HR, 09-07-2019, nr. 18/01063

HR, 09-07-2019, nr. 18/01063

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Uitspraak 09‑07‑2019

Inhoudsindicatie

Aanwezigheidsrecht, detentie uit anderen hoofde gebleken uit in cassatie overgelegd stuk. Appeldagvaarding is uitgereikt aan huisgenoot van verdachte op oud, inmiddels achterhaald BRP-adres (daklozenloket) en vervolgens tevergeefs aangeboden op adres in appelakte en uitgereikt aan griffier met verzending naar adres in appelakte. Gemachtigde raadsman van verdachte heeft ttz. in h.b. geen aanhoudingsverzoek gedaan maar heeft wel verklaard dat verdachte hem “gistermiddag” telefonisch heeft medegedeeld op zitting aanwezig te zijn en dat hij “zojuist” geen contact met verdachte heeft kunnen krijgen. HR: Op gronden vermeld in CAG is middel terecht voorgesteld. CAG: Uit aan cassatieschriftuur gehecht stuk blijkt dat verdachte op dag van tz. (11:05 uur) om 04:45 uur is aangehouden en is ingesloten op politiebureau en op diezelfde dag om 14:59 uur is heengezonden. Aan herkomst en betrouwbaarheid van dit stuk hoeft in redelijkheid niet te worden getwijfeld. Gelet hierop is ‘s Hofs beslissing om zaak buiten aanwezigheid van verdachte te behandelen, omdat Hof gerechtvaardigd vermoeden kon hebben dat verdachte vrijwillig afstand had gedaan van zijn aanwezigheidsrecht, achteraf bezien onjuist. Daardoor is aan recht van verdachte om in zijn tegenwoordigheid te worden berecht tekortgedaan. Enkele omstandigheid dat raadsman geen aanhoudingsverzoek heeft gedaan brengt niet mee dat hierover anders moet worden gedacht, in aanmerking genomen dat raadsman Hof heeft kenbaar gemaakt dat verdachte hem “gistermiddag” heeft meegedeeld dat hij wel ttz. aanwezig zou zijn en dat hij “zojuist” geen contact met verdachte heeft kunnen krijgen. Volgt vernietiging en terugwijzing.

Partij(en)

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

STRAFKAMER

Nummer 18/01063

Datum 9 juli 2019

ARREST

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof Den Haag van 19 juli 2017, nummer 22/004722-16, in de strafzaak

tegen

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1993,

hierna: de verdachte.

1. Geding in cassatie

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft C. van Aken, advocaat te Geertruidenberg, bij schriftuur middelen van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Advocaat-Generaal F.W. Bleichrodt heeft geconcludeerd tot vernietiging van het bestreden arrest en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof Den Haag teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De raadsman heeft daarop schriftelijk gereageerd.

2. Beoordeling van het eerste middel

2.1

Het middel klaagt dat de verdachte in strijd met art. 6 EVRM niet in de gelegenheid is gesteld bij de berechting van zijn zaak in hoger beroep aanwezig te zijn, omdat hij ten tijde van de behandeling ter terechtzitting in hoger beroep was ingesloten in een politiebureau en hij niet vrijwillig afstand heeft gedaan van zijn aanwezigheidsrecht.

2.2

Op de gronden die zijn vermeld in de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 4 tot en met 12 is het middel terecht voorgesteld.

3. Beoordeling van het tweede middel

Gelet op de hierna volgende beslissing behoeft het middel geen bespreking.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

- vernietigt de bestreden uitspraak;

- wijst de zaak terug naar het Gerechtshof Den Haag, opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.

Dit arrest is gewezen door de vice-president J. de Hullu als voorzitter, en de raadsheren M.J. Borgers en A.E.M. Röttgering, in bijzijn van de waarnemend griffier E. Schnetz, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van 9 juli 2019.

Conclusie 04‑06‑2019

Inhoudsindicatie

Conclusie AG over de vraag of is tekortgedaan aan het aanwezigheidsrecht van de verdachte, die ten tijde van de behandeling van zijn zaak in hoger beroep was ingesloten in een politiebureau.

PROCUREUR-GENERAAL

BIJ DE

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

Nummer 18/01063

Zitting 4 juni 2019 (bij vervroeging)

CONCLUSIE

F.W. Bleichrodt

In de zaak

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1993,

hierna: de verdachte.

De verdachte is bij arrest van 19 juli 2017 door het gerechtshof Den Haag wegens 1 subsidiair “opzetheling” en 2 “eenvoudige belediging, terwijl de belediging wordt aangedaan aan een ambtenaar gedurende of ter zake van de rechtmatige uitoefening van zijn bediening, meermalen gepleegd” veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van drie maanden, met aftrek als bedoeld in art. 27(a) Sr. Het hof heeft voorts beslissingen genomen ten aanzien van in beslag genomen, nog niet teruggegeven, voorwerpen en naar aanleiding van twee vorderingen tot tenuitvoerlegging van voorwaardelijk opgelegde straffen.

Het cassatieberoep is ingesteld namens de verdachte. Mr. C. van Aken, advocaat te Geertruidenberg, heeft twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel behelst de klacht dat de verdachte in strijd met art. 6 EVRM niet in de gelegenheid is gesteld bij de berechting van zijn zaak in hoger beroep aanwezig te zijn, aangezien hij ten tijde van de behandeling ter terechtzitting in hoger beroep was ingesloten in een politiebureau en hij niet vrijwillig afstand heeft gedaan van zijn aanwezigheidsrecht.

De stukken van het geding houden, voor zover hier van belang, het volgende in:

(i) Op 18 oktober 2016 heeft de inhoudelijke behandeling van de strafzaak bij de politierechter in de rechtbank Den Haag plaatsgevonden. De verdachte was op die terechtzitting aanwezig en de politierechter heeft op diezelfde datum mondeling vonnis gewezen.

(ii) Namens de verdachte heeft zijn raadsman, mr. A.M. Ariese, op 20 oktober 2016 ter griffie van de rechtbank Den Haag hoger beroep ingesteld tegen het vonnis. Dit vonnis en de appelakte vermelden als adres in de basisregistratie personen (hierna: BRP) van de verdachte [a-straat 1] , [postcode 1] , ’s-Gravenhage. Daarin is ook vermeld dat de verdachte verblijft in het Detentiecentrum “Alphen aan den Rijn” te Alphen aan den Rijn.

(iii) Een akte van uitreiking, gehecht aan de dagvaarding van de verdachte in hoger beroep om te verschijnen op de terechtzitting van het gerechtshof Den Haag van 5 juli 2017 om 11:05 uur, vermeldt als adres van de verdachte [b-straat 1] , [postcode 2] ‘s-Gravenhage. De akte houdt voorts in dat de appeldagvaarding op 17 mei 2017 op het adres [b-straat 1] te 's-Gravenhage is uitgereikt aan [betrokkene] (balie),1.die zich op dat adres bevond en die zich bereid verklaarde de brief in ontvangst te nemen en onverwijld aan de geadresseerde te doen toekomen.

(iv) De aan deze dagvaarding gehechte ID-staat SKDB betreffende de verdachte van 26 mei 2017 houdt in dat de verdachte met ingang van 15 december 2016 stond ingeschreven in de BRP op het adres [b-straat 1] , [postcode 3] 's-Gravenhage. Met ingang van 17 december 2016 is van de verdachte geen vaste woon- of verblijfplaats bekend.

(v) Een tweede akte van uitreiking houdt in dat de dagvaarding van de verdachte om te verschijnen ter terechtzitting in hoger beroep van 5 juli 2017 op 22 mei 2017 tevergeefs is aangeboden op het hiervoor onder (ii) genoemde adres van de verdachte en vervolgens – na niet te zijn afgehaald op de plaats genoemd in het bericht van aankomst – op 8 juni 2017 is uitgereikt aan de griffier van de rechtbank Den Haag. Op 8 juni 2017 is voorts een afschrift van de dagvaarding verzonden naar het onder (ii) genoemde adres van de verdachte

(vi) De aan deze appeldagvaarding gehechte ID-staat SKDB betreffende de verdachte van 8 juni 2017 heeft dezelfde inhoud als hiervoor onder (iv) vermeld.

(vii) De verdachte is niet verschenen op de terechtzitting in hoger beroep van 5 juli 2017. Zijn raadsman, mr. C. van Aken, is op die zitting wel verschenen en heeft daar verklaard uitdrukkelijk door de verdachte te zijn gemachtigd de verdediging te voeren. De raadsman voerde in dit verband het volgende aan:

“De raadsman deelt mede dat de verdachte hem gistermiddag telefonisch heeft medegedeeld dat hij heden ter terechtzitting wel aanwezig zou zijn en voorts dat hij zojuist geen contact met de verdachte heeft kunnen krijgen”.

De raadsman heeft het woord tot verdediging gevoerd. Het hof heeft op 19 juli 2017 uitspraak gedaan.

5. Aan de cassatieschriftuur is een kopie gehecht van een voorblad van een proces-verbaal van de politie Amsterdam, district Amsterdam-Centrum /-Noord, basisteam Boven IJ, opgemaakt op 5 juli 2017. Daaruit blijkt dat de verdachte op woensdag 5 juli 2017 om 04:45 uur is aangehouden voor “eenvoudige belediging ambtenaar in tegenwoordigheid mondeling” (art. 266, eerste lid, Sr jo. 267, tweede lid, Sr). De verdachte is vervolgens om 07:39 uur voorgeleid aan de hulpofficier, waarna om 07:41 uur het bevel ophouden voor onderzoek is gegeven. Op dezelfde dag om 14:59 uur is de verdachte op last van de officier van justitie heengezonden.

6. Bij de beoordeling van het middel moet het volgende worden vooropgesteld. Uitgangspunt is dat indien de dagvaarding van een verdachte die is ingeschreven in de BRP rechtsgeldig is betekend, de verdachte niet op de terechtzitting is verschenen en de ter terechtzitting aanwezige, door de verdachte uitdrukkelijk gevolmachtigde raadsman niet verzoekt de behandeling van de zaak aan te houden met het oog op de uitoefening van het aanwezigheidsrecht door de verdachte, de rechter – behoudens duidelijke aanwijzingen van het tegendeel – kan uitgaan van het vermoeden dat de verdachte vrijwillig afstand heeft gedaan van zijn recht om in zijn tegenwoordigheid te worden berecht. De mogelijkheid bestaat dat achteraf moet worden vastgesteld dat aan het recht van de verdachte om in zijn tegenwoordigheid te worden berecht, is tekortgedaan. Dit kan zich voordoen indien de verdachte ten tijde van de behandeling van zijn zaak rechtens van zijn vrijheid was beroofd zonder dat dit de rechter bekend was. Die enkele omstandigheid is daartoe evenwel niet toereikend.2.

7. Aan de herkomst en betrouwbaarheid van het onder 5 vermelde stuk hoeft in redelijkheid niet te worden getwijfeld. Uit dat stuk kan worden afgeleid dat de verdachte in de ochtend waarop de terechtzitting bij het hof heeft plaatsgevonden (5 juli 2017), door de politie is aangehouden en vervolgens in het kader van het bevel ophouden voor onderzoek op grond van art. 56a, eerste lid, Sv is ingesloten op het politiebureau. De insluiting vond plaats ten tijde van de behandeling van de zaak door het hof. In het licht van het voorafgaande, meen ik dat de beslissing van het hof om de zaak buiten aanwezigheid van de verdachte te behandelen omdat het hof een gerechtvaardigd vermoeden kon hebben dat de verdachte vrijwillig afstand had gedaan van zijn aanwezigheidsrecht, achteraf bezien onjuist is. Daardoor is aan het recht van de verdachte om in zijn tegenwoordigheid te worden berecht tekortgedaan. Uit hetgeen hiervoor onder 6 is vooropgesteld, volgt dat de enkele omstandigheid dat de raadsman geen aanhoudingsverzoek heeft gedaan niet meebrengt dat hierover anders moet worden gedacht. Daarbij neem ik verder in aanmerking dat de raadsman het hof heeft kenbaar gemaakt dat de verdachte hem “gistermiddag” heeft meegedeeld dat hij wel ter terechtzitting aanwezig zou zijn en dat hij “zojuist” geen contact met de verdachte heeft kunnen krijgen.

8. Ten aanzien van de verhouding van de voorliggende zaak tot de zaken die hebben geleid tot de arresten van de Hoge Raad van 20 juni 2017, ECLI:NL:HR:2017:1128 en van 4 oktober 2016, ECLI:NL:HR:2016:2240, NJ 2016/486, merk ik het volgende op. Evenals in de zaak die heeft geleid tot het eerstgenoemde arrest, vond de aanhouding van de verdachte plaats op dezelfde ochtend als de ochtend van de zitting. In die zaak werd de verdachte om 10.54 uur door de politie in verwarde toestand aangetroffen en was hij ingesloten om hem door een psychiater te laten beoordelen, terwijl hij om 11.40 uur voor de rechtbank moest verschijnen. De verdachte had aan de politie meegedeeld "dat hij om 11.40 uur een zitting had". In de onderhavige zaak heeft de raadsman opgemerkt dat de verdachte hem de middag vóór de zitting had meegedeeld dat hij ter zitting aanwezig zou zijn. De Hoge Raad heeft in het genoemde arrest van 20 juni 2017 overwogen dat die zaak verschilt van de zaak die aan de orde was in HR 4 oktober 2016, ECLI:NL:HR:2016:2240, NJ 2016/486, in die zin dat het daar ging om een verdachte die al enkele weken gedetineerd was voordat de terechtzitting plaatsvond. De Hoge Raad overwoog dat in dat geval kan worden aangenomen dat de verdachte in voldoende mate in de gelegenheid is geweest een aanhoudingsverzoek te (doen) indienen. Ook de voorliggende zaak laat zich met die situatie moeilijk vergelijken en vertoont meer gelijkenis met de zaak die heeft geleid tot het arrest van 20 juni 2017.3.

9. Het voorafgaande brengt mij tot de volgende conclusie. Gelet op het grote belang van de verdachte om bij de behandeling van zijn zaak aanwezig te zijn, dient de verdachte de mogelijkheid te hebben om zijn zaak alsnog in hoger beroep in zijn tegenwoordigheid te doen behandelen. Het bestreden arrest kan niet in stand blijven.

10. Het eerste middel slaagt.

11. Het tweede middel behelst de klacht dat de inzendtermijn in cassatie is overschreden.

12. Namens de verdachte is op 26 juli 2017 beroep in cassatie ingesteld. De stukken van het geding zijn op 14 september 2018 bij de Hoge Raad binnengekomen. Dat brengt mee dat de inzendtermijn van acht maanden is overschreden. Het middel is terecht voorgesteld.

13. Het voorafgaande brengt mee dat de redelijke termijn zoals bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM is overschreden. Nu de zaak vanwege het slagen van het eerste middel zal moeten worden teruggewezen, kan het hof na terugwijzing de overschrijding van de redelijke termijn in zijn overwegingen betrekken.4.Dat betekent dat de Hoge Raad het middel onbesproken kan laten.

14. Het eerste middel slaagt. Het tweede middel kan buiten bespreking blijven.

15. Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

16. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof Den Haag teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.