HR, 17-09-2010, nr. 08/05012

In oktober 1994 is overleg gestart tussen [eiser] c.s. en de Gemeente over de mogelijkheid van beëindiging dan wel verplaatsing van het door [eiser] c.s. geëxploiteerde agrarische bedrijf. Dit bedrijf was gevestigd op een perceel aan het Munsel te Boxtel met een oppervlakte van 8.590 m2 (hierna: het perceel).

Het belang van de Gemeente bij de beëindiging dan wel verplaatsing was het vervallen van de stankzone van het bedrijf van [eiser] c.s. waardoor in de nabije omgeving van het bedrijf woningbouw mogelijk zou worden. Het belang van [eiser] c.s. was het creëren van mogelijkheden voor woningbouw.

[Eiser] c.s. werden in het kader van het overleg met de Gemeente door hun bedrijfsadviseur [betrokkene 1] (hierna: [betrokkene 1]) bijgestaan.

Op 11 oktober 1994 vond het eerste overleg plaats. Op 3 januari 1995 vond een tweede overleg plaats.

Bij brief van 16 maart 1995 zond de Gemeente [eiser] c.s. een voorstel van de stedenbouwkundige van de Gemeente voor invulling van de kavel. In deze brief is onder meer het volgende vermeld:

Op 30 mei 1995 vond wederom overleg plaats. Bij dit overleg waren, naast [eiser] c.s. en vertegenwoordigers van de Gemeente, van de zijde van [eiser] c.s. ook aanwezig [betrokkene 1] en [betrokkene 2], makelaar.

In een van dit overleg opgesteld verslag van 30 mei 1995 is vermeld:

Bij brief van 21 november 1995 heeft de Gemeente [eiser] c.s. een bebouwingsvoorstel van 31 oktober 1995 toegezonden, opgesteld door stedenbouwkundig bureau [A]. Op dat bebouwingsvoorstel waren drie bebouwingsvlakken ingetekend voorzien van de aanduiding ‘W(va)’.

Op 6 juni 1996 vond opnieuw overleg tussen [eiser] c.s. en de Gemeente plaats. Tijdens dit overleg is tussen partijen besproken dat [eiser] c.s. door middel van een gespecificeerde kostenopzet aangeven wat de haalbaarheid van de plannen in gevaar brengt. Daartoe zou [betrokkene 1] een goed onderbouwd voorstel aan de Gemeente voorleggen.

Bij brief van 17 juni 1996 heeft [betrokkene 1] de Gemeente een kostenopgave met betrekking tot de verplaatsing van het bedrijf van [eiser] c.s. gezonden. Als één van de voorwaarden is in deze brief vermeld: ‘In plaats van 3 tweekappers 1 tweekapper en 4 vrijstaande woningen.’

Op de plankaart van het ontwerp bestemmingsplan ‘In Goede Aarde’ van 24 september 1996 werden overeenkomstig het bebouwingsvoorstel van 31 oktober 1995 ten aanzien van de gronden van [eiser] c.s. de daarop ingetekende bebouwingsvlakken aangegeven met ‘W(va)’.

Volgens art. 6 van de planvoorschriften mogen op gronden met de bestemming W(va) vrijstaande eengezinshuizen of blokken van ten hoogste twee aaneengesloten eengezinshuizen worden gebouwd. In paragraaf II van de algemene en technische bepalingen is in art. 2, sub 3d, vermeld dat onder ‘blok’ wordt verstaan ‘twee of meer aaneengesloten woningen en/of andere gebouwen’.

[Eiser] c.s. werden op een gegeven moment benaderd door Bouwbedrijf Aan de Stegge Roosendaal B.V. (hierna: Aan de Stegge). Deze was geïnteresseerd in aankoop van het perceel.

Op 5 juni 1997 heeft een gesprek plaatsgehad waarbij aanwezig waren [eiser] c.s., [betrokkene 1] en wethouder [betrokkene 3]. Van dit gesprek is een gespreksnotitie opgemaakt. Hierin is onder meer het volgende vermeld:

De Gemeente heeft bij brief van 18 juni 1999 de ontvangst van een bouwplan van Aan de Stegge aan haar bevestigd. Dit bouwplan had betrekking op zes geschakelde woningen.

Op 25 juni 1999 hebben [eiser] c.s. het perceel aan Aan de Stegge verkocht voor een koopsom van f 800.000,- exclusief BTW. Art. 13 van de koopovereenkomst die mede betrekking heeft op de verkoop van het perceel van [eiser] c.s. luidt:

Aan de Stegge heeft op 24 november 1999 een bouwaanvraag en een bouwtekening bij de Gemeente ingediend voor zes te bouwen woningen die twee aan twee waren verbonden door garages van deze beide woningen.

