8.7.3 Effecten van kostenconsequenties

Kostenconsequenties hebben ten opzichte van materiële consequenties als voordeel dat het materiële geschil en daarmee de kwaliteit van uitkomsten niet aangetast wordt. Procedurele misstappen worden door een procedurele rechtsfiguur gecorrigeerd, zonder dat er iets aan de uitkomst verandert. Ook wordt geen, althans minder, afbreuk gedaan aan de voice van partijen. Zij kunnen hun standpunten en bewijsstukken naar voren brengen en de rechter en wederpartij moeten daarnaar luisteren. Dit versterkt de controle over het proces en de beslissing. Pas achteraf vindt dan pricing plaats met behulp van kostenconsequenties, waarbij moet worden afgerekend voor te laat ingebrachte of irrelevante informatie.

Een nadeel van kostenconsequenties achteraf is dat de deterrence zwakker zal zijn dan bij de directe slagkracht die materiële consequenties hebben. Soms duren procedures jaren en dan moet de rechter bij het schrijven van het eindvonnis het dossier nog eens doornemen op wat er bij de substantiëringsplicht in de dagvaarding ook al weer misging.@1 Bovendien kan het afschrikkende effect door enkele factoren worden gemitigeerd of teniet worden gedaan, zoals bijvoorbeeld bij insolventie.2 Ook als het proces eindigt in een schikking zal het effect zwakker zijn. In theorie anticiperen partijen in de vaststellingsovereenkomst op de verwachte kostenconsequenties die aan een partij zullen worden opgelegd, maar in de praktijk zullen onderhandelende partijen daar niet zo snel de focus op leggen. Een ander nadeel is reeds genoemd in het kader van voorspelbaarheid: door procesgedrag als extra factor mee te nemen bij de berekening van de kostenveroordeling kunnen partijen en hun advocaten moeilijker ex ante bepalen wat een proces zal gaan kosten. Ten slotte kunnen kostenconsequenties voor enkele extra kostenposten zorgen: de besliskosten voor de rechter zullen iets hoger kunnen uitvallen en een partij kan tegen een kostenconsequentie in hoger beroep gaan. In familiezaken die verder niet om betalingen van geldsommen draaien speelt ineens de tenuitvoerlegging van een kostenconsequentie mee, hetgeen extra kosten en emotionele belasting mee kan brengen.

Een deel van de nadelen van kostenconsequenties kan worden weggenomen als ze tussentijds, direct na de verstorende gedraging, kunnen worden opgelegd. Zoals vermeld werkt de compensatiefunctie dan beter, maar ook krijgen ze meer

slagkracht.3