HR, 12-10-2010, nr. 08/04155

Verdachte is door het Gerechtshof te 's‑Hertogenbosch bij arrest van 4 maart 2008 vrijgesproken van de tenlastegelegde misdrijven.

Mr. A.M.W. Verdegaal, Advocaat-Generaal bij het Ressortsparket te 's‑Hertogenbosch, heeft cassatie ingesteld. Mr. L. Plas, plaatsvervangend Advocaat-Generaal bij het Ressortsparket te 's‑Hertogenbosch heeft een schriftuur ingezonden houdende een middel van cassatie.

Het middel komt op tegen 's Hofs oordeel dat de wijze waarop verdachte door de politie is verhoord in strijd is met het pressieverbod.

Het Hof heeft overwogen:

In het middel wordt betoogd dat 's Hofs motivering niet begrijpelijk is omdat er slechts twee voorbeelden worden gegeven terwijl het Hof het heeft over ‘veelvuldig gebruik’ van suggestieve en sturende vraagstellingen en over ‘herhaaldelijk’ op een bijkans manipulatieve wijze benadrukken dat verdachte psychisch ziek zou zijn. Bovendien is niet begrijpelijk waarom de in deze voorbeelden genoemde situaties als zodanig zijn aan te merken.

Art. 29, eerste lid, Sv bevat het verbod om op de verdachte ongeoorloofde lichamelijke en psychische druk uit te oefenen om hem te laten bekennen. Het ontlokken van een verklaring kan op vele manieren plaatsvinden. Ongeoorloofde verhoormethoden zijn giften, beloften, misbruik van gezag, bedreiging, geweld, misleiding, strikvragen en ongeoorloofde zedelijke druk.1. De grens tussen toelaatbare beïnvloeding en ongeoorloofde pressie is niet steeds duidelijk. Verhorende opsporingsambtenaren mogen een verdachte bijvoorbeeld niet voorhouden dat hij naar huis mag zodra hij een bekentenis heeft afgelegd maar hij mag wel op de mogelijkheid gewezen worden dat hij na het afleggen van een verklaring eventueel naar huis mag.2. Inspelen op de religieuze overtuiging3. of familiesituatie4. van de verdachte is evenmin toelaatbaar. In het algemeen kan worden gezegd dat gedragingen tijdens verhoren — zoals gebaren en mededelingen — die naar hun aard de strekking hebben een verklaring van de verdachte te verkrijgen waarvan niet gezegd kan worden dat zij in vrijheid is afgelegd, onrechtmatig zijn.5.

De mogelijkheid dat het Hof zou oordelen dat tijdens de politieverhoren in strijd met art. 29, eerste lid, Sv is gehandeld en dat de daarop afgelegde verklaringen niet alleen op ongeoorloofde wijze verkregen maar ook als onbetrouwbaar zouden zijn aan te merken, is niet uit de lucht komen vallen. De wijze waarop de politie verdachte heeft verhoord is zowel in eerste aanleg als in hoger beroep veelvuldig besproken. Bij rapport van 16 september 2006 hebben twee deskundigen, na een daartoe verstrekte opdracht door de rechter-commissaris, hun bevindingen weergegeven over het verhoor van verdachte. De deskundigen concluderen dat in hun onderzoek meer steun gevonden kan worden voor het scenario waarin de bekentenis door verdachte vals is dan voor een scenario waarin die betekenis waarheidsgetrouw is. In deze rapportage staat onder meer:

En bij het beantwoorden van vraag twee staat onder meer het volgende:

en

Ter terechtzitting van 12 oktober 2007 in hoger beroep deelt de voorzitter mee dat, gelet op de aanwijzingen van de deskundigen dat verdachtes verklaringen bij de politie een valse bekentenis vormen en de summiere schriftelijke weergave van de verhoren, de verhoren uitgeschreven moeten worden. De voorzitter geeft aan eerst grondig te willen onderzoeken of de afgelegde verklaringen voor het bewijs kunnen worden gebruikt.

Bij schrijven van 13 februari 2008 stelt Wolters, psycholoog, op verzoek van het OM een second-opinion op over de vraag naar de geloofwaardigheid van de bekentenis van verdachte.

Ter terechtzitting van 19 februari 2008 stelt de voorzitter aan Wolters, die als deskundige gehoord wordt, de vraag wat hij vindt van opmerkingen van de verhoorders over het ziek zijn van verdachte. Wolters antwoordt dat hij dat begrijpelijk vindt nu de verhoorders zullen hebben gedacht dat verdachte schizofreen was. Vervolgens zegt Wolters dat het klopt dat door het voorhouden aan verdachte dat hij ziek is, het gevaar groeit dat verdachte iets zegt wat niet juist is. Men had daarmee voorzichtiger moeten zijn, volgens Wolters.

Tegen de achtergrond van hetgeen ter terechtzitting is besproken, meen ik dat het Hof niet gehouden was om meer voorbeelden te noemen.

Voorts is niet onbegrijpelijk dat het Hof van oordeel is dat het voorhouden aan verdachte dat hij psychisch ziek zou zijn bijkans manipulatief is. Nu in cassatie niet is aangevoerd waarom dergelijke uitlatingen verdachte onberoerd hebben gelaten en het dossier ook anderszins geen aanwijzingen bevat dat de verbalisanten slechts met de beste bedoelingen verdachtes geestesgesteldheid aan de orde hebben gesteld — zoals bijvoorbeeld bij een koppige verdachte die duidelijk baat zou hebben bij een behandeling van een ontstoken wond — levert 's Hofs oordeel geen onbegrijpelijkheid op.

Evenmin is onbegrijpelijk dat de vragen over het kopen van de brandbare middelen als sturend en suggestief zijn aangemerkt. Door in een vraag een wezenlijk element te voegen dat niet eerder aan de orde is geweest en ook niet door de verdachte is genoemd en de verdachte te vragen of hij zeker weet dat hij niets met dit element te maken heeft, heeft de verbalisant het verhoor in ieder geval in een bepaalde richting gestuurd.

Dat het Hof heeft geoordeeld dat de politie door sturende en suggestieve vragen te stellen en meerdere malen te zeggen dat verdachte psychisch ziek is in strijd met het pressieverbod heeft gehandeld waardoor een onbetrouwbare verklaring is verkregen, vind ik niet onbegrijpelijk.

In het middel wordt nog gesteld dat uit de tekst van art. 29, eerste lid, Sv kan worden afgeleid dat er sprake moet zijn van een zodanig verband tussen de gevolgde wijze van verhoren en de ‘als bekennend te duiden’ verklaringen van de verdachte dat die verklaringen geacht moeten worden niet in vrijheid te zijn afgelegd. Hoewel deze stelling niet hoeft te worden besproken nu in de toelichting niet wordt gesteld dat een zodanig verband ontbreekt, wil ik er toch wel iets over opmerken.

Het lijkt erop dat de steller van het middel van mening is dat het pressieverbod pas dan aan de orde is als een verdachte een bekentenis heeft afgelegd. Die gedachte is onjuist. Ook als de verdachte blijft zwijgen of als de verdachte verklaringen aflegt die niet met de waarheid overeenkomen kan de rechter oordelen dat tijdens het verhoor in strijd met art. 29, eerste lid, Sv is gehandeld. Pas bij de vraag of en hoe dit verzuim dient te worden gesanctioneerd — door niet-ontvankelijkverklaring van het OM, bewijsuitsluiting of strafvermindering — is dit verschil relevant. Uitsluiting van het bewijs is een voor de hand liggende sanctie als de verdachte heeft bekend, maar is juist onbruikbaar als verdachte is blijven zwijgen.

Overigens is het Hof niet toegekomen aan het uitsluiten van de verklaring van het bewijs, omdat de verklaring reeds buiten beschouwing is gelaten wegens onvoldoende betrouwbaarheid van de verklaring.6.

Het middel faalt.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden