Hof Amsterdam, 14-11-2017, nr. 200.152.792/01

i) Bij overeenkomst 9 september 1988 heeft Siemens aan de Iraakse “State Company for Imports and Export, Technical and Scientific Materials Importation Division” 240 telexapparaten met onderdelen verkocht voor een totaal bedrag van DM 3.508.800,00.

(ii) Van de koopsom is, blijkens de door Siemens overgelegde “invoice” van 18 december 1989, 15% vooruit betaald. Ter zake het restant van de koopsom ad DM 2.982.480,00 heeft CBI, bij telexbericht van 9 oktober 1988, gericht aan Dresdner Bank AG te Frankfurt (hierna Dresdner Bank), een letter of credit (hierna L/C) onder nummer 88/4/683 gesteld.

De tekst van de L/C luidt, onder meer:

“PLEASE NOTIFY M/S SIEMENS AKTIENG ESELLSCHAFT MUNICH W. GERMANY WE ESTABLISH OUR IRREVOCABLE LETTER OF CREDIT NO. 88/4/683 IN THEIR FAVOUR [..]

UP TO THE AGGREGATE AMOUNT OF D.M. 3898,028/- SAY THREE MILLION EIGHT HUNDERD NINETY EIGHT THOUSAND TWENTY EIGHT D.M ONLYAVAILABLE FOR PAYMENT (IN W. GERMANY) VALID UNTIL 15 TH. , JUNE, 1989 AGAINST THEIR RECEIPT OR TENOR DRAFT DRAWN ON BUYERS ACCOMPANIED BY DOCUMENTS SPECIFIED HERE – BELOW MARKEDWITH THIS CREDIT NUMBER

1. DOCUMENTS REQUIRED

A. BENEFICIARYS SIGNED COMMERCIAL INVOICES IN ORIGINAL AND (3) COPIES IN THE NAME OF THE BUYER STATING THE MERCHANDISE DESCRIPTION QUANTITY PRICE VALUE NET AND GROSS WEIGHT FREIGHT CHARGES SHIPPING MARKS COUNTRY OF ORIGIN COUNTRY OF MANUFACTURERS TRADE DISCOUNT IF ANY ) ANDCERTIFYING ITS CORRECTNESS AND THAT THEGOODS ARE OF W. GERMAN ORIGIN.

B. CERTIFICATE OF ORIGIN

(ATTESTATION AND LEGALIZATION OF COMMERCIAL INVOICES AND CERTIFICATE OF ORIGIN REFER TOT RELATIVE ATTESTATION INSTRUCTIONS PARA (11).

C. AIRWAY BILL SHOWING PARCELS MADE OUT IN THE NAME OF OUR BANK MARKED WITH CLIENT’S NAME AND MARKED FREIGHT PAYABLE AT DESTINATION

[..]

THIS CREDIT IS SUBJECT TOT THE UNIFORM CUSTOMS AND PRACTICE FOR DOCUMENTARY CREDITS (1983 REVISION) INTERNATIONAL CHAMBER OF COMMERCE PUBLICATION NO 400.”

(iii) Als adviserende bank trad op Dresdner Bank.

(iv) Siemens heeft de verschuldigd koopsom met betrekking tot telexapparatuur met toebehoren blijkens de reeds genoemde “invoice” op 18 december 1998 aan de Staat Irak in rekening gebracht en de goederen blijkens de door haar overgelegde “Air Waybill” van die datum op 25 december 1989 verzonden.

( v) Op 27 december 1990 heeft CBI een telexbericht verzonden aan de adviserende bank. De inhoud van dit bericht luidt, voor zover thans van belang:

“att: doc credit dep

l/c 88/4/683

[..]pls note iraqi law no 57 for the year 1990 stated to freeze properties and assets belonging to the government bank s and establishments of those countries that has taken unjust measures and your country is include[d] within these countries thus any payment due to you is considered frozen in accordance with that law stop on the basis of what we have stated above and in order to deal with the prevailing situation we believe that it is required to wait for the time being till the forece-majeure due to the measures of freezing iraqi properties and assets and the economic blockede in iraq is lifted which []would then permit the contracting parties to fulfill their mutual obligations in the relevant agreement.[..]

Siemens vordert in dit geding dat CBI zal worden veroordeeld om aan haar te betalen een bedrag van DM 5.689.945,67 (zijnde omgerekend € 2.909.223,03) aan hoofdsom met rente tot 26 januari 2001 te vermeerderen met rente ad DM 935,33 (€ 478,23) per dag vanaf genoemde datum. De rechtbank heeft de vordering van Siemens toegewezen en CBI veroordeeld in de kosten van het geding. Tegen deze beslissing en de daaraan ten grondslag gelegde motivering komt CBI met zeven grieven op (genummerd 1 t/m 5, 7 en 8).

