HR, 04-06-2010, nr. 09/01847

Partijen zijn op 6 juni 2002 gehuwd. De echtscheiding is uitgesproken op 21 december 2004; deze beschikking is op 7 januari 2005 ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand.

In de akte houdende huwelijkse voorwaarden van 5 juni 2002, waarbij zakelijk weergegeven elke gemeenschap van goederen is uitgesloten, komt het volgende verrekenbeding voor met betrekking tot de door partijen tezamen bewoonde, door de man ter huwelijk aangebrachte, echtelijke woning:

Ten aanzien van de uitleg van de bepaling zijn verschillende vragen gerezen. Daarvan zijn er in cassatie nog twee van belang:

Volgens de vrouw moet deze bepaling aldus worden uitgelegd dat de vrouw gerechtigd is tot de helft van het verschil tussen WOZ-waarde per 1 januari 1999 en die per 1 januari 2005, het jaar waarin het huwelijk werd ontbonden door inschrijving van de echtscheidingsbeschikking d.d. 21 december 2004 in de registers van de burgerlijke stand. Zij meent verder dat de ook nr. [1a] in de verrekening moet worden betrokken.

De man bestrijdt dit met het argument dat partijen bedoeld hebben bij helfte de reële waardestijging te verdelen die de woning tijdens het huwelijk ondergaat. Volgens de man dient in het hierboven geciteerde verrekenbeding niet te worden gelezen dat de WOZ-waarde van 1 januari 2002 gelijk is aan die van 1 januari 1999, maar ligt in het verrekenbeding veeleer de bedoeling van partijen besloten dat de waarde van 1 januari 1999 als vertrekpunt moet worden genomen met het oog op de vaststelling, naar evenredigheid, van de waarde van 1 januari 2002. Meer concreet zou dit inhouden dat er met betrekking tot de peildatum 1 januari 2002 een waarde dient te worden vastgesteld die verband houdt met de werkelijkheid, derhalve een waarde die ligt tussen de WOZ-waarde van 1 januari 1999 en die van 1 januari 2003.2. Hij meent verder dat alleen nr. [1] in de verrekening moet worden betrokken.

Het hof Leeuwarden heeft bij beschikking van 10 februari 2009 de man op beide punten in het gelijk gesteld. Het overwoog daartoe in rov. 7 t/m 9 (m.b.t. het eerste geschilpunt) en rov. 10 (m.b.t. het tweede geschilpunt) als volgt:

De vrouw heeft, bij monde van mr. P. Garretsen, — tijdig3. — cassatie ingesteld tegen deze beschikking van 10 februari 2009. De man heeft zich, bij monde van mr. H.J.W. Alt, tegen de in cassatie opgeworpen klachten van de vrouw verweerd.

In nrs. 6.2–6.3 wordt gesteld dat het hof blijkens rov. 7 van de bestreden beschikking de Haviltex-norm4. heeft miskend. De klacht berust op een verkeerde lezing van 's hofs beschikking in die zin dat zij aan het hof een gedachtegang toeschrijft die het niet heeft voorgestaan. Het hof heeft in rov. 7 immers aangegeven dat niet duidelijk is hoe de passage in de huwelijkse voorwaarden tussen partijen bedoeld is en wat zij op grond daarvan van elkaar mochten verwachten. Kortom, het hof heeft de Havlitex-norm voor ogen gehad.

Nr. 6.4 van het cassatierekest borduurt voort op bovengenoemde rechtsklacht. Het stelt dat het hof gevolgen zou hebben moeten verbinden (namelijk een uitleg ten nadele van de man) aan het feit dat bepaalde omstandigheden niet zijn gebleken (kort gezegd, of de notaris beide partijen gelijkelijk en volledig heeft geinformeerd). De reden hiervoor zou zijn dat de man de huwelijkse voorwaarden op maat heeft laten opstellen door de notaris. Tot hetgeen partijen van elkaar mogen verwachten (Haviltex) zou ook behoren een te goeder trouw handelen in die zin dat de (ontwerp-)akte geen (verkapte) benadelingsbedingen ten nadele van de vrouw mag bevatten.

De klacht kan niet tot vernietiging van de bestreden beschikking leiden, reeds omdat het enkele feit dat de man de huwelijkse voorwaarden op maat heeft laten opstellen niet impliceert dat de betrokken notaris beide partijen niet gelijkelijk en volledig heeft geïnformeerd. Bovendien wordt in par. 6.9 van het cassatieverzoek nota bene aangegeven — in de derde, tussen haakjes geplaatste volzin — dat partijen niets hebben gesteld omtrent de wijze waarop de huwelijkse voorwaarden zijn tot stand gekomen. Van het hof kan niet worden verwacht bij zijn uitleg van de huwelijkse voorwaarden conclusies te verbinden aan feiten die niet zijn gesteld (en ook overigens niet zijn gebleken).

Nr. 6.7 van het cassatieverzoekschrift richt zich tegen rov. 9. Het hof leidt daar uit de gezamenlijke partijbedoeling af, dat als beginwaarde voor de bepaling van het verrekeningsbedrag moet gelden de waarde op de datum van de huwelijksvoltrekking (verderop in de overweging nader bepaald op 1 januari 2002) zoals deze kan worden afgeleid uit de WOZ-waarde per 1 januari 1999 en de eerste daarop volgende peildatum na de huwelijksvoltrekking. Volgens het middel is die redenering van het hof niet logisch, omdat de in het verrekeningsbeding gebezigde woorden ‘eventueel lineair’ zijn geplaatst binnen de context van de waardebepaling in het jaar van huwelijksontbinding en niet binnen die van de beginwaarde.

Deze klacht faalt. In rov. 8 is vastgesteld dat partijen het erover eens zijn dat het de bedoeling is geweest de reële waardestijging van de woning tijdens het huwelijk te verdelen. Deze overweging wordt door het middel niet bestreden. Uit deze partijbedoeling leidt het hof vervolgens in rov. 9 af hoe de beginwaarde moet worden vastgesteld. Het hof overweegt dan nog dat de tekst van de voorwaarden moeilijk anders kan worden uitgelegd, dan conform de eerder vastgestelde partijbedoeling. Deze aan het hof voorbehouden uitleg van de huwelijkse voorwaarden is niet onbegrijpelijk. De enkele plaatsing van de woorden ‘(eventueel lineair)’, waarop het middel wijst, maakt dat niet anders.

Het begin van nr. 6.9 bevat m.i. geen klacht die voldoet aan de eisen van artikel 407 lid 2 Rv. Het middel is hier innerlijk tegenstrijdig waar het in de tweede volzin van nr. 6.9 zowel stelt dat de akte duidelijk is5. als dat onduidelijkheden ten nadele van de man moeten komen.

De klacht die wel in nr. 6.9 gelezen kan worden, mist feitelijke grondslag. Volgens deze klacht zou de beginwaarde moeten ‘worden vastgesteld op de WOZ-waarde per 1 januari 1999 zoals deze nog gold op 1 januari 2002 (…) en niet die per de eerste daarop volgende peildatum nà de huwelijksvoltrekking.’ Het hof heeft de beginwaarde niet vastgesteld op die laatste peildatum. Het heeft deze waarde vastgesteld op een waarde die ligt tussen de peildatum 1 januari 1999 en de eerste daarop volgende peildatum nà de huwelijksvoltrekking, omdat dit volgt uit de partijbedoeling die het hof in rov. 8 onbestreden heeft vastgesteld. Het vervolg van het betoog (beginnend met ‘Immers dat laatste staat niet in de akte …’) bouwt voort op deze onjuiste lezing van de beschikking en behoeft daarom geen bespreking.

Voor zover het middel hier nog stelt dat het hof had moeten uitgaan van de waarde per 1 januari 1999, stuit af op het niet onbegrijpelijke oordeel van het hof dat de huwelijkse voorwaarden anders gelezen moeten worden (zie hierboven punt 2.3).

Nr. 6.10 van het cassatierekest komt op tegen 's hofs oordeel in rov. 10 waar het betreft de vraag of de overwaarde van de gehele woonboerderij (dus zowel [a-straat 1] als [a-straat 1a]) dient te worden verdeeld bij helfte dan wel slechts het woongedeelte ([a-straat 1]). Het hof heeft in rov. 10 overwogen dat het verrekenbeding alleen ziet op het woongedeelte. Daartoe wees het op het feit dat het beding uitdrukkelijk melding maakt van de WOZ-waarde per 1 januari 1999 die alleen op het woongedeelte ziet. Voorts constateert het hof dat de vrouw te weinig heeft gesteld om een andere conclusie te rechtvaardigen.

Nr. 6.10 van het cassatierekest brengt hier tegenin dat eventuele onduidelijkheden in de akte aan de man moeten worden toegerekend, omdat (kennelijk) de man hier een misverstand heeft laten ontstaan of (via de notaris)6. in de akte heeft ingebouwd.

Het middel faalt. Zoals boven al werd aangegeven is niets gesteld omtrent de exacte gang van zaken bij het opstellen van de huwelijkse voorwaarden. Wegens het ontbreken van nadere — laat staan essentiële — stellingen van de vrouw in feitelijke instanties met betrekking tot de beweerdelijke gemeenschappelijke partijbedoeling om tevens de overwaarde van het bedrijfsgedeelte ([a-straat 1a]) bij helfte te verdelen, kan 's hofs in rov. 10 gegeven oordeel stand houden. Bovendien vindt het middel ook geen steun in het recht. Weliswaar kan een rechter een onduidelijkheid in een beding laten wegen ten nadele van degene die het beding heeft opgesteld, maar de rechter hoeft dat niet te doen.7.

Het middel beroept zich nog op een passage uit de huwelijkse voorwaarden. Daarin kan even makkelijk een argument tégen de lezing van de vrouw worden gelezen als een argument ten gunste van haar lezing. Hoe dat ook zij, het middel geeft niet aan waar in feitelijke instanties dit argument door de vrouw is aangevoerd en voldoet dus niet aan de eisen van artikel 407 lid 2 Rv.

Het in nrs. 6.11–6.13 van het cassatieverzoek aangevoerde behoeft geen behandeling meer, aangezien het middel hier eerder geuite klachten (met name van de nrs. 6.7 en 6.9) herhaalt dan wel daarop voorbouwt.

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G