HR, 04-01-2011, nr. 09/03609

Het gerechtshof te 's‑Hertogenbosch heeft bij arrest van 8 juli 2009 verzoeker wegens verschillende geweldgerelateerde feiten, vijfmaal rijden met een ingevorderd rijbewijs en wederrechtelijke binnendringing van een lokaal veroordeeld tot een gevangenisstraf van 42 maanden waarvan 12 maanden voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar, met vijfmaal een ontzegging van de rijbevoegdheid voor de duur van een maand. Voorts is de vordering van een benadeelde partij tot een bedrag van € 2.050,= toegewezen en ter hoogte van dat bedrag een schadevergoedingsmaatregel opgelegd, subsidiair 41 dagen hechtenis.

Namens verzoeker heeft mr. R.J. Baumgardt, advocaat te Rotterdam, vier middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt dat de bewezenverklaring ten aanzien van feit 3 primair (parketnummer 04-660064-08) onvoldoende met redenen is omkleed.

Ten laste van verzoeker is onder 3 primair (parketnummer 04-660064-08) bewezenverklaard dat:

Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

Het middel komt op tegen het bewezenverklaarde (voorwaardelijke) opzet op het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel en tegen het bewezenverklaarde medeplegen. In de toelichting op het middel wordt gesteld dat uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen niet kan volgen dat verzoeker en zijn medeverdachte welbewust de aanmerkelijke kans hebben aanvaard dat het tegen de armen en benen schoppen van het slachtoffer geëigend zijn geweest om het slachtoffer zwaar lichamelijk letsel toe te brengen. Ook blijkt onvoldoende uit de gebezigde bewijsmiddelen dat sprake is van medeplegen nu daaruit niet volgt dat daartoe de gelegenheid heeft bestaan.

Het hof heeft geen bijzondere overweging aan het bewezenverklaarde opzet gewijd. Daarom zal minst genomen uit de gebezigde bewijsmiddelen moeten blijken dat er bij verzoeker sprake was van voorwaardelijk opzet op het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel.

In een geval — zoals hier aan de orde — waarin de bewijsmiddelen geen inzicht verschaffen in datgene wat in de verdachte is omgegaan toen hij het strafbare feit waarvoor hij terechtstaat beging, komt het aan op de uiterlijke verschijningsvorm van de gedragingen. Uw Raad formuleerde dit in HR 25 maart 2003, LJN AE9049, NJ 2003, 552,m.nt. YB, rov. 3.6 als volgt:

Uit de bewijsmiddelen valt het volgende af te leiden.

Tegen deze achtergrond geeft 's hofs oordeel dat verzoeker willens en wetens de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat [slachtoffer] zwaar letsel zou bekomen geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Het oordeel is evenmin onbegrijpelijk. Verzoeker heeft deelgenomen aan een getalsmatig en in fysiek opzicht onevenwichtig gevecht. De gedraging van verzoeker, het geven van een voetveeg terwijl [slachtoffer] zich probeert te verweren tegen de aanval van [betrokkene 2], kan naar zijn uiterlijke verschijningsvorm worden aangemerkt als zo zeer gericht op een bepaald gevolg, te weten het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel, dat het niet anders kan zijn dan dat verzoeker de aanmerkelijke kans op het desbetreffende gevolg heeft aanvaard. Ik merk nog op dat het enkele feit dat uit de bewijsmiddelen niet zou blijken dat tegen weke delen van het lichaam, alwaar zich vitale organen bevinden,1. is geschopt, bepaald niet dwingt tot de gevolgtrekking dat van voorwaardelijk opzet op het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel geen sprake is geweest. Terzijde merk ik nog op dat niet blijkt dat ten overstaan van het hof op dit desbetreffende argument een beroep is gedaan.

Ook voor zover het middel erover klaagt dat de bewezenverklaring ontoereikend is gemotiveerd omdat uit de bewijsmiddelen geen medeplegen volgt, faalt het. Het hof heeft kunnen afleiden dat verzoeker bij de mishandeling van [slachtoffer] aanwezig is geweest, dat hij [betrokkene 2] er niet van heeft weerhouden [slachtoffer] te schoppen en dat verzoeker [slachtoffer] zelf een voetveeg heeft gegeven. Voorts heeft het Hof bij zijn oordeel dat sprake is van medeplegen kennelijk betekenis toegekend aan de gezamenlijkheid van het optreden van verzoeker en [betrokkene 2], zoals die tot uitdrukking komt in het gezamenlijk op verzoeker aflopen nadat zij uit de auto waarin zij zich bevonden, zijn gestapt. Het hof heeft hieruit kunnen afleiden dat er sprake was van een nauwe en bewuste samenwerking2. tussen verzoeker en zijn mededader. De bewezenverklaring is dus toereikend gemotiveerd. De door de steller van het middel beschreven discrepantie tussen het onderhavige feitencomplex en dat in HR 12 april 2005, LJN AS2769, NJ 2005, 577 m.nt. Mevis zie ik niet in.

Het middel faalt.

Het tweede middel klaagt dat de bewezenverklaring ten aanzien van parketnummer 04-857176-08 onvoldoende met redenen is omkleed nu daaruit niet kan volgen dat verzoeker op 27 mei 2008 te Reuver, Raadhuisplein, een motorrijtuig heeft bestuurd.

Ten laste van verzoeker is onder parketnummer 04-857176-08 bewezenverklaard dat:

Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

Uit voornoemde bewijsmiddelen blijkt niet dat verzoeker op 28 mei 2008 ‘te Reuver, Raadhuisplein’ een motorrijtuig heeft bestuurd; het middel klaagt daarover terecht. Ik meen echter dat zich hier een kennelijke misslag voordoet die door de Hoge Raad eenvoudig hersteld kan worden. Kennisneming van het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 8 april 2009 waaraan de verklaring van verzoeker opgenomen onder bewijsmiddel 36 is ontleend, leert dat voorafgaand aan de (bekennende) verklaring van verzoeker de voorzitter het tenlastegelegde feit (dus inclusief de pleegplaats Reuver en Raadhuisplein) heeft voorgehouden. Immers het proces-verbaal houdt ter zake het volgende in:

Dit in aanmerking genomen kan naar mijn inzicht 's Hofs verzuim om de pleegplaats niet op te nemen in de als bewijsmiddel 36 opgenomen bekennende verklaring van verzoeker hersteld worden door de bewijsmiddelen verbeterd te lezen. Daardoor zal de feitelijke grondslag aan het middel komen te ontvallen.3.

Het derde middel klaagt over de kwalificatie en strafbaarheid van vijf bewezenverklaarde feiten.

Aan verzoeker is — voor zover hier van belang —tenlastegelegd (ik verval gedeeltelijk in herhaling, maar doet dit omwille van de leesbaarheid):

Daarvan is bewezenverklaard:

Het hof heeft de vijf bewezenverklaarde feiten telkens gekwalificeerd als ‘overtreding van artikel 9, zevende lid, van de Wegenverkeerswet 1994’. De tenlastelegging was daarop ook toegesneden. Het zevende lid van art. 9 WVW 1994 luidde ten tijde van het tenlastegelegde feit:

Het middel klaagt dat het hof de bewezenverklaarde feiten niet kon kwalificeren althans niet tot strafbaarheid van die feiten kon beslissen, aangezien het hof het tenlastegelegde bestanddeel ‘ingevolge artikel 164 van de Wegenverkeerswet 1994’ niet heeft bewezenverklaard.

De wetgever heeft bij het verbod om een motorrijtuig te besturen of te doen besturen na een vordering tot overgifte van het rijbewijs dan wel gedurende de tijd dat het rijbewijs is ingevorderd en nog niet is teruggegeven, in de leden 4 en 7 van art. 9 WVW 1994 (in verbinding met art. 176, derde lid, WVW 1994) voorzien in twee onderscheiden strafbaarstellingen, al naar gelang de (in)vordering plaatsvond via het bestuurlijk traject door het CBR op grond van art. 130 WVW 1994 dan wel via de justitiële weg op grond van art. 164 van die wet. Het gaat om twee verschillende gronden op basis waarvan een rijbewijs wordt ingevorderd. De (in)vordering door het CBR op de voet van art. 130 WVW 1994 berust op het vermoeden dat de houder van het rijbewijs niet langer beschikt over de rijvaardigheid dan wel over de lichamelijke of geestelijke geschiktheid die voor het besturen van motorrijtuigen is vereist, waarop een onderzoek naar de rijvaardigheid volgt, terwijl de (in)vordering op grond van art. 164 WVW 1994 aan de orde kan zijn bij strafbaar verkeersgedrag. De wettelijke grondslag van de (in)vordering is daarom telkens als bestanddeel van de delictsomschrijving opgenomen.4. Het middel stelt de vraag aan de orde in hoeverre weglating van dit bestanddeel in de bewezenverklaring aan de kwalificatie of strafbaarheid van de feiten in de weg staat.

In HR 31 mei 2005, LJN AT2708, NJ 2005, 417 was de tenlastelegging toegesneden op art. 9 lid 7 WVW 1994, maar was het feit door het hof gekwalificeerd als overtreding van art. 9 lid 4 WVW 1994. In die zaak overwoog de Hoge Raad dat door weglating van de tenlastegelegde omstandigheid dat de invordering was gebaseerd op art. 164 WVW 1994 de grondslag van de tenlastelegging was verlaten.

Bij arrest van 14 september 2010, LJN BM4385 heeft de Hoge Raad in een soortgelijke zaak evenwel volstaan met verbetering van de kwalificatie. In die zaak was de tenlastelegging toegesneden op art. 9 lid 7 WVW 1994 en had het hof het bewezenverklaarde ten onrechte gekwalificeerd als overtreding van art. 9 lid 1 WVW 1994 (rijden tijdens een rijontzegging). Dat de tenlastegelegde grondslag van de (in)vordering van het rijbewijs (art. 164 WVW 1994) niet bewezen was verklaard, leverde geen grondslagverlating op. In die uitspraak ligt besloten dat de wettelijke grondslag van de (in)vordering wel van belang is voor de kwalificatie van het feit — hetgeen in lijn is met HR 21 december 1954, NJ 1955, 30 — maar dat de grond waarop het rijbewijs werd ingevorderd niet bewezenverklaard hoeft te worden. Zo lang inhoudelijk bezien maar niet iets wezenlijk anders bewezen wordt verklaard dan ten laste is gelegd, is geen sprake van grondslagverlating.5.

In de onderhavige zaak was de tenlastelegging toegesneden op art. 9 lid 7 WVW 1994 en het hof heeft de feiten dienovereenkomstig gekwalificeerd. Dat het hof in de bewezenverklaring heeft weggelaten op grond van welk artikel verzoekers rijbewijs was ingevorderd, staat aan de kwalificatie en strafbaarheid van de feiten niet in de weg.

Het middel is tevergeefs voorgesteld.

Het vierde middel klaagt dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 EVRM is overschreden.

Het cassatieberoep is ingesteld op 13 juli 2009 toen verzoeker in verband met de onderhavige zaak in voorlopige hechtenis verbleef. De stukken van het geding zijn blijkens een daarop gezet stempel op 19 februari 2010 bij de Hoge Raad binnengekomen. Dat brengt met zich dat de inzendtermijn van zes maanden met ruim een maand is overschreden, terwijl die overschrijding niet meer kan worden gecompenseerd door een bijzonder voortvarende behandeling van het cassatieberoep. Dit middel is dan ook terecht voorgesteld.

De eerste drie middelen falen, het vierde middel slaagt. Het eerste en het tweede middel kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

Andere gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest wat betreft de opgelegde gevangenisstraf. De Hoge Raad kan de hoogte daarvan verminderen naar de gebruikelijke maatstaf. Voor het overige dient het beroep te worden verworpen.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G