De tweede grief strekt ten betoge dat de rechtbank zich ten onrechte bevoegd heeft geacht om van de jegens CBI ingestelde vordering kennis te nemen. Dit betoog faalt reeds omdat CBI blijkens haar processuele houding de internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter heeft aanvaard. Zij is immers in het geding verschenen zonder zich, zoals artikel 11 Rv c.q. het toepasselijke artikel 24 EEX-Verordening (voorheen artikel 18 EEX-Verdrag) vereist, tijdig op het ontbreken van die bevoegdheid te beroepen (zoals de Staat Irak wel heeft gedaan). Het hof verwerpt in dit verband het betoog dat in het door CBI bij conclusie van antwoord in eerste aanleg gedaan beroep op (de uit het volkenrecht voortvloeiende) immuniteit van jurisdictie een beroep op het ontbreken van de bevoegdheid van de Nederlandse rechter in hierbedoelde zin besloten ligt.

Daarbij komt dat Siemens (onbestreden) heeft toegelicht dat hoewel het door haar ten laste van CBI onder De Nederlandsche Bank gelegd derdenbeslag slechts in zeer beperkte mate doel heeft getroffen er ten tijde van die beslaglegging aanleiding was om te veronderstellen dat er sprake was van een zodanige vordering van CBI op De Nederlandsche Bank dat een derdenbeslag onder laatstbedoelde instelling reële verhaalsmogelijkheden bood. Gelet hierop kan Siemens wat betreft die beslaglegging en het vervolgens betrekken van CBI in de onderhavige procedure niet van misbruik van bevoegdheid worden beticht. Het hof verwerpt het betoog van CBI voor zover dat inhoudt dat Siemens de hoofdzaak ook in Duitsland aanhangig had kunnen maken en dat het bestaan van die (overigens door Siemens betwiste mogelijkheid) aan het aannemen van rechtsmacht op grond van het bepaalde in artikel 767 Rv in de weg stond.

Met haar derde grief stelt CBI haar verweer aan de orde dat de vordering van Siemens is verjaard. De rechtbank heeft in dit verband overwogen dat naar Iraaks recht, op grond van artikel 429 van het Iraaks Burgerlijk Wetboek, een algemene verjaringstermijn van 15 jaar geldt en heeft aangenomen dat deze (ten tijde van de inleidende dagvaarding niet verstreken) verjaringstermijn op de vordering van Siemens van toepassing is. CBI betoogt dat niet genoemde termijn van vijftien maar een bijzondere verjaringstermijn van één jaar van toepassing is op grond van het bepaalde in artikel 431 lid 1 aanhef en onder b van het Iraaks Burgerlijk Wetboek. Dit betoog moet worden verworpen.

Genoemd artikel luidt voor zover hier relevant (in de Engelse vertaling overgelegd door CBI als productie 8 bij memorie van grieven): “In case of denial the case shall not be heard if it was delayed without lawful excuse for one year as regards the following rights: (…) (b) the rights of traders and industrialists (fabricators) in respect of things supplied to persons who do not trade in such things as well as the rights of hotel and restaurant owners (…).” Waar CBI zich op deze bepaling beroept ziet zij over het hoofd dat het onderhavige vorderingsrecht voortvloeit uit een door hem verleend documentair krediet en niet uit een transactie als in die bepaling bedoeld. Uit de L/C vloeit een eigen verplichting van CBI jegens Siemens voort die in beginsel geabstraheerd is van de rechtsverhouding tussen de Staat en Siemens en daarin aan de Staat mogelijk ten dienste staande verweren (vgl. in dit verband de toepasselijke Uniform Customs and Practice for Documentaty Credits van 1983 artikelen 3 en 4). Het hof verwerpt de visie verwoord in de opinie van [persoon 1], waarop CBI zich in dit verband beroept. De door hem bepleite ruime werking van de hierbedoelde bepaling vindt geen steun in de bewoordingen noch in de (kennelijke) strekking daarvan.

Dit brengt mee dat de rechtbank terecht heeft aangenomen dat de vordering van Siemens op CBI niet is verjaard.

De vierde grief is gericht tegen de overweging van de rechtbank dat Siemens erin is geslaagd te bewijzen dat de in de L/C voorgeschreven documenten tijdig aan de adviserende bank zijn verstrekt. Ook deze grief wordt tevergeefs voorgesteld.

Het hof sluit zich aan bij hetgeen de rechtbank dienaangaande in haar eindvonnis onder 2.3 heeft overwogen. Uit de faxbrief van Dresdner Bank aan Siemens van 5 april 1993 valt op te maken dat de L/C geldig was tot 31 december 1989 (gültig bis bzw. fällig am 31.12.1989) en dat de oorspronkelijk looptijd derhalve was verlengd. Ook het hof leidt uit dit faxbericht af dat er met betrekking tot het tijdig verstrekken van de vereiste documenten geen problemen bestonden en dat de Dresdner Bank op grond van de aan haar verschafte Dokumenteneinreichungen doende was inningspogingen te verrichten die niet zijn gelukt om redenen die met de (volledigheid van) de door Siemens verschafte documenten en het tijdstip van de verstrekking daarvan niets te maken hadden. De rechtbank wijst in dit verband terecht op artikel 16 van de op de L/C toepasselijke Uniform Customs and Practice for Documentary Credits van 1983. Daaruit volgt dat de uitgevende bank een redelijke termijn heeft om de documenten te onderzoeken en deze vervolgens te aanvaarden en/of te weigeren (sub c) en dat zij indien zij besluit deze te weigeren daarvan de begunstigde zonder vertraging mededeling moet doen (sub d) zulks op straffe van verval van het recht om zich op de ontoereikendheid van de documenten te beroepen (sub e).

