HR, 12-05-2015, nr. 13/04083

“Hierbij bericht ik U dat ik tot mijn zeer grote spijt wegens mijn gezondheidssituatie niet in staat ben persoonlijk aanwezig te kunnen zijn bij de geplande behandeling van mijn strafzaak op maandag 10 juni 2013 om 11.00 uur.

Ondergetekende heeft op 1 september 2012 een zwaar auto ongeval gehad, waarbij o.a. mijn linkerarm op 3 plaatsen is gebroken, mijn wervels zijn verschoven, waardoor ik de hele dag benauwd heb en een zuurstoftekort heb.

Ik moet worden vervoerd in een rolstoel met aangepast vervoer, maar ik ben vanmorgen door een zuurstoftekort en ademhalingsproblemen niet in staat mij naar Arnhem te begeven.

Ik heb bijna het hele weekend op bed gelegen en voel mij dusdanig dat mijn huisarts mij volledige rust heeft voorgeschreven.

Ik kan niet om 11.00 uur aanwezig zijn. Ondanks dat ik hier wel toe naartoe heb gewerkt. Maar ik kan gewoonweg niet.

Ik verzoek U mijn strafzaak eenmalig aan te houden en mij een kans te geven zelf bij de behandeling aanwezig te zijn.”

5. Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 10 juni 2013 houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

“Ter terechtzitting is aanwezig mr H.O. den Otter, advocaat te Arnhem, die verklaart niet uitdrukkelijk door verdachte te zijn gemachtigd de verdediging te voeren.

De voorzitter deelt mede de inhoud van een door de verdachte gestuurde fax, gedateerd 10 juni 2013, waarin hij om aanhouding van de behandeling verzoekt.

De raadsman voert het woord, zakelijk weergegeven:

Ik wil het aanhoudingsverzoek van mijn cliënt graag toelichten. Ik ben mij ervan bewust dat er geen doktersverklaring is. Ik heb mijn cliënt vanochtend gemaild. Ik heb hem ook verzocht om een doktersverklaring. Het verzoek kwam bij mij ook zeer onverwacht. Ik heb het aanhoudingsverzoek meteen doorgestuurd naar de griffier en de advocaat-generaal. Ik heb mijn cliënt geprobeerd te bellen. Ik heb hem niet gesproken. Mijn cliënt heeft mij wel een sms-bericht gestuurd. Hij heeft mij verteld dat hij doodziek is en dat hij niet kan lopen.

Ik weet niet of u mijn cliënt wel eens heeft gezien. Hij is heel zwaar en kortademig. Ik denk dat er sprake is van een overmachtsituatie. Ik wijs u ook nog op de relevante jurisprudentie. Als de gegevens in redelijkheid niet verschaft kunnen worden, is dat wel een reden om aan te houden. Mijn cliënt wil graag aanwezig zijn. Ik heb de zaak inhoudelijk voorbereid. Mijn cliënt wil een inhoudelijk verweer voeren. Hij wil dat met stukken onderbouwen. Dat heeft hij aan mij laten weten. Zonder dat kan ik de verdediging niet voeren.

Mijn cliënt wil terecht gebruik maken van zijn aanwezigheidsrecht. Ik wijs nog op twee arresten van de Hoge Raad (LJN BH0566 en LJN BH5171). Ik verzoek om aanhouding van de behandeling.

De advocaat-generaal voert het woord, zakelijk weergegeven:

Ik voel niets voor aanhouding van de zaak. Het komt de verdachte blijkbaar goed uit om niet te komen. lk begrijp dat verdachte contact heeft gehad met de huisarts. Ik zie echter geen bericht van de huisarts. Ik zie geen reden om de zaak vandaag aan te houden.

De raadsman voert het woord, zakelijk weergegeven:

Op de vraag van de oudste raadsheer antwoord ik als volgt. Ik heb mijn cliënt gebeld en ik heb een sms-bericht van hem gehad. Ik heb hem vervolgens niet meer gesproken. Ik weet niet of ik mij zou hebben laten machtigen. Het had de hele situatie niet veranderd. De hele voorgeschiedenis is ook belangrijk.

Het hof trekt zich terug voor het houden van beraad.

Na beraad deelt de voorzitter als beslissing van het hof mede dat het verzoek van de verdachte en de raadsman wordt afgewezen, nu het verzoek niet met medische gegevens is onderbouwd.”

6. Bij de beoordeling van gevallen als het onderhavige hanteert de Hoge Raad het volgende uitgangspunt:

“Indien een verdachte door ziekte is verhinderd op de terechtzitting te verschijnen en in verband daarmee schorsing van het onderzoek heeft verzocht of doen verzoeken, voldoet de rechter aan dit verzoek teneinde de verdachte alsnog de gelegenheid te geven bij de behandeling van zijn zaak op de terechtzitting aanwezig te zijn. Dit spruit voort uit het onder meer in art. 6 EVRM gewaarborgde aanwezigheidsrecht van de verdachte. Bijzondere omstandigheden kunnen echter meebrengen dat de rechter tot het oordeel komt dat het belang van een behoorlijke strafvordering - welke omvat afdoening van de zaak binnen een redelijke termijn - ernstig in het gedrang zou komen, indien het onderzoek op de terechtzitting zou worden geschorst en dat dit belang onder de gegeven omstandigheden zwaarder moet wegen dan het belang van de verdachte om bij de behandeling van zijn zaak tegenwoordig te zijn. Het staat ter beoordeling van de rechter of hij de aangevoerde reden aannemelijk en van voldoende gewicht acht en of het belang van een behoorlijke strafvordering de voorrang moet hebben boven het belang van de verdachte bij aanhouding. In de regel mag daarom van de verdachte of diens raadsman worden gevergd dat hij ter staving van het verzoek (alsnog) de gegevens kan verstrekken die de rechter met het oog op de te nemen beslissing wenselijk acht. Aan de rechter staat het vrij om indien een verzoek onvoldoende door bewijsstukken is gestaafd of indien aan diens verlangen tot aanvulling niet of niet genoegzaam is voldaan, daaraan gevolgtrekkingen te verbinden. Oordelen en beslissingen daarover kunnen in cassatie slechts op hun begrijpelijkheid worden getoetst.”1.

7. In vergelijkbare situaties waarin een (niet-gemachtigd) raadsman op de zitting mededeelde er diezelfde ochtend van de op de hoogte te zijn gesteld dat de verdachte ziek was en om aanhouding verzocht van de behandeling van de zaak om hem in de gelegenheid te stellen bij de behandeling daarvan aanwezig te zijn, werden deze verzoeken door het hof, net als in onderhavige zaak, afgewezen vanwege het ontbreken van een medische verklaring.2.De Hoge Raad overwoog in beide zaken dat:

“ [..] het oordeel van het Hof dat het verzoek diende te worden afgewezen op grond van de enkele omstandigheid dat de verdachte op dat moment geen medische verklaring had overlegd, zonder dat was onderzocht of het overleggen van zo'n verklaring dan wel van andere gegevens in redelijkheid van de verdachte verlangd had kunnen worden, de afwijzing van het verzoek niet [kan] dragen.”

8. Dit betekent dat enerzijds een aanhouding van de zaak niet kan worden afgedwongen door een enkele ziekmelding, maar anderzijds het ontbreken van een medische verklaring of een ander bewijsstuk van de onmogelijkheid om ter zitting te verschijnen, niet tot afwijzing van een verzoek tot aanhouding mag leiden als dat redelijkerwijs niet van de verdachte kan worden verlangd.3.Dat geldt zeker bij aanhoudingsverzoeken wegens ziekte op de dag van de zitting, zoals ook het geval was in onderhavige zaak.

9. Het hof heeft niet onderzocht, althans daarvan blijkt niet, of het overleggen van een medische verklaring – gelet op het feit dat het verzoek kort voor aanvang van de terechtzitting is gedaan – in redelijkheid van de verdachte verlangd had kunnen worden. De afwijzing van het aanhoudingsverzoek op grond van deze enkele omstandigheid lijkt mij in deze zaak dan ook onterecht. Dat geldt temeer nu in onderhavige zaak, anders dan in de onder 7 genoemde jurisprudentie, de verdachte zelf kort voorafgaand aan de terechtzitting een faxbericht aan het hof heeft gestuurd inhoudende het aanhoudingsverzoek, waarin hij niet alleen mededeelt ziek te zijn, maar tevens aangeeft waarvan hij last heeft, wat de oorzaak daarvan is en waaruit tevens blijkt dat hij van zijn aanwezigheidsrecht gebruik wenst te maken.4.

10. Omdat in de onderhavige zaak daags na de zitting, zo wordt in het middel gesteld, alsnog medische gegevens naar het hof zijn gezonden5., wordt in de toelichting op het middel, onder verwijzing naar de noot van Borgers bij het arrest van de Hoge Raad van 21 april 20096., nog gewezen op het Landelijk Aanhoudingenprotocol van de LOVS en de daarin geschetste mogelijkheid dat het gerecht de zaak bij verstek behandelt en de verdachte tot vijf werkdagen na de zittingsdatum de gelegenheid geeft een bewijsstuk van verhindering in te dienen, aan de hand waarvan dan wordt beslist of het onderzoek al dan niet wordt heropend. Tot 18 november 2011 stond deze optie inderdaad in het Landelijk Aanhoudingenprotocol. In het Landelijk Aanhoudingenprotocol zoals dat op 18 november 2011 is vastgesteld en waarmee het protocol van 9 september 2005 is vervallen, is dit niet meer opgenomen. Enigszins merkwaardig was dat ook wel, zoals Borgers in zijn noot opmerkt, nu de verstekverlening pas plaatsvindt na de beantwoording van de vraag of een zaak al dan niet dient te worden aangehouden.

11. Hoe dan ook, het eerste middel slaagt.

12. Het derde middel klaagt terecht dat het hof ten onrechte een proeftijd van drie jaren heeft opgelegd. Gelet op het bepaalde in art. 14b, tweede lid, (oud) Sr in verbinding met art. 14c, eerste lid, (oud) Sr, zoals deze bepalingen luidden ten tijde van het bewezenverklaarde, had het hof de proeftijd niet op een langere periode dan twee jaren mogen bepalen.7.

13. Het eerste en derde middel slagen. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

14. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het hof, teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG