HR, 08-03-2016, nr. 15/01259

“De politierechter in de rechtbank Amsterdam heeft de verdachte voor het ten laste gelegde veroordeeld tot een werkstraf voor de duur van 100 uren, subsidiair 50 dagen hechtenis, waarvan 60 uren voorwaardelijk, subsidiair 30 dagen hechtenis, met een proeftijd van 2 jaren.

[…]

Het hof is, zoals hiervoor overwogen, van oordeel dat de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid van het Europees Verdrag tot Bescherming van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM) is geschonden. Het hof acht derhalve, in plaats van de door de rechtbank opgelegde taakstraf, een taakstraf van na te melden duur passend en geboden.”

5. Hieruit kan worden afgeleid dat het hof als maatstaf voor de straf die zou zijn opgelegd als de redelijke termijn niet zou zijn overschreden, aansluiting heeft gezocht bij de door de rechtbank opgelegde straf en daarop in verband met de overschrijding van de redelijke termijn in de fase van het hoger beroep een korting heeft toegepast. Daarnaast is het belang van verdachte bij dit middel niet evident nu uit het arrest blijkt dat het hof de straf die in eerste aanleg is opgelegd substantieel heeft verminderd in verband met de geconstateerde overschrijding van de redelijke termijn. In de schriftuur wordt niet toegelicht waarom de verdachte belang zou hebben bij vernietiging van de uitspraak van het hof en een nieuwe feitelijke behandeling van de zaak, ook als het middel op zichzelf gegrond zou zijn.1.Dat laatste acht ik echter niet het geval.

6. Het middel faalt.

7. Het tweede middel bevat de klacht dat nu namens de verdediging is aangevoerd dat aan het vereiste van een schriftelijke volmacht van ING Bank als benadeelde partij niet is voldaan en het hof heeft nagelaten te responderen op dit verweer, het hof de toewijzing van de vordering van de benadeelde partij onvoldoende heeft gemotiveerd. In het namens de benadeelde partij ING Bank N.V. ingediende verweerschrift wordt betoogd dat het middel geen kans van slagen heeft. Het middel en het daartegen gevoerde verweer lenen zich voor gezamenlijke bespreking.

8. Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep houdt, voor zover van belang, het volgende in:

“De raadsman verklaart voorts - zakelijk weergegeven - als volgt:

(…) Ten aanzien van de vordering van de benadeelde partij merk ik op dat de onderzoekskosten niet zijn onderbouwd. Daarnaast is de machtiging niet in orde. Of de oplossing van de advocaat-generaal, om eventueel enkel de schadevergoedingsmaatregel op te leggen zuiver is laat ik over aan uw oordeel.

De advocaat-generaal reageert - zakelijk weergegeven - als volgt:

(…) Uit een arrest van de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2012:BR2093) blijkt dat de schadevergoedingsmaatregel kan worden opgelegd als evident is dat de schade aan de verdachte kan worden toegerekend.”

9. Het bestreden arrest houdt, voor zover van belang, in:

“Vordering van de benadeelde partij ING Bank NV

De benadeelde partij heeft zich in eerste aanleg in het strafproces gevoegd met een vordering tot schadevergoeding. Deze bedraagt € 8.840,00. De vordering is bij het vonnis waarvan beroep toegewezen.

Uit het onderzoek ter terechtzitting is voldoende gebleken dat de benadeelde partij als gevolg van het bewezen verklaarde handelen van verdachte rechtstreeks schade heeft geleden. Verdachte is tot vergoeding van die schade gehouden zodat de vordering zal worden toegewezen.

Om te bevorderen dat de schade door verdachte wordt vergoed, zal het hof de maatregel van artikel 36f van het Wetboek van Strafrecht opleggen op de hierna te noemen wijze.”

10. Bij de aan de Hoge Raad gezonden stukken van het geding bevindt zich een kopie van de aangifte ter zake van gepleegde verduistering opgesteld en ondertekend door [betrokkene 1] namens ING Bank d.d. 13 mei 2005. Daarin staat onder meer:

Ik,

[betrokkene 1] ,

Geboren [geboortedatum] 1954, onderzoeker bancaire criminaliteit, domicilie kiezende [a-straat 1] [plaats] , verklaar het volgende.

Ik ben als onderzoeker bancaire criminaliteit in dienstbetrekking werkzaam bij de Naamloze Vennootschap de ING Bank, statutair gevestigd te Amsterdam. Als zodanig ben ik bevoegd tot het doen van aangifte van strafbare feiten tegen ING Bank gepleegd.

(…)

ING Bank wil zich voegen in de strafzaak om de schade ad € 8.500,00 te verhalen op de dader(s).

Gaarne verzoek ik u ons in het kader van “Slachtofferhulp” op de hoogte te houden van het resultaat van uw onderzoek. U kunt mij bereiken op het adres [a-straat 1] [plaats] , onder vermelding van de lokatiecode [...] . Telefonisch ben ik bereikbaar op nummer 020- [...] .

Conform het arrest van de Hoge Raad van 16 oktober 1998, NJ 1999, 196, stel ik mij namens ING Bank civiele partij voor een bedrag ad € 340,-- aan administratie- en onderzoekskosten (4 arbeidsuren).

Deze aangifte is door mij, namens de ING Bank opgesteld, waarbij ik volhard en is door mij ondertekend te Amsterdam op vrijdag, 13 mei 2005.

[handtekening, AG]

[betrokkene 1] ”

11. Bij de aan de Hoge Raad toegezonden stukken van het geding behoort ook een “voegingsformulier benadeelde partij in het strafproces”. Blijkens dit formulier heeft de benadeelde partij ING Bank zich in eerste aanleg in de procedure gevoegd met een vordering van € 8.840,- ter vergoeding van materiële schade. Uit het voegingsformulier blijkt dat [betrokkene 1] voor de benadeelde partij ING Bank is opgetreden. Onderaan het formulier staat achter “handtekening benadeelde” waarschijnlijk de handtekening van [betrokkene 1]2.en achter het voorgedrukte “Naam benadeelde” de naam van [betrokkene 1] . Achter “datum” is ingevuld 9 januari 2006. Verder is een stempel “ING Bank” gezet achter “handtekening benadeelde” en “naam benadeelde”. De ruimte op het voegingsformulier voor de benadeelde partij om een ander schriftelijk te machtigen om hem/haar te vertegenwoordigen in de voegingsprocedure, is niet ingevuld.

12. Bij vonnis van 10 januari 2006 heeft de politierechter de vorderingen van de benadeelde partij toegewezen tot een bedrag van € 8.840,-.

13. Bij de stukken van het hoger beroep bevindt zich een ondertekend wensenformulier op naam van de ING Bank, waarop is aangekruist: “Ik wens mijn eerder ingediende verzoek tot schadevergoeding te handhaven.” Niet blijkt wie het formulier heeft ondertekend.

14. Voor de beoordeling van het middel zijn de navolgende bepalingen van belang:

Art. 421 Sv:

“ 1. De benadeelde partij die zich niet overeenkomstig artikel 51g, eerste of derde lid, in het geding in eerste aanleg heeft gevoegd, is daartoe onbevoegd in het geding in hoger beroep.

2. Heeft de voeging in eerste aanleg plaats gehad, dan duurt zij, voor zover de gevorderde schadevergoeding is toegewezen, van rechtswege voort in hoger beroep.

(…)”

Art. 51c Sv:

“1. Het slachtoffer kan zich doen bijstaan.

2. Het slachtoffer kan zich op de terechtzitting doen vertegenwoordigen door een advocaat, indien deze verklaart daartoe uitdrukkelijk gevolmachtigd te zijn, of door een gemachtigde die daartoe een bijzondere en schriftelijke volmacht heeft.

(…)”

Art. 51f Sv:

“1. Degene die rechtstreeks schade heeft geleden door een strafbaar feit, kan zich terzake van zijn vordering tot schadevergoeding als benadeelde partij voegen in het strafproces.

