HR, 07-12-2004, nr. 00528/04

Het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch heeft - behoudens de kwalificatie en de strafoplegging en met vernietiging in zoverre - bevestigd het vonnis van de Rechtbank te Breda en verdachte wegens 1. "deelnemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven". 2. "opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte onjuist of onvolledig doen, terwijl het feit ertoe strekt dat te weinig belasting wordt geheven, begaan door een rechtspersoon, terwijl hij tezamen en in vereniging met een ander feitelijke leiding heeft gegeven aan de verboden gedraging, meermalen gepleegd" en 3. "valsheid in geschrift, begaan door een rechtspersoon, terwijl hij tezamen en in vereniging met een ander de feitelijke leiding heeft gegeven aan de verboden gedraging, meermalen gepleegd" veroordeeld tot 23 maanden gevangenisstraf.

Namens verdachte heeft mr. T.B. Trotman, advocaat te 's-Gravenhage, drie middelen van cassatie voorgesteld.

Deze zaak hangt samen met de zaken onder griffienummers 00524/04, 00526/04 en 00529/04 waarin ik vandaag eveneens concludeer.

Het eerste middel behelst de klacht dat het Hof het niet-ontvankelijkheidsverweer wegens overschrijding van de redelijke termijn ten onrechte heeft verworpen, althans dat het die beslissing onvoldoende heeft gemotiveerd. In het middel wordt opgekomen tegen het door het Hof gehanteerde moment van aanvang van de redelijke termijn alsmede tegen de door het Hof vastgestelde duur van de overschrijding daarvan in eerste aanleg.

Het tweede middel keert zich tegen de beslissing tot strafvermindering. Die zou in het licht van de onder het eerste middel betoogde fout in de berekening van de overschrijding van de redelijke termijn onbegrijpelijk zijn. Beide middelen lenen zich voor een gezamenlijke bespreking.

Het Hof heeft met betrekking tot bedoeld niet-ontvankelijkheidsverweer in het arrest het volgende overwogen:

Het Hof heeft de opgelegde straf als volgt gemotiveerd:

Vooropgesteld dient te worden dat het aan de feitenrechter is om, gelet op de omstandigheden van het geval, het moment van aanvang van de redelijke termijn te bepalen1.. Dat brengt met zich dat de vaststelling van de feitenrechter hieromtrent in cassatie slechts op begrijpelijkheid kan worden getoetst.

Het Hof heeft het eerste verhoor als verdachte door de Fiod op 28 januari 1998 als beginpunt van de redelijke termijn aangemerkt. De rechtbank had 1 april 1996, zijnde de datum van eerste verhoor van verdachte als getuige in het kader van een Belgisch rechtshulpverzoek als aanvangsmoment van de redelijke termijn genomen. De verdediging is in hoger beroep ook van dat beginmoment uitgegaan en voert zulks ook in cassatie aan. 's Hofs keuze voor het eerste verhoor door de Fiod als aanvangsmoment geeft echter geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is toereikend gemotiveerd. Die eerdere verhoren heeft het Hof niet onbegrijpelijk niet aangemerkt als het moment dat vanwege de Nederlandse Staat jegens verdachte een handeling is verricht waaraan deze in redelijkheid de verwachting kon ontlenen dat tegen hem ter zake van een bepaald strafbaar feit door het Nederlandse openbaar ministerie een strafvervolging zal worden ingesteld.2.

In het door het Hof gemaakte onderscheid tussen - in termen van het middel - Belgische en Nederlandse verhoren zie ik anders dan de toelichting op het middel geen strijdigheid met de jurisprudentie van het EHRM. Met het onderscheid heeft het Hof geen 'unduly formalistic' voorwaarde gesteld. Het Hof heeft slechts de vraag beantwoord wanneer verdachte er in redelijkheid van uit mocht gaan dat hij door de Nederlandse staat voor een strafbaar feit vervolgd zou gaan worden. Verdachte roept zijn recht op berechting binnen een redelijke termijn immers in tegen de Nederlandse staat die op grond van art. 6 EVRM daarin jegens verdachte dient te voorzien wanneer zij een strafvervolging tegen hem aanvangt. Art. 6 legt die verplichting niet op de Nederlandse staat indien en voor zover een andere aan het EVRM gebonden staat een strafvervolging tegen verdachte aanvangt.3. Daarbij merk ik op dat de strafvervolging in Nederland geen voortzetting is van de strafvervolging in België in die zin dat de Nederlandse autoriteiten de in België aangevangen strafvervolging hebben overgenomen en wel reeds daarom niet omdat, zoals het Hof heeft vastgesteld, verdachte in België wel eerder is gehoord maar - anders dan het middel tot uitgangspunt neemt - niet als verdachte maar als getuige.

Het eerste onderdeel van het middel faalt.

Het tweede onderdeel van het eerste middel stelt dat het Hof de omvang van de overschrijding van de redelijke termijn in eerste aanleg onjuist heeft vastgesteld.

Het Hof heeft 28 januari 1998 als aanvangsmoment genomen (rov C3). Het vonnis in eerste aanleg dateert van 26 juni 2001. Onder C4 heeft het Hof aangegeven dat het tijdsverloop twee jaar en vijf maanden bedraagt. De steller van het middel komt hier terecht tegen op. De tijd gelegen tussen de aanvang van de redelijke termijn en het eindvonnis in eerste aanleg bedraagt immers drie jaar en vijf maanden. Dat het hier niet slechts een tik/schrijffout betreft kan blijken uit de strafmotivering, waarin het Hof alleen de overschrijding van de inzendtermijn expliciet noemt als reden voor strafvermindering.

In zoverre is het tweede onderdeel van het eerste middel terecht voorgesteld. Niettemin behoeft dit niet tot cassatie te leiden. Ook wanneer wordt uitgegaan van de juiste duur van de berechting in eerste aanleg is het oordeel van het Hof dat "het maatschappelijk belang bij vervolging van de ten laste gelegde feiten - gezien hun ernst en gezien de schade die ervan het gevolg is - prevaleert boven het belang dat de verdachte heeft bij verval van het recht tot strafvervolging" niet onbegrijpelijk en behoeft dit geen nadere motivering. Voor niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in de vordering is immers slechts in uitzonderlijke gevallen plaats.4.

Het eerste middel is tevergeefs voorgesteld.

Gelet op hetgeen hiervoor is uiteengezet ten aanzien van de termijn van berechting in eerste aanleg is de door het Hof toegepaste strafvermindering ontoereikend gemotiveerd. Het Hof is immers blijkens de strafmotivering voor de verdiscontering van de schending van de redelijke termijn uitgegaan van een onjuist totaal tijdsverloop.

Het tweede middel slaagt.

Het derde middel behelst de klacht dat het Hof het verweer strekkende tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie wegens schending van het gelijkheidsbeginsel ontoereikend gemotiveerd heeft verworpen.

Het Hof heeft in het bestreden arrest omtrent genoemd verweer het volgende overwogen:

De steller van het middel voert aan dat het Hof met deze overweging niet motiveert waarom het de zaken van twee medeverdachten niet vergelijkbaar acht met die van verdachte.

In de overweging van het Hof ligt als zijn oordeel besloten dat geen sprake is van gelijke gevallen, omdat in de zaak van de ene medeverdachte de feiten grotendeels in België zijn gepleegd en in de zaak van de andere medeverdachte er onvoldoende nationaal belang voor vervolging is. Het Hof is kennelijk en niet onbegrijpelijk van oordeel dat in de onderhavige zaak, mede gelet op de pleegplaatsen van de delicten, wèl voldoende nationaal belang is om te vervolgen. Dit oordeel is sterk verweven met waarderingen van feitelijke aard, die in cassatie maar zeer beperkt getoetst kunnen worden. Ik acht het oordeel van het Hof niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd. Zie HR 18 december 2001, NJ 2002, 318 waar de Hoge Raad zijn rechtspraak nog eens herhaalt dat de enkele omstandigheid dat derden wier gedragingen evenzeer als die van de verdachte het voorwerp van strafvervolging zouden dienen te zijn ten onrechte niet worden vervolgd (zoals in het onderhavige geval aangevoerd; WHV), niet leidt tot niet ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging.

Het derde middel faalt.

Ambtshalve vestig ik nog de aandacht op het volgende. Het Hof heeft het vonnis van de Rechtbank Breda van 26 juni 2001 bevestigd, behoudens onder meer de kwalificatie. Het onder 2 bewezenverklaarde heeft het Hof gekwalificeerd als hierboven onder 1 weergegeven. Het onder 2 bewezenverklaarde betreft echter geen fiscaal delict maar valsheid in geschrift. Na vernietiging ten aanzien van de kwalificatie en de toegepaste artikelen kan de Hoge Raad de kwalificatie van feit 2 zelf verbeteren, zodat deze komt te luiden "valsheid in geschrift, begaan door een rechtspersoon, terwijl hij tezamen en in vereniging met een ander feitelijke leiding heeft gegeven aan de verboden gedraging, meermalen gepleegd".

Ik merk nog op dat tegen deze verbetering zou kunnen pleiten dat het ten tijde van de onder 2 bewezenverklaarde feiten geldende art. 68 AWR tegen het opzettelijk een onjuiste en/of onvolledige aangifte doen een lichtere straf (vier jaar gevangenisstraf) bedreigde dan het ten tijde van het bewezenverklaarde geldende art. 225 Sr (zes jaar gevangenisstraf). Dat roept de vraag op of de verbetering zou kunnen strekken ten nadele van de verdachte wanneer het arrest van het Hof, zoals ik zal concluderen, voor wat betreft de strafoplegging wordt vernietigd. Dat is in mijn ogen niet het geval. Gelet op het bepaalde in art. 57 Sr blijft de ten hoogste op te leggen gevangenisstraf acht jaar bedragen. De verbetering leidt er dus niet toe dat een hogere gevangenisstraf kan worden opgelegd dan bij de door het Hof gehanteerde kwalificaties het geval is. Het nadeel zou eventueel hierin kunnen bestaan dat voor feit 2 een hogere geldboete (van de vijfde categorie in plaats van de vierde categorie) zou kunnen worden opgelegd maar het lijkt niet in de rede te liggen dat alsnog voor een zo hoge geldboete wordt gekozen nu oplegging van een geldboete ter gelegenheid van de behandeling in hoger beroep niet verder ter sprake is gekomen dan dat van de zijde van de verdediging is opgemerkt dat verdachtes geringe draagkracht niet toelaat dat hem een zware geldboete wordt opgelegd.

Het derde middel kan worden verworpen op de voet van art. 81 RO. Andere gronden dan hierboven onder 21 vermeld waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest op het hiervoor onder 21 ambtshalve genoemde punt en verbetering daarvan in zoverre, tot vernietiging van het bestreden arrest ten aanzien van de strafoplegging en verwijzing in zoverre naar een aangrenzend Hof teneinde in zoverre op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan en tot verwerping van het beroep voor het overige.