Op 4 juli 2000 heeft het college van B&W van de Gemeente besloten tot afgifte van een vergunning aan Aan de Stegge ‘voor het bouwen van 6 vrijstaande woningen’.

[Eiser] c.s. hebben tegen het verlenen van deze bouwvergunning bezwaar gemaakt. De commissie voor de bezwaar- en beroepschriften van de Gemeente heeft na een hoorzitting op 31 oktober 2000 advies uitgebracht. De commissie heeft onder het kopje ‘Beoordeling van de bezwaren’ overwogen dat het bezwaar van [eiser] c.s. zich met name concentreert rond de vraag of de omschrijving waarvoor vergunning is gevraagd overeenkomt met datgene waarvoor vergunning is verleend, en dat de gevraagde vergunning kon worden verleend doch dat het in het kader van de heroverweging gewenst is om datgene waarvoor vergunning is verleend zodanig te redigeren dat daarover geen verschil van inzicht bestaat. De commissie heeft geadviseerd in het kader van de heroverweging en onder herroeping van het aangevallen besluit te bepalen dat bouwvergunning wordt verleend voor ‘de bouw van 6 woningen in 3 blokken van 2 aaneengesloten (geschakeld door middel van een garage)’.

De Gemeente heeft de advocaat van [eiser] c.s. bij brief van 30 maart 2001 medegedeeld dat het bezwaar van [eiser] c.s. ongegrond was verklaard. Voorts is daarbij medegedeeld:

[Eiser] c.s. hebben tegen het besluit van de Gemeente tot ongegrondverklaring van het bezwaarschrift beroep ingesteld bij de rechtbank, sector bestuursrecht. Vervolgens hebben zij bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State hoger beroep ingesteld tegen de door de rechtbank uitgesproken niet-ontvankelijkverklaring van hun beroep tegen het besluit van de Gemeente van 30 maart 2001.

Bij brief van 8 juni 2001 heeft de advocaat van [eiser] c.s. de Gemeente aansprakelijk gesteld voor schade die [eiser] c.s. lijden doordat het college van B&W op 4 juli 2000 in strijd met de voorschriften van het bestemmingsplan ‘In Goede Aarde’ aan Aan de Stegge een bouwvergunning heeft verleend en bij besluit van 30 maart 2001 de daartegen door [eiser] c.s. ingediende bezwaren ongegrond heeft verklaard.

Daarop heeft de Gemeente bij brief van 7 augustus 2001 gereageerd. In deze brief is onder meer het volgende vermeld:

Bij exploot van 2 september 2004 hebben [eiser] c.s. de Gemeente gedagvaard voor de rechtbank 's‑Hertogenbosch. Zij hebben gevorderd:

[Eiser] c.s. hebben, naast hetgeen onder de feiten is weergegeven, aan hun vordering onder meer ten grondslag gelegd dat zij de Gemeente hebben verzocht meer dan drie vrijstaande woningen te mogen bouwen en dat de Gemeente steeds het standpunt heeft ingenomen dat ter plaatse maximaal drie vrijstaande woningen zouden mogen worden gebouwd en dat hun verzoek om meer dan drie vrijstaande woningen te mogen bouwen geen medewerking zou worden verleend. Vervolgens hebben B&W van de Gemeente bij besluit van 4 juli 2000 aan Aan de Stegge vergunning verleend voor het bouwen van zes, volgens [eiser] c.s. vrijstaande woningen. Het door [eiser] c.s. tegen dit besluit ingediende bezwaar is ongegrond verklaard. [Eiser] c.s. stellen dat Aan de Stegge, anders dan zij, al voor het sluiten van de koopovereenkomst juiste informatie van de Gemeente met betrekking tot de toegestane bouwmogelijkheden op de (verkochte) gronden van [eiser] c.s. heeft verkregen, te weten dat de bouw van zes vrijstaande woningen mogelijk zou zijn. Volgens [eiser] c.s. zijn zij door de Gemeente tot 28 november 2002 onjuist geïnformeerd en hebben zij als gevolg daarvan substantieel schade geleden3..

De Gemeente heeft verweer gevoerd. Zij heeft betwist dat van het verstrekken van onjuiste informatie sprake was en heeft voorts betoogd dat [eiser] c.s. nimmer zelf een bouwvergunning hebben aangevraagd. Als zij een bouwvergunning zouden hebben aangevraagd voor hetzelfde bouwplan als dat van Aan de Stegge, zou ook aan [eiser] c.s. een vergunning zijn verleend. De Gemeente heeft zich ten aanzien van zowel het besluit van 4 juli 2000 als dat van 30 maart 2001 op formele rechtskracht beroepen en de door [eiser] c.s. gestelde schade betwist.

Nadat de rechtbank bij tussenvonnis van 5 januari 2005 een comparitie van partijen had gelast, welke comparitie op 19 april 2005 heeft plaatsgehad, heeft de rechtbank [eiser] c.s. bij tussenvonnis van 27 juli 2005 in de gelegenheid gesteld zich nader uit te laten over het verweer van de Gemeente dat [eiser] c.s. in hun vordering onder B en C niet-ontvankelijk zijn omdat de aan Aan de Stegge verleende bouwvergunning van 4 juli 2000 alsmede het besluit van B&W van 30 maart 2001 formele rechtskracht hebben verkregen. Bij vonnis van 29 maart 2006 heeft de rechtbank de vorderingen van [eiser] c.s. afgewezen. Met betrekking tot het gevorderde onder A heeft de rechtbank geoordeeld dat [eiser] c.s. hun stelling dat de Gemeente zich in de contacten met hen op het standpunt heeft gesteld dat de bouw van zes vrijstaande woningen niet zou worden toegestaan, onvoldoende hebben onderbouwd (rov. 1.8). Met betrekking tot het gevorderde onder B en C heeft de rechtbank geoordeeld dat de formele rechtskracht van de besluiten van 4 juli 2000 en 30 maart 2001 niet in de weg staat aan de ontvankelijkheid van [eiser] c.s. in dit deel van de vordering, nu het beroep tegen de beslissing op bezwaar (dat in een in hoger beroep bevestigde niet-ontvankelijkverklaring wegens gebrek aan belang heeft geresulteerd) ‘niet inhoudelijk (was) en de formele rechtskracht van de aan de orde gestelde besluiten (…) derhalve niet in de weg staat aan de ontvankelijkheid van dit onderdeel van de vordering’ (rov. 1.12). Waar de Gemeente los van de door [eiser] c.s. aangevoerde (en ongegrond bevonden) bezwaren ambtshalve aanleiding heeft gezien het primaire besluit te herroepen, brengt dit niet reeds om die reden mee dat het primaire besluit jegens [eiser] c.s. onrechtmatig is (rov. 1.13). De rechtbank heeft voorts geoordeeld dat [eiser] c.s. niet hebben aangegeven welke schade zij door de al dan niet in overeenstemming met de van toepassing zijnde regelgeving genomen besluiten van 4 juli 2000 en/of 30 maart 2001 hebben geleden dan wel zullen lijden. Ook hebben zij — nog steeds volgens de rechtbank — nagelaten aan te geven hoe eventuele schade met die besluiten in causaal verband zou staan (rov. 1.14). Ten slotte heeft de rechtbank geoordeeld dat ook onderdeel D wegens gebrek aan onderbouwing niet voor toewijzing in aanmerking komt, nu is gesteld noch gebleken op grond van welke feiten en omstandigheden [eiser] c.s. menen dat de Gemeente jegens hen is gehouden tot vergoeding van schade als gevolg van de vordering van Aan de Stegge (rov. 1.15).

[Eiser] c.s. hebben — onder aanvoering van twaalf grieven — bij het hof 's‑Hertogenbosch hoger beroep van het vonnis van 29 maart 2006 doen instellen. De Gemeente heeft in het principale appel verweer gevoerd en — onder aanvoering van vier grieven — incidenteel beroep van de vonnissen van 5 januari 2005 en 29 maart 2006 doen instellen. Bij arrest van 26 augustus 2008 heeft het hof de vonnissen van de rechtbank van 27 juli 2005 en 29 maart 2006, dit laatste vonnis onder aanvulling en verbetering van gronden, bekrachtigd. Het hof heeft — onder meer — het volgende overwogen:

[Eiser] c.s. hebben van het arrest van 26 augustus 2008 tijdig4. cassatieberoep doen instellen. De Gemeente heeft verweer gevoerd. Beide partijen hebben hun standpunten schriftelijk doen toelichten. De gemeente heeft — ten slotte — nog gedupliceerd.

[Eiser] c.s. hebben één middel van cassatie voorgesteld. Dat middel omvat twee onderdelen (I en II), die betrekking hebben op de rov. 4.8–4.11 respectievelijk 4.15–4.22.

