HR, 15-04-2011, nr. 09/03624

In cassatie kan worden uitgegaan van de volgende feiten1.:

Gedaagde in cassatie ([verweerder 1]) is eigenaar van een boerderij met erf en tuin aan de [a-straat] te [plaats] (hierna: de boerderij). De boerderij is hem geleverd bij notariële akte van 6 april 19992..

Bij onherroepelijk arrest van het gerechtshof te Amsterdam van 26 mei 1993 is [verweerder 2] verplicht een bedrag van f 8.341.789,- aan de Staat te betalen ter ontneming van het wederrechtelijk door hem verkregen voordeel.

Op 8 februari 2002 heeft de officier van justitie in het arrondissement Leeuwarden, handelend als plaatsvervangend advocaat-generaal in het ressort Amsterdam, voor de op die datum resterende betalingsverplichting van (in euro's) € 1.291.373,10 een dwangbevel uitgevaardigd op de voet van art. 575 Sv. Dit dwangbevel is op 15 februari 2002 aan [verweerder 2] betekend.

Op 13 november 2006 is de boerderij op verzoek van de officier van justitie in het arrondissement Alkmaar ten laste van [verweerder 2] in conservatoir beslag genomen op de voet van art. 94a Sv. Dit beslag is op 15 november 2006 betekend aan [verweerder 1]. De strafzaak tegen [verweerder 2] in het kader waarvan de ontnemingsvordering (tot bewaring van het recht van verhaal waarvan de boerderij in conservatoir beslag is genomen) zal worden behandeld, is aanhangig bij de rechtbank te Alkmaar. Ook tegen [verweerder 1] is een inmiddels een strafzaak aanhangig.

Op 6 december 2006 is op verzoek van de officier van justitie in het arrondissement Leeuwarden, handelend als plaatsvervangend advocaat-generaal in het ressort Amsterdam, de boerderij ten laste van [verweerder 2] in executoriaal beslag genomen uit krachte van het hiervoor genoemde dwangbevel van 8 februari 2002. Dit executoriaal beslag is op 7 december 2006 betekend aan [verweerder 1].

Op 25 januari 2007 heeft [verweerder 1] de Staat en de officier van justitie in kort geding gedagvaard voor de voorzieningenrechter in de rechtbank te Alkmaar3.. Ook [verweerder 2] is in het geding geroepen4.. [Verweerder 1] heeft de opheffing van het op 6 december 2006 gelegde executoriaal beslag gevorderd, stellende dat de inbeslagneming zonder wettelijke basis is geschied en zijn rechten als eigenaar van de boerderij aantast.

De Staat heeft primair aangevoerd dat het beslag op de boerderij moet blijven liggen omdat met voldoende mate van waarschijnlijkheid kan worden vastgesteld dat niet [verweerder 1], maar [verweerder 2] eigenaar van de boerderij is. Daarnaast heeft de Staat aangevoerd dat de grondslag voor het leggen van dit executoriale beslag is dat het hier gaat om een schijnconstructie als bedoeld in art. 94a lid 3 Sv, waarbij de boerderij formeel op naam van [verweerder 1] is gezet enkel met de bedoeling op die wijze het verhaal op goederen van [verweerder 2] te belemmeren.

Bij vonnis van 15 februari 2007 heeft de voorzieningenrechter dit laatste verweer gevolgd en de vordering van [verweerder 1] afgewezen. Weliswaar ziet art. 94a lid 3 Sv op het leggen van een conservatoir beslag (onder een ander dan de veroordeelde), maar de voorzieningenrechter is met de Staat van oordeel dat niet valt in te zien waarom deze regeling niet ook van toepassing zou zijn op het leggen van executoriaal beslag. De ratio is immers, beslaglegging mogelijk te maken bij derden die te kwader trouw voorwerpen onder zich hebben genomen of hebben vervreemd. Bovendien zal, indien aan de veroordeelde een ontnemingsmaatregel wordt opgelegd, een conservatoir beslag overgaan in executoriaal beslag (rov. 4.3 Rb). Vervolgens onderzocht de voorzieningenrechter of hier was voldaan aan de eisen die art. 94a lid 3 Sv stelt. Die vraag is door hem bevestigend beantwoord (rov. 4.4 – 4.9 Rb).

