4.2 Stelsels van kostenallocatie

Er zijn verschillende manieren om met de in een proces gemoeide kosten om te gaan. Grofweg zijn er vier soorten stelsels te onderscheiden. Het ' indemnisatie-stelsel'1 wordt gekenmerkt door de plicht voor de verliezer om alle door de winnaar gemaakte kosten, inclusief die van rechtsbijstand, te vergoeden. Een dergelijk stelsel, ook wel loser pays all2of de English rule3genoemd, kan worden afgezet tegen het 'compensatiestelsel', op grond waarvan ieder de eigen kosten draagt, onafhankelijk van de uitkomst van het proces.4 Dit compensatiestelsel wordt tevens each pays his own5of de American rule genoemd. Tussen deze twee uitersten bevinden zich globaal gezien nog twee andere stelsels. Het ene wordt door Haardt aangeduid als arbitrium iudicis, wat betekent dat de rechter in elk afzonderlijk geval vrijelijk over de kosten beslist.6 De andere tussenweg is die waarin de verliezer slechts een deel van de kosten van de winnaar hoeft te vergoeden, vaak volgens gefixeerde tarieven. Deze wordt soms Continental system7of de European Rule8genoemd. De vier globale stelsels zullen in het vervolg worden aangeduid als in onderstaande tabel:

Er is niet zoiets als dé Nederlandse kostenveroordeling, dus er kan geen algemeen antwoord worden gegeven op de vraag binnen welk stelsel Nederland valt. Er is sprake van differentiatie, zowel per soort procedure als per kostenpost binnen die procedures. Zoals in de inleiding vermeld, ligt de focus op dagvaardingszaken bij de rechtbank (kanton en civiel) en het gerechtshof, inclusief kort gedingen en zaken over intellectueel eigendom. Binnen die procedures zullen de belangrijkste kostenveroordelingsgronden worden besproken.