HR, 20-04-2012, nr. 11/00423

In cassatie kan worden uitgegaan van hetgeen door het hof is vastgesteld in rov. 4.1 van zijn arrest van 16 juni 2009.

Pluvezo heeft op 24 oktober 2005 [verweerder] gedagvaard voor de rechtbank Roermond, sector kanton, en, kort gezegd, de ontbinding van de huurovereenkomst tussen partijen en ontruiming van het gehuurde gevorderd. Daarnaast heeft zij gevorderd [verweerder] te veroordelen tot betaling van een aantal bedragen. [Verweerder] heeft hiertegen verweer gevoerd.

De rechtbank Roermond, sector kanton, heeft bij vonnis van 20 december 2006 [verweerder] veroordeeld tot betaling aan Pluvezo van een bedrag van € 51.016,81 (bestaande uit € 22.893,26 aan achterstallige huurpenningen over de maanden januari tot en met maart 2004, € 1.229,27 wegens de schade aan het dak van de bedrijfsloods, € 26.894,28 wegens door Pluvezo gemaakte kosten voor het doen verwijderen van de houtresten uit de bedrijfsloods), te vermeerderen met de contractuele rente van 1,5 % en de wettelijke rente over € 22.893,26.

[Verweerder] is van het vonnis in hoger beroep gekomen. Pluvezo heeft verweer gevoerd en incidenteel beroep ingesteld, waartegen [verweerder] verweer heeft gevoerd.

Het hof 's-Hertogenbosch heeft in zijn tussenarrest van 16 juni 2009 overwogen dat het de vraag diende te beantwoorden op welk moment de huurovereenkomst tussen Pluvezo (verhuurder) en [verweerder] (huurder) is geëindigd. Als tijdstip van beëindiging van de huurovereenkomst komt 1 oktober 2003 of 1 oktober 2004 in aanmerking. Het hof stelt vast dat de huurovereenkomst per 1 oktober 2003 is geëindigd indien [verweerder] de afspraken als neergelegd in een gespreksverslag tussen Pluvezo, [verweerder] en [betrokkene 1] van 27 oktober 2003, is nagekomen (rov. 4.7.3). In rov. 4.7.2 van het tussenarrest van 16 juni 2009 overweegt het hof over deze afspraken:

Voor de vraag of [verweerder] aan de gestelde voorwaarde ten aanzien van de betaling van de huurachterstand heeft voldaan, acht het hof een deskundigenonderzoek noodzakelijk. Aan de deskundige worden de volgende vragen voorgelegd (rov. 4.7.3):

Bij eindarrest van 12 oktober 2010 heeft het hof het vonnis vernietigd en de vorderingen van Pluvezo alsnog afgewezen. Daartoe overwoog het hof in rov. 8.2:

Nu de huurovereenkomst op 1 oktober 2003 is geëindigd, komt het hof in rov. 8.4 en 8.5 tot het oordeel dat schade die Pluvezo lijdt en andere gemaakte kosten na deze datum niet voor rekening van [verweerder] komen.

Pluvezo is bij dagvaarding van 11 januari 2011 tijdig in cassatie gekomen. [Verweerder] heeft geconcludeerd tot verwerping. Beide partijen hebben hun standpunten schriftelijk toegelicht. [Verweerder] heeft nog gedupliceerd.

De cassatiedagvaarding richt één middel tegen de door het hof in rov. 8.2 van het eindarrest van 12 oktober 2010 gegeven waardering van het deskundigenbericht en tegen de verdere rechtsoverwegingen voor zover deze voortbouwen op rov. 8.2. Het middel bevat een motiveringsklacht en de klacht dat het hof buiten de rechtsstrijd is getreden.

De rechter heeft in beginsel een beperkte motiveringsplicht wat betreft zijn beslissing de zienswijze van de deskundige al dan niet te volgen. De inhoud van deze motiveringsplicht is afhankelijk van de aard van het bewijsmateriaal en de aard en de mate van precisering van de daartegen door partijen aangevoerde bezwaren. De rechter dient, bij de beantwoording van de vraag of hij de conclusies waartoe een deskundige in zijn rapport is gekomen in zijn beslissing zal volgen, alle terzake door partijen aangevoerde feiten en omstandigheden in aanmerking te nemen en op basis van die aangevoerde stellingen in volle omvang te toetsen of aanleiding bestaat van de in het rapport geformuleerde conclusies af te wijken.2.

Ik geef eerst de redeneringen van de deskundige en het hof weer en bespreek daarna de motiveringsklacht.

In het deskundigenbericht d.d. 25 februari 2010 wordt in paragraaf 3.2.2 vermeld dat informatie van [verweerder] is gekregen, waaronder een als productie 1 overgelegd "overzicht inkoopfacturen ontvangen van Pluvezo 2002-2003 en afloop". Deze informatie is door de deskundige in een geïntegreerd overzicht - productie 4 - opgenomen.

De deskundige vergelijkt vervolgens (i) de bedragen die [verweerder] moet voldoen voor 31 december 2003 en 1 juli 2004 met (ii) de bedragen die op die data zijn voldaan en (iii) bereikt een conclusie.

Ad (i) In het deskundigenbericht wordt voor 2002 uitgegaan van de verschuldigdheid van de twaalf huurtermijnen van 2002 (januari t/m december, gecorrigeerd voor de door partijen overeengekomen kortingen), in totaal € 78.649.13. Van die twaalf huurtermijnen waren er blijkens productie 1 per 25 november 2002 en 29 januari 2003 drie voldaan, dus vóór het gespreksverslag van 27 oktober 2003.

Hetzelfde doet de deskundige voor 2003: hij rekent met de verschuldigdheid van de negen huurtermijnen van 2003 (januari t/m september, gecorrigeerd voor de door partijen overeengekomen korting en vermeerderd met enige andere posten) en komt tot een bedrag van € 64.872.01.

De totale schuld komt volgens de deskundige daarmee op € 143.521,14.

Ad (ii) Hiertegenover zet de deskundige de bedragen die door [verweerder] zijn voldaan per 31 december 2003 (€ 98.674,98, dit is inclusief de drie termijnen die op 25 november 2002 en 29 januari 2003 waren voldaan) en per 1 juli 2004 (€ 30.727,31). Beide bedragen zijn opgeteld € 129.402,29.

Ad (iii) De deskundige komt op p. 4 (onderaan) en p. 5 (bovenaan) van zijn rapport tot de volgende conclusie:

Het hof voert in rov. 8.2 dezelfde exercitie uit als de deskundige, maar gaat uit van andere bedragen die [verweerder] moet voldoen.

Ad (i) Het hof neemt als uitgangspunt de totale schuld die [verweerder] moet betalen op grond van het gespreksverslag van 27 oktober 2003. Dit zijn negen achterstallige huurtermijnen over 2002 en negen achterstallige huurtermijnen over 2003. Daarvan moesten twaalf termijnen worden voldaan voor 31 december 2003, dat is een bedrag van € 80.996,16.

Zes termijnen moesten zijn voldaan voor 1 juli 2004, dat is een bedrag van € 40.498,00.

Het hof komt daarmee tot een in totaal te voldoen bedrag van (18 maal € 5672,00 = € 102.096,- exclusief btw ofwel) € 121.494,24 inclusief btw.

Ad (ii) Van de som aan verschuldigde huurtermijnen moet worden afgetrokken hetgeen [verweerder] aan Pluvezo heeft betaald en/of verrekend. Het hof gaat daarbij uit van dezelfde bedragen die de deskundige hanteert. Voor 31 december 2003 is (afgerond) € 98.674,-- voldaan en per 1 juli 2004 € 30.727,31.

Het hof komt (in verband met afrondingsverschillen) tot een bedrag van opgeteld € 129.401,31.

Ad (iii) Het hof overweegt dat het betaalde bedrag (€ 129.401,31) hoger is dan de door [verweerder] verschuldigde vordering (€ 121.494,24) en dat [verweerder] daarmee heeft voldaan aan zijn betalingsverplichtingen als neergelegd in het gespreksverslag van 27 oktober 2003.

Volgens het middel is het oordeel onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd. Het hof is uitgegaan van een bedrag van € 98.674 dat [verweerder] voor 31 december 2003 heeft voldaan. Dit bedrag omvat ook de betalingen van 25 november 2002 en 29 januari 2003 ten belope van € 10.663,18 en € 7.235,59. Deze betalingen waren echter op 27 oktober niet achterstallig zodat het hof deze niet had mogen meewegen als achterstallige betalingen in de zin van het gespreksverslag van 27 oktober 2003. Het hof ziet over het hoofd dat het overzicht in productie 4 bij het deskundigenbericht, voor het jaar 2002 alle twaalf termijnen weergeeft en niet uitsluitend de negen achterstallige termijnen omvat.

In cassatie voert [verweerder] hiertegen aan dat Pluvezo het middel op dit punt onvoldoende onderbouwd heeft, zodat niet is voldaan aan artikel 407 lid 2 Rv (s.t. sub 2.9 en de dupliek sub 1). Dat lijkt mij niet terecht. Het middel verwijst weliswaar niet ook naar productie 1 bij het deskundigenbericht, maar uit het deskundigenbericht valt voldoende duidelijk op te maken op welke betalingen Pluvezo doelt. Uit productie 4 in samenhang met productie 1 van het deskundigenbericht blijkt dat het gaat om betalingen die in 2002 zijn voldaan voor de maanden april 2002, mei 2002 en juni 2002. Het is evident dat deze bedragen - in totaal € 17.898,77 - ten tijde van het gespreksverslag van 27 oktober 2003 niet meer achterstallig waren. Het hof gaat daarvan ook uit, waar het in rov. 8.2 (2e volzin) tot uitgangspunt neemt dat over 2002 negen termijnen achterstallig waren.

De klacht is terecht voorgesteld. De deskundige gaat bij (i) uit van 12 + 9 = 21 huurtermijnen en corrigeert bij (ii) voor het feit dat van de 12 termijnen van 2002 er op 27 oktober 2003 reeds drie betaald waren door te werken met een totaalbedrag van € 98.674,98 dat voor 31 december 2003 is voldaan.

Het hof heeft onderzocht of [verweerder] de 18 achterstallige huurtermijnen, waarvan in het verslag van 27 oktober 2003 wordt gesproken, heeft voldaan en gaat daarom bij (i) uit van 12 + 6 = 18 huurtermijnen. Het hof gebruikt bij (ii) echter wel het bedrag van € 98.674,98.

Daarmee rekent het hof de drie reeds vóór 27 oktober 2003 betaalde (en dus toen niet achterstallige) huurtermijnen mee bij hetgeen [verweerder] heeft voldaan ter voldoening aan de achterstallige huurtermijnen. Dit is van invloed op de uitkomst. Gelet hierop slaagt het middel, omdat het oordeel van het hof op dit punt blijk geeft van een onbegrijpelijk dan wel onvoldoende gemotiveerd oordeel.

Het middel klaagt voorts dat het hof buiten de grenzen van de rechtsstrijd is getreden, naar ik begrijp, door in rov. 8.2 te oordelen dat [verweerder] heeft voldaan aan zijn op grond van het gespreksverslag van 27 oktober 2003 bestaande betalingsverplichting. De deskundige oordeelt namelijk dat [verweerder] op 30 juni 2004 € 14.118,85 minder heeft betaald dan op 27 oktober 2003 was overeengekomen. Pluvezo en [verweerder] hebben deze conclusie onderschreven.

In de onderhavige procedure hebben partijen deze conclusie uit het deskundigenbericht inderdaad onderschreven.

In de Memorie na deskundigenbericht sub 18, 21 en 25 (waarnaar het middel verwijst) geeft Pluvezo aan dat uit het deskundigenbericht volgt dat [verweerder] op 1 juli 2004 te weinig heeft betaald aan Pluvezo. De huurpenningen over de maanden augustus 2003 en september 2003 zijn niet (tijdig) betaald.

In de Memorie na deskundigenbericht tevens akte overlegging producties sub 9, 10, 14-16, 19, 20 en 22 (waarnaar het middel verwijst) geeft [verweerder] het volgende aan.

Pluvezo heeft in haar Antwoordakte gereageerd op de Memorie na deskundigenbericht van [verweerder] en daarin aangegeven wat volgens haar de gevolgen zijn van de te late betalingen van de huurtermijnen van augustus en september 2003 in het licht van de afspraken in het gespreksverslag van 27 oktober 2010 en de redelijkheid en billijkheid.

Gezien deze reacties op het deskundigenbericht strekte de rechtsstrijd zich niet (meer) uit tot de vraag of [verweerder] op 30 juni 2004 heeft betaald hetgeen op 27 oktober 2003 was overeengekomen, nu ook [verweerder] erkende dat uit het deskundigenbericht blijkt dat hij op die datum een tweetal betalingen nog niet had verricht. Het hof heeft echter geoordeeld dat [verweerder] heeft voldaan aan zijn op grond van het gespreksverslag van 27 oktober 2003 bestaande betalingsverplichting. Hoewel navolgbaar is hoe het hof dat oordeel bereikte aan de hand van de 2.5 bedoelde redenering (die bij de motiveringsklacht is besproken), moet toch gezegd worden dat het hof daarmee buiten de grenzen van de rechtsstrijd is getreden. Ook dit onderdeel van het middel slaagt daarom.

Het subsidiaire verweer van [verweerder] in haar s.t. onder 2.10-2.11 en in de dupliek onder 3, dat Pluvezo geen belang heeft bij de klachten van haar middel, heeft dezelfde strekking als hetgeen [verweerder] in haar Memorie na deskundigenbericht (onder meer sub 22) heeft aangevoerd.

Dit subsidiaire verweer gaat naar mijn mening niet op. Een beslissing op het verweer van [verweerder] over de gevolgen van de te late betaling van de huurtermijnen van augustus en september 2003 valt niet te lezen in rov. 4.7.3 van het tussenarrest of in rov. 8.3.1 van het eindarrest. In rov. 4.7.3 overweegt het hof slechts, in verband met de in die overweging bedoelde vraagsteling, dat ook van belang is wat Pluvezo na 1 oktober 2003 heeft gefactureerd. In rov. 8.3.1 behandelt het hof een stelling die Pluvezo in haar Memorie na deskundigenbericht aanvoerde, namelijk dat de afspraken in het besprekingsverslag van 27 oktober 2003 nimmer van kracht zijn geworden, kort gezegd, omdat [betrokkene 1] zich terug trok.

Het is aan de rechter in feitelijke instantie om een oordeel geven over het verweer van [verweerder] over de gevolgen van de te late betaling van de huurtermijnen van augustus en september 2003.

Nu de hiervoor besproken klachten van het middel slagen, klaagt het middel ook terecht over de op rov. 8.2 voortbouwende rov. 8.4 en 8.5.

Het arrest kan niet in stand blijven. Het verwijzingshof zal opnieuw een antwoord moeten geven op de in rov. 4.7.3 van het tussenarrest bedoelde vraag of de huurovereenkomst is beëindigd op 1 oktober 2003 of op 1 oktober 2004, zulks in het licht van het deskundigenbericht en het nadien door partijen gevoerde debat. Daarbij zal ook aan de orde kunnen komen het verweer dat [verweerder] in zijn Memorie na deskundigenbericht naar voren heeft gebracht en waarop Pluvezo in haar Antwoordakte heeft gereageerd.

Conclusie

De conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en verwijzing.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G