HR, 06-07-2004, nr. 02546/03

Het gerechtshof te 's-Hertogenbosch heeft verzoeker bij arrest van 1 april 2003 terzake van 1. "medeplegen van valsheid in geschrift, meermalen gepleegd" en 2. - kort gezegd - het opzettelijk niet doen van een aangifte Omzetbelasting veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden, tot het verrichten van onbetaalde arbeid ten algemenen nutte voor de duur van 240 uur, in plaats van zes maanden gevangenisstraf, en tot een geldboete van € 25.000,-, subsidiair 260 dagen hechtenis.

Namens verzoeker heeft mr M. van Stratum, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur vier middelen van cassatie voorgesteld.1.

In het eerste middel wordt erover geklaagd dat het hof niet heeft gerespondeerd op een ter zitting in hoger beroep gevoerd draagkrachtverweer en bovendien niet op het namens verzoeker gedane verzoek om een eventueel op te leggen geldboete in termijnen te mogen voldoen.

Blijkens de aan het proces-verbaal van de zitting van 18 maart 2003 gehechte pleitnota is namens verzoeker onder meer het volgende aangevoerd:

Het hof heeft de opgelegde straffen als volgt gemotiveerd:

Aldus heeft het hof de strafoplegging voor wat betreft de geldboete niet naar de eis der wet met redenen omkleed. Het behoeft nadere verklaring waarom het hof ondanks hetgeen namens verzoeker is aangevoerd verzoeker in staat moet worden geacht tot betaling van een geldboete van € 25.000,-. Vgl. HR 8 januari 2002, LJN: AD6248 en HR 16 september 2003, LJN: AM1495. De lijn van de Hoge Raad is in dezen al jaren dezelfde. Bovendien ontbreekt de motivering waarom het hof geen aanleiding heeft gezien toepassing te geven aan de mogelijkheid van art. 24a Sr, te weten het betalen van de geldboete in termijnen. Vgl. Vegter, T&C Sr, aant. 2 op art. 24a. Op zichzelf heeft termijnbetaling overigens niets met draagkracht te maken.

Het middel is dus terecht voorgesteld.

Het tweede middel bevat de klacht dat de art. 47 en 225 Sr en 359, eerste lid, zijn geschonden, omdat het onder 1. bewezenverklaarde opzet niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid.

Tegen welk onderdeel van de bewezenverklaring het middel zich specifiek richt, is mij niet duidelijk. Het middel zelf lijkt de bewezenverklaring van het opzet te betwisten, maar in de toelichting wordt betoogd dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet "rechtstreeks" volgt dat verzoeker "in nauwe en bewuste samenwerking met zijn mededaders opzettelijk valselijk en in strijd met de waarheid zich aan valsheid in geschrift zou hebben schuldig gemaakt". Dit komt derhalve neer op een bestrijding van het opzet, maar ook van het medeplegen en de valsheid. De aanhaling van de art. 47 en 225 Sr lijkt ook in de richting van deze laatste twee onderdelen van de bewezenverklaring te wijzen.

Het middel faalt hoe dan ook, omdat uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat verzoeker tezamen en in vereniging met anderen de bedrijfsadministraties van [B] B.V. en van [C] B.V. valselijk heeft opgemaakt door in die bedrijfsadministraties facturen op te nemen terwijl verkoop en levering van de op die facturen genoemde goederen in werkelijkheid telkens niet heeft plaatsgevonden. Zowel verzoekers opzet, als het medeplegen als de valsheid van de facturen volgen uit de gebezigde bewijsmiddelen.

Het middel is dus tevergeefs voorgesteld.

Het derde middel stelt "de rechtsvraag aan de orde of het Hof het in hoger beroep gevoerde verweer, dat strekte tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar Ministerie in de vervolging als gevolg van overschrijding van de redelijke termijn c.q. het verzoek om strafkorting op ontoereikende gronden c.q. op begrijpelijke wijze heeft verworpen".

