HR, 22-03-2011, nr. 09/03407

Het gerechtshof te 's‑Gravenhage heeft bij arrest van 1 april 2009 verzoeker wegens — kort gezegd — bedreiging, huisvredebreuk en belaging (feiten 2, 3 en 4) veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 170 dagen, waarvan 90 dagen voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren en met als bijzondere voorwaarden reclasseringstoezicht en een contactverbod.

Namens verzoeker heeft mr. J.M. Lintz, advocaat te Rotterdam, bij schriftuur twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel richt zich met diverse klachten tegen het onder 2 bewezenverklaarde en klaagt onder meer dat uit de inhoud van de bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid dat verzoeker opzet heeft gehad op de bedreiging.

Ten laste van verzoeker is onder 2 bewezenverklaard dat:

De bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

Voor een veroordeling terzake van bedreiging met enig misdrijf tegen het leven gericht dan wel met zware mishandeling is onder meer vereist dat de bedreiging van dien aard is en onder zodanige omstandigheden is geschied dat bij de bedreigde de redelijke vrees kon ontstaan dat hij het leven zou kunnen verliezen, respectievelijk zwaar lichamelijk letsel zou kunnen oplopen1. en dat het opzet van de verdachte daarop was gericht.2.

Degene die voornoemde bedreiging heeft moeten ondergaan, is bij uitstek geschikt om hierover te verklaren. Zoals in bovenstaande bewijsmiddelen weergegeven heeft [slachtoffer] verklaard dat verzoeker haar op een parkeerterrein heeft afgezet, dat zij is uitgestapt en dat zij, toen zij van de auto wegliep, hoorde dat de motor van diens auto veel toeren maakte. Hierdoor voelde [slachtoffer] zich erg bedreigd.

De enkele omstandigheid dat iemand de motor van zijn stilstaande auto laat razen als een ander daar voor langs loopt acht ik in het algemeen onvoldoende om bedreiging te kunnen aannemen. Die persoon kan daar zeker wel van schrikken, maar zich bedreigd voelen vereist meer.

Dat meerdere is in het voorliggende geval — mèt een blik over de papieren muur — zeker wel in de aangifte en in de verklaring van verzoeker ([verdachte]) bij de politie terug te vinden. [Slachtoffer] verklaarde namelijk dat, nadat verzoeker haar bij het strand had afgezet,

Verzoeker verklaarde ter terechtzitting in hoger beroep:

Ondanks deze verklaringen heeft het hof niet bewezenverklaard dat verzoeker met zijn auto op [slachtoffer] is ingereden en heeft het evenmin geloof gehecht aan de volgens verzoeker door [slachtoffer] gedane uitlating dat hij haar maar moest dood rijden. Hierdoor hebben we nu te maken met een tamelijk ‘kale’ situatie: een man die veel gas geeft terwijl zijn voormalige vriendin van de auto weg loopt, weliswaar voor de auto langs. De man kan zich voorstellen dat dit bedreigend over komt op zijn voormalige vriendin, maar deze koppelt zelf de bedreiging aan het onbewezen verklaarde op-haar-inrijden. Gelet op de bedreigende en intimiderende inhoud van smsjes en voicemailberichten waarvan het dossier (ook) rept is zeker wel goed voorstelbaar dat het slachtoffer zich door de brullende motor bedreigd heeft gevoeld, maar van de inhoud van die smsjes en voicemailberichten heeft het hof juist niets vastgesteld.

Al met al acht ik de ‘kale’ bewijsconstructie onvoldoende om de bewezenverklaring van de bedreiging zonder nadere motivering — die ontbreekt — volledig te kunnen dragen.

De eerste klacht van het middel is reeds terecht voorgesteld waardoor ik bespreking van de overige klachten achterwege zal laten.

Het tweede middel richt zich met diverse klachten tegen het onder 4 bewezenverklaarde. Het middel klaagt dat

Ten laste van verzoeker is onder 4 bewezen verklaard dat:

Blijkens de ter terechtzitting in hoger beroep overgelegde pleitnotities heeft de verdediging aangevoerd dat niet kan worden bewezen dat sprake is van belaging nu de desbetreffende getuigenverklaringen van [betrokkene 1 en 2] ongeloofwaardig zijn (verzoeker zou in de straat waar het slachtoffer woont gesignaleerd zijn op dagen dat hij een cursus in het Spaanse Granada volgde), aangeefster [slachtoffer] zelf ook op zoek was naar verzoeker, verzoeker per ongeluk het nummer van aangeefster heeft gebeld en verzoeker op advies van de psychiater een excuusbrief heeft geschreven aan aangeefster.

