HR, 03-09-2010, nr. 09/00157

Eisers tot cassatie, [eiser 1] en de pastorie (hierna gezamenlijk: [eiser] c.s.), zijn belanghebbenden in de ruilverkaveling Wymbritseradeel. Aan [eiser 1] is een deel (0.80.61 ha) van de kavel, kadastraal bekend [a-straat 1] met een oppervlakte van 2.78.00 ha, toebedeeld. Een deel van 1.97.39 ha is naar de pastorie gegaan. Genoemd kavel is de inbrengkavel van [betrokkene 1], hierna: reclamante, aan de noordzijde van het dorp [plaats].

Ten tijde van de peildatum, september 2001, had de grond een onbebouwde, agrarische bestemming2..

Reclamante heeft bezwaar gemaakt tegen de lijst der geldelijke regelingen, opgemaakt door verweerster in cassatie, hierna: de Landinrichtingscommissie, in verband met het niet toekennen van een post ‘niet-agrarische meerwaarde.’

Na behandeling door de Landinrichtingscommissie, waarbij het bezwaar niet is opgelost, heeft de rechter-commissaris de zaak ter zitting van 3 september 2008 in aanwezigheid van reclamante en [eiser] c.s. behandeld. Ook de rechter-commissaris heeft partijen niet kunnen verenigen en heeft de zaak verwezen naar de meervoudige ruilverkavelingskamer van de rechtbank te Leeuwarden.

De rechtbank heeft het bezwaar ter zitting van 3 oktober 2008 behandeld. Daarbij hebben mr. P. Stehouwer namens reclamante, mr. H.J.W. Leenen namens de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de Landinrichtingscommissie en de ingenieur van het Kadaster alsmede ing. S.A. Bruinsma namens [eiser] c.s. het woord gevoerd. Alle sprekers hebben pleitnotities overgelegd.

Bij vonnis van 12 november 2008 heeft de rechtbank het bezwaar gegrond verklaard en met afwijzing van het meer of anders gevorderde bepaald dat de lijst der geldelijke regelingen aldus wordt aangepast dat ten gunste van reclamante een verrekenpost ‘niet-agrarische meerwaarde’ wordt opgenomen van € 13.900,- (2.78.00 ha × € 0,50), en dat de lijsten der geldelijke regelingen van de opkomende eigenaren [eiser 1] en de pastorie worden belast voor een bedrag van € 4.031,- ten laste van [eiser 1] en voor een bedrag van € 9.869,- ten laste van de pastorie.

[Eiser] c.s. zijn van dit vonnis tijdig3. in cassatie gekomen.

De Landinrichtingscommissie heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

Beide partijen hebben hun standpunt schriftelijk toegelicht, waarna [eiser] c.s. hebben gerepliceerd en de Landinrichtingscommissie heeft gedupliceerd.

De Landinrichtingscommissie heeft in haar schriftelijke toelichting allereerst aangevoerd dat reclamante belang heeft bij de uitkomst van de cassatieprocedure, zodat ‘het in de rede zou hebben gelegen’ dat [eiser] c.s. ook haar hadden gedagvaard en dat het feit dit niet is gebeurd ‘ertoe zou kunnen leiden dat het cassatieberoep (…) niet-ontvankelijk zou moeten worden verklaard.’

Voor zover dit beroep al niet zou moeten worden verworpen als te vaag en onvoldoende gemotiveerd, faalt het op grond van het volgende. Volgens vaste rechtspraak4. is in een procedure waarin uitsluitend bezwaren tegen de lijst der geldelijke regelingen aan de orde zijn, slechts de Landinrichtingscommissie de tegenpartij in cassatie (zie art. 217 lid 3 in verbinding met art. 182 lid 3 van de Landinrichtingswet). Daarnaast worden, indien als gevolg van het ingestelde cassatieberoep de schuldplichtigheid van de betrokken eigenaren — in deze zaak [eiser] c.s. — wordt verminderd, de geldelijke gevolgen daarvan gedragen door het Rijk5..

Het cassatiemiddel bevat drie onderdelen.

Onderdeel 1 is gericht tegen de uitleg die de rechtbank geeft aan het standpunt van [eiser] c.s. omtrent de taxatie van [A]. Dienaangaande heeft de rechtbank als volgt geoordeeld6.:

Het onderdeel klaagt dat de overweging omtrent ‘het conformeren’ onbegrijpelijk dan wel onjuist is voor zover de rechtbank hiermee heeft willen zeggen dat de belanghebbenden onderschrijven dat de stankcirkel berekend moet worden vanaf het emissiepunt en dat daarom van relevante invloed van de stankcirkel op de niet-agrarische waarde geen sprake is.

Het onderdeel berust m.i. op een onjuiste lezing.

Uit de bewoordingen ‘in zoverre’ en uit het feit dat de rechtbank (pas) in haar beoordeling onder 4 een oordeel geeft over de invloed van de stankhindercirkel op het ‘voorverwarmde effect’ van het onderhavige perceel door de Structuurvisie Nijland, blijkt dat de rechtbank kennelijk tot uitdrukking heeft willen brengen dat belanghebbenden zich (uitsluitend) conformeerden aan de toepasselijkheid van de richtlijn Veehouderij en Hinderwet van 1985, zoals in de voorgaande zin staat vermeld. Deze uitleg is niet onbegrijpelijk in het licht van de gedingstukken7..

Onderdeel 2 richt zich in twee subonderdelen tegen rechtsoverweging 4, waarin de rechtbank als volgt heeft overwogen:

Het eerste subonderdeel klaagt dat het oordeel van de rechtbank over de stankhindercirkel onjuist is voor zover daaraan ten grondslag ligt dat deze cirkel moet worden getrokken vanaf het emissiepunt en niet vanaf de grens van het agrarisch blok.

Het subonderdeel faalt.

Volgens vaste Kroonjurisprudentie en rechtspraak van de Raad van State dient bij de bepaling van de stankcirkel in beginsel als meetpunt de grens van het aangegeven bouwvlak van het agrarische bedrijf te gelden, omdat binnen het gehele bouwperceel bedrijfsbebouwing kan worden opgericht waar hinderveroorzakende activiteiten plaatsvinden8.. In het kader van de ‘omgekeerde werking’ dient de afstand van een nieuw te bestemmen stankgevoelig object gemeten te worden tot de rand van het bouwperceel van het bestaande hinderveroorzakende object9..

Van genoemde hoofdregel van de grens van het aangegeven bouwvlak als meetpunt kan worden afgeweken indien de omstandigheden van het geval daartoe aanleiding geven, bijvoorbeeld indien het bedrijf geen (reële) uitbreidingsmogelijkheden meer heeft, noch de mogelijkheid om binnen het bouwblok nieuwe bebouwing voor hinderveroorzakende activiteiten op te richten. In het laatste geval kan worden gemeten vanaf het emissiepunt10..

Door aan te sluiten bij de taxateur [A] heeft de rechtbank klaarblijkelijk gekozen voor het emissiepunt als meetpunt omdat er op het perceel van [eiser 1] geen bebouwingsmogelijkheid is11.. [A] heeft immers in zijn brief van 21 augustus 2008 in aanvulling op zijn taxatierapport en in reactie op hetgeen [eiser] c.s. daarover hadden opgemerkt, het volgende geschreven:

Het voorgaande sluit aan bij hetgeen mr. Stehouwer bij pleidooi heeft aangevoerd, namelijk dat rond het perceel van [eiser 1] in 2001 al sprake was van een overbelaste situatie, gezien de afstand van de hinderveroorzakende ligboxenstal tot de woning [b-straat 2]. Hierdoor zou [eiser 1] op zijn perceel [b-straat 1] geen uitbreidingsmogelijkheden meer hebben12..

Overigens kwam de taxateur [A] op exact dezelfde niet-agrarische meerwaarde van € 0,50 per vierkante meter als de door [eiser] c.s. ingeschakelde taxateur [B] die de hiervoor onder 3.6 genoemde hoofdregel hanteerde13..

Gelet op de hiervoor vermelde rechtspraak over het in aanmerking komende meetpunt indien er geen bebouwingsmogelijkheden zijn, geeft het oordeel van de rechtbank niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting.

Subonderdeel 2 klaagt dat voor zover het oordeel van de rechtbank wel blijk geeft van een juiste rechtsopvatting de rechtbank niet heeft gerespondeerd op de essentiële stelling van [eiser 1] dat de stankcirkel wel degelijk het merendeel van de kavel bestrijkt.

Ook dit subonderdeel faalt. Aan zijn visie dat slechts een klein deel van het perceel niet in aanmerking komt voor woningbouw (zie hiervoor onder 3.7) heeft [A] een situatietekening ten grondslag gelegd. In het overnemen van de visie van deze taxateur door de rechtbank ligt de verwerping van de bij pleidooi naar voren gebrachte stellingen van [eiser] c.s. omtrent de invloed van de stankcirkel besloten. Dit oordeel is voldoende gemotiveerd.

Onderdeel 3, dat het slagen van een van de voorgaande onderdelen veronderstelt, behoeft thans geen bespreking meer.

De conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G