1.2.2 Dividend versus rente

Sinds het Besluit op de Vennootschapsbelasting 1942 kent Nederland het klassieke stelsel. In dit stelsel wordt een vennootschap (bv/nv) gezien als een zelfstandige entiteit, die losstaat van haar aandeelhouder(s) en die zelfstandig deelneemt aan het economische verkeer. Deze visie houdt in dat een vennootschap zelfstandig wordt belast met vennootschapsbelasting over de door haar behaalde winst. Hierbij is het antwoord op de vraag of een vennootschap ook daadwerkelijk als economisch zelfstandig kan worden beschouwd, niet relevant.1 Evenmin is het van belang of de winsten worden uitgedeeld dan wel gereserveerd.

Karakteristiek voor het klassieke stelsel is dat dubbele heffing plaatsvindt over de uitgekeerde winsten. Over deze winsten wordt namelijk eerst vennootschapsbelasting geheven op het niveau van de vennootschap en vervolgens worden de uitgekeerde winsten op het niveau van de aandeelhouder belast met inkomstenbelasting.2 De vergoeding die een geldnemer betaalt aan de verstrekker van eigen vermogen kwalificeert als een winstbestemmende uitkering en valt als zodanig niet onder de categorie bedrijfskosten en is dus niet aftrekbaar.3 Rentebetalingen zijn daarentegen in beginsel wel aftrekbaar. De zelfstandigheidsgedachte is in het klassieke stelsel dus niet zover doorgetrokken dat een vennootschap de vergoedingen die zij betaalt voor het ter beschikking stellen van eigen vermogen ook ten laste mag brengen van haar fiscale winst.

Voornoemd verschil in fiscale behandeling tussen eigen vermogen en vreemd vermogen brengt de volgende twee verstoringen van de kapitaalmarkt mee4:

Het eerste punt beïnvloedt de investeringsbeslissing, zodat de optimale allocatie van het schaarse, alternatief aanwendbare kapitaal in het gedrang komt. De fiscale stimulering met vreemd vermogen brengt het risico mee van ‘ongezonde’ financieringsverhoudingen. Voorts brengt de aftrekbaarheid van rente het risico mee van grondslagerosie, wat nadelige consequenties kan hebben voor de belastingopbrengst. Het eerste punt komt met name voort uit de relatie tussen de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting, zie hiervoor hoofdstuk 2 en hoofdstuk 8. Het onderscheid in de fiscale behandeling van de vergoeding voor vreemd vermogen en de vergoeding voor eigen vermogen komt vooral tot uitdrukking in de vennootschapsbelasting. Dit laatste onderscheid staat in dit onderzoek centraal.