[Verweerder 1] heeft hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te Amsterdam. Bij arrest van 14 juli 2009 (LJN: BJ7370) heeft het hof het beroepen vonnis vernietigd en, opnieuw rechtdoende, het op 6 december 2006 gelegde executoriaal beslag op de boerderij opgeheven.

Het oordeel van het hof berustte in het kort op twee gronden:

De Staat heeft — tijdig5. — beroep in cassatie ingesteld. Tegen [verweerder 1] is in cassatie verstek verleend. [Verweerder 2] is in cassatie niet verschenen. De Staat heeft het beroep schriftelijk laten toelichten.

Onderdeel 1 keert zich met een rechtsklacht tegen het oordeel dat het geldende recht geen ruimte laat voor een strafvorderlijk executoriaal ‘anderbeslag’ zonder dat daaraan een conservatoire fase is voorafgegaan.

Het hof heeft dit oordeel gebaseerd op de volgende overwegingen:

Volgens subonderdeel 1.a heeft het hof miskend dat de wetgever met de invoering van art. 94a lid 3 Sv (bij wet van 8 mei 2003, Stb. 202) onmiskenbaar heeft beoogd dat voorwerpen van derden, ten aanzien waarvan aan de eisen van dit artikellid is voldaan, vatbaar dienen te zijn voor beslag en uitwinning door de Staat, zulks tot verhaal van een aan de veroordeelde opgelegde geldboete of ontnemingsmaatregel. Gelet hierop, dient art. 575 Sv, in samenhang met art. 577b Sv, zo te worden uitgelegd dat verhaal krachtens een dwangbevel als bedoeld in art. 575 Sv mogelijk is ten aanzien van voorwerpen als bedoeld in art. 94a lid 3 Sv, ook al zijn die voorwerpen niet eerst in conservatoir beslag genomen.

Het gaat in dit geschil om een lacune in de wettelijke regeling van de tenuitvoerlegging van ontnemingsmaatregelen. Het kan van nut zijn, kort de wetsgeschiedenis te schetsen. Sinds 1983 kan aan degene die veroordeeld is wegens een strafbaar feit de verplichting worden opgelegd tot betaling van een geldbedrag aan de Staat ter ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel (art. 36e Sr). Met ingang van 1 maart 1993 is de wettelijke regeling van de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel aanzienlijk uitgebreid6.. Deze uitbreiding had onder meer betrekking op het verbeteren van de mogelijkheden tot verhaal. Daartoe werden de artikelen 94a – 94d ingevoegd in het Wetboek van Strafvordering.

Art. 94a lid 2 Sv houdt in dat bij verdenking van of veroordeling wegens een misdrijf waarvoor een geldboete van de 5e categorie kan worden opgelegd, voorwerpen7. in beslag kunnen worden genomen, ter bewaring van het recht tot verhaal voor een naar aanleiding van dat misdrijf op te leggen verplichting tot betaling van een geldbedrag aan de Staat ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel. Het gaat dus om een conservatoir beslag. Art. 94b Sv regelt de beslagformaliteiten. Art. 94c Sv bepaalt dat op een beslag als bedoeld in art. 94a Sv de vierde titel van Boek 3 Rv (‘Van middelen tot bewaring van zijn recht’) van overeenkomstige toepassing is, behoudens enkele uitzonderingen die in dit cassatiegeding onbesproken kunnen blijven. Art. 574 Sv schrijft voor dat het verhaal op goederen die op grond van art. 94a Sv in conservatoir beslag zijn genomen geschiedt op de wijze zoals geregeld in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Het verhaal op goederen die op grond van art. 94a Sv in beslag zijn genomen geschiedt uit kracht van de onherroepelijke einduitspraak waarbij de geldboete of de ontnemingsmaatregel8. is opgelegd.

Art. 575 Sv bepaalt dat het verhaal op goederen van de veroordeelde die niet op grond van art. 94a in beslag zijn genomen, geschiedt krachtens een door het Openbaar Ministerie uitgevaardigd dwangbevel.

Art. 94a Sv bood aanvankelijk, zoals deze bepaling sinds 1 maart 1993 luidde, geen mogelijkheden voor verhaal ten laste van een derde op een zaak die aan een ander dan de verdachte toebehoort9.. Ingevolge het bepaalde in art. 718 in verbinding met art. 475 Rv, welke bepalingen volgens art. 94c Sv van overeenkomstige toepassing zijn op een beslag op grond van art. 94a Sv, kon conservatoir beslag onder een derde niet worden gelegd op onroerende zaken. De vraag rees of het conservatoir beslag van art. 94a (oud) Sv mede kon dienen tot bewaring van het recht van verhaal op vermogensbestanddelen van een rechtspersoon op de enkele grond dat de verdachte met deze rechtspersoon kan worden vereenzelvigd. Die vraag werd door de Hoge Raad ontkennend beantwoord10.. Hij overwoog:

Vanuit de praktijk is aandacht gevraagd voor gevallen waarin de verdachte/veroordeelde goederen op naam van een ander heeft laten stellen met de bedoeling daardoor het verhaal van een boete of ontnemingsmaatregel op die goederen te verijdelen. In verband hiermee is art. 94a Sv gewijzigd bij wet van 8 mei 2003, Stb. 202, in werking getreden op 1 september 2003. Deze wetswijziging had tot doel derden te kunnen aanpakken die te kwader trouw een voorwerp onder zich hebben genomen11.. Sinds de invoering van art. 94a, leden 3 en 4, Sv is het mogelijk conservatoir beslag te leggen op voorwerpen die toebehoren aan een ander dan de verdachte, indien en voor zover deze voorwerpen afkomstig zijn van het misdrijf in verband waarmee de geldboete kan worden opgelegd, respectievelijk het vermogensvoordeel kan worden ontnomen. Daarvoor is vereist dat voldoende aanwijzingen bestaan dat die voorwerpen aan die ander zijn gaan toebehoren met het doel de uitwinning te voorkomen en dat de derde wist of redelijkerwijs kon vermoeden dat de voorwerpen van enig misdrijf afkomstig waren (zie art. 94a lid 3 Sv)12.. De in art. 94a lid 3 Sv geregelde inbeslagneming pleegt te worden aangeduid als een ‘anderbeslag’, ter onderscheiding van het in art. 475 Rv in verbinding met art. 94a, lid 1 en lid 2, Sv geregelde derdenbeslag. Het in art. 94a lid 3 Sv geregelde ‘anderbeslag’ en, a fortiori, de uitwinning van het beslagen voorwerp door het Openbaar Ministerie maken inbreuk op het recht van de ‘ander’, die niet de veroordeelde in de strafzaak is. In de toelichting bij het desbetreffende wetsvoorstel is de rechtvaardiging van een ‘anderbeslag’ hierin gezocht dat de ‘ander’ welbewust althans aanmerkelijk onvoorzichtig heeft meegewerkt aan een constructie waarbij wederrechtelijk verkregen vermogensbestanddelen aan het zicht van de justitie worden onttrokken. Volgens de toelichting is in deze situatie de derde te vergelijken met een ‘heler’ of ‘witwasser’13..

Als gevolg van deze wetswijziging kunnen, als aan de vereisten van art. 94a lid 3 Sv is voldaan, onroerende zaken die aan een derde toebehoren in conservatoir beslag worden genomen:

Door het onherroepelijk worden van het vonnis waarbij de ontnemingsmaatregel is opgelegd gaat het op grond van art. 94a lid 3 Sv gelegde conservatoire beslag (‘anderbeslag’) van rechtswege over in een executoriaal beslag en kan het Openbaar Ministerie, met dat vonnis als titel in de hand, de inbeslaggenomen zaken uitwinnen.

De wettelijke regeling voorziet niet, althans niet uitdrukkelijk, in de mogelijkheid van een executoriaal ‘anderbeslag’ zonder dat daaraan een conservatoir beslag op de voet van art. 94a lid 3 Sv is voorafgegaan. Gelijk de Staat heeft aangevoerd15., biedt de geschiedenis van de totstandkoming van art. 94a lid 3 Sv geen aanwijzing dat de wetgever in gevallen waarin sprake is van een schijnconstructie waarmee het voorwerp op naam van een derde is gezet, de mogelijkheid tot verhaal heeft willen uitsluiten. Waarom zou een conservatoir ‘anderbeslag’ dat later overgaat in een executoriaal beslag wel mogelijk zijn en een rauwelijks gelegd executoriaal ‘anderbeslag’ niet? De vraag is evenwel, of de (in het middelonderdeel veronderstelde) wens van de wetgever om deze schijnconstructies aan te pakken voldoende is om een bevoegdheid van het Openbaar Ministerie tot executoriale inbeslagneming bij een ander dan de veroordeelde aan te nemen. Ik meen van niet: het gaat hier om een strafvorderlijk dwangmiddel. Op grond van het legaliteitsbeginsel in art. 1 Sv behoort deze bevoegdheid te berusten op een wettelijke grondslag. Het vereiste van een voorzienbare en kenbare basis in het nationale recht volgt bovendien uit de woorden ‘onder de voorwaarden voorzien in de wet’ in art. 1, Eerste Protocol EVRM. Ook in de beschikking, geciteerd in alinea 2.7 hiervoor, achtte de Hoge Raad een restrictieve interpretatie van de voorschriften inzake de toepassing van dwangmiddelen geboden.