Stalking is sinds 2000 als het zelfstandige misdrijf ‘belaging’ strafbaar gesteld in art. 285b Sr. De kern van de strafbepaling is de stelselmatige inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Inmiddels heeft Uw Raad al heel wat arresten gewezen op dit terrein. Uit de jurisprudentie volgt dat Uw Raad bij de vraag of van stelselmatigheid sprake is, let op: de aard, de duur, de frequentie en de intensiteit van de gedragingen, op de omstandigheden waaronder zij hebben plaats gevonden en de invloed daarvan op het persoonlijk leven en de persoonlijke vrijheid van het slachtoffer.5. De stelselmatigheid moet van dien aard zijn dat zij de gedragingen een indringend karakter geeft. Voor een veroordeling ter zake van art. 285b Sr is niet noodzakelijk dat iedere gedraging op zichzelf aan de delictsomschrijving van deze bepaling voldoet; het gaat om het totaalbeeld dat uit (de verschillende, hiervoor genoemde, aspecten van) de gedragingen van verdachte naar voren komt.6. De wet eist niet dat de inbreuk aanmerkelijk is. De effecten van de gedragingen op het slachtoffer moeten naar objectieve maatstaven worden beoordeeld; niet vereist is dat moet blijken van ernstige emotionele gevolgen, van een grote verstoring van het dagelijks leven dan wel van een zeer ingrijpende of diepgaande invloed op de persoonlijke leven en vrijheid van het slachtoffer.7.

Uit de tot nu toe gewezen arresten volgt dat belaging betrekkelijk snel kan worden aangenomen. Zeker als hinderlijk gedrag gepaard gaat met zelfstandig strafbare feiten als bedreiging of belediging wordt gedrag al snel als indringend stelselmatig lastigvallen aangemerkt. Het valt moeilijk te duiden waar de ondergrens van belaging zich bevindt.8. Voorts laat de rechtspraak van Uw Raad zogeheten grensgevallen zien die niet direct door een ieder als belaging zouden worden aangemerkt.9. In de meeste gevallen gaat het echter om een combinatie van het versturen van brieven, het opbellen van het slachtoffer of haar vrienden, het aan de deur komen, sms-en, veelvuldig in de buurt komen, etc.

Terug naar de onderhavige zaak. Uit de motivering van de vrijspraak van feit 1 en uit de gebezigde bewijsmiddelen kan het volgende worden afgeleid. [slachtoffer] en verzoeker hebben vanaf 2006 een relatie gehad die rond oktober 2007 is beëindigd, maar bij wederzijds geïnitieerde contacten tot 20 maart 2008 heeft voortbestaan, en dat 24 maart 2008 de dag is waarvan vast staat dat aangeefster voortaan niet meer van contacten met verzoeker was gediend. Dat zal te maken hebben met de (onbestreden) bewezenverklaarde huisvredebreuk bij het slachtoffer op die dag, welke huisvredebreuk niet als stalkende gedraging bij feit 4 is tenlastegelegd en door het hof in zijn bewijsconstructie ook niet met de stalking van feit 4 in verband is gebracht, ook niet in een bewijsmotivering. Alleen bij de strafmotivering wordt alles wat het slachtoffer is overkomen bij elkaar geveegd. Wat zijn nu de (bewezenverklaarde) gedragingen van verzoeker die stalking moeten opleveren?

Gelet op het vorenoverwogene ben ik van mening dat in de onderhavige zaak de door mij hierboven genoemde ondergrens van belaging is bereikt. De aard van het gedrag van verzoeker is voor het merendeel weinig confronterend geweest (vooral langsfietsen, een enkele keer met de auto); confronterend was wel: opbellen. De frequentie van de contacten/confrontaties was gelet op de periode (zeven à acht weken) relatief gering. De intensiteit ervan was evenmin groot. Langs de woning fietsen/rijden is misschien wel irritant, maar van een heel ander kaliber dan vóór iemands woning posten, zodat de belaagde de belager constant ziet, of tegen het lijf loopt bij het verlaten van de woning. Doordat verzoeker bovendien het slachtoffer nauwelijks aansprak en ik in de gebezigde bewijsmiddelen niet lees dat hij zich laakbaar gedroeg, en evenmin dat het slachtoffer zich gehinderd voelde in haar normale bezigheden zou ik menen dat het bewezenverklaarde — op zichzelf voor het slachtoffer wel wat irritante — gedrag van verzoeker te weinig van een zodanige stelselmatigheid getuigt dat sprake is van de vereiste indringendheid van zijn gedragingen op de persoonlijke levenssfeer van het slachtoffer. Dat, zoals het hof bij de straftoemeting overweegt ‘dit alles’ (dus ook de bewezenverklaarde feiten onder 2 en 3) gevoelens van angst, onveiligheid en overlast heeft gebracht betekent niet dat juist de onder 4 bewezenverklaarde gedragingen zelfstandig de ontreddering hebben veroorzaakt die aan deze gedragingen mede het karakter van stalking geven.

Het handhaven van een betekenisvolle ondergrens van art. 285b Sr is aangewezen om tot een zekere terughoudendheid bij de strafrechtstoepassing te dwingen. Alles wat irritant is of in het gedrag van een ander niet bevalt in de sleutel van stalking kunnen zetten biedt mogelijkheden voor misbruik. Hiervan is naar mijn mening in het onderhavige geval zeker geen sprake, maar de ongelukkige manier waarop de relatie- en post-relatieproblemen in geïsoleerde tenlasteleggingen hebben geresulteerd dwingt ertoe om de weinig significante gedragingen die het etiket stalking opgeplakt hebben gekregen even geïsoleerd te beoordelen.

Naar mijn mening leveren de onder 4 bewezenverklaarde gedragingen niet de kwalificatie van art. 285a Sr op.

Ook het tweede middel slaagt.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing van de zaak naar het gerechtshof te 's‑Gravenhage teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G