2. Indien de in het eerste lid bedoelde persoon ten gevolge van het strafbare feit is overleden, kunnen zich voegen diens erfgenamen terzake van hun onder algemene titel verkregen vordering en de personen, bedoeld in artikel 108, eerste en tweede lid, van Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek terzake van de daar bedoelde vorderingen.

3. De in het eerste en tweede lid bedoelde personen kunnen zich eveneens voor een deel van hun vordering voegen.

4. Zij die om in een burgerlijk geding in rechte te verschijnen, bijstand behoeven of vertegenwoordigd moeten worden, hebben om zich overeenkomstig het eerste lid te voegen, in het strafproces de bijstand of vertegenwoordiging eveneens nodig. Een machtiging van de kantonrechter, als bedoeld in artikel 349, lid 1, Boek 1, van het Burgerlijk Wetboek, is voor die vertegenwoordiger niet vereist. Ten aanzien van de verdachte zijn de bepalingen betreffende bijstand of vertegenwoordiging, nodig in burgerlijke zaken, niet van toepassing.

(…)”

Art. 51g Sv:

“1. Bij de mededeling op grond van artikel 51a, derde lid, dat vervolging tegen een verdachte wordt ingesteld, zendt de officier van justitie een formulier voor voeging toe. Voor de aanvang van de terechtzitting geschiedt de voeging door een opgave van de inhoud van de vordering en van de gronden waarop deze berust, bij de officier van justitie die met de vervolging van het strafbare feit is belast. Deze opgave vindt plaats door middel van een door Onze Minister van Veiligheid en Justitie vastgesteld formulier.

2. De officier van justitie doet van de voeging zo spoedig mogelijk schriftelijk mededeling aan de verdachte en, in het in het vierde lid bedoelde geval, aan diens ouders of voogd.

3. Ter terechtzitting geschiedt de voeging door de opgave, bedoeld in het eerste lid, eerste volzin, bij de rechter uiterlijk voordat de officier van justitie in de gelegenheid is gesteld overeenkomstig artikel 311 het woord te voeren. Deze opgave kan ook mondeling worden gedaan

(…)”

15. Op grond van art. 51c lid 2 Sv kan de benadeelde partij zich ter zitting laten vertegenwoordigen door een gemachtigde, die daartoe een bijzondere en schriftelijke volmacht heeft.3.Deze bepaling strekt zich ook uit tot de voeging door middel van de opgave als bedoeld in art. 51g, eerste lid, Sv. In het in die bepaling bedoelde formulier is dan ook een voorziening getroffen voor het verstrekken van een dergelijke volmacht.4.

16. Het bepaalde in art. 51c Sv moet worden onderscheiden van art. 51f, vierde lid, Sv, dat betrekking heeft op gevallen waarbij er een wettelijke verplichting is om te worden vertegenwoordigd als de benadeelde partij niet in staat is tot een behoorlijke belangenbehartiging in rechte.5.Deze bepaling is in onderhavige zaak niet van toepassing. Het recht op rechtsbijstand op grond van art. 51c Sv is wat dat betreft van een andere orde en verplicht niet tot vertegenwoordiging.

17. Dan kom ik terug op onderhavige zaak. Nu in eerste aanleg de gevorderde schadevergoeding geheel is toegewezen, duurde de voeging in eerste aanleg op grond van art. 421 lid 2 Sv van rechtswege voort in hoger beroep. Het in hoger beroep overgelegde wensenformulier had wat dat betreft niet hoeven te worden overgelegd, zodat een eventuele tekortkoming in de ondertekening daarvan geen consequenties kan hebben.

18. In eerste aanleg is de verdachte bij verstek veroordeeld. In de cassatieschriftuur wordt gesteld dat de raadsman van verdachte ter terechtzitting in hoger beroep verweer heeft gevoerd over het ontbreken van een bijzondere schriftelijke volmacht. Dat een dergelijk verweer is gevoerd blijkt – weliswaar summier – uit het proces-verbaal van de terechtzitting van het hof zoals hiervoor onder 8 aangehaald. Verder wordt in de toelichting op het middel gesteld dat uit het proces-verbaal van de zitting kan worden opgemaakt dat de advocaat-generaal het formele gebrek zou hebben erkend. Hoewel dit in de cassatieschriftuur niet verder wordt onderbouwd, kan ik me bij de veronderstelling dat ook de advocaat-generaal er rekening mee hield dat er formele gebreken kleefden aan de vordering van de benadeelde partij wel iets voorstellen. De advocaat-generaal heeft blijkens het proces-verbaal van de zitting immers verwezen naar het arrest van de Hoge Raad van 29 mei 2012.6.Dit arrest heeft betrekking op een geval waarin de benadeelde partij door een omissie in hoger beroep niet kon worden ontvangen in haar vordering, maar het hof wel een schadevergoedingsmaatregel gebaseerd op art. 36f Sr ter hoogte van de gestelde schade oplegde. Ik geef toe, het proces-verbaal van de zitting is erg summier, maar dat de kwestie van de machtiging van de benadeelde partij aan de orde is gesteld en ten aanzien hiervan verweer is gevoerd kan hieruit wel worden opgemaakt.

19. Bij de stukken van het geding bevindt zich (inderdaad) geen bijzondere volmacht als bedoeld in art. 51c Sv. Maar art. 51c Sv verplicht niet tot procesvertegenwoordiging, het slachtoffer of de benadeelde partij kan zich immers laten vertegenwoordigen. Bovendien heeft degene die voor de rechtspersoon optreedt geen machtiging nodig zoals bedoeld in art. 51c Sv.7.

20. Daarom is de kernvraag die hier moet worden beantwoord, in welke hoedanigheid [betrokkene 1] de vordering van de benadeelde partij ING Bank heeft ingevuld en ondertekend: optredende voor de rechtspersoon of als vertegenwoordiger/gemachtigde van de rechtspersoon zoals bedoeld in art. 51c Sv? In dat laatste geval is een schriftelijke volmacht vereist en zou het hof bij het ontbreken daarvan de ING Bank in de gelegenheid hebben moeten stellen het verzuim te herstellen en als hieraan geen gevolg zou zijn gegeven ING Bank niet ontvankelijk hebben moeten verklaren.8.

21. Als [betrokkene 1] dan voor de rechtspersoon is opgetreden, blijft de vraag staan of hij daartoe bevoegd was? Blijkens de zich bij de stukken bevindende aangifte ter zake verduistering was [betrokkene 1] op 13 mei 2005, de dagtekening van de aangifte, als onderzoeker bancaire criminaliteit in dienstbetrekking werkzaam bij de ING Bank. Op grond van het bepaalde in art. 2:130, tweede lid, eerste volzin, BW is elke bestuurder bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen. Een in de statuten neergelegde beperking heeft in beginsel geen werking tegenover derden: een voorwaarde voor de bevoegdheid tot vertegenwoordiging kan slechts door de vennootschap worden ingeroepen, zo kan worden afgeleid uit art. 2:130, derde lid, tweede volzin, BW.9.Het bestuur is in beginsel (dus) steeds onbeperkt en onvoorwaardelijk vertegenwoordigingsbevoegd, tenzij uit de wet iets anders voortvloeit.10.Art. 2:130, vierde lid, BW bepaalt dat de statuten ook aan andere personen dan bestuurders bevoegdheid tot vertegenwoordiging kunnen toekennen. De statuten van de benadeelde partij in de onderhavige zaak, de ING Bank, bepalen in art. 23.3 dat de Raad van Bestuur functionarissen met algemene of beperkte vertegenwoordigingsbevoegdheid kan aanstellen.11.Gelet op het voorgaande is het dus mogelijk dat [betrokkene 1] door de Raad van Bestuur is aangesteld als functionaris met een bepaalde vertegenwoordigingsbevoegdheid. Maar uit de processtukken blijkt dat niet.

22. Het toeval wil dat een vrijwel identieke casus ten grondslag heeft gelegen aan het arrest van de Hoge Raad van 16 november 2004, ECLI:NL:HR:2004:AR3043, NJ 2005/45. Dit arrest houdt, voor zover van belang, het volgende in:

“3.1. Het middel bevat de klacht dat het Hof ten onrechte de benadeelde partij ontvankelijk heeft verklaard in haar vordering.