12.8 Proeftijd en stage

Een zuivere stageovereenkomst wordt in de praktijk niet als een arbeidsovereenkomst aangemerkt.1 De stageovereenkomst heeft een andere identiteit, omdat daarbij leerdoelen (te verwerven kennis) en praktische doelen (te verwerven vaardigheden) als uitgangspunt gelden. Bij een arbeidsovereenkomst staat het verrichten van productieve arbeid voorop en gelden de voor de arbeidsovereenkomst bekende eisen, zoals loonbetaling en gezagsverhouding.2

Als voorbeeld kan worden genoemd een studentstage in de advocatuur, waarbij de student niet zelf zijn werktijd mag indelen en volgens instructies en opdrachten van advocaten juridische werkzaamheden verricht. Alhoewel er tijdens een studentstage over het algemeen geen salarisbetaling is overeengekomen, vertoont de studentstage veel overeenkomst met de stage van een advocaat. Een stage als advocaat is gebaseerd op een tussen het advocatenkantoor en de advocaat gesloten arbeidsovereenkomst. Bij een studentstage op een advocatenkantoor staan leerdoelen voorop. Alhoewel bij een stage in de advocatuur -vooral in de beginfase- leerdoelen voorop staan,3 moet het mogelijk worden geacht om in een arbeidsovereenkomst die aansluitend op een studentstage tussen advocaat en kantoor is aangegaan, een proeftijdbeding op te nemen.4 Weliswaar zijn werkzaamheden van een student-stagiair in veel opzichten goed vergelijkbaar met die van een beginnend advocaat-stagiair, maar er zijn ook belangrijke verschillen, omdat de advocaat-stagiair wordt geacht, onder begeleiding van een patroon, zelfstandig zaken af te wikkelen.

Iets anders is het naar mijn mening gesteld met de studentstage die op een arbeidsovereenkomst is gebaseerd. Als voorbeeld kan worden genoemd de door de juridische faculteit van de Universiteit Tilburg in gang gezette tweejarige Marteropleiding Sociaal Recht,5 waarvan een betaalde studentstage, eventueel krachtens een arbeidsovereenkomst met een proeftijd voor de duur van één maand, deel uitmaakt. De student verricht uit hoofde van deze stage werkzaamheden in toegevoegde zaken. De vraag die zich hierbij kan voordoen, is of het bij een dergelijke stage mogelijk is om in een daarop aansluitende arbeidsovereenkomst met een advocaat-stagiair op hetzelfde kantoor een proeftijd op te nemen.

Gelet op de aard van de werkzaamheden ben ik van oordeel dat een tweede proeftijd in een arbeidsovereenkomst met een advocaat-stagiair als nietig moet worden aangemerkt, nu de werkgever moet worden geacht gedurende de -betaalde- student-stage voldoende inzicht te hebben verkregen in de verantwoordelijkheden en vaardigheden van de werknemer.6

In die gevallen waarbij de stageovereenkomst veel overeenkomsten vertoont met een arbeidsovereenkomst, bijvoorbeeld bij een betaalde stage waarbij sprake is van een gezagsverhouding, kan naar mijn mening worden gesteld dat de identiteit7 van een stageovereenkomst en arbeidsovereenkomst zodanig weinig verschilt, dat een -nieuwe- proeftijd in de opvolgende arbeidsovereenkomst als ongeldig moet worden aangemerkt. Voorwaarde daarbij is wel, dat er in de opvolgende arbeidsovereenkomst sprake is van dezelfde werkzaamheden en dezelfde arbeidsomstandigheden.