de zonneschijn 0,0 uur, was de relatieve luchtvochtigheid gemiddeld 95% en bedroeg de hoeveelheid neerslag 17,7 mm gedurende 7.0 uur.

Voorts is het doorgaans van de instellingen van een zogenaamde sensorlamp afhankelijk bij welke lichtwaarde (lux) de bewegingssensor wordt geactiveerd. Meestal kan die waarde door de gebruiker van de lamp zelf worden ingesteld. Voor een compleet beeld van de werking van de sensorlamp biedt de waarneming door de verbalisanten op 30 juni 1999, om 22.30 uur, slechts een gedeeltelijke aanwijzing. Dat de sensorlamp wel degelijk ingeschakeld zou kunnen worden ten tijde van het delict blijkt echter naar ik meen uit het vervolg van het p-v van de opsporingsambtenaren, welk gedeelte door het hof niet als bewijsmiddel is opgevoerd. Dat p-v luidt namelijk in zijn geheel als volgt:

Cruciaal in dit p-v is de mededeling van de echtgenoot van het overleden slachtoffer:

“Volgens [betrokkene 2] werkt deze buitenlamp ook overdag, als het vrij donker is door een natuurverschijnsel.”

Ik meen dat daaruit kan worden afgeleid dat gelet op de weersomstandigheden ten tijde van het delict het dus, anders dan de ACAS kennelijk meent in haar advies, het niet onwaarschijnlijk is dat de sensorlamp inderdaad is ingeschakeld door de komst van een vrouw bij de woning, zoals door [aanvrager] is verklaard. Anders dan in het advies van de ACAS is vermeld is de verwijzing door het hof naar de werking van de sensorlamp dus wel valide te achten als een feit dat de verklaring van [aanvrager] ondersteunt.

De plafondschilderingen

Het hof noemt als vijfde punt van ondersteuning van de verklaringen van [aanvrager] de plafondschilderingen in de koepels aan het viaduct over de [c-straat] . Het overweegt daarover:

“Het hof stelt verder vast dat [aanvrager] een beschrijving geeft van de plafondschilderingen van de koepels aan het viaduct over de [c-straat] . Deze informatie van de situatie ter plaatse is niet algemeen bekend en staaft op een ander onderdeel de verklaringen van [aanvrager] .”

Deze bewijsoverweging steunt op de bewijsmiddelen 11, 50 en 51. Ik verwijs voor de inhoud daarvan kortheidshalve naar de weergave daarvan [in het arrest van het hof].

In de herzieningsaanvraag wordt opgemerkt dat de wetenschap die [aanvrager] zou hebben over de plafondschilderingen in een van de koepeltjes bij de [a-straat] in de analyse van dr. Israëls wordt ontkracht en dat in deze analyse wordt aangetoond hoe [aanvrager] tot deze kennis is gekomen zonder bij het misdrijf betrokken te zijn geweest. De analyse van dr. Israëls is, zoals hiervoor al opgemerkt, neergelegd in het als productie 2 aan de aanvraag gehechte boek.

Met betrekking tot de plafondschilderingen houdt het boek het volgende in:

(p. 138-139)

“Drie weken later, op 18 mei 1999, gaat [aanvrager] met zijn twee verhoorders [verbalisant 5] en [verbalisant 4] naar de [a-straat] , naar de plekken waar hij naar eigen zeggen op 2 september 1998 geweest is. In een uitvoerig proces-verbaal beschrijven de verbalisanten wat [aanvrager] tijdens dit uitstapje allemaal vertelt. Op aanwijzing van [aanvrager] rijden ze de route van 2 september 1998 na vanuit het huis van [medeveroordeelde 1] naar de [a-straat] . (…) Vooral over het wachten tijdens het misdrijf op de [a-straat] vertelt [aanvrager] vervolgens allerlei nieuwe dingen.

(…)

[aanvrager] liep naar het viaduct in de buurt van de villa. Hij zag dat er naast het viaduct koepels stonden. Hij liep een van die koepels in. Aldus vertelt [aanvrager] op 18 mei 1999 tijdens deze reconstructie bij de plaats delict over wat hij op 2 september 1998 gedaan heeft.

Over die koepels maken de twee verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] vervolgens nog een apart proces-verbaal, waarin zij schrijven dat [aanvrager] tijdens deze reconstructie een koepel inliep en zag dat er op het plafond een schildering zat (..). De verbalisanten schrijven dat zij niet wisten dat er op het plafond van die koepel een schildering zat. Zo dadelijk zullen we zien waarom de verbalisanten dit detail belangrijk genoeg vonden voor het opstellen van een apart proces-verbaal.”

(p. 141)

“De volgende dag, op 20 mei 1999, wordt [aanvrager] weer verhoord. Opnieuw gaat het om een verhoor dat niet is opgenomen en zijn we dus uitsluitend aangewezen op het proces-verbaal. [aanvrager] herinnert zich opnieuw nieuwe details. Hij zegt, net zoals hij twee dagen eerder tijdens de reconstructie al had gezegd, dat hij tijdens het wachten over de brug was gelopen en daar een van de koepels in was gelopen. Hij vertelt nu dat hij toen gezien had dat er in het plafond van die koepel een schildering zat.

Dit nieuwe detail van die schildering behoeft iets uitvoeriger bespreking, omdat het tijdens de rechtszaak belangrijk zal worden. Het moge duidelijk zijn wat hier gebeurd is. Twee dagen eerder, tijdens de reconstructie, heeft [aanvrager] over de brug gelopen volgens de route die hij naar eigen zeggen ook op 2 september 1998 gevolgd heeft. De verhoorders noteren in een apart proces-verbaal dat [aanvrager] tijdens de reconstructie een koepel op de brug was ingelopen en dat er schilderingen waren aangebracht in die koepel. 'Wij verbalisanten wisten niet van het bestaan van deze schilderingen.’ [aanvrager] heeft de verbalisanten dus tijdens de reconstructie gewezen op de eigenaardige plafondschilderingen in een van de koepels en gezegd dat hij die schilderingen ook op 2 september 1998 had gezien. De verbalisanten beseffen dat [aanvrager] hier een treffend detail noemt over de avond van het misdrijf dat zij hem niet hebben voorgezegd; het was immers [aanvrager] die hen wees op die schilderingen. En in hun onnozelheid denken zij blijkbaar dat [aanvrager] hiermee dus blijk geeft van daderkennis, of althans van kennis die erop wijst dat hij ooit daadwerkelijk in zo'n koepel heeft gestaan. En dat klopt in zekere zin: hij heeft in zo'n koepel gestaan op 18 mei 1999, tijdens de reconstructie, en hij heeft toen die eigenaardige schilderingen gezien, en omdat hij op dat moment naar eigen zeggen de route liep die hij ook op 2 september 1998 had gelopen, zegt hij tegen de verhoorders tijdens de reconstructie en opnieuw twee dagen later tijdens een verhoor dat hij die schilderingen ook al op 2 september 1998 had gezien. Hij doet hier wat hij in deze verhoren steeds doet: hij zegt dingen waarvan hij hoopt dat de verhoorders ze graag willen horen.”

(p. 208)

“Op 20 juni 2000 is er weer een zitting. (…) Ben zegt ook:

'[ [aanvrager] ] kwam plotseling met het verhaal van de beschilderde koepeltjes op het viaduct. Ik ben daar zelf wezen kijken en het bleek te kloppen.'

En inderdaad, toen [aanvrager] tijdens de reconstructie op 18 mei 1999 zo'n koepeltje inliep en de schildering daarin zag, werd hij vergezeld door [verbalisant 5] en diens collega-verhoorder [verbalisant 4] . [verbalisant 5] en [verbalisant 4] maakten toen nog even een aanvullend proces-verbaal waarin zij erop wezen dat [aanvrager] hen bij die gelegenheid had gewezen op die schildering, die zijzelf toen voor het eerst zagen. Maar waarom vermeldt [verbalisant 5] dit? Wat bewijst dit over het misdrijf? Het bewijst alleen eens te meer dat [aanvrager] in staat is om iets te zeggen - in dit geval: dat hij die schilderingen ook al op 2 september 1998 had gezien - waarvan hij denkt dat de verhoorders dit graag willen horen. (…)”

(p. 213-214)

“Op de zitting van 31 oktober 2000 wordt niet alleen [betrokkene 12] gehoord. Ook politiemensen worden gehoord, onder wie [verbalisant 4] , de verhoorder die samen met [verbalisant 5] de meeste verhoren met [aanvrager] heeft gedaan. [verbalisant 4] wijst erop dat wat [aanvrager] vertelde over de beschilderde koepeltjes bewijst dat hij daar echt geweest is:

'Met betrekking tot het verhaal van [ [aanvrager] ] over de beschilderde koepeltjes moet ik zeggen dat hij daar daadwerkelijk gelopen moet hebben, anders had hij dat niet kunnen zien.'

Het klopt natuurlijk wat [verbalisant 4] hier zegt: [aanvrager] heeft daar daadwerkelijk gelopen, en wel tijdens de reconstructie op 18 mei 1999. Maar [verbalisant 4] denkt blijkbaar in zijn naïviteit dat daarmee ook de juistheid is bewezen van de daaropvolgende opmerking van [aanvrager] dat hij zo’n beschilderd koepeltje ook had gezien tijdens het wachten bij het misdrijf op 2 september 1998. Op 7 november 2000 is er weer een zitting. (…)

Er worden ook weer politiemensen gehoord, onder wie de man die samen met [verbalisant 18] de leiding had van het politieteam. Deze man zegt opmerkelijke dingen.

'[ [aanvrager] ] had bepaalde dingen verklaard die na te trekken waren. Zijn verklaringen kwamen betrouwbaar over. Zijn tankgedrag bleek te kloppen en ook zijn verklaring met betrekking tot de schilderingen in de koepeltjes van het viaduct in de [a-straat] .’

Volgens deze mede-teamleider leken de verklaringen van [aanvrager] dus te kloppen vanwege zijn tankgedrag. (…) En ook deze mede-teamleider komt weer aanzetten met de niets bewijzende schilderingen in de koepeltjes.”

(p. 222)

“Het hof noemt in het arrest nog enkele vergelijkbare voorbeelden die zouden pleiten voor de betrouwbaarheid van de verklaringen van [aanvrager] en [medeveroordeelde 2] . Het arrest noemt zelfs de plafondschilderingen:

(…)

En dat andere onderdeel van [aanvrager] verklaringen is dat hij gezegd had dat hij ten tijde van het misdrijf over dat viaduct was gelopen. Dat [aanvrager] pas over die plafondschilderingen begon te verklaren nadat hij ze gezien had tijdens de reconstructie, en dat deze beschrijving dus niets bewijst over het misdrijf, heeft blijkbaar zelfs het hof niet beseft.”

Verder wordt in het ACAS-advies, waarnaar de aanvraag verwijst, over dit punt het volgende opgemerkt:

“Het vijfde onderdeel heeft betrekking op de verklaring van [aanvrager] dat hij tijdens de overval naar een nabijgelegen viaduct is gelopen waarop enkele koepels staan en dat het plafond van die koepels is beschilderd. Dat onderdeel vindt volgens het gerechtshof een bevestiging in de beschrijving van die plafondschilderingen door verbalisanten. Over die koepels en die plafondschilderingen heeft [aanvrager] voor het eerst gesproken op 18 mei 1999, als hij met twee verbalisanten in het kader van een reconstructie op de [a-straat] rondloopt. In het daarvan opgemaakte proces-verbaal schrijven de verbalisanten dat [aanvrager] tijdens dit uitstapje de verbalisanten heeft geattendeerd op de plafondschilderingen. Op 20 mei 1999 heeft [aanvrager] vervolgens verklaard dat hij die plafondschilderingen op 2 september 1998 heeft waargenomen. De Commissie heeft vastgesteld dat [aanvrager] niet eerder over die plafondschilderingen heeft gesproken en dat hij die waarschijnlijk heeft waargenomen tijdens de reconstructie op 18 mei 1999. Bij die stand van zaken kan bepaald niet worden uitgesloten dat niet een waarneming op 2 september 1998 maar een waarneming op 18 mei 1999 leidend is geweest voor de verklaring van [aanvrager] over de plafondschilderingen in de koepels op het viaduct.”

In het dossier bevinden zich twee processen-verbaal van bevindingen van de verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] met betrekking tot de op 18 mei 1999 gehouden reconstructie. Een van deze processen-verbaal betreft de reconstructie van “de route die de verdachte [aanvrager] reed op de avond van de 2e september 1998, vanaf de woning van [medeveroordeelde 1] , op de [f-straat 1] te Arnhem, naar de woning op de [a-straat 1] te Arnhem”. Het proces-verbaal houdt onder meer in:

“–Dat hij ( [aanvrager] ; AEH) op het viaduct in de [a-straat] overstak naar de rechterzijde van de weg, gezien in de richting waarin verdachte liep.