Onderdeel I klaagt allereerst dat, nu in cassatie als uitgangspunt heeft te gelden dat [eiser] c.s. weliswaar een ontvankelijk bezwaar hebben ingediend tegen het besluit van 4 juli 2000 maar vervolgens in hun beroep en hoger beroep tegen de beslissing op bezwaar van 30 maart 2001 niet-ontvankelijk zijn verklaard, onjuist — althans onbegrijpelijk — is het oordeel van het hof dat de burgerlijke rechter zich thans niet meer over de rechtmatigheid van het besluit van 31 maart 2001 mag uitlaten omdat [eiser] c.s. de mogelijkheid hadden dat besluit ‘in de bezwaar- en beroepsprocedure’ ter discussie te stellen. Met dit oordeel heeft het hof volgens de klacht miskend dat [eiser] c.s. vanwege hun niet-ontvankelijkheid in de bestuursrechtelijke kolom geen gelegenheid hebben gehad de beslissing op bezwaar van 31 maart 2001 door een onafhankelijke rechter te doen toetsen en heeft het hof ten onrechte de formele rechtskracht van de beslissing op bezwaar aan [eiser] c.s. tegengeworpen.

Het beginsel van formele rechtskracht houdt in, dat, als tegen een besluit een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke rechtsgang heeft opengestaan, de burgerlijke rechter in beginsel van de rechtmatigheid van dat besluit uitgaat, zolang het niet is vernietigd (of niet is ingetrokken of herroepen op gronden die de onrechtmatigheid van het besluit impliceren)5.. Of aan de eis van een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke rechtsgang is voldaan, moet worden beoordeeld vanuit het perspectief van de justitiabele aan wie de overheid formele rechtskracht tegenwerpt: de formele rechtskracht van een besluit kan niet worden tegengeworpen aan een justitiabele die niet als belanghebbende in de zin van art. 1:2 Awb kwalificeert6..

Het bestreden oordeel betreft de formele rechtskracht van het op 30 maart 20017. genomen besluit op het bezwaar van [eiser] c.s. tegen de op 4 juli 2000 (met vrijstelling als bedoeld in art. 19 Wet op de Ruimtelijke Ordening) aan Aan de Stegge verleende bouwvergunning.

Dat [eiser] c.s. als rechtstreeks belanghebbenden bij het besluit op hun bezwaar gelden, is evident. Weliswaar is hun beroep tegen dat besluit door de rechtbank niet-ontvankelijk verklaard en is die niet-ontvankelijkverklaring in hun hoger beroep door de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State bevestigd (zie de rov. 4.1 onder u en 4.8, slot). Kennelijk8. berustte een en ander echter niet op de overweging dat het belang van [eiser] c.s. niet rechtstreeks bij het besluit op bezwaar zou zijn betrokken, maar op het ontbreken van een toereikend procesbelang. Voor de ontvankelijkheid van het beroep op de rechter is (naast de hoedanigheid van betrokkene als rechtstreeks belanghebbende bij het besluit in de zin van art. 1:2 Awb) onder meer vereist dat de belanghebbende (ten tijde van de uitspraak van de bestuursrechter) een belang heeft bij het voeren van een procedure9.. De eis van procesbelang is in het bestuursprocesrecht sedert de inwerkingtreding van de Awb een zelfstandige (niet in art. 1:2 Awb geïmpliceerde) en ongeschreven ontvankelijkheidseis10.. Bij het procesbelang gaat het erom of het doel dat de appellant met het proces wil bereiken, daarmee ook daadwerkelijk kan worden bereikt. Het vereiste van procesbelang wordt om reden van doelmatigheid gesteld. Aan het vereiste van procesbelang was in verband met het beroep van [eiser] c.s. tegen het besluit op bezwaar naar het oordeel van de rechtbank (sector bestuursrecht) en de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State niet voldaan. [Eiser] c.s. hadden (in de woorden van de voorzitter ter terechtzitting van de Afdeling) ‘een bezwaarschrift ingediend om de bouwvergunning van tafel te krijgen. En dat is gebeurd.’11.

