Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/182:182 Rechtmatig belang

Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/182

182 Rechtmatig belang

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Bij verweerder in de hoofdzaak berust de stelplicht en bewijslast van de feiten die hij ten grondslag legt aan zijn bevrijdend verweer. Verweerder heeft daarmee een rechtmatig belang. Verweerder in de hoofdzaak zal voldoende concrete feiten en omstandigheden dienen te stellen waaruit zijn belang blijkt. Belang is aanwezig indien een bewijsstuk kan bijdragen aan het onderbouwen en/of aantonen van een mogelijk relevante stelling voor het te beoordelen bevrijdend verweer. Wanneer verweerder in de hoofdzaak alleen maar hoopt het bevrijdend verweer te kunnen onderbouwen met bij eiser in te zien bescheiden, levert dat geen rechtmatig belang bij de gevorderde inzage op, maar is de vordering een fishing expedition.

Eiser in de hoofdzaak/verweerder in het incident zal de stellingen van eiser in het incident voldoende moeten betwisten. De rechter zal nagaan of verweerder zijn belang heeft aangetoond. De rechter betrekt bij zijn oordeel of het bevrijdend verweer niet op voorhand als kansloos kan worden aangemerkt.1 Onderbouwt eiser in het incident onvoldoende wat de opgevraagde bescheiden meer of anders kunnen aantonen over het door hem in de hoofdzaak gevoerde bevrijdende verweer dan de stukken die reeds onderdeel uitmaken van het procesdossier in de hoofdzaak, dan zal de incidentele vordering worden afgewezen.2 Daar staat tegenover dat afwijzing van de incidentele vordering zonder dat verweerder in de hoofdzaak over de verlangde bescheiden zal kunnen beschikken en verweerder daardoor onvoldoende gelegenheid heeft zijn standpunt met betrekking tot zijn bevrijdend verweer te onderbouwen, tot een gebrek aan equality of arms kan leiden.

Voorbeeld van toewijzing bij de eis in reconventie/bij een verweer in conventie

“Het Waterschap legt aan zijn vordering tot inzage ten grondslag dat het ten behoeve van zijn verweer in conventie in de hoofdprocedure en ten behoeve van de onderbouwing van zijn vordering in reconventie in de hoofdprocedure belang heeft bij kennisneming van de genoemde informatie, dat aan de overige vereisten van artikel 843a Rv is voldaan. (…)

Met het Waterschap oordeelt de rechtbank dat het Waterschap een rechtmatig belang heeft bij afschrift van, althans inzage in de registraties. Immers stelt inzage in deze registraties het Waterschap in staat om vast te stellen of en in hoeverre Boskalis tekort is geschoten in de nakoming van haar verplichtingen uit de overeenkomst en of, en in hoeverre, er sprake is van - in de ogen van het Waterschap - volledig herstel door Boskalis. Daarmee is dit punt van belang voor de vorderingen in conventie en in reconventie. Daarnaast is sprake van voldoende belang, omdat door afschrift, althans inzage het Waterschap kan verifiëren of (…).”3

De rechtsoverweging van dit voorbeeld kan eveneens worden gehanteerd ingeval (uitsluitend) een bevrijdend verweer wordt gevoerd.

Hoe meer verweerder in de hoofdzaak zijn (bewijs)belang zal kunnen duiden en onderbouwen, hoe groter de kans dat hij hierin wordt toegelaten. M.i. is een rechtmatig belang aanwezig indien eiser in het incident gemotiveerd aanvoert dat hij bij afwijzing van zijn exhibitievordering nadelige gevolgen zal ondervinden in zijn bewijspositie. Wordt de vordering in het incident toegewezen dan is verweerder in de hoofdzaak – analoog aan eiser met bewijslast die niet verplicht is een procedure in te stellen –4 niet verplicht tot het daadwerkelijk aanvoeren van het bewuste verweer.

Wetsvoorstel Herziening bewijsrecht voorlopige bewijsverrichtingen

In het Wetsvoorstel Herziening bewijsrecht worden alle voorlopige bewijsverrichtingen5 samengevoegd tot één verzoek; het exhibitierecht wordt als onderdeel van deze wettelijke regeling opgenomen (art. 194, 195 en 195a Wetsvoorstel Herziening bewijsrecht);6art. 843a Rv vervalt. In plaats van het begrip ‘bescheiden’, wordt het begrip ‘gegevens’ gebruikt; er vallen dan ook andere vormen van bewijsmateriaal onder.7 Uitgangspunt is dat een partij bij een rechtsbetrekking jegens degene die beschikt over bepaalde gegevens, recht heeft (ook buiten rechte) op inzage, afschrift of uittreksel als zij daarbij voldoende belang heeft.8 Partijen worden verplicht aan buiten rechte gedane verzoeken tot inzage te voldoen (art. 194 lid 1 Wetsvoorstel Herziening bewijsrecht). Dat inzage zonder rechterlijke tussenkomst kan plaatsvinden noodzaakte de voorzitter van VNO-NCW zich tot de minister van Veiligheid & Justitie te wenden (brief van 6 december 2010) en daarbij zijn zorg uit te spreken over het voorontwerp van een regeling van het inzagerecht (33 079). In de brief wordt de vrees uitgesproken dat dit: ‘[kan] leiden tot het lukraak links en rechts opvragen van documenten, bijvoorbeeld door belangengroeperingen, in de hoop dat dat genoeg belastend materiaal oplevert voor een procedure. In het kader van de toenemende claimcultuur is dit zeer ongewenst en zal dit een zeer negatief effect hebben op het Nederlandse vestigingsklimaat’.9 Verstrekt de wederpartij deze gegevens niet buiten rechte,10 dan kan voorafgaand aan de procedure een inzageverzoek bij wijze van voorlopige bewijsverrichting worden gedaan;11 in spoedeisende gevallen bij de voorzieningenrechter. De vaste kamercommissie voor Justitie en Veiligheid heeft op 1 oktober 2020 een kritisch verslag12 – vooral wat betreft het inzagerecht en de bewijsverzamelplicht13 – uitgebracht.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.