HR, 18-12-2012, nr. 11/01215

Verzoeker is bij arrest van 14 juli 2010 door het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch wegens "1. Medeplegen van opzettelijk brand stichten, terwijl daarvan gemeen gevaar voor goederen te duchten is", en "2. Medeplegen van poging tot oplichting" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 30 maanden.1.

Namens verzoeker heeft mr. M.J.N. Vermeij, advocaat te 's-Gravenhage, zes middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt dat het Hof de onder 3 in de bewijsmiddelen opgenomen verklaring van verzoeker heeft gedenatureerd.

Het Hof heeft de verklaring van verzoeker als volgt tot het bewijs gebezigd:

Blijkens het proces-verbaal terechtzitting van 10 augustus 2007 (blad 4) luidt de verklaring van verzoeker, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, als volgt:

In de toelichting op het middel wordt gesteld dat het Hof de verklaring op een zodanige (samengebrachte) wijze heeft weergegeven en deswege gedenatureerd dat hieruit kan worden afgeleid dat verzoeker de jerrycans met benzine in rateldozen naar de sportschool op de tweede etage heeft gebracht, terwijl uit de volledige verklaring van verzoeker blijkt dat hij juist geen jerrycans met benzine maar daarentegen slechts lege (ratel)dozen of dozen gevuld met ratels naar boven heeft gebracht.

Anders dan de steller van het middel, meen ik dat het Hof geen andere betekenis aan de verklaring van verzoeker heeft gegeven dan deze hieraan kennelijk heeft bedoeld te geven. Niet alleen in 's Hofs verkorte weergave van verzoekers verklaring, maar ook in diens volledig weergegeven verklaring lees ik - in de door mij voor de duidelijkheid gecursiveerde zinnen - dat verzoeker jerrycans met benzine naar de sportschool heeft gebracht en dat hij daartoe een aantal dozen met ratels had leeggemaakt om daarin de jerrycans te zetten. Dat de jerrycans zich in deze dozen bevonden blijkt mijns inziens uit de door mij gecursiveerde, maar in de weergave van de steller van het middel weggelaten, zin in verzoekers volledig gerelateerde verklaring dat de jerrycans boven de rand van de dozen zouden uitkomen. Gelet op dit een en ander is er naar mijn mening geen sprake van denaturering van de verklaring van verzoeker door het Hof.

Het middel faalt.

Het tweede middel behelst de klacht dat het Hof mede in het licht van het gevoerde verweer ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd bewezen heeft verklaard dat gemeen gevaar voor goederen te duchten was.

Ten laste van verzoeker is onder 1 door het Hof bewezen verklaard dat:

Uit het proces-verbaal (bladen 7/8) van de terechtzitting van het Hof van 30 juni 2010 blijkt - voor zover voor de beoordeling van het middel van belang - dat de raadsman van verzoeker het primaire standpunt van verzoeker handhaaft dat er geen sprake is van gevaar voor goederen, dat het subsidiaire verweer inhoudt dat levensgevaar voor personen ontbreekt en dat de raadsman vervolgens enkel het subsidiaire verweer van een nadere inhoud voorziet.

In het bestreden arrest heeft het Hof onder het hoofd "Bijzondere overwegingen omtrent het bewijs" het volgende overwogen:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat enig gemeen gevaar voor goederen niet uit de inhoud van de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid, nu daaruit slechts van een brand met beperkte omvang blijkt en zelfs met benzine doordrenkte lonten niet hebben gebrand, zodat er geen gemeen gevaar voor de omgeving van deze brandhaarden was.

Uit de inhoud van de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen - in het bijzonder van bewijsmiddel 5, inhoudend het proces-verbaal van de technische recherche - blijkt het volgende. In en om het pand [a-straat 1] te [plaats] had een brand gewoed, die grotendeels was gedoofd door gebrek aan zuurstof. Nadat de brandweer het pand had betreden ontstond door nieuwe zuurstoftoevoer een Flash-over ten gevolge waarvan buitenmuren en binnenwanden werden ontzet en het vuur opnieuw oplaaide. De brand was aangestoken op de bovenste etage van het pand waarin diverse bedrijven waren gevestigd. Op de etage waar de brand heeft plaatsgevonden, was A gevestigd. Voorts blijkt uit het tot bewijs gebezigde proces-verbaal van de technische recherche dat op meerdere plaatsen in meerdere ruimten van het sportcentrum brandhaarden werden aangetroffen. Gelet op de veelvoud aan brandhaarden en de grote hoeveelheden gesprenkelde en uitgegoten benzine, kon worden vastgesteld dat de brand is aangestoken met de kennelijke bedoeling het gehele pand te laten uitbranden, als gevolg waarvan, blijkens het vijfde bewijsmiddel, zeer groot gevaar voor goederen aanwezig was. De bovenste verdieping van het pand is door de brand verwoest.

Het gemeen gevaar voor goederen concretiseert zich in de rechtstreekse gevaarzetting voor andere roerende en onroerende goederen dan de brandhaard; het gaat om de reële mogelijkheid dat ook andere, zich in zekere nabijheid zich bevindende goederen vernield of beschadigd worden.2. Door de brandstichting in het sportcentrum, op de wijze waarop dit is geschied, is gemeen gevaar teweeggebracht voor de andere inpandige bedrijven en hun inboedels. Er was immers een reële mogelijkheid ontstaan dat de brand naar die andere bedrijven zou overslaan.3. Verder merk ik op dat het pand zelf in eigendom toebehoorde aan [B] BV en niet aan verzoeker, en dat de bovenste verdieping daarvan door de brand verwoest was, terwijl muren en wanden ontzet waren.

In het licht van het voorgaande is de overweging van het Hof dat de brand niet alleen (gemeen) gevaar opleverde voor de aan [A] toebehorende boedel, maar ook voor de inboedel van andere bedrijven die in dat pand waren gevestigd, niet onbegrijpelijk en voldoende gemotiveerd. Uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen heeft het Hof kunnen afleiden dat er gemeen gevaar voor goederen te duchten was in de bewezen verklaarde zin. De bewezenverklaring is dan ook naar de eis der wet met redenen omkleed. Daaraan doet niet af dat er geen volledige verbranding in het sportcentrum zelf heeft plaatsgevonden.

Het middel faalt.

Het derde middel behelst de klacht dat het medeplegen van de bewezenverklaarde brandstichting, in strijd met de 'unus testis nullus testis'-regel, in essentie slechts uit de verklaring van één getuige, namelijk de medeverdachte [medeverdachte], kan worden afgeleid.

De steller van het middel miskent dat naar vaste rechtspraak van de Hoge Raad de 'unus testis, nullus testis'-regel betrekking heeft op de gehele bewezenverklaring en dat onderdelen van de bewezenverklaring wel op de enkele verklaring van een getuige kunnen berusten.4. Verder kan uit HR 30 juni 2009, LJN BH3704, NJ 2009/495 en HR 30 juni 2009, LJN BG7746, NJ 2009/496 worden opgemaakt dat de tweede bewijsgrond voldoende steun dient te geven aan de verklaring van de getuige (of verdachte).

Aanknopend bij het voorgaande merk ik op dat de verklaringen van [medeverdachte] (bewijsmiddelen 1 en 2) op verschillende relevante punten wel degelijk steun vinden in de overige bewijsmiddelen. Ik wijs op de opsomming van het Hof onder het hoofd "Bijzondere overwegingen omtrent het bewijs" en noem hier: dat verzoeker de avond van de brand benzine heeft gebracht5., dat de brand is aangestoken met gebruikmaking van diverse, daartoe aangebrachte met benzine besprenkelde brandhaarden op de vloer6. en dat braakschade aan de toegangsdeur was geconstateerd7.. Voorts verklaart verzoeker evenals [medeverdachte] dat hij [medeverdachte] naar Antwerpen heeft gebracht8.. Aldus vindt de verklaring van [medeverdachte] voldoende steun in de overige bewijsmiddelen. Daarbij neem ik in aanmerking dat het Hof in het arrest in de bijzondere overwegingen omtrent het bewijs uitgebreid uiteen heeft gezet dat en waarom het Hof de verklaringen van [medeverdachte] betrouwbaar acht.

Het Hof heeft - zonder blijk te geven van een onjuiste rechtsopvatting en niet onbegrijpelijk - uit de inhoud van de bewijsmiddelen kunnen afleiden dat verzoeker het feit tezamen en in vereniging met een ander heeft gepleegd.

Het middel is tevergeefs voorgesteld.

Het vierde middel klaagt dat het Hof ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd, heeft geoordeeld dat uit de bewezenverklaring van feit 1 en uit de gebezigde bewijsmiddelen ten aanzien van de als feit 2 bewezenverklaarde poging tot oplichting, kan worden afgeleid dat verzoeker samen en in vereniging met de rechtspersoon [A] BV (verder: [A]) brand heeft gesticht.

Ten laste van verzoeker is onder 2 bewezen verklaard dat:

Ik versta de toelichting op het middel aldus, dat het middel in twee klachten uiteenvalt. De eerste klacht houdt in dat het oordeel van het Hof dat verzoeker tezamen en in vereniging met [A] de poging tot oplichting heeft gepleegd tegenstrijdig is met het oordeel van het Hof dat verzoeker tezamen en in vereniging met [medeverdachte] de brand heeft gesticht. Daarom zou de bewezenverklaring van feit 1 in tegenspraak zijn met de bewezenverklaring van feit 2. De tweede klacht luidt, als ik het goed zie, dat de aan verzoeker verweten brandstichting niet toerekenbaar is aan [A], nu verzoeker geen feitelijk bestuurder van [A] was.

Met betrekking tot de eerste klacht merk ik op dat de steller van het middel eraan voorbij lijkt te gaan dat het om twee verschillende feiten gaat, te weten 1. medeplegen van opzettelijke brandstichting en 2. medeplegen van poging tot oplichting. Beide feiten zijn door verzoeker gepleegd, elk feit echter met een andere medepleger. Het Hof heeft met betrekking tot het eerste feit bewezen verklaard dat verzoeker tezamen en in vereniging met [medeverdachte] de brand heeft gesticht. Daarnaast kon het Hof, gelet op het onder 27 volgende, uit de inhoud van de bewijsmiddelen afleiden dat verzoeker tezamen en in vereniging met [A] een poging heeft gedaan tot oplichting van de verzekeringsmaatschappij. [Medeverdachte] was, blijkens het arrest, bij deze oplichting niet betrokken. Nu het om twee verschillende feiten gaat, waarbij verschillende (mede)daders betrokken waren, kan niet worden gezegd dat de beslissingen van het Hof dan wel de bewezenverklaringen tegenstrijdig aan elkaar zijn. Daarbij neem ik in aanmerking dat uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen - aan de inhoud waarvan het Hof het bewijs dat verzoeker "het onder 1 en 2 bewezen verklaarde heeft begaan" - voldoende duidelijk blijkt dat [medeverdachte] wordt aangemerkt als medepleger van feit 1 en niet van feit 2, en dat [A] heeft te gelden als medepleger van feit 2.

Blijkens de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen waren [betrokkene 4] en [betrokkene 5] op papier beide bestuurder/directrice van [A], maar berustte in de praktijk de leiding van [A] bij verzoeker. Zo heeft [betrokkene 5] verklaard dat verzoeker feitelijk de dienst uitmaakte bij de sportschool en alles regelde.9. Volgens verzoeker zelf zorgde hij binnen het bedrijf voor het gehele financiële deel.10. Voorts was verzoeker door [betrokkene 4] en [betrokkene 5] gemachtigd om [A] te vertegenwoordigen bij de regeling van de geleden brandschade en alle bijkomende gevolgen, zoals hij tot dan toe al had gedaan, welke volmacht betrekking heeft op alle feitelijke handelingen en eventuele rechtshandelingen.11. Verzoeker was degene die de schade als gevolg van de brand bij de tussenpersoon van de verzekeringmaatschappij meldde12., het contact met de verzekeringsmaatschappij onderhield13., volgens [betrokkene 1] (werkzaam bij de verzekeringsmaatschappij) kennelijk alle financiële zaken regelde en "de touwtjes in handen" had14. en van de verzekeringsmaatschappij uitbetaling van een voorschot eiste.15. Verzoeker was dan weliswaar op papier niet de bestuurder van [A], maar uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen blijkt dat hij binnen het bedrijf feitelijk de leidinggevende/bestuurder was, zoals het Hof in zijn bijzondere bewijsoverweging 2.3, in samenhang met de bijzondere bewijsoverwegingen 2.1. en 2.2, heeft vastgesteld.

Gelet op het voorgaande acht ik het niet onjuist en evenmin onbegrijpelijk dat het Hof in zijn bijzondere bewijsoverweging 2.3. onder het kopje "Met betrekking tot feit 2" tot de slotsom komt dat "alle gedragingen en het opzet van verdachte in dit kader (ook) aan [A] worden toegerekend". Voorts is dit oordeel toereikend gemotiveerd. Dat [A] niet actief betrokken is geweest bij de onder 1 bewezenverklaarde brandstichting doet daaraan niet af.

Op grond van de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen kon het Hof ten aanzien van verzoeker tot de bewezenverklaring komen van het medeplegen van een poging tot oplichting. Ook deze bewezenverklaring is naar de eis der wet met voldoende redenen omkleed.

Het middel mist doel.

Het vijfde middel behelst de klacht dat niet alle gedragingen in het kader van de poging tot oplichting aan [A] kunnen worden toegerekend, nu niet kan worden gezegd dat [A] zich schuldig heeft gemaakt aan het oplichtingsmiddel 'listiglijk en bedrieglijk brand stichten', omdat [A] zelf eigenaresse van de in de bewezenverklaring van feit 2 genoemde "goederen behorend tot de bedrijfsinventaris" was.

Uit de inhoud van de bewijsmiddelen blijkt de volgende gang van zaken. Verzoeker heeft tezamen met [medeverdachte] brand gesticht in de sportschool van [A]. Vervolgens heeft verzoeker als feitelijk leidinggevende/bestuurder namens [A] getracht de brandschade aan de inventaris van [A] vergoed te krijgen van de verzekeringsmaatschappij, kennelijk met de bedoeling om op deze wijze snel aan een betrekkelijk groot geldbedrag te komen.16. Dat [A] eigenaar van de inventaris is draagt, anders dan de raadsman betoogt, juist bij aan het plegen van de oplichting: door het in brand steken van de tegen brandgevaar verzekerde inventaris immers, kan men een schadeclaim bij de verzekeringsmaatschappij indienen en trachten deze ertoe te bewegen over te gaan tot uitkering van een geldbedrag. Het onderdeel "brand te hebben gesticht" zoals in feit 2 is bewezen verklaard, is enkel een (nadere) feitelijke invulling van het oplichtingsmiddel dat blijkens het kwalificatieve gedeelte van de bewezenverklaring door verzoeker en zijn mededaders is aangewend. Dat in dit opzicht kan worden gezegd dat verzoeker en [A] zich tezamen en in vereniging schuldig hebben gemaakt aan de poging tot oplichting van de verzekeringsmaatschappij, staat geheel los van de opvatting van de steller van het middel dat in de door hem aangestipte rechtspraak betreffende art. 157 Sr is bepaald dat geen sprake kan zijn van brandstichting wanneer de dader eigenaar is van de daarbij betrokken goederen.

Voor zover de toelichting op het middel beoogt te betogen dat [A] zich niet schuldig heeft gemaakt aan brandstichting in de zin van art. 157 Sr, meen ik allereerst te mogen volstaan met verwijzing naar hetgeen ik hierover onder 26 heb opgemerkt. Verder merk ik op dat het Hof in het bewezenverklaarde feit 1 niet [A] als medepleger heeft aangemerkt. Ik vermag dan ook niet in te zien welk belang verzoeker bij deze deelklacht heeft.

Het middel faalt.

Het zesde middel, bezien in samenhang met de toelichting daarop, klaagt dat de strafmotivering zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet begrijpelijk is, nu het Hof bij de strafoplegging het gevaarzettende karakter van de onder 1 bewezenverklaarde brandstichting heeft betrokken, terwijl de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen over dit gevaar niets inhouden, zodat de strafmotivering in tegenspraak is met de bewijsmotivering. De steller van het middel voert daartoe aan dat uit de bewijsmiddelen niet blijkt van enig dreigend levensgevaar voor personen, waaronder meer in het bijzonder de brandweerlieden zijn begrepen, en dat het Hof in zijn "Bijzondere overweging omtrent het bewijs" heeft overwogen dat geen sprake was van het veroorzaken van (voorzienbaar) levensgevaar, maar het Hof zulks wel opeens als factor heeft meegewogen in zijn strafmotivering.

Het Hof heeft de strafoplegging als volgt gemotiveerd:

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting van het Hof van 30 juni 2010 is namens verzoeker naar voren gebracht dat ten aanzien van de tenlastegelegde brandstichting levensgevaar voor personen niet hard kan worden gemaakt. Met betrekking daartoe heeft het Hof in zijn bestreden arrest overwogen:

Ik stel voorop dat het Hof in zijn strafmotivering enkel heeft gewezen op het gevaarzettende karakter van het onder 1 bewezen verklaarde. Onder 1 is betreffende de brandstichting door het Hof kort gezegd het gemeen gevaar voor goederen - en niet het duchten van levensgevaar voor een ander of anderen - bewezen verklaard. Kennelijk heeft het Hof bij het gevaarzettende karakter van de brandstichting als bedoeld in art. 157 Sr het oog gehad op enkel het gemeen gevaar voor goederen. Daarop wijst ook de overweging van het Hof achter de eerste gedachtestreep in zijn strafmotivering, waarin ten aanzien van de ernst van de onder 1 bewezenverklaarde brandstichting wordt vermeld dat het strafmaximum voor brandstichting - indien daarvan gemeen gevaar voor goederen te duchten is - 12 jaren is. Dat zich hier gemeen gevaar voor goederen in de bewezenverklaarde zin voordeed, blijkt genoegzaam uit de door het Hof gebruikte bewijsmiddelen. Voorts merk ik in dit verband op dat het bepaalde in art. 157 Sr als een concreet gevaarzettingsdelict geldt, ook voor wat betreft het gemeen gevaar voor goederen.

Voor zover het middel is voorgesteld vanuit de opvatting dat het Hof in zijn strafmotivering het gevaarzettende karakter van de brandstichting in relatie tot enig dreigend levensgevaar voor personen, met inbegrip van de brandweerlieden, heeft betrokken, mist het feitelijke grondslag.

Ten overvloede: zelfs al zou het Hof in zijn strafmotivering mede hebben gedoeld op levensgevaar voor anderen zoals de brandweerlieden, dan nog faalt het middel. Dat het Hof met verwijzing naar HR 17 maart 2009, LJN BH0594 heeft geoordeeld dat uit de bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid dat van de onderhavige brandstichting levensgevaar voor een ander of anderen te duchten was, neemt naar mijn inzicht niet weg dat de levensgevaarlijke omstandigheden voor de brand blussende brandweerlieden wel als factor kunnen worden meegewogen in de strafoplegging. Ook alsdan is mede gelet op de ernst van de door de brandstichting ontstane situatie de strafmotivering van het Hof niet onbegrijpelijk. Voor zover het middel betoogt dat de factoren die een rol spelen bij de strafmotivering dienen te berusten op in de door de rechter gebruikte bewijsmiddelen voorkomende feiten en omstandigheden, stelt het een eis die het recht niet kent. Maar los daarvan, dat zich door de zogenoemde Flash-over voor deze brandweerlieden een levensbedreigende situatie heeft voorgedaan blijkt wel uit het door het Hof gebezigde bewijsmiddel 5, inhoudend:

De strafoplegging is voldoende naar de eis der wet met redenen omkleed en is niet onbegrijpelijk.

Het middel is tevergeefs voorgesteld.

De middelen falen en kunnen mijns inziens alle worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Ambtshalve vraag ik aandacht voor het volgende. Verzoeker heeft op 14 juli 2010 beroep in cassatie ingesteld. De Hoge Raad zal uitspraak doen nadat sedertdien meer dan twee jaren zijn verstreken. Dat brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM is overschreden. Dit moet leiden tot strafvermindering.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest voor wat betreft de hoogte van de opgelegde straf. De Hoge Raad kan de hoogte daarvan verminderen naar de gebruikelijke maatstaf. Voor het overige dient het beroep te worden verworpen.