Of aan een besluit waartegen een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke procedure openstaat, formele rechtskracht toekomt, hangt, als die procedure is gevolgd, in die zin van de uitkomst van die procedure af, dat aan het besluit formele rechtskracht toekomt zolang het niet is vernietigd of is ingetrokken of herroepen (op gronden die onrechtmatigheid van het besluit impliceren)12.. Leidt het volgen van een openstaande bestuursrechtelijke procedure niet tot aantasting van het besluit, dan behoudt het besluit formele rechtskracht, ongeacht de redenen waarom het volgen van die procedure niet tot vernietiging (of herroeping of intrekking van het besluit op gronden die de onrechtmatigheid daarvan impliceren) heeft geleid. Die redenen kunnen zijn gelegen in een tussentijds afbreken van de bestuursrechtelijke procedure (bijvoorbeeld nadat de bestuursrechter een beslissing op bezwaar heeft vernietigd zonder zelf in de zaak te voorzien13.), maar ook in een voor de betrokken justitiabele ongunstige uitkomst van de openstaande bestuursrechtelijke procedure, hetzij doordat hij daarin op materiële gronden in het ongelijk is gesteld (waarbij niet ter zake doet of hij al dan niet heeft verzuimd bepaalde argumenten aan te voeren), hetzij doordat zijn (hoger) beroep door de bestuursrechter niet-ontvankelijk is geoordeeld op andere gronden dan dat de betrokken bestuursrechtelijke procedure in het geheel niet voor hem openstond. Dat laatste (het in het geheel niet openstaan van de bestuursrechtelijke procedure) zal zich in het bijzonder voordoen als de litigieuze beslissing niet als besluit kwalificeert (vergelijk art. 1:3 lid 1 Awb) of van beroep is uitgesloten (vergelijk bijvoorbeeld art. 8:2 Awb), dan wel een rechtstreeks bij het litigieuze besluit betrokken belang ontbreekt (vergelijk art. 1:2 lid 1 Awb), welke omstandigheden mede aan de mogelijkheid van bezwaar in de weg staan (vergelijk art. 7:1 lid 1 Awb). Niet-ontvankelijkheid wegens het ontbreken van procesbelang (welke niet-ontvankelijkheid in de loop van de bestuursrechtelijke procedure — en zelfs eerst in de loop van een bestuursrechtelijk hoger beroep — kan ‘opkomen’) doorbreekt de formele rechtskracht naar mijn mening niet14., nog daargelaten dat op grond van jurisprudentie van de bestuursrechter een dergelijke niet-ontvankelijkheid achterwege blijft, als de betrokken justitiabele in verband met door hem geleden schade belang bij een beoordeling van de rechtmatigheid van het bestreden besluit behoudt15..

Aan de klacht ligt blijkens de schriftelijke toelichting van mr. Sluysmans onder 26–35 (mede) de opvatting ten grondslag dat uit HR 3 februari 2006, LJN: AU3253, NJ 2006, 325,m.nt. M.R. Mok, zou voortvloeien dat de justitiabele geen formele rechtskracht kan worden tegengeworpen, niet slechts in het geval dat een rechtstreeks belang van de justitiabele bij het betrokken besluit ontbreekt, maar ook in het geval dat zijn beroep tegen het betrokken besluit bij de bestuursrechter vanwege een gebrek aan procesbelang niet-ontvankelijk is. Ook in dat laatste geval wordt het beroep van de justitiabele niet inhoudelijk beoordeeld, terwijl van processuele fouten aan de zijde van de justitiabele geen sprake is (schriftelijke toelichting van mr. Sluysmans onder 35).

Naar mijn mening kan de bedoelde opvatting niet worden gevolgd. In het genoemde arrest overwoog de Hoge Raad onder meer:

In de eerste plaats betrof het arrest niet een niet-ontvankelijkheid vanwege het ontbreken van een toereikend procesbelang, maar een niet-ontvankelijkheid vanwege het ontbreken van een rechtstreeks bij het bestreden besluit betrokken belang van de justitiabele; zie rov. 3.1 onder (viii) en (ix):

Tegen die achtergrond is aannemelijk dat, waar de Hoge Raad in de geciteerde rov. 3.3.2 van ‘het rechtens vereiste belang’ heeft gesproken, hij daarbij het oog had op het rechtstreeks bij het bestreden besluit betrokken belang zoals bedoeld in art. 1:2 lid 1 Awb.

In de tweede plaats heeft de Hoge Raad weliswaar overwogen dat in zijn algemeenheid onjuist is dat van formele rechtskracht sprake is indien tegen een besluit een met voldoende waarborgen omklede bestuursrechtelijke rechtsgang openstaat maar de betrokken burger daarin niet-ontvankelijk is verklaard. Zulks impliceert echter niet dat de bedoelde regel zou mogen worden ‘omgedraaid’, in die zin dat niet-ontvankelijkheid van de burger in de bestuursrechtelijke procedure in beginsel aan formele rechtskracht in de weg zou staan. Ook Mok heeft in zijn noot bij het arrest erop gewezen dat een niet-ontvankelijkheid niet steeds aan formele rechtskracht in de weg staat:

Dat niet-ontvankelijkheid aan formele rechtskracht in de weg staat, aanvaardt Mok (althans expliciet) slechts voor het geval ‘dat beroep op de bestuursrechter voor de betrokkene in het geheel niet openstaat’, meer in het bijzonder in het geval van een uitgesloten besluit of van een justitiabele wiens belang niet rechtstreeks bij het bestreden besluit is betrokken.

