7.2.2 Waarderingsmoment en waarderingsmethoden

De waardering moet plaatsvinden naar de toestand op het moment van het belastbare feit, waarbij volgens Van Dijck en Meussen bij een waardering ‘in het economische verkeer’ bij een draagkrachtbelasting, zoals de successiebelastingen in hun visie, alleen maar de elementen in aanmerking kunnen komen die in het economische verkeer op dat moment bekend zijn. Rekening houden met onbekende omstandigheden betekent het invoeren van een in het belastingrecht ongebruikelijke fictie (de waarde indien op het bedoelde moment alles bekend zou zijn) in gevallen waarin de wet zelf deze ‘onwerkelijkheid’ niet invoert.1 Zwemmer houdt voor de waardering ten behoeve van de successiebelastingen wel rekening met naderhand intredende ontwikkelingen indien deze een nieuw licht op de waarde ten tijde van overlijden werpen. Als deze – nader – gebleken feiten en omstandigheden al op dat moment bestonden, maar nog niet bekend waren, dan dient daarmee zijns inziens voor de waardering rekening te worden gehouden. Zelfs het vermoeden dat ná overlijden intredende gebeurtenissen gevolgen hebben voor hetgeen op de sterfdag had kunnen worden verwacht, kan volgens hem op de waardering van invloed zijn. Iets anders zijn de naderhand voorgevallen feiten die ten tijde van het overlijden niet voorzienbaar waren; deze mogen niet in aanmerking worden genomen.2 Van Dijck en Meussen nemen een ‘strenger’ standpunt dan Zwemmer in. Dit verschil van opvatting lijkt evenwel voort te vloeien uit het feit dat eerstgenoemden de successiebelastingen als heffingen naar draagkracht aanmerken, terwijl men er volgens Zwemmer – voor de rechtvaardiging van deze belastingen – niet komt met een beroep op de – vermeerdering van de – draagkracht.3

Ter bepaling van een objectieve of een subjectieve waarde zijn vele methoden – en combinaties daarvan – beschikbaar. Een vaste rangorde tussen de verschillende methoden ontbreekt. Afhankelijk van de omstandigheden zal voor een bepaalde methode worden gekozen, met dien verstande dat geen enkele waardebeïnvloedende factor buiten aanmerking mag worden gelaten.4 In het fiscale recht wordt een veelheid aan begrippen gehanteerd waarvan het woord waarde deel uitmaakt (waarde in het economische verkeer, (in)directe opbrengstwaarde, vervangingswaarde, bedrijfswaarde etc.). Niet zelden wordt met het gebruik van bepaalde begrippen inhoud gegeven aan de waarde in het economische verkeer (bijvoorbeeld verkoopwaarde), maar ook worden zij gebruikt om een waarderingsmethode aan te duiden (liquidatiewaarde). Het waardebegrip dient te worden onderscheiden van de waarderingsmethode.5 De methode is de ‘weg’ waarlangs men tot de invulling van een bepaald waardebegrip tracht te komen. De methode dient evenwel zodanig te worden gekozen dat in het licht van het toepasselijke waardebegrip van de desbetreffende heffingswet geen enkele waardebepalende factor uitgesloten wordt.