HR, 20-11-2012, nr. 11/01739

Verzoeker is bij arrest van 8 april 2011 door het Gerechtshof te Arnhem wegens 1. "Medeplegen van witwassen", 2. "Medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met een in artikel 3, onder B, van de Opiumwet gegeven verbod, meermalen gepleegd en Opzettelijk handelen in strijd met een in artikel 3, onder C, van de Opiumwet gegeven verbod" en 3. "Deelneming aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven", veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twaalf maanden waarvan vier maanden voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren.

Namens verzoeker heeft mr. J.A. Schadd, advocaat te Arnhem, vier middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel, bezien in samenhang met de toelichting daarop, komt op tegen het oordeel van het Hof dat het door het Openbaar Ministerie op 18 januari 2010 ingediende formulier kan worden aangemerkt als een schriftuur houdende grieven als bedoeld in art. 410 Sv. Daartoe wordt aangevoerd dat een voorgedrukt formulier waarop een hokje is aangevinkt waarbij staat vermeld dat verzoeker ten onrechte is vrijgesproken, zonder dat daarop een toelichting wordt gegeven, bezwaarlijk kan worden aangemerkt als een schriftuur houdende grieven.2.

Het tweede middel, welwillend en in samenhang met de toelichting daarop gelezen, klaagt over de verwerping door het Hof van het uitdrukkelijk voorgedragen verweer inhoudende dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in zijn vervolging ter zake van feit 1, nu de door de officier van justitie ingediende "schriftuur" niet voldoet aan de eisen die de wet stelt aan een appelschriftuur als bedoeld in art. 410/416 Sv. In de toelichting op het middel wordt naar voren gebracht dat het Hof het gevoerde verweer niet kan weerleggen door enkel te oordelen dat de officier van justitie een schriftuur houdende grieven heeft ingediend en de Advocaat-Generaal niet meer gehouden is dat toe te lichten. Hetgeen door het Hof voorts is overwogen - een ieder heeft zich kunnen voorbereiden en het beroep is te laat gedaan - houdt geen (valide) reden in waarom de schriftuur wel zou voldoen aan de eisen van art. 410/416 Sv, aldus de steller van het middel.

Het derde middel klaagt mede gezien de toelichting daarop over 's Hofs afwijzing van het (subsidiaire) verzoek van de verdediging tot aanhouding van de behandeling van de zaak. Volgens de steller van het middel is door die afwijzing het recht van verzoeker op een adequate verdediging als bedoeld in art. 6 EVRM geschonden, nu eerst in het requisitoir, waarvan de verdediging pas na voordracht daarvan een schriftelijk exemplaar heeft ontvangen, de bezwaren tegen het vonnis zijn geuit, hetgeen een beletsel heeft gevormd voor een "richtige" voorbereiding van de behandeling van de terechtzitting.

Deze drie middelen lenen zich voor gezamenlijke bespreking.

Bij de op de voet van art. 434, eerste lid, Sv aan de Hoge Raad gezonden stukken bevinden zich:

Het proces-verbaal van de terechtzitting van het Hof van 25 maart 2011 houdt, voor zover voor de bespreking van het middel van belang, het volgende in:

Voor de beoordeling van het middel zijn de volgende wettelijke bepalingen van belang:

Uit het bepaalde in art. 410, eerste lid, Sv kan worden afgeleid dat een appelschriftuur de grieven tegen het vonnis in eerste aanleg moet bevatten. Nadere materiële eisen waaraan die schriftuur dient te voldoen, worden in die bepaling noch in haar parlementaire wordingsgeschiedenis dan wel andere stukken van wetgeving genoemd. Voorts blijkt uit de rechtspraak van de Hoge Raad en gezaghebbende strafrechtsliteratuur dat aan de formulering van de grieven geen hoge eisen worden gesteld.3.

De hierboven onder 7 ii) aangehaalde appelschriftuur houdt onder meer als motivering in dat het Openbaar Ministerie zich niet kan verenigen met de vrijspraak van feit 1 in eerste aanleg, omdat het anders dan de Rechtbank van oordeel is dat het dossier voldoende bewijs bevat om tot een veroordeling van (ook) dit feit te komen. Deze motivering laat zich mijns inziens niet anders lezen dan als een onderbouwde grief die zich richt tegen de vrijspraak van feit 1 zomede als een aankondiging van het voornemen van het Openbaar Ministerie om op de terechtzitting in hoger beroep met betrekking tot feit 1 opnieuw de bewijsmiddelen te presenteren. Dat moet ook voor de raadsman en verzoeker voldoende duidelijk zijn geweest, zodat kan worden gezegd dat de verdediging zich daarop richtig had kunnen voorbereiden ook zonder nadere toelichting van de zijde van het Openbaar Ministerie. Daaraan doet niet af dat de Advocaat-Generaal eerst bij requisitoir de bewijsmiddelen heeft gepresenteerd, die volgens hem een bewezenverklaring van feit 1 kunnen dragen.

De appelschriftuur beantwoordt mijns inziens niet alleen aan de eisen die daaraan worden gesteld, ook is zij tijdig door de officier van justitie ingediend.4. Het Hof heeft het verweer inzake de ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie in de vervolging van feit 1 verworpen met als overweging dat hetgeen de officier van justitie op schrift heeft gesteld, aan de eis van art. 410 Sv voldoet. Deze niet van een onjuiste rechtsopvatting getuigende verwerping van dat verweer is niet onbegrijpelijk en behoeft geen nadere motivering.5.

Voor zover de toelichting op het middel voorts de klacht behelst dat de Advocaat-Generaal in strijd met art. 416 Sv heeft verzuimd bij gelegenheid van de voordracht van de zaak mondeling een toelichting te geven op de bezwaren tegen het vonnis, merk ik het volgende op. Nu deze klacht niet opkomt tegen een beslissing van een rechter als bedoeld in art. 78, eerste lid, RO noch daarmee op één lijn kan worden gesteld, vormt zij geen middel van cassatie in de zin der wet. Overigens ontbeert de klacht feitelijke grondslag. Uit het proces-verbaal van de terechtzitting van het Hof van 25 maart 2011 volgt immers dat de Advocaat-Generaal de zaak heeft voorgedragen en daarbij heeft medegedeeld dat de Rechtbank naar het oordeel van het Openbaar Ministerie ten onrechte tot een vrijspraak van het onder 1 ten laste gelegde is gekomen op basis van de aanname dat de vermogensbestanddelen geheel uit criminele herkomsten gegenereerd moeten zijn. Aldus heeft de Advocaat-Generaal overeenkomstig art. 416, eerste lid eerste volzin, Sv een toelichting op de bezwaren tegen het vonnis gegeven.

Het oordeel van het Hof dat hetgeen de officier van justitie in de appelschriftuur heeft verwoord voldoet aan de in art. 410, eerste lid, Sv gestelde eis dat de officier van justitie binnen veertien dagen na het instellen van het hoger beroep een schriftuur houdende grieven indient, geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk.

Daaruit vloeit tevens voort dat het Hof het (subsidiaire) 'verzoek' van de raadsman tot aanhouding van de behandeling van de zaak (zie hierboven onder 8) op juiste gronden heeft afgewezen. Aanhouding zou in de rede hebben gelegen in het (zich hier niet voordoende) geval dat het niet (tijdig) indienen van een appelschriftuur zijdens het Openbaar Ministerie een deugdelijke voorbereiding van de verdediging in de weg had gestaan.6. Met de hierboven onder 8 weergegeven overweging heeft het Hof echter afdoende tot uitdrukking gebracht waarom het de inhoudelijke behandeling van de zaak heeft voortgezet. 's Hofs afwijzing van het (subsidiaire) verzoek de behandeling van de zaak aan te houden heeft verzoeker niet tekort gedaan in zijn recht op een eerlijk proces en is, in aanmerking genomen hetgeen de verdediging ter terechtzitting in hoger beroep daaromtrent heeft aangevoerd, niet onbegrijpelijk. Voorts was het Hof niet tot een nadere motivering van die afwijzing gehouden.

De middelen falen.

Het vierde middel, in samenhang met de toelichting daarop gelezen, klaagt dat het onder 2 en 3 bewezen verklaarde niet wordt gedragen door 's Hofs gebezigde bewijsmiddelen, nu hieruit niet kan volgen dat er hennepgerelateerde activiteiten hebben plaatsgevonden in de periode van 1 december 2003 tot en met 2007. In zoverre is volgens de steller van het middel de bewezenverklaring betreffende de feiten 2 en 3 niet genoegzaam met redenen omkleed.

Onder het hoofd "Beoordeling van de rechtbank" heeft de Rechtbank in haar vonnis onder meer overwogen:

Vervolgens is de Rechtbank met betrekking tot de (na wijziging) tenlastegelegde feiten 2 en 3 tot de volgende bewezenverklaringen gekomen:

Ten laste van verzoeker is door het Hof bewezen verklaard, voor zover voor de bespreking van het middel van belang, dat:

Deze bewezenverklaringen steunen op de bewijsmiddelen die zijn opgenomen in de aanvulling op het verkort arrest als bedoeld in art. 365a, tweede lid, Sv.

Het Hof heeft ten aanzien van de bewijsvoering, voor zover voor de bespreking van het middel van belang, nog het volgende overwogen:

Anders dan de Rechtbank, heeft het Hof de bewezenverklaringen van de (na wijziging) tenlastegelegde feiten 2 en 3 niet toegesneden op de periode van 01 januari 2007 tot en met 29 oktober 2008. Verder kan uit de inhoud van de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen inderdaad niet worden afgeleid dat verzoeker in de periode van 1 december 2003 tot en met 31 december 2006 de aan hem onder 2 en 3 (na wijziging) tenlastegelegde feiten heeft begaan.

De vraag is of daaruit volgt dat 's Hofs bewezenverklaringen van de feiten 2 en 3 niet naar de eis der wet met redenen zijn omkleed, zoals de steller van het middel betoogt.

Wat feit 2 betreft, heeft het volgende te gelden. Vooreerst merk ik op dat de wijziging tenlastelegging ten opzichte van de inleidende dagvaarding enkel een beperking van het aantal geëxploiteerde kwekerijadressen in feit 2 inhoudt en geen betrekking heeft op de periode waarbinnen verzoeker en zijn medeverdachten hennep zouden hebben geteeld.7. Wel heeft de Rechtbank met het oog op die beperking de pleegperiode in haar bewezenverklaringen van de feiten 2 en 3 ingeperkt door de aanvangsdatum te bepalen op 1 januari 2007. Daarbij heeft de Rechtbank expliciet vastgesteld dat alle in de tenlastelegging gehandhaafde kwekerijadressen zien op activiteiten die op of na 1 januari 2007 zijn aangevangen. In haar bewezenverklaring van feit 2 komen de kwekerijadressen te Arnhem en Heteren voor, dat wil zeggen dezelfde twee kwekerijadressen die door het Hof onder 2 zijn bewezen verklaard. Met betrekking tot beide kwekerijadressen heeft de verdediging in hoger beroep dus verweer kunnen voeren. Voorts blijkt uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen dat deze kwekerijadressen op de periode van 01 januari 2007 tot en met 29 oktober 2008 zien. De enige afwijking ten opzichte van de voornoemde bewezenverklaring van de Rechtbank betreft het kwekerijadres in de bedrijfshal [h-straat 1] te Apeldoorn. Maar dit verschil levert geen nadeel voor verzoeker op, nu anders dan de Rechtbank het Hof dit adres in feit 2 niet heeft bewezen verklaard.

Naar het mij voorkomt vloeit uit het voorgaande voort dat de in het middel vervatte klacht aangaande de door het Hof bewezenverklaarde periode in feit 2 niet het beoogde doel treft. Daarbij neem ik in aanmerking dat het Hof de grondslag van de gewijzigde tenlastelegging niet heeft verlaten en dat de verdediging ook in hoger beroep verweer heeft kunnen voeren - en blijkens de aan het proces-verbaal terechtzitting van het Hof van 25 maart 2011 gehechte pleitnota ook heeft gevoerd8. - ten aanzien van de onder feit 2 tenlastegelegde kwekerijadressen te Arnhem en Heteren. In zoverre is het middel tevergeefs voorgesteld.

Dat ligt anders voor zover het middel betrekking heeft op 's Hofs bewezenverklaring van feit 3. Uit de inhoud van de voor het bewijs van feit 3 gebruikte bewijsmiddelen blijkt niet dat verzoeker in de periode van 1 december 2003 tot en met 29 oktober 2008 in de genoemde plaatsen met anderen heeft deelgenomen aan een criminele organisatie. De eerste vier bewijsmiddelen zien op het onder 1 ten laste gelegde "medeplegen van witwassen". Dit medeplegen is niet gerelateerd aan verzoekers medeverdachten [medeverdachte 2], [medeverdachte 1] en [medeverdachte 4] (met verzoeker vormden zij de criminele organisatie, zie bewijsmiddel 14), maar aan zijn (toenmalige) partner [betrokkene 1]. De bewijsmiddelen 5 tot en met 10 hebben betrekking op het kwekerijadres [j-straat 1] te Arnhem en de bewijsmiddelen 11 tot en met 13 op het kwekerijadres [i-straat 1] te Heteren. Beide adressen zijn te relateren aan de periode van 1 januari 2007 tot en met 29 oktober 2008 en beide plaatsnamen worden genoemd in het bewezenverklaarde feit 3. De bewezenverklaring van de onder 3 tenlastegelegde plaatsen Huissen, Ede, Apeldoorn, Elst en Bemmel, bezien in samenhang met de tenlastegelegde periode van 1 december 2003 tot en met 29 oktober 2008, volgt in het geheel niet uit de inhoud van de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen. In zoverre is de bewezenverklaring van het onder 3 ten laste gelegde niet naar de eis der wet met redenen omkleed en slaagt het middel.

Het vierde middel slaagt voor zover dit het onder 3 ten laste gelegde betreft.

De eerste drie middelen falen en kunnen worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering. Het vierde middel faalt met betrekking tot het onder 2 ten laste gelegde.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest, doch uitsluitend voor wat betreft de beslissingen ten aanzien van het onder 3 ten laste gelegde en de strafoplegging, en tot terugwijzing van de zaak naar het Gerechtshof te Arnhem teneinde haar in zoverre op het bestaande hoger beroep opnieuw te berechten en af te doen en tot verwerping van het beroep voor het overige.