HR, 18-09-2012, nr. 10/01479

De verdachte is bij arrest van 17 december 2009 door het Gerechtshof te Amsterdam, zitting houdende te Arnhem, vrijgesproken van het hem ten laste gelegde, te weten primair medeplegen van een woninginbraak en subsidiair opzettelijke dan wel culpoze heling.

Mr. H.H.J. Knol, plaatsvervangend Advocaat-Generaal bij het ressortsparket te Amsterdam en Arnhem, heeft een schriftuur ingezonden, houdende één middel van cassatie.

Het middel, bezien in samenhang met de toelichting daarop, behelst de klacht dat het (impliciete) oordeel van het Hof dat de in het opsporingsonderzoek afgelegde belastende verklaringen van de broers [betrokkene 1 en 2] niet voor het bewijs gebezigd konden worden nu zij beiden deze verklaringen bij de Politierechter hebben ingetrokken en zij derhalve als getuigen op de terechtzitting van het Hof gehoord hadden moeten worden opdat het Hof zich een oordeel had kunnen vormen omtrent de betrouwbaarheid van deze verklaringen, van een onjuiste rechtsopvatting getuigt, althans dat dit oordeel ontoereikend is gemotiveerd.

De bestreden overwegingen van het Hof luiden als volgt:

De in cassatie voorhanden zijnde gedingstukken bevestigen het oordeel van het Hof dat de bij de politie afgelegde verklaringen van de broers [betrokkene 1 en 2] de enige bewijsmiddelen zijn waaruit de betrokkenheid van de ontkennende verdachte bij het tenlastegelegde feitencomplex rechtstreeks kan volgen. Blijkens de daarvan opgemaakte processen-verbaal houden die verklaringen van de broers [betrokkene 1 en 2] in:

Deze voor de verdachte belastende verklaringen hebben de broers [betrokkene 1 en 2] echter ingetrokken toen zij als getuigen werden gehoord op de terechtzittingen van de Politierechter van 20 november 2007 respectievelijk van 22 januari 2008. Kort samengevat luiden hun herroepen verklaringen dat zij tegenover de politie onder druk een valse verklaring hebben afgelegd, omdat zij dan van de politie naar huis mochten, dat zij de verdachte niet kenden en dat hun op de terechtzittingen afgelegde verklaringen de waarheid is. Daarnaast heeft [betrokkene 2] nog verklaard dat hij de computer niet van de verdachte maar zomaar van iemand op straat heeft gekocht. Op beide terechtzittingen van de Politierechter waren de verdachte en zijn raadsman aanwezig en is aan hen de gelegenheid gegeven tot het stellen van vragen aan de beide getuigen.

Voorts heeft de verdachte zowel in eerste aanleg als in hoger beroep verklaard onschuldig te zijn, waren de verdachte en zijn raadsman ook op de terechtzitting van het Hof van 3 december 2009 aanwezig en heeft de verdediging noch het Openbaar Ministerie verzocht om de oproeping van de broers [betrokkene 1 en 2] als getuigen op deze terechtzitting. Uit het proces-verbaal van de terechtzitting van 3 december 2009 blijkt nog dat volgens mededeling van de Advocaat-Generaal bij het Hof de broers [betrokkene 1 en 2] door de Politierechter te Utrecht zijn veroordeeld voor meineed.

In zijn arrest van 1 februari 1994, LJN AB7528, NJ 1994/427 m.nt. Corstens, het arrest waarnaar het Hof expliciet verwijst, heeft de Hoge Raad - om een eind te maken aan de toen bestaande onzekerheid in de rechtspraktijk hierover - grenzen getrokken aan gebruikmaking voor het bewijs van onder meer in (ambtsedig opgemaakte) processen-verbaal vervatte voor de verdachte belastende verklaringen van getuigen, die later door hen zijn ingetrokken. Voor zover hier van belang, heeft de Hoge Raad toen overwogen:

Hoe dient het middel te worden beoordeeld? Het antwoord daarop is naar mijn mening afhankelijk van het antwoord op de voorvraag hoe de hierboven onder 4 weergegeven overwegingen van het Hof moeten worden uitgelegd.

Goed beschouwd heeft het Hof tot uitdrukking gebracht dat het uit het onderzoek ter terechtzitting niet door de inhoud van de wettige bewijsmiddelen de overtuiging heeft bekomen dat de verdachte het primair en subsidiair ten laste gelegde heeft begaan, zodat verdachte daarvan behoort te worden vrijgesproken. Daaruit leid ik af dat naar het oordeel van het Hof het aanwezige bewijsmateriaal op zichzelf genomen een bewezenverklaring zou kunnen dragen, maar dat gelet op het voorschrift van art. 338 Sv3. de overtuigingskracht van dat bewijsmateriaal bij het Hof ontbreekt. Dit oordeel heeft het Hof beredeneerd door erop te wijzen (i) dat de in de processen-verbaal vervatte verklaringen van de broers [betrokkene 1 en 2] de enige bewijsmiddelen zijn waaruit de betrokkenheid van de verdachte rechtstreeks kan volgen, (ii) dat zij deze belastende verklaringen ten overstaan van de Politierechter hebben herroepen en (iii) dat het Hof op de terechtzitting van 3 december 2009 zich geen oordeel heeft kunnen vormen omtrent de betrouwbaarheid van hun afgelegde verklaringen. Die vrijheid in bewijswaardering heeft het Hof, en zeker in het licht van het vereiste van de rechterlijke overtuiging "beyond reasonable doubt". Met het voorgaande had het Hof kunnen volstaan. Zijn bestreden oordeel zou naar mijn inzicht reeds op grond daarvan voldoende begrijpelijk en toereikend gemotiveerd zijn.

Het Hof voegt echter nog iets toe in zijn overwegingen. Het zegt immers ook dat het volgens vaste jurisprudentie van de Hoge Raad in de rede ligt - het Hof spreekt niet van een eis - dat de broers [betrokkene 1 en 2] op de terechtzitting worden gehoord zodat het Hof zich een oordeel kan vormen omtrent de betrouwbaarheid van hun verklaringen, dat het Openbaar Ministerie dat had kunnen en moeten voorzien en dat het Hof geen reden ziet om ambtshalve alsnog te bepalen dat beide broers gehoord moeten worden. In dat verband haalt het Hof het arrest van HR 1 februari 1994, LJN AB7528, NJ 1994/427 m.nt. Corstens aan. Het is deze overweging waartegen het middel zich keert. De steller van het middel leest kennelijk in de onderhavige overweging dat het Hof onder aanhaling van dat arrest van de Hoge Raad van oordeel is dat de belastende, in processen-verbaal neergelegde verklaringen van de getuigen [betrokkene 1 en 2] niet voor het bewijs gebezigd konden worden en dat dit oordeel blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting, althans onvoldoende toereikend is gemotiveerd.

Met verwijzing naar hetgeen ik hiervoor onder 10 heb opgemerkt, berust mijns inziens het middel op een verkeerde lezing van de overwegingen van het Hof, waardoor het feitelijke grondslag mist. In de overwegingen van het Hof lees ik niet dat het Hof tot vrijspraak is gekomen doordat de aanvankelijk belastende verklaringen van de broers [betrokkene 1 en 2] niet aan het bewijs kunnen meewerken, noch dat het Hof tot een veroordeling van de verdachte was gekomen als de beide broers wel op de terechtzitting door het Hof aan de tand zouden zijn gevoeld. Blijkens zijn overwegingen heeft het Hof door de inhoud van hun verklaringen niet de overtuiging bekomen dat de verdachte het ten laste gelegde heeft begaan, zodat geen sprake is van bewijs in de zin van art. 338 Sv. De verwijzing van het Hof naar het arrest van HR 1 februari 1994, LJN AB7528, NJ 1994/427 m.nt. Corstens versta ik aldus, dat het Hof daarmee enkel heeft willen zeggen dat een eigen, gefundeerde vaststelling van de betrouwbaarheid van door getuigen afgelegde en in processen-verbaal vervatte verklaringen die later zijn ingetrokken, van belang is voor - kort gezegd - de rechterlijke overtuigingskracht. Daar is, lijkt mij, niets mis mee. Integendeel zelfs.

Aan het voorgaande kan mijns inziens niet afdoen dat de steller van het middel ter onderbouwing van zijn betoog verwijst naar rechtspraak van de Hoge Raad inzake gebruikmaking van de aanvankelijk bij de politie afgelegde belastende, maar later ingetrokken verklaring van een getuige, waarbij die belastende verklaring het enige bewijsmiddel is waaruit de betrokkenheid van de verdachte bij het tenlastegelegde feit rechtstreeks kan volgen. Ik meen dat de steller van het middel er aan voorbij gaat dat deze rechtspraak betrekking heeft op het ondervragingsrecht van de verdachte en de vraag wanneer voor het bewijs gebruik mag worden gemaakt van de hier bedoelde in processen-verbaal neergelegde (de auditu) verklaringen van getuigen, een en ander in het licht van de beoordeling en borging van het betrouwbaarheidsgehalte van die verklaringen. In de onderhavige zaak doet zich het spiegelbeeld voor: het Hof is juist niet tot een bewezenverklaring en veroordeling gekomen en heeft daardoor juist geen inbreuk gemaakt op het ondervragingsrecht van de verdachte.

Het middel faalt.

Ambtshalve wijs ik op het volgende. Het beroep in cassatie is door het Openbaar Ministerie ingesteld op 29 december 2009. De Hoge Raad zal uitspraak doen nadat sedertdien meer dan twee jaren zijn verstreken. Dat brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM is overschreden. Nu de verdachte is vrijgesproken, behoeft aan deze overschrijding geen rechtsgevolg te worden verbonden.4.

Andere gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.