Nadat in de vakliteratuur instemming was betuigd met het thans betreden arrest16., heeft de minister van Justitie voorgesteld aan het eerste lid van art. 575 Sv de volgende bepaling toe te voegen:

Anders dan de Staat heeft aangevoerd18., is dit te beschouwen als een wijzigingsvoorstel en niet slechts als een bevestiging of verduidelijking achteraf van hetgeen onder het bestaande recht al geldt. Hoe dan ook, de uitlatingen van regeringszijde met betrekking tot dit wijzigingsvoorstel vormen niet de solide wettelijke grondslag voor de uitoefening van een bevoegdheid tot executoriale inbeslagneming die op grond van art. 1 Sv is vereist.

Daarbij komt dat de parlementaire geschiedenis te weinig houvast biedt voor de veronderstelling dat het de bedoeling van de wetgever is geweest, een executoriaal ‘anderbeslag’ mogelijk te maken ook zonder dat daaraan een conservatoir beslag als bedoeld in art. 94a lid 3 Sv is voorafgegaan. Het wetsvoorstel en de memorie van toelichting gaan consequent uit van een conservatoir beslag op voorwerpen van derden. Aan de wetgever heeft voor ogen gestaan dat in de periode tussen het conservatoire beslag op grond van art. 94a lid 3 Sv en de uitwinning van de inbeslaggenomen voorwerpen, het Openbaar Ministerie zal moeten aantonen dat sprake is van een schijnconstructie in de zin van art. 94a lid 3 Sv en dat de verdachte/veroordeelde wederrechtelijk voordeel heeft genoten en uit hoofde hiervan een bedrag aan de Staat verschuldigd is19.. Ook dat is een aanwijzing dat de wetgever in het geheel niet heeft gedacht aan een executoriaal ‘anderbeslag’ zonder dat daaraan een conservatoire fase vooraf is gegaan. De slotsom moet zijn dat het oordeel, dat naar geldend recht er geen ruimte is voor een executoriaal ‘anderbeslag’ zonder dat daaraan een conservatoir beslag op de voet van art. 94a lid 3 Sv vooraf is gegaan, geen blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting. Subonderdeel 1.a faalt.

Subonderdeel 1.b klaagt dat, anders dan het hof in rov. 4.8 – 4.10 overweegt, aan de door de Staat bepleite uitleg van art. 575 Sv niet in de weg staat dat bij een executoriaal ‘anderbeslag’ zonder dat daaraan een conservatoire fase is voorafgegaan, in de rechtsbescherming voor de ‘ander’ wordt voorzien door de burgerlijke rechter en niet door de strafrechter. Ter toelichting heeft de Staat betoogd dat noch uit de wet noch uit de geschiedenis van totstandkoming van art. 94a lid 3 Sv volgt dat de beoordeling of in voorkomend geval voldaan is aan de eisen van art. 94a lid 3 Sv, in de eerste plaats of bij uitsluiting aan de strafrechter is overgelaten.

Het gaat hier slechts om een bijkomstig argument in de redenering van het hof. De verwijzing naar het legaliteitsbeginsel (waarop subonderdeel 1.a betrekking had) kan de beslissing van het hof zelfstandig dragen. Op de voet van art. 438 Rv kan een executiegeschil worden aangebracht bij de burgerlijke rechter. Met betrekking tot de rechtsbescherming van de ‘ander’ bij een conservatoir ‘anderbeslag’ op de voet van art. 94a lid 3 Sv, is van regeringszijde opgemerkt dat de beslagene die stelt te goeder trouw te zijn, zich tegen het beslag kan verzetten op grond van art. 552a Sv. Voordat sprake kan zijn van uitwinning van de inbeslaggenomen zaak, moet de grondslag van de vordering zijn vastgesteld door de rechter die de omvang van het genoten voordeel moet vaststellen. In dat kader zal de strafrechter ook de aannemelijkheid van de schijnconstructie beoordelen. Er is daarom, volgens de minister, geen reden voor beduchtheid dat derden te goeder trouw plotseling zullen worden geconfronteerd met een beslissing die ertoe strekt dat zij hun eigendom verliezen aan de Staat zonder dat de rechter zich heeft kunnen uitspreken over de deugdelijkheid van die aanspraak20..

Op zich is juist, dat aan de in het middel bepleite ruime uitleg van art. 575 Sv niet per se in de weg staat dat bij een executoriaal ‘anderbeslag’ zonder dat daaraan een conservatoire fase is voorafgegaan, in de rechtsbescherming voor de ‘ander’ wordt voorzien door de burgerlijke rechter en niet door de strafrechter: beide rechtsgangen zijn in beginsel gelijkwaardig. Mijns inziens heeft het hof niet anders beslist. Het hof heeft met deze overweging kennelijk willen aangeven dat na een conservatoir beslag een fase volgt waarop de strafrechter rechtsbescherming kan verlenen, in de eerste plaats doordat in de strafzaak21. wordt beoordeeld of er gronden zijn voor ontneming en of er sprake is van een schijnconstructie, terwijl voor de ‘ander’ die stelt door het conservatoir beslag getroffen te zijn, daarnaast de mogelijkheid openstaat van een klaagschrift, gevolgd door een oordeel van de strafraadkamer. Wanneer rauwelijks executoriaal ‘anderbeslag’ wordt gelegd, wordt deze fase overgeslagen. Het hof heeft in dit verschil in rechtsbescherming een (extra) aanwijzing gezien, dat bij de wetswijziging in 2003 niet impliciet de mogelijkheid is ingevoerd van een executoriaal ‘anderbeslag’ zonder dat daaraan een conservatoire fase vooraf is gegaan. Dat oordeel geeft niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Subonderdeel 1.b faalt.

Subonderdeel 1.c bestrijdt de overweging aan het slot van rov. 4.10, dat in dit geval een bijzonderheid is dat de beweerde schijnconstructie eerst zes jaar na de uitspraak in de strafzaak is opgebouwd. De klacht houdt in dat noch uit de wet, noch uit de totstandkomingsgeschiedenis van art. 94a lid 3 Sv volgt dat een ‘anderbeslag’ als bedoeld in art. 94a lid 3 Sv niet mogelijk is indien de desbetreffende schijnconstructie eerst is toegepast nadat in de strafzaak (onherroepelijk) uitspraak is gedaan en/of een (onherroepelijke) maatregel tot ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel is opgelegd. Volgens de klacht brengt de ratio van art. 94a lid 3 Sv mee dat executoriaal ‘anderbeslag’ in zo'n geval wel mogelijk moet worden geacht.

Ook hier gaat het om een overweging ten overvloede, zodat de Staat bij deze klacht geen belang heeft. De klacht faalt om dezelfde reden als subonderdeel 1.b.

Onderdeel 2 is gericht tegen de tweede grond waarop 's hofs beslissing berust, te weten het oordeel dat, als al zou moeten worden aangenomen dat de wet ruimte biedt voor een executoriaal ‘anderbeslag’ zonder dat een conservatoire fase daaraan is voorafgegaan, het op 6 december 2006 gelegde beslag toch niet kan worden aangemerkt als een beslag op de voet van art. 94a lid 3 Sv omdat dit niet blijkt uit het aan [verweerder 1] betekende beslagexploot. Aangezien elk van beide gronden de beslissing van het hof zelfstandig kan dragen, heeft de Staat geen belang bij behandeling van onderdeel 2 indien de cassatierechter onderdeel 1 verwerpt. Voor het andere geval ga ik kort in op onderdeel 2.

Subonderdeel 2.a klaagt dat het hof ten onrechte de feitelijke grondslag van de vordering van [verweerder 1] heeft aangevuld en/of buiten de grenzen van de rechtsstrijd van partijen is getreden. In rov. 4.12 heeft het hof miskend dat [verweerder 1] aan zijn vordering tot opheffing van het beslag niet ten grondslag heeft gelegd dat (de formulering van) het exploot waarbij het beslag is gelegd niet zou voldoen aan de daaraan te stellen eisen.

Deze klacht treft geen doel: het hof heeft aan het slot van rov. 4.12 uitdrukkelijk vastgesteld dat in grief 1 een klacht van dien aard besloten ligt. Het onderzoek van het hof naar de vraag of het beslagexploot voldeed aan de daaraan te stellen eisen berust derhalve niet op een aanvulling van de feitelijke grondslag van de vordering, maar op een uitleg van de eerste grief. De uitleg van de gedingstukken door de feitenrechter kan in cassatie niet op juistheid worden getoetst, doch hoogstens op de begrijpelijkheid van de redengeving.

Subonderdeel 2.b sluit hierbij aan met de klacht dat het hof aan de stellingen van [verweerder 1] een uitleg heeft gegeven die onbegrijpelijk is, indien het hof hierin het standpunt heeft gelezen dat het beslagexploot niet aan de daaraan te stellen eisen voldoet.

Deze klacht lijkt op het eerste gezicht hout te snijden: [verweerder 1] heeft dit in hoger beroep niet letterlijk zo gesteld. Toch is de uitleg die het hof aan de eerste grief heeft gegeven m.i. niet onbegrijpelijk. In eerste aanleg had [verweerder 1] al betoogd dat, blijkens het beslagexploot, de officier van justitie beslag op de boerderij heeft laten leggen op grond van een door hem uitgevaardigd dwangbevel (art. 575 Sv); dat dwangbevel verschaft volgens [verweerder 1] het O.M. niet het recht om de vordering op [verweerder 2] te verhalen op een vermogensbestanddeel van [verweerder 1]22.. In de toelichting op de eerste grief heeft [verweerder 1] aangevoerd dat er geen sprake is van een beslag ex art. 94a Sv op vermogen van [verweerder 1] en te zijnen laste, maar sprake is van een beslag op vermogen van [verweerder 2] ten laste van [verweerder 2]23.. Het hof heeft dit laatste weliswaar ontkracht — vanuit de aanname dat een vordering op [verweerder 2] wettelijk kan worden verhaald op een goed van [verweerder 1] —, maar heeft uit deze stellingen van [verweerder 1] opgemaakt dat het rechtskarakter van het beslag voor [verweerder 1] niet of onvoldoende kenbaar is geweest uit het beslagexploot. Die lezing is niet onbegrijpelijk.

Subonderdeel 2.c klaagt in verband hiermee over een ontoelaatbare verrassingsbeslissing die niet te verenigen is met de eisen van een goede procesorde en met het beginsel van hoor en wederhoor. In het door partijen gevoerde debat is volgens de Staat op geen enkel moment de vraag aan de orde geweest of (de formulering van) het beslagexploot wel aan de eisen voldeed.

Het begrip ‘ontoelaatbare verrassingsbeslissing’ is bekend uit de jurisprudentie van de Hoge Raad. De rechter mag niet handelen in strijd met het beginsel dat partijen over de wezenlijke elementen die ten grondslag liggen aan de rechterlijke beslissing voldoende moeten zijn gehoord en niet mogen worden verrast met een beslissing van de rechter waarmee zij, gelet op het verloop van het processuele debat, geen rekening behoefden te houden24.. Voor zover deze jurisprudentie is geënt op art. 6 lid 1 EVRM, verdient opmerking dat de Staat zich niet ten nadele van een individuele burger op de bescherming van deze verdragsbepaling kan beroepen.

In eerste aanleg hebben partijen gestreden over de vraag, wat de rechtsgrond van het beslag was en wie als eigenaar van de boerderij kan worden aangemerkt. De Staat heeft toen primair gesteld dat [verweerder 2] als de werkelijke eigenaar moet worden aangemerkt. Eerst subsidiair heeft de Staat zich beroepen op een schijnconstructie in de zin van art. 94a lid 3 Sv. Weliswaar heeft de Staat de primaire stelling in hoger beroep niet langer gehandhaafd, maar het debat was toen al in het spoor gezet van de vraag wat het object van beslag was en op welke rechtsgrond het beslag berustte. In dit debat heeft de Staat ruimschoots gelegenheid gehad om zich uit te laten over de aard van het op 6 december 2006 gelegde beslag en over de eerste grief, zoals deze door het hof is opgevat. Mijns inziens kan, gelet op het verloop van het debat in de feitelijke instanties, niet worden volgehouden dat de Staat geen rekening behoefde te houden met de lezing die het hof aan de grief heeft gegeven. Subonderdeel 2.c faalt.