–Dat hij zag dat aan beide zijde van het viaduct koepels stonden. Dat hij een van die koepels inliep.”

Het tweede proces-verbaal van bevindingen betreft meer in het bijzonder de plafondschilderingen in de koepels. Dit proces-verbaal houdt het volgende in:

“In zijn verklaring en tijdens het reconstrueren van de route en de handelingen op het plaats delict, had de verdachte [aanvrager] verklaard en aangegeven dat er schilderingen waren aangebracht in de koepels van het viaduct over de [c-straat] . Wij verbalisanten wisten niet van het bestaan van deze schilderingen.

De verdachte verklaarde ons namelijk, toen hij op de avond van de 2e september 1998 daar liep, dat hij zag dat er aan weerszijde van dat viaduct koepels stonden. Toen de verdachte gezien zijn looprichting, aan de rechterzijde van de [a-straat] op het viaduct liep, ging hij een van die koepels in. Door deze koepel in te lopen zag hij dat op het plafond schilderingen waren aangebracht. De verdachte gaf ons tijdens de reconstructie aan dat in het plafond van die koepel schilderingen waren aangebracht.

Wij verbalisanten zagen, dat deze schilderingen aangebracht waren op het plafond van de koepels zijn en vanaf de rijbaan en trottoir niet zichtbaar. De schilderingen zijn slechts waarneembaar als men in de koepel staat.”

In aanmerking genomen dat [aanvrager] tijdens de reconstructie op 18 mei 1999 voor het eerst heeft verklaard over de plafondschilderingen in de koepels op het viaduct is het enerzijds alleszins mogelijk dat [aanvrager] de plafondschilderingen in de koepels op 18 mei 1999 voor het eerst heeft waargenomen. Anderzijds is het echter niet uitgesloten dat [aanvrager] de plafondschilderingen in de koepels op het viaduct op 2 september 1998 heeft waargenomen, zoals hij bij de politie en ter terechtzitting in hoger beroep heeft verklaard. Anders dan de raadsman van de aanvrager ben ik dan ook van mening dat de verklaring van [aanvrager] over de plafondschilderingen door de analyse van dr. Israels niet wordt ontkracht; beide scenario’s zijn immers mogelijk.

Ontmoeting op 2 september in het huis van [getuige 5]

Het hof wijst ten slotte op de verklaring van [medeveroordeelde 2] dat hij na de inbraak aan de [a-straat 1] met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] naar het huis van [getuige 5] (die hij overigens niet kende) is gereden en daar verdachte [medeveroordeelde 5] zag. Deze lezing van de feiten vindt volgens het hof steun in de verklaring van [medeveroordeelde 5] die vertelt dat hij op 2 september 1998 in de woning van [getuige 5] was en daar [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] zag en dat hij [medeveroordeelde 2] hoorde zeggen: “In dat vrijstaande huis was geen geld te halen”.

Deze bewijsoverweging steunt op de bewijsmiddelen 30, 31, 35, 41 en 44. Ik verwijs voor de inhoud daarvan kortheidshalve naar de weergave daarvan [in het arrest van het hof].

In de aanvraag wordt de verklaring van [medeveroordeelde 2] dat hij na de inbraak aan de [a-straat 1] met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] naar het huis van [getuige 5] (die hij overigens niet kende) is gereden en daar verdachte [medeveroordeelde 5] zag, bestreden met het argument dat uit de analyse van dr. Israëls van genoemde verklaring van [medeveroordeelde 5] blijkt dat bij deze verklaring de nodige vraagtekens kunnen worden geplaatst. Immers, [medeveroordeelde 5] zou aanvankelijk hebben verklaard dat hij zich niets kon herinneren van de bewuste avond maar begon later te verklaren dat hij van [medeveroordeelde 2] gehoord zou hebben dat er “in dat huis niets te halen was”. Uit de analyse van de videoverhoren van [medeveroordeelde 5] zou blijken dat de verhoorders ook bij hem de nodige druk hebben uitgeoefend om hem te laten verklaren en dat de verklaringen van [medeveroordeelde 5] op bepaalde aspecten ook door de verbalisanten niet worden geloofd.

De analyse van de videoverhoren door dr. Israëls is, als gezegd, neergelegd in het als productie 2 aan de aanvraag gehechte boek. Met betrekking tot het bezoek aan de woning van [getuige 5] houdt het boek het volgende in:

(p. 28-31)

“ [medeveroordeelde 5] ontkent dat hij iets met de moord te maken heeft en ontkent aanvankelijk ook dat hij iets weet. De politie verhoort hem eindeloos. (…) Na vijf dagen met lange verhoren die niets opleveren zegt [medeveroordeelde 5] dan ten slotte dat als hij iets belastends zou weten, hij dat niet voor de camera maar alleen op de gang zou durven zeggen. De video-opname van dit verhoor laat zien hoe vervolgens de verhoorders met [medeveroordeelde 5] de verhoorkamer verlaten en ongeveer een kwartier later weer terugkomen. [medeveroordeelde 5] zegt dan direct dat hij in verband met de bewuste avond - en daarmee blijkt hij te bedoelen: de avond van 2 september 1998, de avond van de moord - twee trefwoorden heeft: ' [a-straat] ' en ‘niets te halen'. Dat 'niets te halen' was, zo denkt hij, niet gezegd door [medeveroordeelde 9] , maar door [medeveroordeelde 2] . [medeveroordeelde 5] verklaart dat hij die bewuste avond bij [betrokkene 13] was, toen er tussen half tien en half elf drie mannen binnenkwamen: [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] en vermoedelijk ook [medeveroordeelde 4] ('kale [medeveroordeelde 4] ’). [medeveroordeelde 2] zou die avond bij [betrokkene 13] gezegd hebben 'dat er in dat huis niets te halen was'.

Hoe weet [medeveroordeelde 5] dat deze uitspraak van [medeveroordeelde 2] betrekking had op de [a-straat] ? Als [medeveroordeelde 5] inderdaad zeker weet dat dit alles gebeurd is op 2 september 1998, de dag van het misdrijf, dan zou er natuurlijk een gerede kans zijn dat deze opmerking sloeg op de [a-straat] . In eerdere verhoren heeft [medeveroordeelde 5] steeds gezegd dat hij zich die specifieke dag onmogelijk voor de geest kan halen. Hij woonde toen bij [betrokkene 13] . Hij was in die tijd zwaar aan de drank en de coke. Het enige houvast in de tijd is een brief van de Sociale Dienst die de politie bij hem thuis had gevonden, waaruit blijkt dat hij op 2 september 1998 een afspraak bij de Sociale Dienst niet was nagekomen. [medeveroordeelde 5] zegt steeds dat hij zich die specifieke datum absoluut niet kan herinneren. De politie gelooft hem maar half, want als hij zelf heeft deelgenomen aan dit ernstige misdrijf, waarbij zelfs een dode was gevallen, dan zou die specifieke avond hem ongetwijfeld wel zijn bijgebleven.

In een volgend verhoor vertelt [medeveroordeelde 5] dat er die bewuste avond ook nog een vierde, hem onbekende man was binnengekomen. De politie toont [medeveroordeelde 5] een foto van de man wiens naam in verband met de compositietekening het vaakst was genoemd: [betrokkene 14] . Na enige aarzeling weet [medeveroordeelde 5] zeker dat dit de onbekende vierde man was. De verhoorders maken er geen geheim van dat ze de indruk hebben dat [medeveroordeelde 5] nu eenvoudigweg aan het fantaseren is geslagen.

(…)

[medeveroordeelde 5] zegt dat hij bij de opmerking over 'niets te halen’ direct aan de [a-straat] had gedacht, omdat hij vrij kort daarvoor samen met [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] over die straat had gereden, waarbij ze het huis met de bewakingscamera nader hadden bekeken op mogelijkheden voor een inbraak. De verhoorders menen dat dit nauwelijks kan verklaren waarom [medeveroordeelde 5] bij die opmerking direct aan de [a-straat] had moeten denken, want [medeveroordeelde 5] cum suis bekeken ongetwijfeld wel vaker panden op mogelijkheden tot inbraak. Waarom had hij die bewuste avond dan toch direct aan de [a-straat] gedacht?

Op deze vraag zijn slechts twee antwoorden mogelijk, aldus de verhoorders. Mogelijkheid één: er was die avond meer gezegd dan alleen maar 'in dat huis was niets te halen', of mogelijkheid twee: [medeveroordeelde 5] had zelf meegedaan aan de overval. [medeveroordeelde 5] ontkent het tweede en probeert tevergeefs zich te herinneren dat er meer was gezegd. Er is natuurlijk nog een derde mogelijkheid: misschien heeft [medeveroordeelde 2] inderdaad wel eens zo'n opmerking gemaakt en verbindt [medeveroordeelde 5] die opmerking met de bewuste avond en met de [a-straat] in de hoop dat hij daarmee de politie tevreden kan stellen, zodat het onderzoek niet langer op hem gericht zal zijn. Als dit is wat [medeveroordeelde 5] gedaan en gehoopt heeft, dan was die hoop tevergeefs. De verhoorders menen nu dat hij niet het achterste van zijn tong laat zien, en houden er duidelijk rekening mee dat hij misschien ook wel zelf aan de overval heeft deelgenomen. Ze hechten weinig geloof aan het verhaal van [medeveroordeelde 5] over de vierde aanwezige man en ze zullen ongetwijfeld ook hun twijfels hebben gehad over de rest van zijn verhalen.

(…)

[medeveroordeelde 5] zegt dan nog iets wat interessant is. Hij zegt dat hij voor het eerst over de moord op de [a-straat] gehoord heeft van [betrokkene 13] . [betrokkene 13] had hem verteld dat er twee vrouwen waren gedood. Later hoorde hij dat een van de twee het had overleefd. Hij lijkt niet te beseffen dat hij hiermee misschien iets belangrijks onthult. De foutieve informatie over niet één maar twee dode vrouwen kan, als het niet een vergissing of een misverstand is, slechts één bron hebben: de door [betrokkene 15] beschreven schutter. Alleen deze man zal aanvankelijk gedacht hebben dat er twee vrouwen gedood waren. Alle anderen - politie, ambulance, pers - hebben direct gehoord dat er slechts één vrouw was doodgeschoten. En dat moet betekenen dat deze informatie wel eens, direct of indirect, afkomstig zou kunnen zijn van de schutter.

[betrokkene 13] wordt dan ook direct de volgende dag gehoord door de rechter-commissaris. Zij ontkent dat zij dit gezegd heeft. Toch moet deze opmerking van [medeveroordeelde 5] serieus worden genomen. Want het lijkt onwaarschijnlijk dat hij dit detail van aanvankelijk twee doden eenvoudigweg heeft verzonnen. En er is nog iets wat in die richting wijst. Een bekende van [medeveroordeelde 5] vertelt de politie dat ook hij aanvankelijk dacht dat er bij de moord op de [a-straat] twee doden waren gevallen. Misschien zocht de politie dus wel degelijk in de juiste kringen: ergens in de omgeving van [medeveroordeelde 5] en/of [betrokkene 13] lagen mogelijk contacten met de dader. (Of daders, maar op grond van het verhaal van [betrokkene 15] is er voorlopig geen reden om aan te nemen dat er sprake is geweest van meer dan één dader.) Meer dan speculatie is dit overigens niet. Het misverstand over aanvankelijk twee doden kan ook op allerlei andere manieren zijn ontstaan.”

(p. 32)

“De politie wil natuurlijk meer weten over de vraag of [medeveroordeelde 2] , zoals [medeveroordeelde 5] verklaard had, op 2 september 1998 bij [betrokkene 13] gezegd heeft dat er in dat huis niets te halen was. [medeveroordeelde 2] bevestigt dat hij wel eens bij [betrokkene 13] is geweest; hij kan niet uitsluiten dat hij daar misschien ook op 2 september 1998 is geweest, maar hij ontkent dat hij iets heeft gezegd in de trant van: dat er in dat huis niets te halen was.”

(p. 161-162)

“(…) Verhoorder [verbalisant 21] komt dan terug op iets dat [medeveroordeelde 5] weken geleden in een verdachtenverhoor verteld heeft en dat indertijd de voornaamste reden was om [medeveroordeelde 2] aan te houden. Volgens [medeveroordeelde 5] had [medeveroordeelde 2] in de woning van Callgirl [betrokkene 13] op de avond van de overval gezegd dat er in 'dat leegstaande huis' niets te halen was. En dus proberen de verhoorders [medeveroordeelde 2] nu te laten zeggen dat hij na de overval naar het huis van [betrokkene 13] is gegaan en dat [medeveroordeelde 5] daar ook was. [medeveroordeelde 2] zegt dan bij monde van de tolk:

'Die vrouw zat recht tegenover mij; ik ben er nooit geweest.’

Verhoorder [verbalisant 21] zegt dat dit een rare uitspraak is en vraagt [medeveroordeelde 2] nogmaals of hij die avond bij [betrokkene 13] is geweest. [medeveroordeelde 2] antwoordt dat hij dat niet weet en direct daarna zegt hij dat hij daar niet geweest is. Maar, zegt verhoorder [verbalisant 21] , iemand moet toen toch tegen [medeveroordeelde 5] gezegd hebben dat er, anders dan gepland, geen brandkast was buitgemaakt? [medeveroordeelde 2] zegt dat hij wel bij [betrokkene 13] geweest kan zijn, maar dat hij niet de door [medeveroordeelde 5] genoemde uitspraak heeft gedaan dat er in dat huis niets te halen was. Vervolgens zegt [medeveroordeelde 2] dat hij dit niet gezegd heeft, maar dat ze daar gewoon stonden te praten en daaruit trekt verhoorder [verbalisant 21] de conclusie dat [medeveroordeelde 2] die avond dus wel degelijk in de woning van [betrokkene 13] is geweest, en wel samen met [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 9] . (…)”

(p. 175-176)

“Na het misdrijf reden ze naar het huis van [medeveroordeelde 1] , zo vertelt [medeveroordeelde 2] . Vervolgens liep hij terug naar huis. Onderweg naar zijn huis werd hij opgepikt door [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] . Ze gingen toen met zijn drieën naar het huis van [betrokkene 13] . [medeveroordeelde 7] was daar ook. Nee, niet [medeveroordeelde 7] , maar [medeveroordeelde 5] . De verhoorders willen het verhoor vervolgens brengen op wat [medeveroordeelde 2] toen volgens [medeveroordeelde 5] gezegd had, namelijk dat er in dat grote huis niets te halen was, maar [medeveroordeelde 2] weet direct al waar ze naar toe willen.

Verhoorder [medeveroordeelde 5] : En toen is er iets tegen [medeveroordeelde 5] gezegd.

Tolk: Dat heb ik niet gezegd. Ik heb niet gesproken met [medeveroordeelde 5] .

Ze zijn vrij kort bij [betrokkene 13] gebleven. Daarna heeft [medeveroordeelde 2] eerst [medeveroordeelde 4] en vervolgens [medeveroordeelde 9] naar huis gebracht.

(…) De verhoorders zeggen dat ze van iemand die er ook bij was weten dat er in de woning van [betrokkene 13] naast [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 5] nog iemand was, namelijk [betrokkene 1] . [medeveroordeelde 2] zegt dat hij het zich niet Şkan herinneren.”

(p. 193)

“Op 28 september 1999 begint de rechter-commissaris met zijn verhoren. [betrokkene 13] , de callgirl bij wie [medeveroordeelde 5] en [medeveroordeelde 7] een poosje in huis hebben gewoond, zegt dat het de politie was die haar verteld had dat de avond waarop ooit [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] bij haar waren geweest (en waarop [medeveroordeelde 2] volgens [medeveroordeelde 5] gezegd zou hebben dat er in dat vrijstaande huis niets te halen was), de avond van 2 september 1998 was geweest.”

Het ACAS-advies, waarnaar de aanvraag verwijst, behandelt dit punt ook. De ACAS merkt hierover het volgende op:

“Ook [medeveroordeelde 5] heeft verklaard onschuldig te zijn en dat hij door de politie is gedwongen te verklaren. Hij heeft verklaard na juli 1998 geen contact meer te hebben gehad met [medeveroordeelde 9] , in verband met een hoog oplopende ruzie tussen hen. Volgens [medeveroordeelde 5] is zijn in het opsporingsonderzoek afgelegde verklaring dat hij in de avonduren van 2 september 1998 bij de getuige [getuige 5] was hem door de verhorende opsporingsambtenaren opgedrongen. De door hem in een verklaring benoemde uitspraak van [medeveroordeelde 2] - dat er in die woning niets viel te halen - zou betrekking hebben gehad op een woning in Nijmegen waar hij ( [medeveroordeelde 5] ), met [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 9] , enkele maanden voor september 1998 was geweest. Het zou, aldus [medeveroordeelde 5] , de politie zijn geweest die deze uitspraak heeft betrokken op de gewelddadige overval op 2 september 1998.

(…)

Het gerechtshof heeft zes specifieke onderdelen benoemd uit de verklaringen van [aanvrager] en/of [medeveroordeelde 2] die steun zouden vinden in ander bewijsmateriaal. Over die zes onderdelen merkt de Commissie het volgende op.

(…)

• Het zesde onderdeel heeft betrekking op de verklaring van [medeveroordeelde 2] dat hij na de overval met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] is gereden naar de woning van de getuige [getuige 5] en dat hij aldaar de verdachte [medeveroordeelde 5] heeft gezien. Dat onderdeel vindt volgens het gerechtshof steun in de verklaring van [medeveroordeelde 5] . De Commissie heeft vastgesteld dat die informatie niet uit eigen beweging door [medeveroordeelde 2] is verstrekt. De verbalisanten hebben hem de desbetreffende verklaring van [medeveroordeelde 5] al in het derde verhoor, op 30 maart 1999, voorgehouden en zijn daarop in de latere verhoren regelmatig teruggekomen. Zoals hiervoor is opgemerkt, heeft [medeveroordeelde 5] in zijn verhoor bij de rechter-commissaris, na het door de Commissie uitgebrachte tussenadvies, verklaard dat de verbalisanten de ontmoeting in de woning van getuige [getuige 5] hebben gekoppeld aan de datum van 2 september 1999 (AEH: 1998).”

Het gaat bij dit ankerpunt specifiek over de betrouwbaarheid van de verklaringen van [medeveroordeelde 2] . Evenals bij het tweede ankerpunt neemt de ACAS ook hier het standpunt in dat de informatie dat [medeveroordeelde 2] na de inbraak met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] naar de woning van [getuige 5] is gereden en hij daar [medeveroordeelde 5] heeft gezien, niet uit eigen beweging door [medeveroordeelde 2] is verstrekt. De betreffende verklaring van [medeveroordeelde 5] zou door de verhoorders al in het derde verhoor op 30 maart 1999 aan [medeveroordeelde 2] zijn voorgehouden en daarop zou in latere verhoren geregeld zijn teruggekomen. De vaststelling van de ACAS dat betreffende verklaring van [medeveroordeelde 5] in het derde (verdachten)verhoor op 30 maart 1999 aan [medeveroordeelde 2] is voorgehouden, vindt steun in het van dat verhoor opgemaakte proces-verbaal. Dit proces-verbaal houdt, voor zover van belang, het volgende in:

“U zegt dat er een verklaring is waarin gezegd wordt dat ik op 2 september 1998 in de woning van de vrouw met de twee honden was. Ik zou samen met [medeveroordeelde 9] geweest zijn.

Ik weet niet welke dag ik in de woning van die vrouw was. Het kan de 2e september zijn geweest maar misschien ook wel later. Ik ontken het niet dat ik daar op de 2e september 1998 was. Ik weet wel dat we daar zo'n twintig minuten waren en dat er bier gedronken werd. U vraagt mij wat ik toen, die dag, gezegd heb. Ik zei niets.

U zegt mij dat ik gezegd zou hebben: "In dat vrijstaande huis was geen geld te halen". Ik heb zoiets niet gezegd. Ik ken [medeveroordeelde 5] niet dus ik zeg praat over zoiets niet met hem. Ik heb daar toen niets gezegd. Misschien willen ze mij beschuldigen en vertellen ze daarom zulke dingen over mij. Ik heb ook niet gehoord waarover [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 5] spraken. Ze stonden in de keuken met elkaar te praten en ik kon niet horen wat zij zeiden.

U zegt mij dat ik zo'n uitspraak alleen maar kan doen als ik bij die inbraak ben geweest. Ik ben niet bij een inbraak geweest.

U houdt mij de volgende punten voor:

(…)

-Ik zou op 2 september 1998 gesproken hebben over een vrijstaand huis waar niets te halen was.

(…)

Ik zeg u nogmaals dat ik niet heb gesproken over een vrijstaande woning. Ik weet ook niet waar het huis is waar de moord gebeurde. [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 8] zijn mijn getuige. U vraagt mij of [medeveroordeelde 8] er die avond bij was. Nee, hij was er niet bij. U zegt dat [medeveroordeelde 8] dus over die avond niets kan verklaren. U vraagt of [medeveroordeelde 4] er bij was. Waarschijnlijk wel. U vraagt of [medeveroordeelde 4] dus ook van de inbraak/moord weet. Dat zeg ik niet.

(…)

U laat mij een stukje uit de verklaring van [medeveroordeelde 5] lezen. Ik zie daarin dat [medeveroordeelde 5] zegt dat ik samen met [medeveroordeelde 4] en [medeveroordeelde 9] bij [getuige 5] aan de deur kwam. U zegt dat ik dus een deel van de verklaring van [medeveroordeelde 5] bevestig. Als hij zegt dat ik met [medeveroordeelde 4] was dan klopt dat wel maar verder klopt er van zijn verhaal niets.”

Dat aan [medeveroordeelde 2] in dit verhoor expliciet de datum van 2 september 1998 is voorgehouden is dus een correcte constatering. Het door [medeveroordeelde 2] bezoeken van de woning van [getuige 5] is echter niet voor het eerst in dit derde verhoor aan de orde gekomen. In de processen-verbaal van de aan dit verhoor voorafgaande verhoren is hierover het volgende gerelateerd:

Tweede verhoor als getuige (d.d. 18 maart 1999, 14.09 uur):

“ [medeveroordeelde 5] kwam ook bij een vrouw die vlak bij hem woonde. Die vrouw had twee honden. Ik ben ook wel eens bij die vrouw thuis geweest. Volgens mij ben ik 1 keer binnen geweest en twee keer ben ik buiten, bij de auto blijven wachten. Telkens als ik daar kwam was ik samen met [medeveroordeelde 9] . Ik weet niet hoe die vrouw heet. U vraagt mij of ik wel eens gezien heb dat [medeveroordeelde 5] met [medeveroordeelde 9] sprak bij de woning van die vrouw met de twee honden. Ik heb dat wel gezien, ja. [medeveroordeelde 9] heeft wel eens met [medeveroordeelde 5] , bij die vrouw aan de deur staan praten. Waarover zij spraken weet ik niet.”

Eerste verhoor als verdachte (d.d. 29 maart 1999, 15.33 - 17.35 uur):

“In mijn verklaring als getuige heb ik verteld dat ik maar 1 of 2 keer in de woning van de vrouw met de twee honden ben geweest. [medeveroordeelde 9] heeft in de woning van die vrouw wel eens bier gedronken. Dat bier werd dan bij een patatzaak of een benzinepomp gekocht. Ik dronk nooit bier. Als ik moet autorijden drink ik niet. Ik ben er twee keer bijgeweest dat [medeveroordeelde 9] bij die vrouw bier ging drinken. Dat bier nam hij zelf mee. U vraagt mij welk merk bier [medeveroordeelde 9] graag dronk. Heineken denk ik."

En in het tweede verhoor als verdachte (d.d. 29 maart 1999, 20:00 - 23.05 uur):

“Ik heb met u al gesproken over een vrouw met twee honden bij wie ik, samen met [medeveroordeelde 9] , wel eens geweest ben. Eén van die honden had maar drie poten. U zegt mij dat die vrouw [getuige 5] heet. Die naam zegt mij niets. Ik wist niet dat zij zo heette.

In totaal ben ik zo'n vijf keer bij haar geweest, waarvan ik twee keer in haar woning ben geweest. Ik ben een keer met de auto van [medeveroordeelde 5] bij de woning van die vrouw geweest. Dat was de Ford Scorpio. (…) Ook ben ik een keer met een Volkswagen Golf, een zwarte of een blauwe, bij de woning van de vrouw met de honden geweest. (…) Toen ik hiervoor sprak over de Volkswagen Golf bedoelde ik eigenlijk deze Peugeot. U zegt dat u dat vreemd vindt omdat ik sprak over een blauwe of zwarte, dus erg donker gekleurde, Golf en dat op de bekeuring als kleur "beige", dus een lichte kleur, staat.

