Verhandeling

Shavell (2004) stelt dat wanneer handhaving duur is, het beter is om under-deterrence te hebben om zo enige kosten te besparen.1 Als handhaving erg duur is en de schade klein, dan kan het soms zelfs lonen om niet te handhaven, wanneer de kosten daarvan hoger zijn dan de te voorkomen schade. In hoofdstuk 6 is de nuloptie' die bij dit idee past als volgt gedefinieerd:

Dit alternatief valt feitelijk uiteen in een extreme' optie, waarbij helemaal geen consequenties aan procesgedrag worden verbonden, en een gematigde optie waarbij alleen andere remedies dan kostenconsequenties worden gehanteerd.

De eerste, extreme optie kan snel worden afgedaan. Het proces wordt dan een chaos, zoals het proces in Dickens' Bleak House,2 dat jaren duurt bij een gebrek aan regie en regels die een goede procesorde beschermen. Doordat kosten kunnen worden veroorzaakt die volledig bij de ander worden neergelegd, biedt het proces dan alle ruimte aan partijen om hun persoonlijke oorlog in de rechtszaal voort te zetten. Niet de partij met het gelijk, maar die met de langste adem wint. Dat dit slecht scoort op alle criteria van het toetsingskader behoeft geen nadere onderbouwing.3

De tweede, gematigde optie waarbij wel andere consequenties aan gedrag kunnen worden verbonden, maar geen kostenconsequenties, zorgt voor een serieuzer alternatief dat een nadere evaluatie verdient. In de vorige paragrafen is met behulp van buitenlandse alternatieven nagedacht over het ontwikkelen van een kostenveroordeling ten aanzien van gedrag die zo hoog mogelijk scoort op de criteria tijd, kosten, kwaliteit van uitkomsten en kwaliteit van procedure. Daaruit komt naar voren dat scherpere gedragscriteria en ongeveer dekkende forfaitaire maximumbedragen een goede oplossingsrichting zijn, terwijl de indemnity basis en een eigen beursje minder kansrijk zijn. De vraag blijft dan echter of het systeem op die manier dusdanig wordt verbeterd, dat kostenconsequenties de doelmatigste wijze zijn om verstorend procesgedrag te ontmoedigen. Mogelijk kan met andere remedies voldoende deterrence worden bereikt, op een wijze die minder bezwaarlijk is dan wanneer kostenconsequenties worden gebruikt.

Een bespreking en evaluatie van alle categorieën alternatieve remedies past niet binnen het bestek van dit onderzoek. Al hetgeen in dit proefschrift omtrent kostenconsequenties is onderzocht zou dan nu voor elk alternatief moeten worden overgedaan; dus weer een positiefrechtelijke bespreking,4 interviews en een rechtseconomische analyse. Daarom beperk ik me tot een categorisering van de andere remedies en een korte analyse per categorie (§ 8.7.1). Op één categorie, die van de materiële consequenties, wordt vervolgens uitgebreider ingegaan in paragraaf 8.7.2, omdat die door de rechters het vaakst werd genoemd als factor voor terughoudendheid met kostenconsequenties. Deze materiële consequenties worden vervolgens met de criteria van het toetsingskader afgewogen tegen kostenconsequenties in de paragrafen 8.7.3 en 8.7.4.