4.6.3.4 Vertrouwen in de overheid

Doel van het voeren van een civiele procedure kan zijn het verkrijgen van een executoriale titel, die met behulp van overheidsdwang ten uitvoer kan worden gelegd. Het ligt voor de hand dat de overheid niet zomaar bereid is mee te werken aan de executie van een aanspraak. Ook voor de overheid is het van belang dat het publiek vertrouwen in haar functioneren heeft. Zij zal dan ook enkel willen meewerken aan tenuitvoerlegging indien voldoende zeker is dat de aanspraak daadwerkelijk bestaat, althans indien de wederpartij voldoende mogelijkheid heeft gehad om zich tegen de aanspraak te verweren. Een overheid die zomaar, zonder goede reden, allerlei dwangmiddelen inzet tegen haar burgers, verliest haar gezag. De verkrijging van een executoriale titel is om die reden met waarborgen omkleed. Pas nadat een gerechtelijke procedure is gevolgd, die aan bepaalde vereisten voldoet, is afdwinging met behulp van het overheidsapparaat mogelijk.1

Ook om deze reden zal een procedure aan een aantal minimumvereisten moeten voldoen. Als uitgangspunt kunnen hier weer de fundamentele beginselen zoals neergelegd in artikel 6 EVRM worden genomen. Daarbij moet echter andermaal worden opgemerkt dat niet iedere afwijking van deze beginselen op voorhand ontoelaatbaar moet worden geacht. Zie over de vraag in hoeverre zij van dwingend recht zijn hoofdstuk 6.

Nu kan nog worden aangevoerd dat partijen ook in overleg zelf een executoriale titel in het leven kunnen roepen door een notariële akte te laten opmaken. Ook de grosse van een authentieke akte kan met behulp van overheidsdwang ten uitvoer worden gelegd. Er is in dat geval echter geen enkele waarborg dat de inhoud van de akte juist is. Ook in dat geval bestaat dus een groot gevaar dat de overheid meewerkt aan tenuitvoerlegging van aanspraken die in het geheel niet bestaan. Hier kan tegenin worden gebracht dat voor de totstandkoming van een notariële akte de medewerking van beide partijen is vereist. Over de inhoud van de akte bestaat overeenstemming tussen partijen. In dit opzicht is er een groot verschil met een gerechtelijke uitspraak. Over het algemeen zal in geval van een gerechtelijke procedure sprake zijn van een geschil tussen partijen en zijn partijen het dus juist niet eens over wat de inhoud van de uitspraak dient te zijn.2

Bovendien zijn de gevolgen van de executie in geval van een notariële akte minder definitief. De geëxecuteerde heeft, indien de aanspraak in werkelijkheid niet bestaat, de mogelijkheid dit in een gerechtelijke procedure aan te tonen en schadevergoeding te vorderen wegens onrechtmatige executie. Tegen een verklaring in een notariële akte staat tegenbewijs open (zie artikel 157 lid 2 jo. artikel 151 lid 2 Rv). Indien een partij executeert op basis van een executoriale titel die nadien wordt vernietigd of terzijde wordt gesteld, komt dit voor haar eigen risico.3 De situatie is anders indien wordt geëxecuteerd op basis van een in kracht van gewijsde gegaan vonnis van de bodemrechter. Dit vonnis heeft tussen partijen gezag van gewijsde, zodat de beslissing die hierin is genomen tussen hen in principe vaststaat. Omdat de gevolgen van de executie in dit geval dus vrijwel onomkeerbaar zijn, ligt het voor de hand dat de verkrijging van een dergelijke executoriale titel met meer waarborgen is omkleed.

Aangezien rechterlijke uitspraken met overheidshulp ten uitvoer kunnen worden gelegd, heeft de overheid er kortom belang bij dat procedures aan een aantal minimumwaarborgen voldoen.