6.2.8.2 Het feitenonderzoek van de deskundige

De benodigde processtukken ontvangt de deskundige volgens het uniforme procesrecht van de rechter (art. 182 lid 2 Entwurf ZPO). Bettex vermeldt dat het in Wallis gebruikelijk is om aan de deskundige het gehele procesdossier te overhandigen. Volgens hem is daar niets op tegen, vooral niet omdat een deskundige de informatie die hij verzamelt niet verder mag openbaren dan voor het deskundigenadvies nodig is.1

De leiding van de rechter over het deskundigenonderzoek (art. 122 Entwurf ZPO) reikt in het uniforme procesrecht, evenals in Duitsland, tot in het feitenonderzoek van de deskundige. Hij heeft de toestemming van de rechter nodig om zelfstandig onderzoek te doen ter opheldering van feiten (art. 183 Entwurf ZPO). De toestemming kan besloten liggen in de opdracht of worden verkregen tijdens het onderzoek.2 Het kan bijvoorbeeld gaan om inlichtingen die hij inwint bij partijen of derden of om onderzoek ter plaatse. De rechter kan in verband met gerechtvaardigde belangen van een partij of derde beperkingen stellen aan de informatie waarvan de deskundige kennis mag nemen (art. 153 Entwurf ZPO). De deskundige moet in het deskundigenadvies melding maken van zijn onderzoekshandelingen, om zeker te stellen dat ze met toepassing van het bewijsrecht kunnen worden herhaald, bijvoorbeeld door middel van een getuigenverhoor of een gerechtelijke plaatsopneming.3 De rechter kan ambtshalve tot die herhaling besluiten of, evenals in Frankrijk,4 op verzoek van een partij. Hierin klinkt door dat de deskundige zijn onderzoek eigenlijk in tegenwoordigheid van de rechter zou moeten verrichten, maar hem uit praktische overwegingen wordt toegestaan zelfstandig te opereren.5

Volgens het procesrecht van sommige kantons kan de deskundige partijen en derden vragen stukken over te leggen, kan hij inlichtingen inwinnen bij partijen en derden (bijv. § 176 ZPO ZH, art. 181 ZPO Luzern, art. 177 ZPO Wallis) en is hij verplicht partijen bij het feitenonderzoek te betrekken (bijv. art. 264 ZPO Bern, art. 152 ZPO Basel Stadt).

In het nieuwe procesrecht is niet voorzien in welke mate partijen door de deskundige in het onderzoek moeten worden betrokken. Het wetsvoorstel bevat geen bepaling zoals in Wallis, waar de deskundige evenals in Frankrijk en België verplicht is een bijeenkomst met partijen te houden (art. 176 lid 4 ZPO Wallis). Rechtspraak van de Zwitserse cassatierechter laat weinig ruimte voor partijen om onderzoekshandelingen van de deskundige bij te wonen. Slechts `sofern dies für die Festlegung des zo begutachtenden Sachverhaltes unabdingbar ist', hebben partijen het recht bij het onderzoek aanwezig te zijn. In andere gevallen moeten partijen het doen met het deskundigenadvies.6 Daarmee is niet gezegd hoe de praktijk is. Bij deskundigenonderzoek in een medische aansprakelijkheidszaak is het bijvoorbeeld gebruikelijk dat de deskundige spreekt zowel met de persoon op wie het onderzoek betrekking heeft als met de aangeklaagde arts, om zich van beide kanten van het verhaal een indruk te vormen.7

Partijen en derden zijn op grond van de algemene medewerkingsplicht gehouden om mee te werken aan een (medisch) onderzoek van de persoon, tenzij zich een weigeringsgrond voordoet, zoals vermeld in par. 6.2.8.1. Medewerking mag worden geweigerd als een persoon door medewerking aan het onderzoek gezondheidsschade zal lijden (art. 291 lid 2 Entwurf ZPO).8