Alhoewel dat niet in het opgenomen citaat ligt besloten, heeft Mok wellicht ook voor andere gevallen ruimte willen laten voor een niet door formele rechtskracht gehinderde beoordeling door de burgerlijke rechter, indien de justitiabele, ‘anders dan door eigen toedoen’, geen toegang tot de bestuursrechter heeft. Wat daarvan zij, het ontbreken van een toereikend procesbelang sluit een ‘eigen toedoen’ in de hiervoor bedoelde zin allerminst uit. Althans geldt dat in de onderhavige zaak, waarin [eiser] c.s., naar uit hun eigen stellingen voortvloeit, wel degelijk door eigen toedoen, en wel door (te laten weten) de grond niet aan Aan de Stegge te leveren, hebben bewerkstelligd dat gedeputeerde staten goedkeuring aan het nieuwe bestemmingsplan, voor zover dit de door [eiser] c.s. aan Aan de Stegge verkochte gronden betrof, hebben onthouden16. en dat B&W het besluit van 4 juli 2000 vervolgens wegens strijd met het nieuwe bestemmingsplan hebben moeten herroepen en de door Aan de Stegge gevraagde bouwvergunning alsnog hebben moeten weigeren, hetgeen, naar het oordeel van de rechtbank en de Afdeling, voor een toereikend procesbelang bij het beroep van [eiser] c.s. tegen de ongegrondverklaring van hun bezwaar tegen de inmiddels herroepen bouwvergunning geen ruimte liet.

Zie de akte na tussenvonnis van [eiser] c.s. van 3 november 2005, p. 3:

De schriftelijke toelichting van mr. Sluysmans legt (onder 36–38) tevens een relatie tussen de door [eiser] c.s. verdedigde opvatting volgens welke geen formele rechtskracht aan het besluit op bezwaar dient toe te komen, en art. 6 EVRM, welke bepaling verlangt dat [eiser] c.s. hun bezwaren tegen het besluit op bezwaar aan een onafhankelijke rechter kunnen voorleggen.

In dat verband verdient aandacht dat volgens jurisprudentie van de bestuursrechter een toereikend (proces)belang kan zijn gelegen in eventueel door het bestreden besluit veroorzaakte schade, omdat daarvan slechts vergoeding kan worden verkregen als het schadeveroorzakende besluit door de bestuursrechter onrechtmatig is bevonden. Wel verlangt deze jurisprudentie dat beweerde schade tot op zekere hoogte aannemelijk moet worden gemaakt17.. Dankzij deze jurisprudentie blijft een niet-ontvankelijkverklaring door de bestuursrechter achterwege, als daardoor een reële civiele schadevergoedingsactie op de klippen van de formele rechtskracht zou stranden en aldus inderdaad het door [eiser] c.s. bedoelde hiaat in de rechtsbescherming zou optreden. Bij die stand van zaken doet strijd met art. 6 EVRM zich niet voor; art. 6 EVRM verlangt niet dat ook bij (een door de onafhankelijke rechter vastgesteld) ontbreken van een reëel bestuurs- of civielrechtelijk belang een inhoudelijke rechterlijke beoordeling plaatsvindt.

Kennelijk hebben rechtbank en Afdeling niet een toereikend procesbelang bij een inhoudelijke beoordeling van de rechtmatigheid van het besluit op bezwaar in verband met door [eiser] c.s. geleden schade kunnen ontwaren. Blijkens het daarvan opgemaakte proces-verbaal18. hebben [eiser] c.s. zich ter zitting van de Afdeling ook niet op een dergelijk procesbelang beroepen. Dat zij voornemens waren op grond van onrechtmatigheid van het besluit op bezwaar de Gemeente tot schadevergoeding aan te spreken (zoals in deze procedure aan de orde is), hebben [eiser] c.s. niet ter zitting van de Afdeling aangevoerd. Nadat hun bij herhaling en uitdrukkelijk naar hun procesbelang was gevraagd, is namens hen slechts aangevoerd (proces-verbaal, p. 2):

In deze passage wordt kennelijk gedoeld op een tussen Aan de Stegge en [eiser] c.s. aanhangige procedure, waaraan ook werd gerefereerd door de advocaat van Aan de Stegge, die ter zitting van de Afdeling eveneens aanwezig was, en daar verklaarde:

In het met het oog op die andere procedure bestaande belang bij een uitspraak over de merites van het door [eiser] c.s. gemaakte bezwaar (wat een ander belang is dan het belang bij vaststelling van onrechtmatigheid van het besluit met het oog op een jegens de Gemeente geldend te maken aanspraak op schadevergoeding zoals in de onderhavige procedure aan de orde is) heeft de Afdeling kennelijk een onvoldoende procesbelang gezien20..

In de schriftelijke toelichting van mr. Sluysmans onder 39–40 wordt voorts een beroep gedaan op HR 8 december 1995, LJN: ZC1914, NJ 1997, 163,m.nt. MS, uit welk arrest voortvloeit dat geen formele rechtskracht toekomt aan een besluit dat door het bestuursorgaan is ingetrokken op de grond dat het onjuist is. Het onderdeel stelt echter slechts aan de orde of de rechter zich al dan niet over de rechtmatigheid van de beslissing op bezwaar van 30 maart 2001 zou mogen uitlaten. De beslissing op bezwaar is (anders dan het besluit van 4 juli 2000, waarbij de bouwvergunning onder vrijstelling werd verleend) echter niet ingetrokken, zodat het ingeroepen arrest ten aanzien van de formele rechtskracht van die beslissing betekenis mist.

Ook het beroep dat in de schriftelijke toelichting van mr. Sluysmans onder 41 wordt gedaan op HR 10 april 2009, LJN: BH2598, NJ 2009, 515,m.nt. M.R. Mok, acht ik niet ter zake dienend. Anders dan [eiser] c.s. kennelijk veronderstellen, heeft de Hoge Raad in dat arrest het beroep op formele rechtskracht vanwege het niet volgen van de bestuursrechtelijke rechtsgang niet verworpen omdat het de betrokken justitiabele (de aanvrager van een bouwvergunning) aan het daartoe vereiste procesbelang zou hebben ontbroken21., maar omdat ‘(die) aanvrager (…) immers ervan (mag) uitgaan dat B&W juist hebben gehandeld en dat de hem verleende bouwvergunning dus niet in strijd is met de wet’. Dat oordeel lijkt bovendien te zijn verbonden aan de hoedanigheid van de aanvrager van de vergunning (alhoewel de Hoge Raad niet heeft verduidelijkt waarom de aanvrager van een vergunning eerder of méér dan andere rechtstreeks belanghebbenden op de juistheid van de vergunning zou mogen vertrouwen), welke hoedanigheid [eiser] c.s. nu juist missen.

De eerste klacht van het onderdeel kan derhalve niet tot cassatie leiden.

Het onderdeel klaagt tevens over het oordeel van het hof in rov. 4.11 dat ‘(v)oor zover [eiser] thans andere argumenten aanvoert ter onderbouwing van zijn standpunt dat het besluit op bezwaar van 31 maart 2001 had moeten worden vernietigd, (…) dit niet tot een ander oordeel (leidt)’, en dat [eiser] in dat geval ‘destijds immers de mogelijkheid (had) om dit in de bezwaar- en beroepsprocedures aan de orde te stellen’. Dit oordeel is volgens het onderdeel onjuist, in de eerste plaats omdat, waar het oordeel argumenten ter bestrijding van een besluit op bezwaar betreft, die argumenten uiteraard niet in het daaraan voorafgaande stadium van bezwaar hadden kunnen worden aangevoerd. In de tweede plaats heeft het hof volgens het onderdeel ook hier miskend, dat het beroep van [eiser] c.s. niet-ontvankelijk was en [eiser] c.s. daarom geen inhoudelijke argumenten aan de bestuursrechter hebben kunnen voorleggen.

Het hof heeft in rov. 4.11, vóór de bestreden passage in die rechtsoverweging, onder meer overwogen:

Kennelijk heeft het hof met de bestreden overweging niet méér tot uitdrukking willen brengen dan dat de identiteit tussen de in de bestuursrechtelijke procedure en de onderhavige procedure aan de orde zijnde vraag niet wordt verbroken doordat [eiser] c.s. in de onderhavige procedure mogelijk andere argumenten hebben aangevoerd dan in de bestuursrechtelijke procedure in het kader van hun bezwaar, hun beroep en/of hun hoger beroep, en dat het feit dat mogelijk zulke andere argumenten zijn aangevoerd, niet eraan afdoet dat voor de beantwoording van die in beide procedures aan de orde zijnde vraag het besluit op bezwaar (waaraan formele rechtskracht toekomt) bepalend is. Dat oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk.

Weliswaar is juist dat de bestreden overweging zich toespitst op de bestrijding van het besluit op bezwaar en dat die bestrijding uiteraard niet reeds in de aan dat besluit voorafgaande bezwaarfase kon plaatsvinden, maar dat is kennelijk niet wat het hof heeft bedoeld. Kennelijk heeft het hof bedoeld dat mogelijk nieuwe, eerst in de onderhavige procedure aangevoerde argumenten met betrekking tot de vraag welke bebouwing ter plaatse was toegestaan, óók reeds in de bezwaarfase hadden kunnen worden aangevoerd.

Wat betreft de beweerde onmogelijkheid zulke nieuwe argumenten in beroep en in hoger beroep bij de bestuursrechter aan te voeren, bouwt de klacht voort op de eerste klacht, volgens welke in verband met het ontbreken van procesbelang beroep en hoger beroep niet daadwerkelijk voor [eiser] c.s. zouden hebben opengestaan. In zoverre moet de tweede klacht het lot van de eerste klacht van het onderdeel delen. Dat de bestuursrechter in beroep en in hoger beroep vanwege het ontbreken van procesbelang van [eiser] c.s. niet aan een inhoudelijke beoordeling van de door het hof bedoelde nieuwe argumenten zou zijn toegekomen (evenmin als hij is toegekomen aan een inhoudelijke beoordeling van de argumenten die wél reeds in beroep en in hoger beroep waren aangevoerd), doet niet af aan de formele rechtskracht van het besluit op bezwaar, die tot gevolg heeft dat de rechtmatigheid van dat besluit bij de burgerlijke rechter ook niet met nieuwe argumenten kan worden bestreden.

Ook de tweede klacht van het onderdeel is derhalve tevergeefs voorgesteld.

Onderdeel II keert zich tegen het oordeel in rov. 4.16, dat het ‘ten aanzien van vordering I in essentie (gaat) om de vraag of de gemeente jegens [eiser] schadeplichtig is op de grond dat de gemeente aan Aan de Stegge heeft toegestaan, hetgeen zij aan [eiser] heeft gezegd niet te zullen toestaan, namelijk de bouw van zes vrijstaande woningen op het perceel’. Het hof heeft daarmee volgens het onderdeel een onjuiste, althans (te) beperkte uitleg aan de grondslag van de vordering onder I gegeven, nu deze vordering is gebaseerd op de stelling van [eiser] c.s. dat de Gemeente hun tot 28 november 2002 onjuiste informatie heeft verschaft en dat zij als gevolg daarvan substantieel schade hebben geleden.

[Eiser] c.s. vorderen onder I een verklaring voor recht dat — samengevat — de Gemeente onrechtmatig heeft gehandeld en schadeplichtig is geworden doordat het door haar handelen voor [eiser] c.s. niet mogelijk was hun perceel als bouwgrond ter realisering van tenminste zes vrijstaande woningen te verkopen. Het onrechtmatig handelen van de Gemeente is — volgens [eiser] c.s. — gelegen in het verstrekken van onjuiste informatie over de op grond van het bestemmingsplan toegestane omvang van de eventueel op het perceel te realiseren bebouwing22..

In haar vonnis van 29 maart 2006 heeft de rechtbank — in appel niet bestreden — geoordeeld dat ‘derhalve beslissend (is) of, zoals [eiser] c.s. betogen, de gemeente jegens hen het standpunt heeft ingenomen dat de bouw van zes vrijstaande woningen op grond van de voorschriften niet zou worden toegestaan’. Het daarop aansluitende oordeel van het hof dat het in essentie gaat om de vraag of de Gemeente jegens [eiser] c.s. schadeplichtig is op de grond dat hetgeen zij aan [eiser] heeft gezegd (als ontoelaatbaar) niet te zullen toestaan, desalniettemin (als kennelijk toch toelaatbaar) aan Aan de Stegge heeft toegestaan (volgens [eiser] c.s.: de bouw van zes vrijstaande woningen), is, anders dan het onderdeel verdedigt, niet ontoelaatbaar beperkt.

Overigens missen [eiser] c.s. belang bij de klacht van het onderdeel, nu het hof in rov. 4.19, slot, in cassatie onbestreden heeft geoordeeld dat [eiser] c.s. hun standpunt dat zij als gevolg van mededelingen van de Gemeente zijn misleid, onvoldoende feitelijk hebben onderbouwd.

Voor zover uit het slot van het onderdeel moet worden afgeleid dat [eiser] c.s. nog afzonderlijk bedoelen te klagen dat het hof ten onrechte heeft verzuimd in te gaan op de stelling dat de Gemeente hen verkeerd heeft geïnformeerd door medewerking te onthouden aan de bouw van één tweekapper en vier vrijstaande woningen, geldt dat ook die klacht niet tot cassatie kan leiden. Nog daargelaten dat de vordering onder I uitdrukkelijk is gerelateerd aan de ‘realisering van tenminste 6 vrijstaande woningen’23. en niet aan de realisering van één tweekapper en vier vrijstaande woningen, heeft het hof immers wel degelijk (in rov. 4.20) op die stelling gerespondeerd, onder meer met de overweging dat één tweekapper en vier vrijstaande huizen niet zonder meer zijn gelijk te stellen aan de driemaal twee, met de garages aan elkaar verbonden woningen, voor de bouw waarvan aan Aan de Stegge een bouwvergunning werd verleend.

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,

Advocaat-Generaal