Subonderdeel 2.d komt neer op de klacht dat uit de inhoud van het beslagexploot genoegzaam blijkt dat de boerderij, die op naam van [verweerder 1] is gesteld, ten laste van [verweerder 2] als geëxecuteerde in beslag is genomen. Indien het hof ervan uitgaat dat aan het beslagexploot andere of hogere eisen gesteld mogen worden, geeft dat oordeel volgens de klacht blijk van een onjuiste rechtopvatting.

Op grond van art. 94b Sv wordt bij het leggen van het in art. 94a Sv geregelde beslag op onroerende registergoederen de tussenkomst van een gerechtsdeurwaarder ingeroepen. Daarbij worden de formaliteiten in acht genomen die ingevolge het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering gelden met betrekking tot de in art. 94b Sv genoemde onderwerpen. In het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering komt een ‘anderbeslag’ voor in art. 435 en art. 708 Rv. Ten aanzien van het executoriaal beslag op onroerende zaken is in art. 504 lid 1 Rv bepaald dat het beslag geschiedt bij een proces-verbaal van een deurwaarder, dat behalve de gewone formaliteiten (zie art. 45 – 66 Rv) op straffe van nietigheid onder meer inhoudt: de vermelding van de titel uit hoofde waarvan het beslag wordt gelegd.

De regeling van art. 435 Rv, waarnaar het hof in rov. 4.12 verwijst, maakt onderscheid tussen een beslag dat strekt tot verhaal op een goed dat aan een ander dan de schuldenaar toebehoort en dat ten laste van die ander wordt gelegd (lid 2) en een beslag met deze strekking dat ten laste van de schuldenaar wordt gelegd (lid 3). Het tweede lid ziet op de gevallen waarin de wet de schuldeiser toestaat verhaal te zoeken op een vermogensobject dat aan een ander dan de schuldenaar toebehoort. Het derde lid ziet op de situatie dat de schuldeiser ten laste van de schuldenaar beslag legt op een goed: hetzij omdat de rechten van de derde hem niet kunnen worden tegengeworpen, hetzij omdat de rechten van de derde hem niet bekend zijn25..

Uit het overgelegde exploot van beslaglegging d.d. 6 december 2006 blijkt niet meer dan dat op verzoek van de officier van justitie uit kracht van zijn dwangbevel en ten laste van [verweerder 2] executoriaal beslag is gelegd op de boerderij. Onder de vaststaande feiten (rov. 4.1 onder d) heeft het hof opgenomen dat de titel van de inbeslagneming was: het in executoriale vorm uitgegeven dwangbevel van 8 februari 2002 ten laste van [verweerder 2]. Dit stemt overeen met de tekst van het exploot. Het gaat hier dus om een inbeslagneming op grond van art. 575 Sv (en niet om een inbeslagneming op grond van art. 574 Sv na een conservatoir beslag op de voet van art. 94a Sv). Art. 575 Sv laat slechts beslag toe op goederen van de veroordeelde. Hierdoor is in eerste aanleg de discussie ontstaan over de vraag of het beslag op de boerderij is gelegd ten laste van [verweerder 2] (omdat hij de eigenaar daarvan was en eventuele rechten van [verweerder 1] niet met vrucht aan de Staat kunnen worden tegengeworpen) dan wel ten laste van [verweerder 1] (omdat uit enigerlei ongeschreven rechtsregel een bevoegdheid van de Staat zou voortvloeien om de vordering op [verweerder 2] te verhalen op een zaak van [verweerder 1]). Kennelijk is het hof van oordeel dat voor [verweerder 1] uit het exploot niet zonder meer kenbaar was wat het object van beslag was. Dit oordeel is begrijpelijk, omdat de officier van justitie — naar eerst uit zijn subsidiaire standpunt in de procedure bleek — op een niet rechtstreeks uit de wet (art. 575 Sv) kenbare grondslag dit executoriaal beslag wilde laten leggen. De slotsom is dat middelonderdeel 2 faalt.

Onderdeel 3, gericht tegen de gevolgtrekking die het hof onder 5 en 6 aan het voorgaande heeft verbonden, bouwt voort op de onderdelen 1 en 2. Het behoeft geen afzonderlijke bespreking.

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,

a. - g.