(…)

Ik heb u ook verteld dat ik wel eens bij was dat [medeveroordeelde 9] in de woning van de vrouw met de twee honden, bier ging drinken. Hij ging daar dan gewoon praten met de jongens. U vraagt mij om eerst te vertellen over de eerste keer dat ik bij die vrouw in de woning kwam. Toen ik daar samen met [medeveroordeelde 9] kwam waren [medeveroordeelde 7] en [medeveroordeelde 5] daar al. De vrouw was zelf ook thuis. [medeveroordeelde 9] en ik zijn toen maar tien minuten of zo gebleven. Toen we weer weggingen, ging [medeveroordeelde 7] met ons mee. [medeveroordeelde 5] bleef achter in de woning. Verder zijn er in de tijd dat ik daar toen was, geen mensen in de woning gekomen.

Ik had wel het gevoel dat [medeveroordeelde 9] die vrouw al langer kende.

De tweede keer dat ik in de woning van die vrouw kwam was ik weer samen met [medeveroordeelde 9] . Verder was er niemand bij ons. Die keer zijn we maar een minuut of vijf gebleven. [medeveroordeelde 5] was toen in de woning van die vrouw. Toen ik met [medeveroordeelde 9] weer vertrok ging [medeveroordeelde 5] niet met ons mee. U vraagt mij of ik met kale [medeveroordeelde 4] ook wel eens bij die vrouw geweest ben. Ik denk het wel maar toen ben ik niet binnen geweest. Ik bleef toen wachten voor de deur, in de auto, de Peugeot.

(…)

U vraagt of die [betrokkene 1] wel eens bij de vrouw met de honden geweest is. Ik denk het wel maar ik ben daar niet bij geweest.

(…)

Ik wil graag van u weten wanneer de moord is gebeurd. U zegt mij dat het op 2 september 1998 was.

(…)

U vraagt mij of ik nog weet welk weer het was toen ik samen met [medeveroordeelde 9] bij de vrouw met de honden was, waar [medeveroordeelde 5] toen ook was. Het was toen een beetje koud en het regende een beetje volgens mij.

U zegt mij dat u even terug wilt naar de vrouw met de honden. U zegt dat ik wel eens langere tijd in haar woning ben geweest. Ik ben daar 20 minuten geweest, maar meer niet. U zegt dat u denkt dat ik daar langer was. Misschien wel. Misschien een half uurtje.

U vraagt waar we het bier haalden dat bij die vrouw gedronken werd. We haalden het bij een patatzaak, bijvoorbeeld in Arnhem-Zuid of in Nijmegen, of bij een benzinepomp. U vraagt welke patatzaak in Arnhem-Zuid ik bedoel. Ik bedoel die op de [g-straat] of [h-straat] . Die keer dat we een half uurtje daar waren was ik samen met [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] . [medeveroordeelde 9] zat met [medeveroordeelde 5] , die er ook was, te praten en de vrouw was er zelf ook. U vraagt wie er nog meer was. Ik weet het niet. Ik weet zeker dat ik niet langer dan een half uur bij die vrouw was want ik ben bang voor haar honden. Ik wil dan snel weer weg. U zegt dat er volgens u nog iemand was. Als u een naam noemt weet ik wie u bedoelt, dan kan ik zeggen of die er wel of niet bij was.”

Ten tijde van deze eerste verhoren van [medeveroordeelde 2] was uit het politieonderzoek reeds naar voren gekomen dat [medeveroordeelde 5] had verklaard dat hij [medeveroordeelde 2] op de avond van 2 september 1998 tussen 21.30 en 22.30 uur in het huis van [getuige 5] heeft horen zeggen dat er in die woning niets te halen viel. [medeveroordeelde 2] zou daarbij in aanwezigheid van [medeveroordeelde 9] , ‘kale’ [medeveroordeelde 4] ( [medeveroordeelde 4] ) en ene [betrokkene 14] (AEH: later door [medeveroordeelde 5] gewijzigd in [betrokkene 1] ) zijn geweest.

Of [medeveroordeelde 2] in het tweede getuigenverhoor zelf met de informatie is gekomen dat hij telkens als hij de woning van de vrouw met de twee honden bezocht in aanwezigheid van [medeveroordeelde 9] was, valt niet na te gaan, omdat dit verhoor niet op video is opgenomen. Wel wordt door de verhoorders aan [medeveroordeelde 2] gevraagd of hij wel eens heeft gezien dat [medeveroordeelde 5] met [medeveroordeelde 9] sprak bij de woning van die vrouw met de twee honden, welke vraag de aanwezigheid van [medeveroordeelde 5] tijdens het bezoek impliceert. Door [medeveroordeelde 2] wordt bevestigd dat hij [medeveroordeelde 9] wel eens met [medeveroordeelde 5] aan de deur bij de vrouw met de twee honden heeft zien praten.

Tijdens deze eerdere verhoren is door de verhoorders nog niet expliciet – zoals dat wel is gebeurd bij het voorhouden van genoemde verklaring van [medeveroordeelde 5] in het derde verhoor – een link gelegd met 2 september 1998. Wel wordt door de verhoorders in het bijzonder tijdens het tweede verhoor als verdachte op 29 maart 1999 uitvoerig de informatie in de door [medeveroordeelde 5] op 18 maart 1999 afgelegde verklaring getoetst (o.a. duur bezoek, weersomstandigheden, aanwezige personen, gebruikte auto’s). De verhoorders proberen kennelijk het tweede bezoek waar [medeveroordeelde 2] over spreekt te koppelen aan de verklaring van [medeveroordeelde 5] op dit punt. Door [medeveroordeelde 2] worden op het punt van de aanwezige personen tijdens de bezoeken aan [getuige 5] de namen van [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 4] , [medeveroordeelde 7] en [medeveroordeelde 5] genoemd.

Ook valt nog op dat [medeveroordeelde 2] over het tweede bezoek verklaart dat hij daar met de Peugeot naartoe is gereden. In latere verhoren verklaart [medeveroordeelde 2] ook over het met de Peugeot rijden naar de woning van [getuige 5] . Hij verklaart daar dat hij na het bezoek aan de [a-straat] eerst de Volkswagen Golf terug naar de woning van [medeveroordeelde 1] heeft gebracht en dat [medeveroordeelde 9] en [medeveroordeelde 4] op het moment dat hij naar zijn eigen huis liep hem achterop kwamen gereden in de Peugeot en zij hem zeiden dat hij hen ergens naartoe moest rijden en dat hij toen het stuur van [medeveroordeelde 9] heeft overgenomen en naar de woning van [getuige 5] is gereden. Door [medeveroordeelde 5] was in eerdergenoemd verhoor van 18 maart 1999 op de vraag met welke auto [medeveroordeelde 9] , [medeveroordeelde 2] en [medeveroordeelde 4] op de avond van 2 september 1998 bij de woning van [getuige 5] kwamen, geantwoord dat het ging om een Peugeot 205, vierdeurs, met een roestbruine metallic kleur.

Uit het nakijken van de video-opnamen van het eerste en het tweede verhoor als verdachte blijkt dat de hiervoor geciteerde passages weliswaar soms summier, maar correct zijn geverbaliseerd, met dien verstande dat uit de opname van het tweede verhoor als verdachte blijkt dat een groot stuk tussen de vraag naar het weer en het bezoek aan de vrouw met de twee honden – zoals hiervoor geciteerd – niet is geverbaliseerd. Ook het slot van het verhoor (ongeveer 28 minuten) is niet geverbaliseerd. Ook blijkt dat daar reeds meermaals door verhoorder [verbalisant 21] wordt gemeld dat [medeveroordeelde 2] “op 2 september ’s avonds” een “uitspraak” zou hebben gedaan.

Afsluitend kan ten aanzien van dit zesde en laatste ‘ankerpunt’ van het hof worden gezegd dat de verbalisanten gaandeweg de verhoren van [medeveroordeelde 2] de datum van het bezoek als het ware op 2 september 1998 hebben vastgepind, waarna [medeveroordeelde 2] die datum inderdaad heeft bevestigd. Het bezoek aan [getuige 5] is echter niet zomaar uit de lucht komen vallen, omdat [medeveroordeelde 2] in zijn eerdere verhoren daarover al bepaalde uitlatingen had gedaan, die een koppeling aan de – doorslaggevende – datum van 2 september 1998 vergemakkelijkten, zoals over de aanwezige personen – in het bijzonder [medeveroordeelde 5] en [medeveroordeelde 9] – en over de weersomstandigheden, die overeenkwamen met die op de dag van de overval. Waar dus een zekere mate van sturing door de politie heeft plaatsgevonden is die niet van dien aard dat elke validiteit aan dit ankerpunt komt te ontvallen.

Concluderend ten aanzien van de zes zojuist behandelde ‘ankerpunten’ die het hof ter ondersteuning van het waarheidsgehalte van de verklaring van [aanvrager] in zijn arrest heeft opgenomen meen ik dat, anders dan de ACAS in haar advies heeft gesteld, de meeste daarvan de toets der kritiek wel kunnen doorstaan. Dat in dat verband aan de juistheid van het zogenaamde tankincident weinig redengevende waarde toekomt onderschrijf ik wel. Ook de kwestie van de waarneming door een getuige van een Mercedes met een geopende kofferbak is niet sterk, omdat dit gegeven niet dan met grote moeite aan het tijdstip van de overval kan worden gekoppeld. Ondersteuning voor het gebruik maken bij de overval van een blauwe Golf is er wel. Ook de waarneming door [aanvrager] van de sensorlamp is wel degelijk mogelijk gebleken. Datzelfde geldt voor de plafondschilderingen, waarover [aanvrager] heeft verklaard. Tenslotte vindt ook het bezoek door [medeveroordeelde 2] aan de woning van [getuige 5] op de avond van de overval bevestiging in het dossier, waarmee tevens waarde toekomt aan de verklaring van [medeveroordeelde 5] , dat [medeveroordeelde 2] aldaar had verteld dat ‘in dat grote witte huis niets te halen was’.

10. Een onveilige veroordeling?

Ten aanzien van de vraag in hoeverre de veroordeling door het hof nu inderdaad als onveilig is aan te merken kom ik tot enkele afsluitende opmerkingen. Van belang is in dit verband dat deze bewezenverklaringen niet worden ondersteund door ‘technisch’ bewijs zoals vingerafdrukken of DNA-sporen. Dat is echter op zich geen goede reden om de veroordelingen als onveilig aan te merken. Zo men dat wel zou vinden, zou ten aanzien van de (zo schat ik) meerderheid van de door de Nederlandse strafrechter uitgesproken veroordelingen een dergelijke diskwalificatie moeten volgen. De realiteit is dat in de meeste zaken het bewijs door middel van verklaringen van de verdachte en getuigen doorslaggevend is. In de onderhavige zaak drijft het bewijs goeddeels op de verklaring van één medeverdachte, [aanvrager] , die als getuige ten opzichte van de medeverdachten is opgetreden. Ook dat is geen uitzonderlijke situatie. Dat die verklaring vals zou kunnen zijn, in die zin dat deze niet op de waarheid berust, zal het hof zich zeker hebben gerealiseerd – dat vloeit voort uit de professionele houding die elke strafrechter met betrekking tot dergelijke verklaringen in zal nemen. Contra-indicaties voor de juistheid van de verklaring zijn in de onderhavige zaak ook zeker aanwezig, met name gelet op de door de politie gehanteerde ondervragingstechniek. Het hof heeft daarvan echter, doordat video-opnamen beschikbaar waren van de meeste verhoren, kennis kunnen nemen en is tot de slotsom gekomen dat de wijze van verhoren niet zonder meer in de weg staat aan het oordeel dat de verklaring van de belangrijkste getuige onbetrouwbaar is. Bovendien vindt die verklaring enige steun in het overige bewijsmateriaal.

Op de terechtzittingen van het hof is aan de bewijsvraag uitgebreid aandacht besteed en de verdediging van alle terechtstaande verdachten heeft de gelegenheid gehad zich ook over de bijzondere aspecten die te maken hebben met die betrouwbaarheid uit te laten. Alles afwegend is het hof in alle zaken tot een veroordeling gekomen. Het is niet uit te sluiten dat een andere rechter op basis van hetzelfde bewijsmateriaal tot een vrijspraak zou zijn gekomen, maar dat is op zich geen reden om tot herziening over te gaan. Het aanmerken van een dergelijke veroordeling als ‘onveilig’ gaat mij te ver. Ook los van de op zichzelf nogal technische vraag of er sprake is van een novum, zou daarvoor toch het ernstige vermoeden moeten bestaan dat de bewezenverklaring onjuist is en dat een vrijspraak had moeten volgen. Dat gaat verder dan de enkele vraag of een andere rechter wellicht tot dezelfde uitkomst zou zijn gekomen. Een dergelijke verdergaand vermoeden, namelijk het ernstige vermoeden dat de bewezenverklaring onjuist is, heb ik uit de voorgaande beschouwing van het bewijsmateriaal en hetgeen daaromtrent is aangevoerd in de aanvraag tot herziening niet afgeleid.