Mede in het licht van dit laatste valt ook aan de hierboven onder 3.1 sub iv geciteerde telex van CBI van 27 december 1990, verzonden twee dagen na de zogenoemde maturity datum van de betalingsverplichting onder de L/C (blijkens artikel 8 van de L/C een jaar na de datum van de airwaybill ) zonder nadere toelichting die ontbreekt niet anders te begrijpen dan dat er problemen aan de zijde van CBI bestonden die aan het honoreren van de (op zichzelf naar behoren gedocumenteerde en tijdig ingediende) claim van Siemens onder de L/C in de weg stonden.

De vijfde grief heeft – voor zover daaraan zelfstandige betekenis toekomt – betrekking op de ingangsdatum van de door CBI verschuldigde rente en de hoogte daarvan. Het hof verwerpt het betoog van CBI dat het totaal door haar verschuldigde bedrag aan hoofdsom en rente niet meer kan bedragen dan het maximum bedrag waarvoor de letter of credit is verstrekt, zijnde DM 3.898.028,- (omgerekend € 1.993.027,51). CBI is immers, door het niet betalen onder de L/C een jaar na verzending van de goederen door Siemens een eigen betalingsverplichting jegens Siemens niet nagekomen. De in dat kader verschuldigde rente is niet gerelateerd aan het maximum bedrag waarvoor de L/C door Siemens kon worden ingeroepen. Ook het betoog van CBI dat er grond is om de rentebetalingsverplichting (op de voet van artikel 173 lid 3 van het Iraaks Burgerlijk Wetboek) te verminderen omdat het aan Siemens te wijten is dat de procedure is vertraagd moet worden verworpen. Siemens heeft in haar memorie van antwoord toegelicht dat de vertraging van de procedure in eerste aanleg te maken had met de positie van de Staat Irak en dat de aanhouding van de procedure heeft plaatsgevonden in overleg met en met instemming van de advocaten van CBI. CBI heeft de hier bedoelde feitelijke stellingen van Siemens bij pleidooi niet, althans niet op adequate wijze, weersproken.

Niet in geschil is dat de door de Staat Iraq aan Siemens verschuldigde restant koopprijs DM 2.982.480.- beliep, zijnde omgerekend € 1.524.917,81.

Hierover is volgens Siemens ingevolge de L/C 6% rente per jaar verschuldigd, Siemens vordert deze met ingang van 25 december 1989 (zo leidt het hof af uit het door haar in de inleidende dagvaarding onder 7 gestelde), zijnde het tijdstip waarop de goederen blijkens de door Siemens overgelegde airwaybill zijn verzonden. Om op een totaal bedrag van € 2.909.223,03 te komen per 26 januari 2001 moet over de tussenliggende periode niet alleen 6% rente doch tevens rente op rente zijn berekend.

CBI heeft gewezen op een aantal artikelen uit het Iraaks Burgerlijk Wetboek (productie 10 bij memorie van grieven) waaruit onder meer op te maken valt dat rente (tenzij anders is overeengekomen of uit commerciële gebruiken anders volgt) verschuldigd is met ingang van het tijdstip waarop de rechtszaak aanhangig is gemaakt (zijnde in het onderhavige geval 19 februari 2001) en dat - behoudens andersluidende “commercial rules of custom and usage” - geen rente over rente in rekening kan worden gebracht en de totaal verschuldigde rente niet hoger mag zijn dan de hoofdsom. Met betrekking tot de ingangsdatum van de wettelijke rente verwijst Siemens naar de L/C waaruit volgens haar volgt dat is overeengekomen dat de rente loopt vanaf de datum van de airwaybill. Met betrekking tot de maximering van de rente tot een bedrag gelijk aan de hoofdsom stelt zij dat sprake is van “commercial rules” die meebrengen dat de voor de rentebetalingsverplichting geen plafond geldt. Zij verwijst in dit verband onder meer naar artikel 27 lid 1van de in 2004 ingevoerde Iraakse Banking Law waarin is bepaald dat voor de door banken in rekening gebrachte rente een dergelijke beperking niet geldt.

Siemens heeft met ingang van 26 januari 2001 de door haar gevorderde rente gefixeerd op een vast bedrag per dag, waaruit het hof afleidt dat Siemens de toepasselijkheid van het naar Iraaks recht geldend verbod van anatocisme op zichzelf erkent (zij het op de rentebetalingsverplichting over de daaraan voorafgaande periode niet toepast).

Het hof zal alvorens verder te beslissen Siemens in de gelegenheid stellen om in het licht van het toepasselijke Iraaks recht de wijze waarop zij de door haar gevorderde rente berekend heeft en de uitganspunten die zij daarbij heeft gehanteerd nader toe te lichten. CBI zal in de gelegenheid zijn daarop te reageren.