Het hof heeft het bewuste verweer als volgt samengevat en verworpen:

In de toelichting op het middel wordt allereerst betoogd dat onbegrijpelijk is dat het hof de op zijn redelijkheid te beoordelen termijn heeft laten aanvangen op de datum van verzoekers aanhouding (14 mei 1997) en niet op de datum van de doorzoeking van verzoekers woning (18 maart 1997).

Ten aanzien van de aanvang van de op zijn redelijkheid te beoordelen termijn geldt dat deze aanvangt vanaf het moment dat vanwege de Nederlandse Staat jegens de betrokkene een handeling is verricht waaraan deze in redelijkheid de verwachting kan ontlenen dat tegen hem ter zake van een bepaald strafbaar feit door het openbaar ministerie een strafvervolging zal worden ingesteld. Vgl. HR 3 oktober 2000, NJ 2000, 721, m.nt JdH, rov. 3.12. De invulling van dit criterium is overwegend feitelijk van aard en leent zich derhalve slechts in beperkte mate voor toetsing door de Hoge Raad. Vgl. Van Dorst, Cassatie in strafzaken, 4e, p. 176.

Tegen deze achtergrond is 's hofs oordeel dat in casu de datum waarop verzoeker is aangehouden als beginpunt van de 'criminal charge' heeft te gelden, niet onbegrijpelijk. Geen rechtsregel en in het bijzonder niet art. 6 EVRM dwingt tot de opvatting dat een doorzoeking in het huis van een (latere) verdachte steeds als aanvang van de 'criminal charge' jegens die verdachte heeft te gelden. Vgl. HR NJ 2000, 721, waarin datzelfde uitdrukkelijk is bepaald ten aanzien van een eerste politieverhoor.

Voor zover voorts in de toelichting op het middel wordt gesteld dat het hof aan de overschrijding van de redelijke termijn in hoger beroep (drie maanden) geen consequenties heeft verbonden, mist het feitelijke grondslag. Het hof heeft overwogen dat deze schending niet tot niet-ontvankelijkheid van het OM dient te leiden; blijkens de strafmotivering heeft het hof bij de strafoplegging rekening gehouden met deze schending: in plaats van een aanvankelijk passend geachte onvoorwaardelijke gevangenisstraf wordt de verplichting tot het verrichten van onbetaalde arbeid ten algemenen nutte opgelegd. Anders dan de steller van het middel kennelijk meent geldt als strafvermindering, behalve de oplegging van een straf die minder hoog is dan de straf die zou zijn opgelegd indien de redelijke termijn niet zou zijn overschreden, ook de oplegging van een straf die op grond van art. 9 Sr als minder zwaar moet worden aangemerkt. Vgl. HR NJ 2000, 721 rov. 3.22.

Het middel faalt dus.

Het vierde middel bevat de klacht dat het bestreden arrest niet op de juiste wijze de noodzakelijke toepasselijke wettelijke voorschriften vermeldt waarop de strafoplegging is gegrond. De artikelen 10, 22c (oud), 27 en 91 Sr en art. 1 Wet op de Omzetbelasting 1968 zouden zijn aangehaald zonder dat deze artikelen de onmiddellijke grondslag uitmaken van de veroordeling.

Het bizarre middel faalt. De bewuste wetsartikelen behoren weliswaar niet tot die bepalingen die moeten worden aangehaald (vgl. bijvoorbeeld HR 5 juni 1979, NJ 1979, 463 voor wat betreft art. 10 Sr, HR 18 november 1980, NJ 1981, 134 ten aanzien van art. 27 Sr en voor wat betreft art. 91: HR 8 februari 1943, NJ 1943, 253), maar dat wil niet zeggen dat ze, wanneer het hof bij het wijzen van het arrest acht heeft geslagen op deze artikelen, niet mogen worden aangehaald.

De middelen twee, drie en vier falen en lenen zich voor de zogenaamde art. 81 RO-afdoening.

Gronden waarop Uw Raad het bestreden arrest ambtshalve zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest voor wat betreft de strafoplegging en verwijzing in zoverre naar een aangrenzend hof opdat de zaak voor wat betreft de strafoplegging op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan, met verwerping van het beroep voor het overige.

AG