HR (A-G), 06-03-2012, nr. 10/04420

Verdachte is bij arrest van 5 oktober 2010 door het gerechtshof te Arnhem, zittinghoudende te Leeuwarden, wegens 1. ‘medeplegen van opzettelijk iemand wederrechtelijk van de vrijheid beroven’, veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vijf jaren. Het arrest bevat voorts beslissingen ten aanzien van de vordering van de benadeelde partij en een schadevergoedingsmaatregel, een en ander als in het arrest vermeld.

Namens verdachte heeft mr. G. Spong, advocaat te Amsterdam, één middel van cassatie voorgesteld.

Het middel klaagt dat de bewezenverklaring van het medeplegen van verdachte niet naar de eis van de wet met voldoende redenen is omkleed nu deze in zoverre uitsluitend steunt op de verklaring van aangever [slachtoffer].

Het bestreden arrest houdt in, voor zover van belang:

Vooropgesteld moet worden dat volgens het tweede lid van art. 342 Sv — dat de tenlastelegging in haar geheel betreft en niet een onderdeel daarvan — het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend kan worden aangenomen op de verklaring van één getuige. Deze bepaling strekt ter waarborging van de deugdelijkheid van de bewijsbeslissing, in die zin dat zij de rechter verbiedt tot een bewezenverklaring te komen ingeval de door één getuige gereleveerde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. De vraag of aan het bewijsminimum van art. 342, tweede lid, Sv is voldaan, laat zich niet in algemene zin beantwoorden, maar vergt een beoordeling van het concrete geval. Bij de in cassatie aan te leggen toets of aan dat bewijsminimum is voldaan, kan van belang zijn of de feitenrechter zijn oordeel dat dat het geval is, nader heeft gemotiveerd.2.

Het hof heeft gemotiveerd waarom het van oordeel is dat is voldaan aan het wettelijke bewijsminimum. De gebruikte bewijsmiddelen zijn bovendien niet uitsluitend aan verklaringen of opgaven van de aangever [slachtoffer] ontleend. De vraag is hier dus of de bewijsconstructie en de motivering van het hof, mede gelet op hetgeen door de verdediging is aangevoerd, voldoende zijn en geen blijk geven van een onjuiste rechtsopvatting.

Het hof heeft niet onbegrijpelijk geoordeeld dat in het overige, van [slachtoffer] onafhankelijke bewijsmateriaal voldoende steun kan worden gevonden voor de verklaring van [slachtoffer], met name voor zover deze inhoudt dat de tenlastelegde feiten hem zijn aangedaan. Dat oordeel wordt in cassatie ook niet betwist. Het middel richt zich tegen het kennelijke oordeel van het hof dat het vereiste bewijsminimum er niet aan in de weg staat om het daderschap van verdachte bewezen te verklaren op grond van één bewijsmiddel. Het middel klaagt dat de bewezenverklaring onvoldoende is gemotiveerd omdat het feit dat er voldoende steunbewijs is dat [slachtoffer] de door hem verklaarde dingen zijn aangedaan, niet voldoende steunbewijs zou opleveren voor het daderschap van verdachte.

Het hof gaat nadrukkelijk uit van de opvatting dat de bewijsminimumregel er niet aan in de weg staat dat het daderschap van de verdachte kan worden aangenomen op basis van één bewijsmiddel. Aan die opvatting wordt in dit geval in de woorden van het hof concreet gevolg gegeven: ‘Dat is wat het hof doet’. Ik meen dat de opvatting van het hof berust op een onjuiste uitleg van de meermalen door de Hoge Raad gebezigde vooropstelling (zie hiervoor onder 5) aangaande het bewijsminimum. Het hof ziet daderschap in dit verband kennelijk als één van de onderdelen van de bewezenverklaring die desnoods op één bewijsmiddel kunnen berusten, mits die bewezenverklaring als geheel op meer bewijsmiddelen is gebaseerd die in samenhang voldoende zijn. Maar volgens de vooropstelling, zoals ik daaraan betekenis hecht, kan het bewijs dat de verdachte het feit heeft begaan (lees: daderschap) niet zonder meer worden aangenomen op de verklaring van één getuige, ook in het geval overigens wel voldoende vast staat dat het feit het slachtoffer is aangedaan.

De in mijn ogen te vergaande relativering van het vereiste bewijsminimum door het hof lijkt in deze zaak geen noodzakelijk voorwaarde om tot het bewijs te kunnen komen. Dat de door de aangever gereleveerde feiten en omstandigheden niet op zichzelf staan, is voldoende duidelijk. De verdachte is in die feiten en omstandigheden niet een willekeurige buitenstaander. In de bewijsmiddelen is bovendien een verdere ondersteuning voor daderschap van de verdachte te vinden. Het hof wijst daar in de overwegingen voorafgaand aan de hiervoor besproken opvatting zelf ook op, zij het niet nadrukkelijk in relatie tot deze verdachte maar tot ‘de verdachten’. Het gaat voor wat deze verdachte betreft niet zozeer om de onderdelen die staven dat de vrijheidsberoving heeft plaatsgevonden, maar om de vraag of een specifieke relatie met hem wordt ondersteund. In dat verband kan betekenis worden gehecht aan de aan verdachten te linken telefoonnummers. In de aanvulling op het verkorte arrest blijkt uit de bewijsmiddelen 12 t/m 15, gelezen in verband met bewijsmiddel 1, dat het slachtoffer kort voor de vrijheidsberoving met een op andere tijdstippen door deze verdachte gebruikt telefoonnummer is gebeld. Kort voor de vrijheidsberoving maakte de broer van verdachte (onder meer) van dat telefoonnummer gebruik, gezien de verklaring van het slachtoffer dat hij op de in de printlijst vastgelegde tijdstippen door [medeverdachte 1], een van de broers van verdachte, meermalen was gebeld. Uit het feit dat de broer van verdachte belde met een door verdachte op andere tijdstippen gebruikt mobiel telefoonnummer kan enige ondersteuning voor concrete betrokkenheid van verdachte bij de ontvoering worden afgeleid. Dat is niet veel, maar wel iets. Verdachte kan aldus materieel gerelateerd worden aan de mededaders, niet alleen omdat het zijn broers zijn en de aangever hem als een van de daders aanwijst. Aldus begrepen berust het bewijs van daderschap niet op één bewijsmiddel en is er overigens slechts sprake van een ongelukkig geformuleerde voor de bewijsvoering overbodige opvatting.

Ik heb geaarzeld of het middel moet stranden omdat het bewijs van daderschap van de verdachte voldoende steun vindt in ander bewijs, waardoor de aangevochten rechtsopvatting relevantie mist. Daartegen pleit echter dat de formulering van de opvatting van het hof, zoals hiervoor ook is aangegeven, zo robuust is neergezet als toereikend fundament van de bewijsconstructie voor het daderschap. Dat vraagt om een oordeel over de deugdelijkheid van die rechtsopvatting. Ik concludeer dat de beoordeling van het bewijs van het daderschap van de verdachte niet aan de hand van de juiste maatstaf aangaande het vereiste bewijsminimum heeft plaatsgevonden. Het middel slaagt.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het arrest waarvan beroep en tot verwijzing naar het Gerechtshof te Leeuwarden3., dan wel naar een aangrenzend hof, ten einde opnieuw recht te doen op basis van het bestaande hoger beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG