HR, 28-09-2010, nr. 08/04919 E

Het hof te Den Haag heeft de verdachte wegens 1. de eendaadse samenloop van overtreding van een voorschrift, gesteld krachtens artikel 8.44, eerste lid, van de Wet milieubeheer, begaan door een rechtspersoon en overtreding van een voorschrift, gesteld krachtens artikel 6 van de Arbeidsomstandighedenwet 1998, begaan door een rechtspersoon en 3. overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 18.18 van de Wet milieubeheer, begaan door een rechtspersoon, tweemaal gepleegd, veroordeeld tot respectievelijk een geldboete van € 45.000,- en twee geldboetes van € 5.000,-.

Namens de verdachte heeft mr. J. Spijkerman, advocaat te Den Haag, op 26 februari 2008 cassatieberoep ingesteld. Op 2 februari 2009 heeft mr. C. Waling, advocaat te Den Haag, elf middelen van cassatie voorgesteld. Op 21 april 2009 heeft mr. Waling het cassatieberoep gedeeltelijk ingetrokken, namelijk wat de deelvrijspraken van het onder 1. en 3. tenlastegelegde en de vrijspraak van feit 4 betreft. Bij brief van 2 mei 2009 heeft mr. Waling bericht dat zij, onder de voorwaarde de desbetreffende deelvrijspraken buiten het cassatieberoep blijven, het tweede middel intrekt. Ook heeft zij bij deze brief het elfde middel ingetrokken.

Omdat ik geen reden zie de gedeeltelijke intrekking van het cassatieberoep niet toelaatbaar te achten, meen ik dat er ter bespreking negen middelen resteren. Voor de overzichtelijkheid zal ik hierna niettemin de in de oorspronkelijke schriftuur gebezigde nummering van de middelen aanhouden.

Het eerste middel bevat twee klachten. Het klaagt ten eerste dat het hof de zaak ten onrechte bij verstek heeft afgedaan, omdat het niet heeft onderzocht of verdachte's raadsman overeenkomstig artikel 51 Sv een afschrift van de appeldagvaarding heeft ontvangen (althans dat het hof van een dergelijk onderzoek geen blijk heeft gegeven). Het klaagt ten tweede dat het hof het onderzoek niet heeft geschorst om de gewijzigde tenlastelegging aan de verdachte te betekenen.

Ten laste van de verdachte is onder 1. bewezenverklaard dat:

Onder 3. is bewezenverklaard dat:

De bewezenverklaringen berusten op de volgende bewijsmiddelen:

In de toelichting op de eerste klacht van het middel wordt niet betwist dat zich in hoger beroep geen raadsman heeft gesteld en in aanmerking genomen dat het vaste rechtspraak van de Hoge Raad is dat een kennisgeving als bedoeld in artikel 39 Sv geldt voor één aanleg, zodat een raadsman die in hoger beroep optreedt zich opnieuw dient te stellen.1. De stelster van het middel meent evenwel dat het tijd is dat de Hoge Raad die rechtspraak herziet.

De noodzaak daartoe is mij uit de argumenten in de toelichting op het middel niet gebleken. Vooral niet omdat die argumenten weinig nieuws brengen, zodat kan worden aangenomen dat de Hoge Raad daardoor reeds bij het innemen van zijn huidige standpunt niet werd overtuigd. Ik beperk mij daarom tot een tweetal. Ten eerste dat het EVRM zich tegen de eis van een nieuwe kennisgeving in hoger beroep zou verzetten, onder meer omdat een dergelijke eis ‘unduly formalistic’ zou zijn. Dat lijkt mij niet het geval. Als een raadsman zich in hoger beroep niet opnieuw stelt, is onduidelijk of de verdachte is voorzien van rechtsbijstand en zo ja, door welke advocaat. Het is immers lang niet altijd zo dat de raadsman die in eerste aanleg is opgetreden de verdachte ook in hoger beroep bijstaat. Er is dus een goede reden om van de raadsman die de verdachte — al dan niet: ook — in hoger beroep bijstaat te verlangen dat hij dit meldt, zodat hem (onder meer) overeenkomstig artikel 51 Sv een afschrift van de appeldagvaarding gezonden kan worden.

De vraag is veeleer of van de griffies van de hoven verlangd mag worden dat zij ingeval geen stelbrief is ontvangen voor de zekerheid bij de raadsman in eerste aanleg controleren of die wellicht ook in hoger beroep optreedt. En in het verlengde daarvan, of van het hof verlangd mag worden dat als dat is nagelaten, de behandeling wordt aangehouden. In de toelichting op het middel wordt gesteld dat in ieder geval het eerste bij alle hoven gebeurt, behalve bij het hof Den Haag. Dit lijkt mij een op zichzelf goede gewoonte, maar — even aangenomen dat die werkwijze bij de andere hoven inderdaad wordt gehanteerd — het levert slechts een aanwijzing op dat het belasten van de hofgriffies met het nagaan of de verdachte in hoger beroep wederom door zijn raadsman in eerste aanleg wordt bijgestaan niet op onoverkomelijke praktische bezwaren stuit. Het dwingt echter niet tot de conclusie dat ook het hof Den Haag — in voorkomende gevallen op straffe van vernietiging van een bij verstek gewezen arrest — aldus te werk moet gaan.

Ik merk nog op dat mij bekend is dat het frontoffice (samenwerkingsverband hof en parket) te Arnhem inderdaad contact opneemt met raadslieden (ook die in eerste aanleg optraden) en dat het doel daarvan is voorafgaande aan de dagvaarding in hoger beroep vast te stellen of de raadsman op de voorgenomen dag van behandeling van de zaak ter terechtzitting beschikbaar is en vervolgens (niet onbelangrijk) over de geschatte duur van de behandeling een afspraak te maken. Het contact met de raadsman voorafgaande aan de zitting dient er vooral toe om onnodige aanhouding van het onderzoek ter terechtzitting te voorkomen. Daarmee staat dat contact dus in een wat andere sleutel dan voorgestaan door de stelster van het middel.

Nu er zich bij het hof geen raadsman had gesteld was er voor het hof, anders dan in de toelichting op het middel wordt gesteld, geen reden om er aan te twijfelen of artikel 51 Sv was nageleefd.

De tweede klacht — die in de toelichting op het middel niet meer aan bod komt2. — mist feitelijke grondslag, omdat in hoger beroep geen wijziging van de tenlastelegging heeft plaatsgevonden. Blijkens het proces-verbaal van de behandeling in hoger beroep heeft de advocaat-generaal bij het hof zijn vordering tot wijziging ingetrokken nadat het hof van oordeel was dat zij niet slechts van geringe betekenis was.

Het middel faalt.

Het derde middel klaagt dat het hof door de verdachte terzake van het onder 1. tenlastegelegde gedeeltelijke vrij te spreken, maar voor het overige te veroordelen, de grondslag van de tenlastelegging heeft verlaten. Althans dat het hof ten onrechte niet tot vrijspraak van de gehele tenlastelegging heeft beslist.

Aan de verdachte was onder 1. tenlastegelegd dat:

Van deze tenlastelegging heeft het hof het hiervoor onder 5. geciteerde bewezenverklaard. Volgens de toelichting op het middel had de tenlastelegging alleen bewezenverklaard kunnen worden indien alle drie de tenlastegelegde nalatigheden —

— bewezenverklaard zouden zijn, omdat deze maatregelen in de tenlastelegging cumulatief tenlastegelegd zijn door het voegwoord ‘en’, en bovendien bewezen kon worden dat het niet treffen van (kennelijk: al) die maatregelen maakt dat de verdachte niet alle noodzakelijke maatregelen heeft getroffen.

Dit middel berust op een nogal gekunstelde uitleg van de tenlastelegging. Namelijk één waarin de drie (min of meer; de laatste niet getroffen ‘maatregel’ doet kennelijk dienst als een soort van catch-all verwijt) afzonderlijk genoemde, niet genomen maatregelen als één geheel worden gezien omdat zij door het voegwoordje ‘en’ met elkaar zijn verbonden. Dat het hof die uitleg klaarblijkelijk niet heeft gekozen ligt nogal voor de hand. Een dergelijke uitleg van de tenlastelegging zou haar in wezen innerlijk tegenstrijdig maken. Want waarom zou voor het bewezenverklaren van het verwijt dat de verdachte niet ‘alle’ noodzakelijke maatregelen heeft genomen vereist zijn dat de verdachte meerdere maatregelen niet heeft genomen? Dat het hof uit het feit dat de verdachte één bepaalde noodzakelijke maatregel niet heeft getroffen heeft afgeleid dat zij dus niet ‘alle’ noodzakelijke maatregelen heeft getroffen, lijkt mij in ieder geval van een redelijk dwingende logica. Hoe het ook zij, de vrijspraak van het geen gebruik maken van vonkarm gereedschap en het overigens niet treffen van adequate maatregelen tegen explosie- en brandgevaar betreft geen essentiële onderdelen van de tenlastelegging. De betekenis van het aan de verdachte in de tenlastelegging gemaakte en bewezenverklaarde verwijt dat zij geen metingen heeft verricht ter vaststelling van (mogelijk) vrijkomende gassen of dampen, en dus niet alle noodzakelijke maatregelen heeft genomen, werd door die deelvrijspraken niet anders.3.

Het middel faalt.

Het vierde middel klaagt dat de bewezenverklaring onder 1. niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan volgen, in het bijzonder niet waar de bewezenverklaring inhoudt dat het ter voorkoming van een zwaar ongeval nodig was om metingen te verrichten.

De tenlastelegging is toegesneden op artikel 5 van het Besluit risico's zware ongevallen 1999 (het Besluit), Stb. 1999, 234. Dit artikel bepaalt en bepaalde ten tijde van het bewezenverklaarde onder 1. dat degene die een inrichting drijft alle maatregelen treft die nodig zijn om zware ongevallen te voorkomen en de gevolgen daarvan voor mens en milieu te beperken. Artikel 5 van het Besluit is gegeven krachtens artikel 8.44 van de Wet milieubeheer en krachtens (inmiddels) artikel 6 van de Arbeidsomstandighedenwet.4. Deze bepalingen vinden hun oorsprong in Richtlijn 96/82/EG van de Raad van 9 december 1996 betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken.5.Artikel 5, eerste lid, van de Richtlijn, getiteld ‘Algemene verplichtingen van de exploitant’ bepaalt dat de lid-staten ervoor zorgen dat de exploitant alle nodige maatregelen neemt om zware ongevallen te voorkomen en de gevolgen daarvan voor mens en milieu te beperken.

Een nadere concretisering van de noodzakelijke maatregelen valt aan de Richtlijn, noch aan de toelichting daarop te ontlenen. Dat is ook niet zo vreemd, wanneer bedacht wordt dat het antwoord op de vraag welke maatregelen in een bepaald geval noodzakelijk zijn in hoge mate afhankelijk is van de aard van de desbetreffende inrichting, van de aldaar aanwezig stoffen en van de werkzaamheden die in voorkomende gevallen met of in de buurt van die stoffen worden uitgevoerd.6. Wat vage strafbepalingen, waarin aan de geadresseerde een zorgplicht wordt opgelegd, komen in het milieu- en arbeidsomstandighedenrecht wel vaker voor.7. Hendriks en Wöretshofer schrijven over de invulling ervan:

In het onderhavige geval heeft het hof vastgesteld dat de verdachte, die een inrichting voor (kort gezegd) brandbare vloeistoffen drijft, door haar werknemers (bouw)werkzaamheden met klaarblijkelijk elektrisch gereedschap, zoals een luchttol, heeft laten verrichten op een pompplaats waar leidingen met daarin onder meer benzine liepen en dat het altijd mogelijk zou kunnen zijn dat er daaruit gas ontsnapte, alsmede dat, vanwege de zonneschijn, aldaar op de grond liggende vloeistof tot gas kon verdampen (bewijsmiddel 2). Nadat het onderhavige ongeval had plaatsgevonden is de verdachte gas- en explosiemetingen gaan verrichten (bewijsmiddel 4). Uit één en ander heeft het hof kunnen afleiden dat, ingeval van dergelijke werkzaamheden, het verrichten van metingen ter vaststelling van (mogelijk) vrijkomende gassen of dampen nodig was ter voorkoming van zware ongevallen en ter beperking van de gevolgen daarvan voor mens en milieu.

Het middel faalt.

Het vijfde middel klaagt dat het hof niet in het bijzonder de redenen heeft vermeld op grond waarvan het is afgeweken van een door de advocaat-generaal ingenomen uitdrukkelijk onderbouwd standpunt. Aangevoerd wordt dat de verdediging belang heeft bij deze klacht, omdat het standpunt er toe strekte dat de verdachte werd vrijgesproken van, kort gezegd, het niet verrichten van metingen, welk standpunt de verdediging in eerste aanleg had ingenomen.

Het middel doelt op het volgende betoog van de A-G bij het hof:

Het oordeel van de A-G dat de verdachte vrijgesproken diende te worden van het niet controleren op mogelijk vrijkomende gassen of dampen steunde slechts op de stelling dat gelet op het legaliteitsbeginsel met de verdediging in eerste aanleg gezegd ‘zou kunnen’ worden dat het nergens staat dat de verdachte de desbetreffende metingen diende te verrichten. Dat het hof dit betoog — dat gelet op hetgeen hiervoor onder 20 en 21 is opgemerkt weinig klemmend is — niet heeft aangemerkt als een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt als bedoelde in artikel 359, tweede lid, tweede volzin, Sv getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk. De vraag of de verdediging belang heeft bij de in het middel verwoorde klacht behoeft dan ook niet te worden beantwoord.9.

Het middel faalt.

Het zesde middel klaagt ten eerste dat artikel 5 van het Besluit onverbindend is wegens strijd met het bepaaldheidsgebod.

Zoals in het voorgaande al aan de orde kwam, blinkt de in artikel 5 van het Besluit neergelegde verplichting tot het nemen van ‘alle maatregelen die nodig zijn om zware ongevallen te voorkomen en de gevolgen daarvan voor mens en milieu te beperken’ niet uit in concreetheid, maar is dat te verklaren doordat de invulling ervan in hoge mate afhankelijk is van de omstandigheden van het geval.10. De norm van artikel 5 van het Besluit richt zich daarbij tot degene die een inrichting drijft uit een bij algemene maatregel van bestuur aangewezen categorie van inrichtingen die nadelige gevolgen voor het milieu kunnen veroorzaken (zie art. 1 aanhef en onder a. van het Besluit io. art. 1, derde lid, Wm). Van degene die een dergelijke inrichting drijft, mag worden verwacht dat hij zich ter deze op de hoogte stelt van de gevaren die zijn inrichting in het leven roept. Zoals ook in de hiervoor geciteerde tekst van Hendriks en Wöretshofer al naar voren kwam, wordt de onzekerheid over de exacte invulling van strafbepalingen als de onderhavige deels weggenomen door alleen strafbaarheid aan te nemen in gevallen waarin het (ook) voor de verdachte duidelijk moet zijn geweest dat hij de desbetreffende maatregelen moest nemen, maar dat niettemin heeft nagelaten.11. Dan immers kan hij zijn gedrag op de norm afstemmen.12.

De verdachte is een inrichting voor kort gezegd ontvlambare vloeistoffen.13. Dat voor haar niet duidelijk was dat zij zich er — zoals zij thans ook doet14. — onder de in de bewijsmiddelen vastgestelde omstandigheden van diende te vergewissen of er gassen of dampen hingen op de plek waar haar werknemers met elektrisch gereedschap aan het werk gingen valt niet goed in te zien. Dat zij dat diende te doen ter voorkoming van zware ongevallen en ter beperking van en de gevolgen daarvan voor ‘mens en milieu’ maakt dat, anders dan in de toelichting op het middel wordt gesteld, niet anders.

De toelichting op het middel bevat voorts de klacht dat de ‘norm van art. 5 BRZO spreekt van maatregelen die nodig zijn om mens én milieu te beschermen. Het voegwoordje én staat er niet voor niets. Dat betekent dat die norm niet op kán worden geknipt, waarna vervolgens de twee verschillende strafbepalingen [overtreding van een voorschrift, gesteld krachtens artikel 8.44, eerste lid, van de Wet milieubeheer en overtreding van een voorschrift, gesteld krachtens artikel 6 van de Arbeidsomstandighedenwet 1998, PV] als eendaadse samenloop kunnen worden gekwalificeerd.’

In aanmerking genomen dat artikel 5 van het Besluit strekt ter uitvoering van, kort gezegd, zowel de Wet milieubeheer, als de Arbeidsomstandighedenwet lijkt het mij voor de hand te liggen om deze bepaling zo uit te leggen dat zij voorschrijft dat alle maatregelen worden genomen ter voorkoming van zware ongevallen en van de gevolgen daarvan voor mens en/of milieu. Anders zou bijvoorbeeld het niet nemen van een maatregel die slechts noodzakelijk is ter bescherming van het milieu niet onder haar bereik vallen, terwijl dat gelet op artikel 8.44 Wm — dat bepaalde dat regels gesteld kunnen worden ‘die nodig zijn ter bescherming van het milieu’ — wel degelijk de bedoeling is. Hetzelfde geldt voor zover artikel 5 van het Besluit strekt ter uitvoering van artikel 6 Arbeidsomstandighedenwet, dat de werkgever verplicht tot het nemen van de nodige maatregelen ter voorkoming en beperking van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken en de gevolgen daarvan ‘voor de veiligheid en de gezondheid van de in het bedrijf, de inrichting, of een deel daarvan werkzame werknemers.’

Dat aan artikel 8.44 Wm en aan artikel 6 Arbeidsomstandighedenwet in één en dezelfde wettelijke bepaling uitvoering is gegeven is kennelijk min of meer toevallig. De wetgever (in materiele zin) had er evengoed voor kunnen kiezen om dit bij afzonderlijke besluiten of afzonderlijke bepalingen te doen. Dat artikel 5 van het Besluit zowel een bepaling ter uitvoering van artikel 8.44 Wm als een bepaling ter uitvoering van artikel 6 Arbeidsomstandighedenwet is en dat handelen in strijd met artikel 5 van het Besluit daarmee onder omstandigheden valt in twee strafbepalingen in de zin van artikel 55, eerste lid, Sr, lijkt mij dan ook geen probleem. Wel zou het wat vreemd zijn als het nalaten van een maatregel die, bijvoorbeeld, slechts strekt ter beperking van de gevolgen van zware ongevallen voor de mens — denk aan het dragen van beschermende kleding of van veiligheidsbrillen — gekwalificeerd zou worden als het handelen in strijd met een voorschrift gesteld krachtens artikel 8.44, eerste lid, van de Wm. Voor zover het ziet op de bescherming van de mens tegen de gevolgen van zware ongevallen is artikel 5 van het Besluit immers niet gesteld krachtens de Wm.

Het hof heeft klaarblijkelijk geoordeeld dat de door de verdachte nagelaten maatregel om metingen te verrichten strekte ter voorkoming van zware ongevallen en de gevolgen daarvan voor zowel de mens als het milieu.15. Dat — niet onbegrijpelijke — oordeel wordt in het middel niet bestreden. Daarvan uitgaande heeft het hof het bewezenverklaarde mijns inziens terecht aangemerkt als vallende in twee strafbepalingen en juist gekwalificeerd.

Het middel faalt.

Het zevende middel klaagt over de bewezenverklaring onder 3., meer in het bijzonder over het oordeel van het hof dat verdachte zich heeft gedragen in strijd met voorschrift 18.4 HW/WLV verbonden aan de vergunning nr. [001], omdat het lossen van het zeeschip […] niet lekvrij geschiedde. Dit vergunningvoorschrift zou niet van toepassing zijn op tank 1201, alwaar de ‘overloper’ heeft plaatsgevonden, doch slechts (voor zover hier relevant) op de steiger waaraan het zeeschip lag.

De uitleg van vergunningen is van feitelijke aard.16. Dat het in het middel bedoelde vergunningvoorschrift niet van toepassing was op de plaats waar is gelekt, is daarom in beginsel een stelling van feitelijke aard, die niet voor het eerst in cassatie kan worden ingenomen. Op dit beginsel moet wat de onderhavige zaak betreft evenwel een uitzondering wordt gemaakt indien aangenomen wordt dat het hof heeft geoordeeld dat vergunningvoorschrift 18.4 HW/WLV ook van toepassing was op de locatie van tank 1201, terwijl uit de gedingstukken het rechtstreeks en ernstig vermoeden van het tegendeel oprijst.17.

Wat dit laatste betreft wordt in het middel gewezen op het na tussenvonnis van de rechtbank van 7 september 2005 opgemaakte aanvullend proces-verbaal van 29 november 2005. Dit proces-verbaal houdt onder meer in:

Dit proces-verbaal doet vermoeden dat, zoals de rechtbank ook had vastgesteld, vergunning [001], niet ziet op de locatie van opslagtank 1201.

Dat dit het hof, dat het bestreden arrest mede heeft gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting in eerst aanleg, is ontgaan is echter weinig aannemelijk. Ik meen dan ook dat het er voor gehouden kan worden dat het hof vergunningvoorschrift 18.4 HW/WLV zo heeft uitgelegd dat het voorschrijft dat het laden en lossen van schepen en tankauto's in het gebied waarop het voorschrift betrekking heeft (in welk gebied het zeeschip de […] was afgemeerd en werd gelost) lekvrij dient te geschieden, ongeacht waar dit lekken daadwerkelijk plaatsvindt (en dat in het onderhavige geval bij het lossen is gelekt doordat, hoewel de beveiliging van tank 1201 niet goed werkte, is doorgegaan met lossen zodat deze tank overstroomde). Die uitleg is mijns inziens niet onbegrijpelijk.18.

Het middel faalt.

Het achtste middel klaagt over de strafmotivering.

Het hof heeft de opgelegde straf, voor zover hier van belang, als volgt gemotiveerd:

Voor zover deze overweging inhoudt het nalaten de noodzakelijke ‘maatregelen’ te treffen wil dat geenszins zeggen dat het hof, zoals in de toelichting op het middel wordt aangenomen, de verdachte verwijt meerdere noodzakelijke maatregelen achterwege te hebben gelaten. Zoals hiervoor al opgemerkt, laat immers degene die één noodzakelijke maatregel niet neemt achterwege om de (alle) noodzakelijke maatregelen te treffen. Het woord ‘zoals’ is mijns inziens wel wat minder gelukkig gekozen, omdat het de suggestie zou kunnen wekken dat de verdachte nog meer noodzakelijke maatregelen achterwege heeft gelaten. In aanmerking genomen evenwel dat het niet verrichten van metingen in het onderhavige geval een feitelijke invulling geeft aan het verwijt niet alle noodzakelijke maatregelen te hebben getroffen — dit laatste is waar het voor de strafbaarheid om gaat — kan dat woord ‘zoals’ worden gelezen als ‘meer in het bijzonder’. Anders dan in het middel wordt voorgestaan dwingen de bewoordingen van het hof in ieder geval niet tot de conclusie dat het hof de verdachte het achterwege laten van meer noodzakelijke maatregelen dan enkel het bewezenverklaarde niet verrichten van de noodzakelijke metingen — bijvoorbeeld het niet nemen van overigens adequate maatregelen, waarvan de verdachte is vrijgesproken — heeft verweten.19.

Het middel faalt.

Het negende middel klaagt dat het hof niet heeft gerespondeerd op in eerst aanleg gevoerde verweren. De stelster van het middel geeft er blijkt van bekend te zijn met de jurisprudentie van de Hoge Raad die inhoudt dat de appelrechter niet gehouden is uitdrukkelijk te beslissen op een in eerste aanleg gevoerd verweer dat in hoger beroep niet is herhaald. Zij meent evenwel dat in het onderhavige geval, waarin de appeldagvaarding is uitgereikt aan een werknemer, zodat de kans niet denkbeeldig zou zijn dat deze de juiste persoon niet heeft bereikt, aanleiding bestaat om van het hof te vergen dat het op diverse, in, kennelijk20., de submiddelen 9.1-3 genoemde in eerste aanleg gevoerde verweren had gerespondeerd.

De rechtspraak van de Hoge Raad houdt in dat de rechter in hoger beroep op slechts in eerste aanleg gevoerde verweren niet uitdrukkelijk behoeft te beslissen. Een uitzondering op die regel voor gevallen waarin de appeldagvaarding is betekend overeenkomstig artikel 529, derde lid, Sv wordt in die rechtspraak niet gemaakt. Zo overwoog de Hoge Raad in zijn arrest van 30 juni 1998, NJ 1999, 60,m.nt. Kn. zonder voorbehoud: ‘Geen rechtsregel verplicht de rechter te beslissen omtrent enig verzoek dat niet door of namens de verdachte uitdrukkelijk ter terechtzitting is gedaan.’21.

Voor zover niettemin moet worden aangenomen dat bij verstekzaken niet zonder meer voorbijgegaan kan worden aan in eerste aanleg gevoerde verweren22. merk ik op dat de stelster van het middel zelf al wijst op HR 26 juni 1990, NJ 1991, 202,m.nt. C., waarin de appeldagvaarding was betekend overeenkomstig, thans, artikel 588, derde lid, aanhef en onder c, Sv, waarna de zaak in hoger beroep bij verstek was behandeld. De Hoge Raad zag geen reden om van de rechtbank te verlangen dat deze besliste op in eerste aanleg gevoerde verweren, omdat er geen aanleiding was om er rekening mee te houden dat de verdachte geen kennis droeg van de inhoud van de appeldagvaarding en de stukken evenmin iets inhielden wat de rechtbank aanleiding had moeten geven te veronderstellen dat de verdachte enig ter terechtzitting in eerste aanleg gevoerd verweer zou wensen te handhaven. Datzelfde geldt in de onderhavige zaak. Waarbij ik opmerk dat de stelster van het middel wel erg weinig vertrouwen lijkt te hebben in de wijze van betekenen als voorgeschreven in 529, derde lid, Sv. Ikzelf acht deze wijze van betekenen (uitreiking aan een werknemer die zich bereid verklaart de mededeling te zullen bezorgen) vergelijkbaar met die genoemd in artikel 588, derde lid, aanhef en onder a, Sv (uitreiking aan een huisgenoot die zich bereid verklaart het stuk onverwijld aan de geadresseerde te doen toekomen). Aan laatstgenoemde wijze van betekenen heeft de wetgever voorrang toegekend boven de wijze van betekening die in HR 26 juni 1990, NJ 1991, 202,m.nt. C, was toegepast, naar mag worden aangenomen omdat hij daarin een grote waarborg zag dat het desbetreffende stuk de geadresseerde daadwerkelijk zou bereiken.

Ik meen op grond van het voorgaande te kunnen afzien van bespreking van de submiddelen.

Het middel faalt.

Het tiende middel klaagt over schending van verdachtes recht op behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn in de cassatiefase, doordat het, nadat op 26 februari 2008 cassatieberoep was ingesteld, te lang, namelijk tot 26 november 2008 heeft geduurd alvorens het dossier ter griffie van de Hoge Raad is ontvangen.

De in het middel genoemde data zijn juist, zodat het middel slaagt. Bovendien zal de Hoge Raad niet binnen twee jaar na het instellen van het cassatieberoep uitspraak doen. Dit zal tot strafvermindering moeten leiden.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

De middelen 1, 3, 5, 8 en 9 kunnen worden afgedaan met de in artikel 81 RO bedoelde motivering.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak, maar enkel ten aanzien van de daarbij opgelegde straffen, tot vermindering van die straffen in de mate die de Hoge Raad gepast voorkomt en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG