HR, 23-04-2013, nr. 12/02950

De verdachte is door het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch bij arrest van 19 maart 2012 wegens 1. "Poging tot doodslag, meermalen gepleegd" en 2. "Poging tot doodslag" veroordeeld tot een gevangenisstraf van drie jaren met aftrek als bedoeld in art. 27 Sr. Voorts heeft het Hof de terbeschikkingstelling van de verdachte gelast en bevolen dat hij van overheidswege zal worden verpleegd. Het Hof heeft tenslotte beslissingen genomen over in beslag genomen en nog niet teruggeven voorwerpen, een en ander als in het arrest omschreven.

Mr. Y. Quint, advocaat te 's-Hertogenbosch, heeft cassatie ingesteld. Namens de verdachte heeft mr. H.K. ter Brake, advocaat te Hoorn, bij schriftuur vier middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel behelst de klacht dat het Hof het onder 1 tenlastegelegde heeft bewezenverklaard zonder de grenzen in acht te nemen die de Hoge Raad in het arrest van 1 februari 1994, NJ 1994/427 heeft getrokken.

In voornoemd arrest heeft de Hoge Raad aangegeven dat beginselen van behoorlijke procesorde kunnen meebrengen dat de rechter ambtshalve de oproeping van bepaalde personen beveelt. Dit doet zich kort gezegd voor indien a) een getuige tijdens het voorbereidend onderzoek een belastende verklaringen heeft afgelegd, terwijl b) die verklaring het enige bewijsmiddel is waaruit de betrokkenheid van de verdachte bij het tenlastegelegde feit rechtstreeks kan volgen, en c) deze getuige nadien door een rechter is gehoord en ten overstaan van deze de eerdere verklaring heeft ingetrokken of een op essentiële punten ontlastende nadere verklaring heeft afgelegd dan wel heeft geweigerd te verklaren over feiten en omstandigheden waarover hij eerder wel heeft verklaard. Indien dit is geschied ter gelegenheid van een verhoor van de bedoelde persoon door de rechter-commissaris behoort deze persoon ter terechtzitting in eerste aanleg en in geval van appel ook ter terechtzitting in hoger beroep als getuige te worden gedagvaard of opgeroepen, opdat de rechter zich door eigen waarneming van de getuige een oordeel zal kunnen vormen omtrent de betrouwbaarheid van diens verklaringen dan wel omtrent de redenen van diens weigering aldaar een verklaring af te leggen. Bedoelde persoon zal eveneens ter terechtzitting in hoger beroep als getuige moeten worden opgeroepen indien hij ter terechtzitting in eerste aanleg voor het eerst is teruggekomen op zijn eerder in het voorbereidend onderzoek afgelegde verklaring dan wel heeft geweigerd een verklaring af te leggen. Indien de rechter in deze situatie nalaat om de getuige op te roepen, mag hij de tijdens het opsporingsonderzoek afgelegde verklaring niet voor het bewijs bezigen.1.

Gelet op het voorgaande kan ik kort zijn over het middel. De situatie zoals bedoeld in HR 1 februari 1994, NJ 1994/427 doet zich hier immers niet voor. De betrokkenheid van de verdachte bij het onder 1 tenlastegelegde vloeit niet alleen voort uit de belastende verklaringen van de getuige [betrokkene 1] (bewijsmiddelen 1, 3 en 4), maar ook uit de bekennende verklaringen van de verdachte zelf (bewijsmiddelen 5 en 6). Dat de verdachte later op die verklaringen is teruggekomen, in die zin dat hij heeft verklaard dat de politie en de rechter-commissaris zijn verklaringen onjuist hebben geverbaliseerd, doet daaraan - anders dan de steller van het middel wil - niet aan af. Dat de verklaringen van de verdachte onjuist zijn geverbaliseerd is immers naar het oordeel van het Hof niet aannemelijk geworden. Het Hof is daarom uitgegaan van de juistheid van de bekennende verklaringen van de verdachte. Dat is niet onbegrijpelijk. Het stond het Hof aldus vrij de belastende verklaringen van de getuige [betrokkene 1] voor het bewijs te bezigen.

Het middel faalt.

Het tweede middel klaagt dat het Hof de bewezenverklaring van feit 1 heeft doen steunen op een feit van algemene bekendheid, welk oordeel onbegrijpelijk, althans ontoereikend gemotiveerd is.

De bestreden uitspraak houdt onder meer het volgende in:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat het oordeel van het Hof 'dat het een feit van algemene bekendheid is dat het open draaien van vier gaspitten onder de onderhavige omstandigheden reëel gevaar opleverde voor het overlijden van de ex-echtgenote en kinderen van de verdachte', onbegrijpelijk en ontoereikend gemotiveerd is. 'Immers, het is wellicht een feit van algemene bekendheid dat het bijbrengen van vuur in een ruimte waarin zich (uitstromend) gas bevindt tot een explosie kan leiden, maar dat een explosie ook kan ontstaan zonder bijbrenging van vuur maar door 'aanslaande' ontstekingsbronnen zoals koelkasten en lichtschakelaars, is in redelijkheid niet aan te merken als een feit van algemene bekendheid.'

Het middel berust op een onjuiste lezing van het bestreden arrest. Het Hof heeft niet geoordeeld dat het een feit van algemene bekendheid is dat een explosie ook kon ontstaan zonder bijbrenging van vuur maar door 'aanslaande' ontstekingsbronnen zoals koelkasten en lichtschakelaars. Het Hof heeft slechts geoordeeld dat het gevaarzettende karakter van het handelen van de verdachte - waarmee het Hof kennelijk doelt op het opendraaien van de gaspitten - een feit van algemene bekendheid is. Dat is niet onbegrijpelijk.

Dit middel faalt eveneens.

Het derde middel klaagt dat het onder 2 bewezenverklaarde niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid en onbegrijpelijk is gemotiveerd.

Onder 2 is bewezenverklaard dat:

Daartoe heeft het Hof de volgende bewijsmiddelen gebezigd:

Het Hof heeft voorts overwogen:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat op generlei wijze valt in te zien dat de door het Hof vastgestelde gedragingen van de verdachte met betrekking tot feit 2 naar hun uiterlijke verschijningsvorm zijn gericht op de voltooiing van doodslag. Daarbij moet met name in aanmerking worden genomen dat de verdachte door het openen van de deur voor de getuige aan een eventuele explosieve of gevaarzettende situatie op eigen initiatief een einde heeft gemaakt en dat de getuige toen überhaupt niet in de woning maar slechts in de hal is geweest. Ook volstrekt onbegrijpelijk is de overweging van het Hof dat de verdachte ook zelf levensgevaar heeft gelopen, aangezien daarvan in het geheel niet blijkt uit de bewijsmiddelen, aldus de steller van het middel.

Art. 45 Sr bepaalt dat een poging tot een misdrijf strafbaar is, wanneer het voornemen van de dader zich door een begin van uitvoering heeft geopenbaard. Volgens bestendige rechtspraak is daarvan sprake indien de bewezenverklaarde feitelijke handelingen kunnen worden beschouwd als gedragingen die naar hun uiterlijke verschijningsvorm moeten worden beschouwd als te zijn gericht op de voltooiing van het misdrijf.2.

Het Hof heeft - uit de uitlatingen van de verdachte daaromtrent - vastgesteld dat het voornemen van de verdachte er op was gericht zijn ex-vrouw van het leven te beroven. Het Hof heeft voorts vastgesteld dat de verdachte gas de echtelijke woning in heeft laten stromen en dat hij, toen hij zijn vrouw aan zag komen bij de woning, negen kaarsen heeft aangestoken. Het oordeel van het Hof dat de uiterlijke verschijningsvorm van verdachtes gedragingen moet worden beschouwd als zozeer te zijn gericht op de voltooiing van het voorgenomen misdrijf van doodslag op zijn ex-echtgenote, dat zij moet worden aangemerkt als een begin van uitvoering, getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk. Daarbij kan in aanmerking worden genomen dat het een feit van algemene bekendheid is dat het laten uitstromen van gas in een gesloten woning waarin open vuur aanwezig is in het algemeen zeer geëigend is om een ontploffing, met alle gevolgen van dien, teweeg te brengen.3. Het Hof heeft kennelijk en niet onbegrijpelijk geoordeeld dat op het moment dat de verdachte de deur opende voor zijn ex-vrouw reeds sprake was van een voltooide poging en dat het openen van de deur niet kan worden aangemerkt als vrijwillige terugtred door de verdachte.4. Mede bezien in het licht van hetgeen omtrent dit feit door de verdediging is opgemerkt, was het Hof niet gehouden dat oordeel nader te motiveren. Het Hof heeft het zich hiermee overigens wellicht zelfs moeilijker gemaakt dan strikt noodzakelijk is. Als er eenmaal een voornemen tot doodslag is, is een handeling (als de onderhavige) die geschikt is om de dood te bewerkstelligen voldoende om poging tot doodslag aan te nemen.

Uit de bewijsmiddelen kan - anders dan de steller van het middel wil - ook worden afgeleid dat de verdachte zelf levensgevaar liep. Net als zijn ex-echtgenote zou ook hij niet aan de gevolgen van een explosie hebben kunnen ontkomen. De overwegingen daaromtrent heeft het Hof kennelijk opgenomen in verband met de eisen die de Hoge Raad stelde in het zogenoemde Porsche-arrest.5. De Hoge Raad besliste in dat arrest kort gezegd dat in gevallen waarin een verdachte zelf ook aanmerkelijk levensgevaar heeft gelopen, de rechter in zijn oordeel dient te betrekken dat - behoudens aanwijzingen voor het tegendeel - naar ervaringsregels niet waarschijnlijk is dat de verdachte de aanmerkelijke kans dat (een frontale botsing met een tegemoetkomende auto zal plaatsvinden, en) hij als gevolg van zijn gedraging zelf het leven zal verliezen, eveneens op de koop toe neemt. In de onderhavige zaak heeft het Hof, gelet op uitlatingen van de verdachte, geoordeeld dat er aanwijzingen voor het tegendeel zijn. Dat is niet onbegrijpelijk.

Het middel faalt in al zijn onderdelen.

Het vierde middel behelst de klacht dat het Hof geen beslissing heeft genomen over het verweer dat het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk is in zijn vervolging van het onder 2 tenlastegelegde feit omdat dit feit is geseponeerd.

Blijkens de aan het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 5 maart 2012 gehechte pleitnotities heeft de raadsvrouw van de verdachte aldaar het volgende aangevoerd:

Het Hof heeft het voorgaande kennelijk niet opgevat als een beroep op niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie. Dat is niet onbegrijpelijk, niet in de laatste plaats omdat de raadsvrouw het in het geheel niet over niet-ontvankelijkheid heeft gehad.

Het middel is tevergeefs voorgesteld.

De middelen kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering. Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van het bestreden arrest behoren te leiden.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.