HR, 19-03-2002, nr. 01338/01

Het gerechtshof te Arnhem heeft verzoeker op 9 februari 2001 ter zake van "doodslag" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van acht jaren met onttrekking aan het verkeer van negen vleesmessen en een lemmet van een mes en teruggave van een inbeslaggenomen voorwerp. Voorts heeft het hof de vordering van de benadeelde partij [benadeelde partij] toegewezen tot een bedrag van fl. 907, 50 en een schadevergoedingsmaatregel opgelegd.

Verzoeker heeft op de wijze als aangegeven in art. 451a Sv beroep in cassatie ingesteld. Mr. J. Boksem, advocaat te Leeuwarden, heeft een schriftuur, houdende drie middelen van cassatie, ingestuurd.

In het eerste middel wordt geklaagd over de beslissing van het hof om één van de getuigen, [getuige 1], achter gesloten deuren en buiten aanwezigheid van verzoeker te horen.

Met het oog op de behandeling van het middel geef ik de relevante passages uit het proces-verbaal ter terechtzitting van 26 januari 2001 weer:

Het middel valt uiteen in twee klachten.

In de eerste plaats keert het middel zich tegen de beslissing van het hof om de deuren te sluiten voor de duur van (de voortzetting van) het verhoor van getuige [getuige 1]. Het hof zou in dezen een onjuiste invulling hebben gegeven aan de in art. 269 lid 1 Sv neergelegde maatstaf en bovendien op onjuiste gronden hebben aangenomen dat in casu zich een situatie voordeed die een beperking van het beginsel op openbaarheid van de zitting rechtvaardigde.

In de tweede plaats wordt geklaagd over het feit dat de getuige [getuige 1] buiten aanwezigheid van verzoeker is gehoord. 's Hofs beslissing om tot verhoor buiten aanwezigheid van verzoeker over te gaan zou ten onrechte niet gemotiveerd zijn, nu door deze beslissing een niet geringe inbreuk wordt gemaakt op verzoekers recht op een eerlijk proces als bedoeld in art. 6 EVRM.

Over de tweede klacht kan ik kort zijn. De Hoge Raad heeft reeds diverse malen uitgemaakt dat een beslissing op grond van art. 297 lid 3 Sv om een getuige buiten tegenwoordigheid van de verdachte te horen geen motivering of nadere redengeving behoeft. Eveneens heeft de Hoge Raad geoordeeld dat het geoorloofd is om de verdachte niet de gelegenheid te geven om de door hem gewenste vragen zelf aan de getuige te stellen, doch deze in zijn afwezigheid te doen stellen door een raadsman. Dit levert geen strijd op met art. 6 lid 3 sub d EVRM1.. Nu verzoeker tijdens de behandeling in hoger beroep werd bijgestaan door een raadsman en deze raadsman bij het verhoor van getuige [getuige 1] achter gesloten deuren aanwezig is geweest en vragen aan de getuige heeft kunnen stellen, was het hof niet gehouden tot een nadere motivering van zijn beslissing de getuige [getuige 1] buiten aanwezigheid van verzoeker te horen.

Het middel, dat uitgaat van een andere opvatting, is in zoverre dus tevergeefs voorgesteld. Het feit dat het hof zijn beslissing om de getuige buiten tegenwoordigheid van verzoeker te horen, heeft gecombineerd met een bevel tot sluiting van de deuren doet daar niet aan af.

Voor de beoordeling van de eerste klacht is van belang de maatstaf die bij de beoordeling van een verzoek tot behandeling met gesloten deuren dient te worden gehanteerd. Bedoelde maatstaf is neergelegd in art. 269 lid 1 Sv. Een bevel tot sluiting van de deuren kan onder meer gegeven worden "indien de openbaarheid naar het oordeel van de rechtbank (en op grond van art. 415 Sv overeenkomstig naar het oordeel van het hof; A.M.) het belang van een goede rechtspleging ernstig zou schaden". Deze bepaling is in overeenstemming met art. 6 lid 3 sub d EVRM, dat een openbare behandeling als uitgangspunt stelt, maar ruimte laat voor uitzonderingen onder meer "wanneer de openbaarheid de belangen van een behoorlijke rechtspleging zou schaden"2..

Het hof heeft gelet op zijn overweging als weergegeven onder 3.2. dus de juiste maatstaf toegepast. De vraag die door het middel wordt opgeworpen is of het hof wel de juiste invulling aan die maatstaf heeft gegeven. Met name de overweging dat [getuige 1] "mogelijk een bedreigde getuige is" is in de ogen van verzoeker onbegrijpelijk, nu het feit dat iemand "mogelijk" een bedreigde getuige is niet zonder meer betekent dat de openbaarheid het belang van een goede rechtspleging ernstig zou schaden.

Door te overwegen dat "de openbaarheid, gelet op het feit dat [getuige 1] mogelijk een bedreigde getuige is, het belang van een goede rechtspleging ernstig zou schaden" heeft het hof kennelijk als zijn oordeel tot uitdrukking willen brengen dat het belang van de rechtspleging in het geding is omdat getuige [getuige 1] door het afleggen van een verklaring in het openbaar zich mogelijk blootstelt aan represailles van de kant van verzoeker (en wellicht het publiek)3.. Dit oordeel geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting van de in art. 269 lid 1 Sv neergelegde maatstaf. Een bevel tot sluiting van de deuren is aanvaardbaar, indien de vrees van de getuige voor represailles hem ervan weerhoudt een verklaring af te leggen4.. 's Hofs kennelijke oordeel dat zich in casu een dergelijke vrees voor represailles voordeed en dat die vrees getuige [getuige 1] ervan weerhield om een (waarheidsgetrouwe) verklaring af te leggen is niet onbegrijpelijk gelet op hetgeen omtrent het optreden van getuige [getuige 1] en diens afgelegde verklaring uit de stukken blijkt. Zo volgt uit het proces-verbaal ter terechtzitting dat de getuige [getuige 1] aldaar vóór het sluiten van de deuren steeds slechts verklaarde dat hij niets meer wist. Voorts volgt uit het proces-verbaal van de zitting dat de advocaat-generaal zojuist van een verbalisant te horen heeft gekregen dat de getuige [getuige 1] zou worden bedreigd. In deze aanwijzingen heeft het hof kennelijk aanleiding gezien te menen dat de getuige mogelijk - al dan niet indirect - bedreigd werd door verzoeker. Dat oordeel is niet onbegrijpelijk. Het standpunt van de steller van het middel dat duidelijk was dat verdachte geen bedreigde getuige was, deel ik dan ook niet. De getuige [getuige 1] was weliswaar geen bedreigde getuige in de zin van art. 226a e.v. Sv, omdat daar de bedreigde getuige primair gekenmerkt wordt door het feit dat de identiteit van de getuige verborgen blijft5., maar in de ogen van het hof was hij kennelijk wel een door of namens verzoeker bedreigde getuige die door de aanwezigheid van verzoeker zich gehinderd zou kunnen voelen om vrij te verklaren.

Evenmin kan ik mij vinden in het standpunt dat het hof in ieder geval direct na aanvang van het verhoor achter gesloten deuren had moeten inzien dat er geen sprake was van een bedreiging, maar van een grap. Gelet op de verklaring zoals de getuige [getuige 1] die heeft afgelegd (zie onder 3.2.) en de plotselinge - positieve - verandering in diens proceshouding na de sluiting van de deuren is de geuite bedreiging kennelijk in ieder geval door de getuige zelf als uiterst serieus ervaren en weerhield deze bedreiging hem ervan om in het openbaar en in het bijzijn van verzoeker een waarheidsgetrouwe verklaring af te leggen.

Het hof heeft bij de beoordeling van het verzoek tot sluiting van de deuren dus de juiste maatstaf toegepast. 's Hofs oordeel dat de openbaarheid, gelet op het feit dat de getuige [getuige 1] mogelijk een bedreigde getuige is, het belang van een goede rechtspleging ernstig zou schaden, geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting ten aanzien van die maatstaf en is - ook zonder nadere motivering - niet onbegrijpelijk.

Het middel faalt derhalve.

Het tweede middel bevat de klacht dat de bewezenverklaring ontoereikend is gemotiveerd. Het bewijs dat verzoeker de dader is geweest zou volgens de steller van het middel moeten worden gevonden in de bewijsmiddelen 7 en 8, waaruit volgt dat verzoeker tegen getuige [getuige 2] zou hebben gezegd dat hij [slachtoffer] had vermoord. Verzoeker betwist dat hij deze uitspraak heeft gedaan. Bovendien zou het feit dat iemand tegen een ander gezegd heeft dat hij een moord heeft gepleegd slechts een aanwijzing kunnen vormen dat hij dat delict ook daadwerkelijk heeft gepleegd. Samen met andere aanwijzingen zou dat eventueel tot een bewezenverklaring kunnen leiden, maar die overige aanwijzingen zouden in het onderhavige geval ontbreken.

Het hof heeft ten laste van verzoeker bewezenverklaard dat:

Gelet op de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen, in onderling verband en in hun samenhang beschouwd, heeft het hof het volgende vastgesteld:

Aldus beschouwd kan de bewezenverklaring uit de gebezigde bewijsmiddelen volgen. Anders dan de steller van het middel kennelijk meent behoeft een bewezenverklaring niet dwingend uit de bewijsmiddelen te volgen, in die zin dat door de bewijsmiddelen elke andere mogelijkheid wordt uitgesloten. Voldoende is dat de bewezenverklaring uit de gebezigde bewijsmiddelen kan volgen. Dat is in casu het geval.

Van belang is voorts vast te stellen dat het hof de bewezenverklaring heeft gestoeld op de diverse bewijsmiddelen in onderling verband en in hun samenhang beschouwd en niet slechts op de bewijsmiddelen 7 en 8. Het middel dat van laatstgenoemde situatie lijkt uit te gaan, miskent dit. Ik wijs op het gegeven dat verzoeker inderdaad voor 9.00 uur bij het station te Deventer is geweest.6.

Dit onder meer in aanmerking genomen is 's hofs oordeel dat het verzoeker is geweest die het slachtoffer [slachtoffer] meermalen met een mes heeft gestoken, aan welke verwondingen het slachtoffer is overleden, niet onbegrijpelijk.

Overigens kan het feit dat hij betwist tegen de getuige [getuige 2] te hebben gezegd dat hij [slachtoffer] heeft vermoord, verzoeker niet baten. De feitenrechter is immers - behoudens een enkele uitzondering die zich in het onderhavige geval niet voordoet - volgens vaste jurisprudentie vrij in de selectie en waardering van het bewijsmateriaal7.. Kennelijk heeft het hof aan de verklaring van de getuige [getuige 2] meer geloof gehecht dan aan de verklaring van verzoeker waarin hij de eerdergenoemde uitspraak betwist. Datzelfde geldt voor de "sterke aanwijzing dat verzoeker de dader niet is geweest" in de vorm van het ontbreken van bloedsporen van het slachtoffer op de kleding van verzoeker. Het stond het hof vrij bij de selectie en waardering van het bewijsmateriaal deze omstandigheid buiten beschouwing te laten. Het past de cassatierechter niet deze beslissing diepgaander dan marginaal te toetsen.

Ook het feit dat de rechtbank verzoeker wél heeft vrijgesproken doet aan dit alles niet af. In hoger beroep vindt immers een geheel nieuwe behandeling van de zaak plaats, waarbij het hof - dat het vonnis in eerste aanleg heeft vernietigd - niet gebonden is aan enige door de rechtbank genomen beslissing.

De bewezenverklaring is derhalve naar de eis der wet met redenen omkleed.

Het middel is dus ongegrond.

In het derde middel wordt gesteld dat het hof ten onrechte de onttrekking aan het verkeer van negen vleesmessen heeft bevolen, althans dat deze beslissing onbegrijpelijk is. Nu het hier om "gewone gebruiksvoorwerpen" gaat, gaat het naar de mening van verzoeker veel te ver om te oordelen dat het ongecontroleerde bezit daarvan in strijd is met het algemeen belang. Dit zou slechts anders zijn indien de messen zouden zijn aangetroffen op een ongebruikelijke plaats "waardoor men zou moge concluderen dat de voorwerpen niet voor het gebruikelijke doel zouden kunnen worden aangewend".

Voor zover het middel berust op de stelling dat "gewone gebruiksvoorwerpen" slechts kunnen worden onttrokken aan het verkeer indien zij op ongebruikelijke plaatsen worden aangetroffen, vindt het - nog daargelaten de vraag wat onder "gewone gebruiksvoorwerpen" en "ongebruikelijke plaatsen" dient te worden verstaan - geen steun in het recht.8.

's Hofs oordeel dat het ongecontroleerde bezit van negen vleesmessen in strijd is met het algemeen belang geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting, terwijl het evenmin onbegrijpelijk is. Het gaat hier immers om voorwerpen die naar hun aard reeds gevaarlijk (kunnen) zijn.

Het middel is tevergeefs voorgesteld.

De middelen falen. Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen waarop Uw Raad de bestreden uitspraak zou behoren te vernietigen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.